YAPıSAL DEOşIMN ETKlERI VE MKB'DE BR UYGULAMA Dr. Sıdıka Başçı Estm Ekonomk Araştırma ve Danışmanlık Hzmetler Dr. Yasemn Keskn Benl Gazı Ünverstes Endüstryel Sanatlar Eğtm Faküıtes Özet Yapısal değşmın varlığı. serler üzernde yapılan analzlern sonuçlarını büyük ölçüde etkılemektedr. Bu sebepten dolayı, İMKB-30 hsse sened getrler çn yapılan uygulamada yapısal değşm dkkate alınmıştır. Çalışmanın temel varsayımı değşm noktasının blnmemesıdr. Bu nedenle Su" F test kullanılmıştır ve oluşturulan br algorıtma le değşm noktaları tespt edlmştr. Bu noktaların!oplam gözlem sayısına oranları hesaplanarak hsse senetlernın olaylara karşı stkrar düzeyler hakkında yorum yapılınıştır. Değşım noktaları dkkate alınarak al-sat stratejısı oluşturulmuş "e bu stratej al-tut stratejs ıle, oı1alaına getırler açısından, karşılaştırılmıştır. Çıkan sonuçlara göre hısse senetlernn çoğu çn onalama getrı ya al-sat stratejsınde daha yüksek ya da her ıkı sıratejde de eşttır. Komısyon malyetlernı dıkkate almak ya da almamak ıse sonuçları çok fazla etklememektedır. Bu da al-sat stratejsının çok sık pozısyon değşıırnıeyı gerektrmedığnn hr göstergesdr. Yapısal değşmn çok olduğu hsse senetler çn al-sat stratejsnn daha ıy çalışacağı, dığer taraftan yapısal değşımn az olduğu hısse senetler çn al-tuı stratejsının daha y çalışacağı bekleneblır. Bu beklentnın doğruluğu konusunda yapılan llcelcmede bazı durumlar altında beklentnın desteklendığ. bazılarında se desteklenmedığı görülmüştür. Anahtar Kelmeler: Yapısal değışım. gelr, Sup F test. İMKB, [MKB-30. EJfects of Structural Change and an Applcaton on İstanbul Stock Exchange Abstract Sırucıural change effects the resulıs of the analyss made on seres consderahly. For thıs reason, effects of t are ncluded n the applıcaton on Istanbul Stock Exchange-30 returns. The basc assumptıon for the study s that the change ponts are unknown. TherefaI'e, Sul' F test s used and wth an algorthm that s formed, the change POlllS are determned. A dscusson on the stahlty of stock exchanges to events s made dependng on the rate of change POlıııS to the t(>ıal number of observatons. A strategy of buy-sell s formed by takıng stmetural change n to consderaton and t s compared wıh the sırategy of buy and hold n ternıs of average return. The results show that ether the returns obıaned from buy-sell strategy are hgher or the returııs obtaned from hoth of the strateges are equaj. Returns of the buy-sell slrategy are nol effeeted very much whether we nclude transfer payments or not. Thıs nıphes that buy-sell strategy does not eause frequenı change of postıon. [ can be expected that for ıhe sıocks whch have more stıucıural change huy-sel strategy should \York beııer. On the other hand. for the stocks wheh have less strueıural change buy and ho Id strategy should work bener. Whk some of the resulıs support ths expectaton. some do not. Keywords: Sıruetura! change, returrıs. Sup F tesı, ISE, ISE-30.
22 e Ankara Ünverstesı SBF Dergsı e 59-4 Yapısal Değşmn Etkler ve İMKB'de Br Uygulama. GRş Gerek ekonometr gerekse fnans alanlarındak uygulamalarda pek çok değşk zaman sers kullanılmaktadır. Bu serlern özellkler yapılan çalışmanın sonuçlarını etkleyen öneml br faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Ne var k, çoğu zaman bu özellkler ncelenen dönem boyunca aynı kalmamaktadır, zaman çersnde gerçekleşen değşk dışsalolaylar bu serlern özellklernn değşmesne sebep olablmektedr. Özellkle tahmne yönelk çalışmalarda, bu değşmlern dkkate alınması ekonometrk açıdan daha güçlü sonuçların elde edlmesn sağlayablr. Değşmn olduğu andan öncek verler tam olarak bugünkü ortamı yansıtmayacağından dolayı geleceğe yönelk. tahmnlerde bulunurken değşmden öncek bu verlern daha az dkkate alınması faydalı olacaktır. Ekonometr dlnde bu değşmler yapısal değşm olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada, yapısal değşm dkkate alınarak İMKB-30 hsseler çn br uygulama yapılmıştır. Hsselern getr serlerndek yapısal değşm noktaları tespt edldkten sonra gelştrlen br stratejnn, yapısal değşm noktalarını hç dkkate almayan br stratejden, çoğu hsse sened çn, ortalama günlük getr açısından, ya daha y sonuçlar verdğ ya da eşt olduğu gözlenmştr. Hsse bazında olmamakla beraber, değşk ndeksler kullanılarak Başçı, Başçı ve Zaman (2000), Başçı ve Başçı (2001) ve Başçı (2001) makalelernde benzer uygulamalar yapılmıştır. Savaşlar, ekonomk krzler ve köklü poltka değşklkler gb olayların hsse sened getrlern etkleyeceğ açıktır. Ayrıca kşlern davranış bçmlerndek değşmler de getr serler üzernde öneml etklere yol açablr. Savaş, ekonomk krz ve poltka değşklğ gb olayların gerçeklcşme tarhn blmemze rağmen davranış değşklklernn ne zaman gerçekleştğn blmemz çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Değşm noktasının blndğ durumlarda yapısal değşm test olarak Chow (1960) yaygın br şeklde kullanılmaktadır. Yapısal değşmn blnmedğ durumlar çin se Andrews
