ÜN TE II L M T. Limit Sa dan ve Soldan Limit Özel Fonksiyonlarda Limit Limit Teoremleri Belirsizlik Durumlar Örnekler



Benzer belgeler
fonksiyonu, her x 6= 1 reel say s için tan ml d r. (x 1)(x+1) = = x + 1 yaz labilir. Bu da; f (x) = L

ÖRNEK 1: Üç basamakl 4AB say s, iki basamakl BA say s n n 13 kat ndan 7 fazlad r. Buna göre, BA say s kaçt r? ÖRNEK 2:

ÜN TE III L NEER CEB R

Bu dedi im yaln zca 0,9 say s için de il, 0 la 1 aras ndaki herhangi bir say için geçerlidir:

MATEMAT K 1 ÜN TE II KÜMELER

POL NOMLAR. Polinomlar

TANIM : a, a, a, a,..., a R ve n N olmak üzere,

YGS Soru Bankas MATEMAT K Temel Kavramlar

Do ufl Üniversitesi Matematik Kulübü Matematik Bireysel Yar flmas 2005 Soru ve Yan tlar

ÜN TE III. YÜZDELER VE MESLEKÎ UYGULAMALARI

(z z 0 ) n. n=1. Z f (z) dz = 2ib 1

1.BÖLÜM SORU SORU. (x 1) (x 3) = A + B. x 3 ise, d(p(x)) ve d(q(x)) polinomlar n derecelerini göstermek. A. B çarp m kaçt r?

Olas l k Hesaplar (II)

NÜMER IK ANAL IZ. Nuri ÖZALP MATEMAT IKSEL ÖNB ILG ILER. Bilimsel Hesaplama Matemati¼gi

256 = 2 8 = = = 2. Bu kez de iflik bir yan t bulduk. Bir yerde bir yanl fl yapt k, ama nerde? kinci hesab m z yanl fl.

Bir yaz mda, kimbilir hangisinde,

ÜN TE I FONKS YONLAR

Do ufl Üniversitesi Matematik Kulübü Matematik Bireysel Yar flmas 2004 Soru ve Yan tlar

2014 LYS MATEMATİK. P(x) x 2 x 3 polinomunda. 2b a ifade- x lü terimin. olduğuna göre, katsayısı kaçtır? değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır? 4.

: Bir d do rusu üzerinde; A, B, C ve D noktalar alal m. d. n n uzunlu u denir ve. d d1 d2 F G. E, F d G, H d ve ise. d // d 1 2

Ünlü Alman matematikçisi Kari Friedrick Gauss 10 yafl ndayken,

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

Dördüncü K s m: Gerçel Say lar Yap s

NÜMER IK ANAL IZ. Nuri ÖZALP. Sabit Nokta ve Fonksiyonel Yineleme. Bilimsel Hesaplama Matemati¼gi

TEMEL KAVRAMLAR MATEMAT K. 6. a ve b birer do al say r. a 2 b 2 = 19 oldu una göre, a + 2b toplam kaçt r? (YANIT: 28)

DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ "A" OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL-2 TESTİ

TEMEL MATEMAT K TEST

ÜN TE II. UZAYDA VEKTÖR, DO RU VE DÜZLEM N ANAL T K NCELENMES

NÜMER IK ANAL IZ. Nuri ÖZALP FONKS IYONLARA YAKLAŞIM. Bilimsel Hesaplama Matemati¼gi

Sevdi im Birkaç Soru

Kavram Dersaneleri 8 SAYILAR - I ÖRNEK 23: ÖRNEK 24: a, 5 ve 6 say taban n göstermek üzere, (123) + (1a2) = (2b2) eflitli inde. b kaçt r?

MATEMAT K TEST. 3. a ve b reel say lar olmak üzere, 3 a = 4 ve 3 2a b 3 = 8 oldu una göre,

Bu yaz girifle gereksinmiyor. Do rudan, kan tlayaca m z

Do al Say lar. Do al Say larla Toplama fllemi. Do al Say larla Ç karma fllemi. Do al Say larla Çarpma fllemi. Do al Say larla Bölme fllemi.