Sıdıka Başçı. Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değşımın Etklerı ve MKB'de Br Uygulama e 23 (1993) tarafından önerlen Sup F test lteratürde yern almıştır. Bu çalışmadak varsayım değşm noktasının blnmedğdr. Bu sebepten dolayı Sup F test kullanılmıştır, Tespt edlen değşm noktaları dkkate alınarak al-sat stratejs gelştrlmş ve bu stratejnn değşm hç dkkate almayan al-tut stratejsnden, çoğu hsse sened çn, ya daha y sonuç verdğ ya da aynı düzeyde kaldığı gözlenmştr. Çalışma şu bölümlerden oluşmaktadır. Bölüm kde çalışmada kullanılan serler anlatılmaktadır. Yapısal değşmn tespt çn kullanılan Sup F test bölüm üçte yer almaktadır, Bu testn uygulanmasında kullanılan algortma bölüm dörtte anlatılmaktadır. Bölüm beşte se yapısal değşm dkkate alan ve almayan stratejler karşılaştırılmaktadır. Bölüm altıda sonuçlar yer almaktadır. 2. KULLANILAN VERILER Çalışmada İMKB-30 ndeks kapsamında yer alan hsselern her br çn dolar bazında ndekse görecel günlük getrler kullanılmıştır. Her br hsse senednn günlük kapanış fyatı 2 Ocak 997- Ekm 2002 dönem çn Estm Ekonomk Araştırma ve Danışmanlık Hzmetler ver tabanından elde edlmştrı. Bu kapanış fyatları, Türkye Cumhuryet Merkez Bankası günlük dolar alış ve satış kurlarının ortalaması kullanılarak, dolara çevrlmştr. Dolar bazında çalışmak bz borsa dışında bulunduğumuz zamanlar çn alternatf yatırım araçları arama çabasından kurtarmaktadır. Dolar bazında günlük getr ler se ~u şeklde hesaplanmıştır: g//ı = ln U;/ı)-ln (/rtl)/ı) Burada, gıl" h hssesnn t günündek dolar bazında getrsn ve j;/ı, h hssesnn t günündek dolar bazında kapanış fyatını göstermektedr. Aynı şeklde aşağıdak formül kullanılarak dolar bazında ndeks getrs de hesaplanmıştır: gı = ln (!r)-ln Burada, g" ndeksn t günündek dolar bazında getrsn ve j;, ndeksn t günündek dolar bazında kapanış fyatını göstermektedr. (!r)) Akenr. Dyhol, Ercgl, Isgyo, Sahol ve Tcell hsse senetlernn borsada şlem görmeye başlama tarhler 2 Ocak 1997 tarhnden daha sonra olduğu çn bu hsse senetler le yapılan analzlerde hsse senetlernn şlem görmeye başladığı tarh başlangıç tarh olarak alınmıştır. Bu sebepten dolayı bu hsse senetlernn gözlem sayısı dğerlerne göre daha azdır.
24 e Ankara Ünversıtes SBF Dergsı e 59-4 Her br hssenn dolar bazında günlük getrs gıh - gı farkı alınarak ndekse görecel hale getrlmştr. Görecel verlerle çalışılarak borsanın genel seyrnn her br hsse sened getrs üzerndek etks ortadan kaldırılmıştır. Böylece yapısal değşm test uygulanırken sadece hsseye özel değşm noktalarını tespt etmek mümkün hale gelmştr. 3. KULLANILAN YÖNTEM Çalışmada serlerde yapısal değşm noktalarının olableceğ göz önüne alınmakta ve bu noktaların b~nmedğ varsayılmaktadır. Bu varsayımdan dolayı, değşm noktasının blndğ durumda en güçlü yapısal değşm test olarak gösterlen Chow (1960) testnn kullanılması mümkün değldr. Yapısal değşmn blnmedğ durumlar çn önerlmş olan testler arasında en yaygın olarak kullanılanlar Brown, Durbn ve Evans (1975) tarafından önerlen Brkmş Toplamlar (CUSUM) ve Brkmş Toplamlar Kares, Sen (1980) ve Ploberger, Kramer ve Kontrus (1989) tarafından önerlen Dalgalanma testlerdr. Chow (1960) tarafından değşm noktasının blndğ durum çn önerlen F testnn değşm noktasının blnmedğ duruma br uyarlaması olarak Sup F test düşünülmüştür. Burada varsayım sernn başlangıcı le btş arasında yer alan her noktanın muhtemel br değşm noktası olableceğdr. Dolayısıyla her br nokta çn F statstğnn hesaplanması önerlmş ve sonra bu statstk değerlernn en yüksek olanının bell br krtk değerle karşılaştırılarak serde br değşm olup olmadığına karar verlebleceğ belrtlmştr. Ancak bu testn asmtotk özellkler Andrews (1993) makalesne gelene kadar gösterlemedğnden dolayı lteralürde hak ettğ yer alması mümkün olmamıştır. Andrews (1993) makalesnde, test asmtotk özellkler açısından detaylı br şeklde ncelemektedr. Bunun ötesnde yapmış olduğu smülasyon çalışması le testn sonlu serler çn yukarıda adı geçen dğer testlerden daha y sonuçlar verdğn de göstermektedr. Bu sebepten dolayı bu çalışmada Sup F test kullanılmıştır. Bu test statstğ aşağıdak regresyon modeln varsaymaktadır: Yı = Pı X + f: Buradak hpotezler aşağıdak gb fade edleblr: Ho: regresyon model parametrelernde br değşm yoktur. Hı : regresyon model parametrelernde br değşm vardır. Sup F test çn test statstğ aşağıdak gb hesaplanır.
Sıdıka Başçı - Yasemn Keskn Benl _ Yapısal Değşmn Etkler ve MKB'de Bır Uygulama _ 25 Sup F = En Büyük F ı, l<i<t-l Burada F ı, anı çn hesaplanan F statstğdr. Burada model sadece ortalama getr ve gürültü termnden oluşmaktadır. Lteratürde bu bast ve özel modelle yapılmış olan pek çok çalışmaya rast/anmaktadır. Hawk.ns (1977), Worsley (1979), James el al. (1987) ve Chu (1990) olablrlk oranının asmtotk dağılımını bu model çerçevesnde ncelemştr. Chernoff ve Zacks (1964) bu model kullanarak Bayesyen br çalışma örneğ sunmuşlardır. Hnkley (1970)' de se değşm noktasının yer üzerne yapılan br çalışmayı yne bu model çerçevesnde görmekteyz. Sadece ortalama getr ve gürültü termnden oluşan br model çn bağımsız değşken X bütün I' ler çn br olarak alınmalıdır. Eğer Sup F statstğ bell br krtk değerden daha büyük se parametrelerde değşm yoktur hpotez reddedlr. Tahmn edlen değşm noktası se F statstğnn en büyük değer aldığı anı olacaktır. Ancak burada krtk değern bulunması Chow testne göre daha zordur çünkü Sup F testnn dağılımı blnen, kalıplaşmı~ dağılımların hçbrne uymamaktadır. Herhang br statstk ktabında bulunablecek olan standart tablolardan faydalanmak mümkün değldr. Bu tamamen çaresz olduğumuz anlamına gelmemektedr. Sorunu halledeblmenn k değşk yolu vardır. Bunlardan brncs, Andrews (1993) makalesnde hesaplanmış olan asmtotk krtk değern kullanılmasıdır. Dğer se, Efron (1979) makalesnde anlatılan yenden örnekleme yöntem le krtk değern bulunmasıdır. Bu yöntem sayısal br şlemdr. Sahte rassal değşkenler üretmek yerne tahmn edlen hata termler yenden örneklenr ve Monte Carlo smülasyonlarında kuııanılır. Debold ve Chen (1996) makalelernde sonlu sayıda gözlem durumunda, Sup F test çn asmtotk krtk değer kuııanmak yerne yenden örnekleme yöntem le bulunan krtk değern kuııanılmasının daha doğru olacağını göstermşlerdr. Bu yüzden bu çalışmada yenden örnekleme yöntem terch edlmştr. Bu yöntemn uygulanması, lk önerldğ yıııarda fkr olarak çok beğenlmesne rağmen, blgsayar teknolojsnn yetersz kalmasından dolayı mümkün olmamıştır. Ancak günümüzde, gel~mş blgsayarlar kullanılarak herhang br programlama dlnde hazırlanablecek br yazılım le bu yöntem çerçevesnde brkaç dakka çersnde serye özel krtk değer bulmak mümkündür. Bu çalışmada da br yazılım programı hazırlanmış ve kullanılan ser çn krtk değer bulunmuştur.