Bu bölümde, bugüne dek ancak rüyalar n zda görece inizi

OPERATÖRLER BÖLÜM Giriş Aritmetik Operatörler

ÜN TE III. ÇEMBER N ANAL T K NCELENMES

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler

kesri 3 tane Bu kesri yedide üç fleklinde okuruz. Yukar daki bütün 7 efl parçaya ayr lm flt r. Buna payda denir. 3

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R

LİMİT. lim f(x) = L yazılır. lim. lim x a dır. lim g( clim

Limit. 1.1 Soldan ve Sağdan Yaklaşım. 1.2 Fonksiyonun Limiti

MATEMAT K. Hacmi Ölçme

8 LAURENT SER I GÖSTER IMLER I

TEMEL MATEMAT K TEST

GEOMETR 7 ÜN TE V KÜRE

Örnek...3 : Aşağıdaki ifadelerden hangileri bir dizinin genel terim i olabilir? Örnek...4 : Genel terimi w n. Örnek...1 : Örnek...5 : Genel terimi r n

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 3. Konu TORK, AÇISAL MOMENTUM ve DENGE ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ

TÜREV VE UYGULAMALARI

Matematikte sonsuz bir s fatt r, bir ad de ildir. Nas l sonlu bir s fatsa, matematikte kullan lan sonsuz da bir s fatt r. Sonsuz, sonlunun karfl t d

ÜN TE II ÜÇGENLERDE BENZERL K

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ İLKÖĞRETİM ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS TAMAMLAMA PROGRAMI. Analiz. Cilt 2. Ünite 8-14

ÜNİTE 5 KESİKLİ RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI

;] u Y hb* p(a/ > V aaa!a!a!a!!!!!a! BASIN KİTAPÇIĞI

Ard fl k Say lar n Toplam

BU ÜN TEN N AMAÇLARI

MATEMAT IK-I (SORULAR)

BASIN KİTAPÇIĞI ÖSYM

1.BÖLÜM ÇÖZÜM SORU. A= {a, b, {a, b}, {c}} kümesi veriliyor. Afla dakilerden kaç tanesi do rudur? I. a A II. {a, b} A III. {c} A IV. {b} A. V.

MATEMAT K 6 ÜN TE II NTEGRAL

Ç NDEK LER. Bölüm 4: Üslü Say lar...44 Üslü fadeler...44 Al t rmalar...47 Test Sorular...49

ÖRNEK 2: ÇÖZÜM 2: ÇÖZÜM 1: Verilen ifadeyi iflleme dönüfltürürsek; Toplamlar 77 olan iki say dan biri x ise di eri (77 x) dir.

TEMEL MATEMAT K TEST

LĐMĐT ÖSS ÖYS YILLAR SAĞDAN VE SOLDAN LĐMĐT. ÇÖZÜM: x=2 f(x) de yerine yazılır cevap:7

NÜMER IK ANAL IZ. Nuri ÖZALP. SAYISAL TÜREV ve INTEGRAL. Bilimsel Hesaplama Matemati¼gi

Olasılık ve İstatistik Dersinin Öğretiminde Deney ve Simülasyon

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

fleklinde okuruz. Pay paydas ndan büyük veya eflit olan kesirlere bileflik kesirler denir.

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

1/3 Nerde ya da Kaos a Girifl

ÜN TE II UZAYDA DO RULARIN VE DÜZLEMLER N D KL

YABANCI PARALAR LE YABANCI PARA C NS NDEN ALACAK VE BORÇLARIN DÖNEM SONLARI T BAR YLE DE ERLEMES

Yan t Bilinmeyen Bir Soru

Bu tanım aralığı pozitif tam sayılar olan f(n) fonksiyonunun değişim aralığı n= 1, 2, 3,, n,

Ad ve Soyad : Numaras : Analiz III Aras nav Sorular

Analiz III Ara S nav Sorular 24 Kas m 2010

Belirsiz Integraller. 1.1 Ilkel Fonksiyon ve Belirsiz Integral Temel Tan mlar ve Sonuc. lar

Çözümlü Yüksek Matematik Problemleri. Doç. Dr. Erhan Pişkin

ANAL IZ III Aras nav Sorular

Örnek...3 : Aşağıdaki ifadelerden hangileri bir dizinin genel terim i olabilir?

X +5 iyonunda; n = p + 1 eflitli i vard r. ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 15: ÖRNEK 16:

MAT 101, MATEMATİK I, FİNAL SINAVI 08 ARALIK (10+10 p.) 2. (15 p.) 3. (7+8 p.) 4. (15+10 p.) 5. (15+10 p.) TOPLAM

2. Topolojik Uzaylarda Ba¼glant l l k Ba¼glant l Topolojik Uzaylar. Tan m (X; ) topolojik uzay n n her biri boş kümeden farkl olan ayr k

Do al say lar kümesi, yani {0, 1, 2, 3, 4,... } kümesi, toplama

Bir tan mla bafllayal m. E er n bir do al say ysa, n! diye yaz -

ÜN TE II. A. CEB RSEL FADELER, Efi TL K VE DENKLEM 1. Cebirsel fadeler 2. Denklemler ALIfiTIRMALAR ÖZET TEST II-I

ÜÇGEN LE LG L TEMEL KAVRAMLAR

2(1+ 5 ) b = LYS MATEMATİK DENEMESİ. işleminin sonucu kaçtır? A)2 5 B)3 5 C)2+ 5 D)3+ 5 E) işleminin sonucu kaçtır?