26 e Ankara Ünıverstes SBF Dergıs e 59-4 4. KULLANILAN ALGORITMA Yapısal değşm test etmek amacıyla hazırlamış olduğumuz algottma dnamk br yapıya sahptr. Yen gelen son blg analze dahl edlrken en esk blg analzden çıkarılmaktadır. Bu şlem pencere adını verdğmz, sernn bell sayıda elamanını kapsayan br grubun ncelenmesdr. Yen gelen blg le beraber bu pencere sürekl olarak lerye doğru kaydırılmaktadır. Örnek olarak pencere büyüklüğümüz çn P dyelm. Elmzdek gözlemlern lk Pelemanını alalım ve bu bölgede br değ~mn olup olmadığını test edelm. Eğer testmz bu bölgede herhang br değşm noktasının olmadığı sonucuna varırsa br sonrak getr çn tahmnmz bu lk Pelemanın 0ı1alamasıdır. Tam tersne eğer testmz br değşm noktasını şaret edyorsa br sonrak getr çn tahmnmz bu değşm noktasından sonrak getrletn ortalamasıdır. Buradak mantık, değşmden öncek verlern bugünün ortamını yansıtmadığından dolayı yarın çn yapacağımız tahmnlerde dkkate alınmamasıdır. Şmd varsayalım testmz değşm noktası yoktur sonucuna vardı, br dönem sonrası çn tahmnmz oluşturduk. İknc adımımız penceremz hareket ettrmektr. Yapacağımız şlem gözlernn brnc elemanını atmak ve yerne P+ I' nc elemanını eklemektr. Böylece elmzde P elemandan oluşan yen br kısım olacaktır. Artık yapmamız gereken yenden yukarıda anlatılanları uygulamaktır. Şmd tersne br varsayımla testmzn P elemandan oluşan lk kısım çn br değşm noktası bulunduğu durumda knc adımımızın nasıl olacağını nceleyelm. Artık bzm çn başlangıç noktası gözlernn brnc elemanı olmaktan çıkmıştır. Br değşm tespt ettğmz çn başlangıç noktaıtilz bu değşm noktasından hemen sonra gelen gözlem olacaktır. Ancak bu gözlemden P+ l' nc gözleme kadar olan kısma yenden testmz uygulayamayil çünkü bu Iusmın gözlem sayısı P değernn altında kalmıştır. Yapmamız gereken yenden P elemana sahp br pencere oluşturana kadar sırası le yen elemanları eklemektr. Bu arada tahmnlermz oluştururken her sefernde değşm noktasından sonrak getrlern ortalamasını alablriz. Tekrar P elemanlı pencereye ulaştığımızda br kez daha testmz uygulayablrz. Herhang br programlama dlyle hazırlayacağımız br program sayesnde brkaç sanye çersnde bu yöntem uygulamamız mümkündür. Aşağıdak gb de fade edleblecek olan algortma daha önce Başçı, Başçı ve Zaman (2000), Başçı ve Başçı (2001) ve Başçı (2001) makalelernde sırasıyla Datastream'den alınan dolar bazında İMKB ndeks haftalık getrler, İMKB 100 dolar bazında günlük getrler ve İMKB 30 dolar bazında günlük getrlerne uygulanmıştır. LO BAŞLAı\G1Ç = 1; 20 T= ;
Sıdıka Başçı. Yasemn Keskn Benl _ Yapısal Değşımın Etkler ve MKB'de Br Uygulama _ 27 30 Eğer T- BAşLANGıç;::: P, pencere çersnde yapısal değşm olup olmadığının testn yap; 40 Eğer yapısal değşm varsa, BAşLANGıç = Tahmn edlen değşm noktası; 50 ORTALAMA = BAşLANGıç' tan T' ye kadar ortalama; 60 Br sonrak günün getrsn ekle; 70 T= T+; 80 30' a ger dön; Dolayısıyla anlaşılmaktadır k, uygulama çn öncelkle P değernn belrlenmes gerekmektedr. Başçı (2001) makalesnde, İMKB-30 ndeks çn, elde edlecek ortalama getrnn dkkate alınarak yapıldığı br ncelemede en uygun pencere büyüklüğünün 125 olduğu gösterlmştr. Ancak her br hsse çn bu pencere büyüklüğünün farklı olableceğ htmal göz önünde bulundurularak bu çalışmada her br hsse çn ve değşk pencere büyüklüğü seçenekler çn ortalama getrler hesaplanmış ve her hsseye özel en uygun pencere büyüklüğü tespt edlmştr. Tablo l' de bu pencere büyüklükler görülmektedr. Tablo 1: Her Hsse Sened çn n Uygun Pencere Büyüklükler Hsse AEFE' AKB. AKE AKG,~ AKS' ALA', ARCL' DOH, DYH ENK < ~ Kodu S NK NR" Rf,,;A..'.RK.:,,",:;:~K:;.',,,,~.I..0V\,,',:9~'.,' ca. En Uygun Pencere 375 75 75 375 200 375 75 25 250 375 Büyükl ğ. '. Hsse ERE;'~:. ~:FRÖ\C.,GAR'>:,. HUR,':ISCT,, İSGy.,:-kcH M!C)R;'!; NETA", 'PEtK:, Kodu. (:'GL' O,)'.. "AN, ~:':GZ ;~~.rt'$'r ~ 'j...o.-;.>;(~oe,'o os"f:~ ';"s':.f<'m;:::" '" -.'. _. '" ",..C';~.,.,., En Uygun Pencere 25 250 250 200 25 375 200 25 375 20n Büyüklü ğü Hsse Kodu' t;~t :,, r}~.:..i~tj;~~~;t ~j~t~'&.:. j ro'. " ;:~~~?:~'~~?;M~::":~0~,.;7.GR;:,;:ç;.T N~,: En Cygun Pencere ı25 ı25 375 125 250 375 ı25 200 25 25 B}'klü ğü
28 e Ankara Ünıverstesı SBF Dergıs e 59.4 Dğer öneml br nokta se, yapısal değşm test yapılırken kullanılması gereken krtk değern ne olacağıdır. Bölüm 3 'te anlatılan yenden örnekleme yöntem kullanılarak % O anlamlılık sevyesnde her br hsse çn krtk değer hesaplanmıştır. Bu hesaplama yapılırken hssenn optmal pencere büyüklüğü dkkate alınmıştır. Bu krtk değer ve yukarıda anlatılan algortma kullanılarak yapısal değşm test gerçekleştrlmştr ve her br hsse sened çn bulunan değşm noktaları ve bu noktaların ne zaman yakalandığı lc lgl blgler (EK- A' da) sunulmuştur. Her br hsse sened çn toplam değşm noktaları sayısının toplam gözlem sayısına oranları hesaplanarak Tablo 2'de sunulmuştur. Bu oranların ortalaması % 1,16 olarak bulunmuştur. Tablo 2: Her Hsse Sened İçn Toplam Değşm Noktaları Sayısınll1 Toplam Gözlem Sayısına Oranları Hsse Kodu Gözlem Sayısı Değşm Noktası Sayısı Oran (%) AEFES 1419 8 0,56 AKGRT 1419 9 0,63 AKSA 1419 14 0,99 ALARK 1419 6 0,42 DYHOL 1023 5 0,49 ENKA 1419 12 0,85 FROTO GARAN 1419 1419 9 S 0,63 1,06 ISGYO 697 5 0.77 KCHOL 1419 12 0,85
; : Sıdıka Başçı.. Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değşmn Etkler ve MKB'de Br Uygulama e 29 MIGRS... ",,,:-::..;.1419,", -".44,.. '<.)3,10... :'-'-' ~.rfi';'~"..j.-.;..._...:..~::.. ;...;~. ~-.~~ -.,;.,...~_.'.:..M.. _...:.. '~_"""''':''~''~:-_~''''''.'';'';':;':''':''' '_' NETAS 1419 9 0,63 ;PET~<::':7j:I(;-f~.ıl~-~~'T:'.:>.,7~.~.;:-:"~' {l" -,-:-'..~:;C:;\,20~""~ PTOFS.' ;,.,:;..1419... 20": LAL.~):\~~.~_~- ':"~ı9,f:::~.'..~.:.~j;~7".~~. ;'~~~Ôı:".SIS~~:<~ ~..'~:.\}~19 <~8f~:: '.:.:,',/?,20'.TCE:tL'....,.,. -555.:,..,o;] A4.:.. -_.ı--" _0_....._..:ı,;.~..,~-"~.:..-~-:"" -._,;.._,-_'. ~,. -~'..-'ı-_:.....~:.'.-~..":.:.--,'l> ',".... TNSAS 1419 0.78._~:_. _..-.~,o.:...:._.:..:.._... _'.'_ TOASO 1419 4 0,28 ---;-~Y ~-. ~::~~;~'I":~~;~~~~-"r'"'l_~.-~~~r::-~~-.-:~:._..c..,r; TRKCM.,.,.' 1419 :,L,. 'h. " 25;:.: "...176' ~_.- v-;-:_-~.',",~.~.~.~~~,.'.~.~':~:.~~:~~'~~_.. ::-~. ~..;:...:o.::.. _~~.~--":~.,~_'Al:, '7v::,.~.~.~':~.~. ~,~..~;,,-".;~~;., _' _ :-_~~-.'}$~:..~~-t-j;_.;.~.,..:.~_. ' o TUPRS 1419 15 1,06 ~1J&~~'~*;!,~;;.:(~"C,t,~Y ~~~!~~~~~>S Tablo 2'de gr renkte gösterlmekte olan toplam 16 hsse sened ortalamanın üzernde kalırken beyaz renkle gösterlen dğer 14 hsse ortalamanın altında kalmaktadır. Oranı daha düşük olan hsseler olaylara karşı daha az duyarlı ve dolayısıyla daha stkrarlı hsseler olarak değerlendrleblr. 5. OLUŞTURULAN AL-SAT STRATEJISI Bölüm 4'te anlatılan algortma kullanılarak üretlen tahmnlere dayanarak br al-sat stratejs oluşturulablr. Eğer hsselerden br çn sonrak günün beklenen getrs 2 artı br değerse o hsse elde tutulur ve br sonrak günün getrs elde edlr. Eks br beklenen getr durumunda hsse elden çıkartılır ve dolar tutularak dolar bazında % O getr elde edlr. Amaç her br hssenn al-sat stratejs le gösterdğ performansı al-tut stratejs le karşılaştırmak olduğu çn br portföyanalz yerne her an çn tek br hssenn tutulduğu varsayılmaktadır. Tablo 3'de al-sat stratejsnn kullanılması sonucunda ncelenen dönemde elde edlen ortalama getrler sunulmuştur. Brnc sütunda hesaplanan ortalama getrler çn komsyon malyet dkkate alınmamıştır. İknc sütunda yer alan 2 Beklenen getr pencere çndek getrlern ortalaması olarak hesaplanmaktadır.
30 _ Ankara Ünıverstes SBF Dergsı _ 59-4 ortalama getrler çn se komsyon malyet bnde k olarak varsayılmıştır. Üçüncü sütunda se al-tut stratejs sonucunda elde edlen ortalama getrler görülmektedr. Tablo 3: Her Hsse Sened İç'n Ortalama Getrler Al-Sat Stratejs Al-Sat Al-Tut (%) (Komsyonsuz) Stratejs Stratejs (Komsyonlu) AEFES -0,04-0.05 0,02 AKBNK 0,00-0,01-0,01 AKENR -0,01-0,02 0,07 AKGRT -0,01-0,02 0,03 AKSA -0.05-0,06-0,06 ALARK -0,04-0,04-1,53 ARCLK 0,02 0,01 0,01 DOHOL 0,08 0,07 0,02 OYHOL 0,04 0,03-0,02 ENKA 0,06 0,06 0,12 EREGL -0,04-0,06 -O, II FROTO -0,03-0,04 0,01 GARAN -0,02-0,03-0,01 Ht:RGZ 0,05 0,04 0,09 ISCTR 0,03 0,02 0,00 ISGYO -0,04-0,05-0,04 KCHOL -0,01-0,01-0,01 MIGRS 0.00-0,01-0,03 NETAS -0,03-0,03-0,09 PETKM -0,09-0.09-0,03 PTOFS -0,02-0,03-0,01
Sıdıka Başçı. Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değışmn Etkler ve MKB'de Br Uygulama e 31 SAHOL -0,04-0,05 0,02 SISE -0,10-0,10-0,08 TCELL -0,03-0,03-0,14 TNSAS 0,03 0,03-0,02 TOASO -0,05-0,06-0,04 TRKCM -0,02-0,03-0,01 TUPRS -0,03-0,04 0,01 VESTL 0,04 0,03 0,01 YKBNK -0,02-0,04-0,02 Tablo 3'ü değerlendrrken öncelkle komsyon malyet dkkate alınmadan al-sat stratejsnn uygulandığı durumla al-tut stratejsnn uygulandığı durumu karşılaştıralım. 13 hsse sened çn al-sat stratejs al-tut stratejsne göre daha yüksek ortalama getr sağlamaktadır. 3 hsse sened çn her k stratejde de ortalama getrler eşttr. Ger kalan 14 hsse sened çnse al-tut stratejsnn daha yüksek ortalama getrs olduğu gözlenmştr. Yapısal değşmn çok olduğu hsse senetler çn al-sat stratejsnn daha y çalışacağı, dğer taraftan yapısal değşmn az olduğu hsse senetler çnse al-tut stratejsnn daha y çalışacağı bekleneblr. Çıkan sonuçlar çerçevesnde bu konuda br nceleme yapılablr. Öncelkle, yapısal değşmn az ya da çok olduğunu belrlemek çn toplam değşm noktaları sayısının toplam gözlem sayısına oranları ortalamasının kullanılableceğn belrteblrz. Tablo 2' de her br hsse sened çn verlen bu oran ortalama orandan, yan 0/01.16'dan, büyükse (gr satırlar) yapısal değşm çok, küçükse (beyaz satırlar) yapısal değşm az deneblr. Beklentmz gr satırlarda yer alan 16 hsse sened çn al-sat stratejsnn daha y olduğudur. Bu çerçevede Tablo 3 'ün brnc ve üçüncü stünlarındak getr oranları karşılaştırıldığında 16 hsse senednden 9'unda al-sat stratejsnn daha yüksek getr sağladığı görülmektedr. Bu sonuç çok kuvvetl olmasa da beklentmz desteklemektedr. Tablo 2' de beyaz satır olarak yer alan, yapısal değşmn az olduğu 14 hsse sened çn beklentmz al-tut stratejsnn daha y sonuç vereceğdr. Yne Tablo 3 'tek getr oranlarını bu kez bu hsse senetler çn karşılaştırdığımızda görüyoruz k, toplam 14 hsse sened çnde 7 tanes çn al-tut stratejs daha y çalışmaktadır. Bu sonuç beklentmz net olarak desteklememektedr.
32 e Ankara Ünversıtes SBF Dergs e 59-4 Tablo 3'ün knc stununda al-sat stratejsnn bnde k komsyon ücret de dkkate alındıktan sonrak getr oranları yer almaktadır. Bu oranlar üçüncü stündak al-tut stratejs getr oranları le karşılaştırıldığında 10 hsse sened çn al-sat stratejsnn daha yüksek getr sağladığı, 4 hsse sened çn her k strtejnn de aynı oranda getr sağladığı ve ger kalan 16 hsse sened çn al-tut stratejsnn daha yüksek getr sağladığı gözlenmektedr. Bu sonuçlar komsyon ücret dkkate alınmadığı durumdan çok da fazla farklı değldr. Bu durumda, al-sat stratejsnn fazla pozsyon değşklğ steyen br stratej olmadığı söyleneblr. 6. SONUÇ Yapısal değşm serler üzernde yapılan analzlern sonuçlarını büyük ölçüde etkledğnden dolayı bu çalışmada yapısal değşm dkkate alınarak İMKB-30 hsse sened getrler çn br uygulama yapılmıştır. Çalışmanın temel varsayımı değşm noktasının blnmemesdr. Bu nedenle Sıtp F test kullanılmıştır. Oluşturulan br algortma le değşm noktaları tespt edlmştr. Bu noktaların toplam gözlem sayısına oranları bazı hsse senetler çn daha yüksek ken dğerler çn daha düşüktür. Bu oranın düşük olduğu hsse senetlernn olaylara karşı daha stkrarlı davrandığı düşünüleblr ve bu hsse senetler daha az rskl olarak değerlendrleblr. Çalışmada değşm noktaları dkkate alınarak al-sat stratejs adı verlen br stratej oluşturulmuştur ve bu stratej al-tut stratejs le, ortalama getrler açısından, karşılaştırılmıştır. Buna göre komsyon malyetler dkkate alınmadığı zaman otuz hsse senednden onüçünde ortalama getr al-sat stratejsnde daha yüksektr, üç tanesnde se her k stratejnn ortalama getrler brbrne eşttr. Komsyon malyetler dkkate alındığında se sonuçların çok fazla değşmedğ gözlenmektedr. Bu da al-sat stratejsnn çok sık pozsyon değştrmey gerektrmedğnn br göstergesdr. Yapısal değşmn sıkça görüldüğü hsse senetler çn al-sat stratejsnn, dğer taraftan yapısal değşmn seyrek olarak görüldüğü hsse senetler çn se al-tut stratejsnn daha y sonuçlar vereceğ bekleneblr. Çalışmada bu beklentnn olablrlğ le lgl yapılan analz göstermştr k, bazı durumlarda sonuçlar beklenty desteklerken bazı durumlarda bu destek zayıf kalmaktadır. Sonuç olarak, hedef elde edleblecek 0ı1alama getry arttırmak se, oluşturulacak stratejlerde yapısal değşmn dkkate alınmasının olumlu katkılarının olacağını söylemek mümkündür. Bu çalışmada yapılan uygulama br örnek oluşturmaktadır.
Sıdıka Başçı - Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değışımn Etkler ve MKB'de Br Uygulama e 33 EK-A Tablo 1: Kullanılan algorlma/llıı sonucu olarak Anadolu Efes (AEFES) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktanın farkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası Değşmn Farkedlme Zamanı 412 412 803 804 848 1218 883 1240 964 1334 972 1339 1020 1390 1028 1400 Tablo 2: Kullal1llan algortmanın sonucu hsse sened çn elde edlen tahmn noktanın farkedlme zamanı. olarak Akbank (AKBNK) değşm noktası ve bu Tahmn Değşm Noktası Değşmn Farkedlıne Zamanı 83 83 100 172 107 179 133 182 208 208 261 334 277 344 281 354 289 361 316 389 334 407 422 422 465 517 552 555 625 697 723 723 802 802 849 910 926 928 975 1019
34 _ Ankara Ünıverstes SBF Dergsı _ 59-4 1021 1167 1244 1257 1347 1090 1220 1244 1330 1348 Tablo 3: KullalZllan algortmanll1 sonucu olarak Ak Enerj (AKENR) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktamn farkedlme zamam. Tahmn Değşm Noktası! Değşmn Farkedlme Zamanı 88 89 190 190 198 269 251 317 368 403 404 443 458 485 Tablo 4: Kullamlan algartmanın sonucu olarak Aksgorta (AKGRT) hsse sened ıçın elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktanın farkedlme zamam. Tahmn Değşm Noktası 20 399 416 464 473 533 560 578 984 Değşmn Farkedlme Zamanı 392 399 776 837 846 904 933 949 985
Sıdıka Başçı - Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değşımn Etkler ve MKB'de Br Uygulama e 35 Tablo 5: Kullanılan hsse sened ıçn elde noktanın farkedlme zamanı. algortmanın edlen tahmn sonucu değşm olarak noktası (AKSA) ve bu 208 221 299 513 726 925 932 937 966 1000 1055 1256 1282 1389 Tablo 6: Kullanılan algortnwnın sonucu olarak Alarko hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktanın farkedlme zamanı. Holdng (ALARK) noktası ve bu Tahmn Değşm Noktası 18 393 396 771 774 1149 Değşmn Farkedlme Zamanı 385 395 768 773 1146 151
.,- -, 36 e Ankara Ünıverstes SBF Dergs e 59-4 TabLo 7: Kul/a/lllan algortmanul sonucu olarak Arçelk (ARCLK) hsse sened çn elde edlen (alımn değşm noktası ve hu nokta/ll/l farkedlme zama/l!. Tahmİn Değ~m Noktası Değşmn Farkedlme Zamanı 12 79 IR 89 67 93 101 171 177 177 185 258! 272 272 318 376 321 394 427! 428 429 502 500 504 S55 628 626 635 705 705 707 780 745 818 767 836 839 844 845 914 925 925 974 1038 1020 1086 1162 1162 1189 1260 1195 1284 1368 1268 1284 1368!
Sıdıka Başçı. Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değşmn Etkler ve MKB'de Br Uygulama e 31 Tablo 8: Kullanılan algortma/lln sonucu olarak Doğan Holdng (DOHOL) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu no.ktanın farkedlme zamanı. Tahmİn Değşm Noktası ı Değşmn Farkedlme Zamanı --- 9 26 41 42 43 66 69 ~4 93 96 144 167 162 171 198 199 204 227 212 230 233 256 255 277 278 297 328 328 344 367 355 376 394 394 417 419 448 451, 489 489 560 560 569 591 615 638 643 643 652 673 683 685 715 716 719 740 758 781 783 783 797 808 804 825 845 847! ~48 870 871 915 893 915
38 e Ankara Ünıversıtes SBF Dergs e 59-4 952 972 998 1021 1114 1179 1181 1189 1203 1229 1240 1257 1282 1298 1366 1392 953 995 998 1040 1114 1179 1204 1210 1223 1229 1256 1279 1285 1307 1366 1404 Tablo 9: Kullanılan algortmal1ln sonucu olarak Doğan Yayın Holdng (DYHOL) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktanınfarkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası 44 79 325 575 783 Değşmn Farkedlme Zamanı 270 294 329 575 825 Tablo 10: Kullanılan algortmanın sonucu olarak Enka Holdng (ENKA) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktanın farkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası 24 410 428 439 449 476 Değşmn Farkedlme Zamanı 392 410 790 803 814 848
Sıdıka Başçı. Yasemn Keskn Benl _ Yapısal Değışmın Etkıler ve MKB'de Br Uygulama _ 39 528 531 967 996 1028 ıo83! 900 904 967 1369 1384 1406 Tablo ll: Kullanılan algortmanm sonucu olarak Ereğl Demr Çelk (EREGL) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktanın farkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası 20 24 77 114 116 142 144 169 202 210 218 258 287 318 334 339 398 406 434 459 505 530 554 558 573 613 644 650 689,! Değşmn Farkedlme Zamanı 42 46 83 115 139 142 167 192 204 232 241 281 288 318 355 359 399 427 456 460 505 531 555 580 595 613 667 673 689
40 e Ankara Ünverstes SBF Dergs e 59-4 737 747 750 778 802 814 840 864 966 998 ı- 737 769 773 778 803 835 842 883 966 998 Tablo 12: Kullanılan algorfmanın sonucu olarak Ford Otosan (FROTO) hsse sened çn elde edlen tahmn değ~m noktası ve bu noktanın farkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası 283 534 541 546 561 592 971 975 1260 Değşmn Farkedlme Zamanı 283 534 788 792 797 835 974 1221 1265 Tablo 13: Kullamlan algorrmamn sonucu olarak Garant Bankası (GARAN) hsse sened çn elde edlen tahmn değ~m noktası ve bu nokramn farkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası 93 147 156 194 202 204 213 464 744 Değşmn Farkedlme Zamanı 329 391 402 436 444 452 455 464 746
: l Sıd,ka Başçı - Yasemn Keskn Benl _ Yapısal Değışımın Etklerı ve MKB'de Br Uygulama _ 41 747 762 1017 102 ı 15 1351 994 999 1017 1267 _~ 1359 1365 Tablo 14: Kullanılan algorımanın sonucu olarak Hürryet Gazete (HVRGZ) hsse sened çın elde edlen tahmn değşm noktası ve hu nokıanınfarkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası Değşmn Farkedlme Zamanı. 196 200 217 399 254 452 274 471 281 477 365 504 570 570. 652 849 699 896 716 9 II 725 920 72S 926 731 928 736 931 742 937 750 946 961 962 972 1161 1173 1173 1186 1377
42 _ Ankara Ünversıtes SBF Dergsı _ 59-4 1196 1203 1215 1391 1400 1413 Tablo 15: Kullamlan algortmanın sonucu olarak ş Bankası (c) (ISCTR) hsse sened çn elde edlen tahmn değşm noktası ve bu noktamn farkedlme zaman!. Tahmn Değşm Noktası Değşmn Farkedlme Zamanı 26 27 28 51 55 55 79 91 119 119 163 166 187 210 197 215 207 222 241 244, 249 266 256 275 299 299 316 339 320 342 335 357 340 360 399 400 431 431 467 490 500 500 522 527 529 550 533 554 567 569 626 672 702 731 737 739 645 691 702 731 756 762
Sıdıka Başçı. Yasemn Keskn Benl e Yapısal Değışmın Etkler ve MKB'de Br Uygulama e 43 750 773 776 777 799 801 816 839 833 843 853 875 871 893 878 899 910 913 1017 1017 1028 1051 1057 1057 1079 1102 1115 1115 1162 1162 1189 1189 1201 1224 1239 1240 1243 1266 1278 1278 1305 1320 1332 1335 1367 1367 1380 1400 Tablo 16: Kullanılan algortmanın sonucu olarak İş Gayrmenkul Yatınm Ortaklığı (ISGYO) hsse sened çn elde edlen tahmn deışm noktası ve bu naktanın farkedlme zamanı. Tahmn Değşm Noktası Değşmn Farkedlme Zamanı 375 14 386 17 389 22 395 438 438