SORULAR. 1. Aşa¼g daki limitleri bulunuz. Cevab n z n aşamalar n belirtiniz. lim. 1 n sin. lim. q 1 x 1+x

4 ab sayısı 26 ile tam bölünebildiğine göre, kalanı 0 dır.

ÜN TE II MPULS VE MOMENTUM

ÜN TE IV. DÜZLEMDE VEKTÖRLER

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g)

Bir (xn)n dizisinin (n sonsuza giderken) limitini tan mlam fl

BİR SAYININ ÖZÜ VE DÖRT İŞLEM

6 Devirli Kodlar. 6.1 Temel Tan mlar

say s kaç basamakl d r? 2. Bir düzlemde verilen 8 noktadan 4 tanesi ayn do ru üzerindedir. Di er 4 noktadan. 3. n do al say olmak üzere;

Do ufl Üniversitesi Matematik Kulübü Matematik Yar flmas 2003 Bireysel Yar flma Soru ve Çözümleri

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim

Transkript:

ÜN TE II L M T Limit Sa dan ve Soldan Limit Özel Fonksiyonlarda Limit Limit Teoremleri Belirsizlik Durumlar Örnekler

MATEMAT K 5 BU BÖLÜM NELER AMAÇLIYOR? Bu bölümü çal flt n zda (bitirdi inizde), *Bir fonksiyonun itinin ne oldu unu ö renip kavrayacaks n z. * Fonksiyonun iti varsa sa dan ve soldan itlerinin eflit oldu unu ö renecek ve kavrayacaks n z. *Özel fonksiyonlar gerçek fonksiyon olarak yaz p, itlerine bakmay ö reneceksiniz. * Limit teoremlerini kavray p, üzerinde ifllem yapmay ö reneceksiniz. *Trigonometrik fonksiyonlar n itini kavray p, problem çözme yetene inizi gelifltireceksiniz. * Limit hesaplar ndaki belirsizlik durumlar n inceleyerek, her belirsizlik durumu için ayr bir yoldan it hesab n yapmay ö reneceksiniz. BU BÖLÜMÜ NASIL ÇALIfiMALIYIZ? * Ön bilgi olarak lise II s n f Matematik konusundaki trigonometri bilgisine ihtiyac n z olacak. * Birinci bölümü çok iyi kavray p bu bölüme geçiniz. * Tan mlar çok dikkatli okuyun. * Örnek ve çözümlerini çok iyi inceleyin yazarak çal fl n. * Bölüm sonundaki de erlendirme sorular n çözmeniz yarar n za olacakt r. 56

ÜN TE II L M T Limit kavram ve tan m, kavram olarak eski olmas na karfl n, tan mlanmas ve kullan lmas çok eski de ildir. Örne in it ünlü ε δ tekni i ile tan mlanmas ve kullan lmas ülü Alman Matematikçisi Eduard Heine (1821-1881) taraf ndan olmufltur. Limit fizik ve mühendislikte yayg n olarak kullan l l r. Limit kavram n n ö rencilere verilmesi, tan t lmas, ö retilmesi ve ö renilmesi öyle o kadar da kolay de ildir. Bunun için, itin tan t lmas na önce sezgisel olarak yaklaflal m. Daha sonra tam tan m n vere. f() fonksiyonu verilsin. noktas bir a noktas na yeteri kadar yaklafls n. noktas n n a noktas na reel eksen üzerinde sa dan ve soldan olmak üzere, iki yönlü yaklafl m vard r.. a - 1 n + 1 n Burada, de erinin a de erine eflit olmas gerekmez. Bir çok durumda, a noktas, f() fonksiyonunun tan m bölgesinde olmayabilir. Yani, noktas a noktas na ( a) sa dan ve soldan yaklafl rken f() fonksiyonu bir L say s na yaklafl yorsa f() fonksiyonunun bu a noktas nda iti vard r denir ve k saca it; f() = L ile gösterilir. a ( noktas a ya giderken f() fonksiyonunun iti L dir, diye okunur.) E er noktas, a ya yaklafl rken f() fonksiyonu bir L say s na yaklaflm yorsa, f() fonksiyonunun iti yoktur, diyece iz. Yukardaki aç klamalar gösteriyor ki, f() fonksiyonunun =a noktas na sa dan ve soldan yaklafl mlar için, f() fonksiyonunun de erine eflit olmas gerekir. Yani; a - f() = L 1 ve a + f() = L 2 L 1 =L 2 = L ise a f() = L dir. Aksi takdirde bu noktada it yoktur diyece iz. 57

y = 2 fonksiyonu için, noktas 2 de erine yaklafl rken, y de eri hangi de ere yaklafl r? Bu durumda Reel eksen üzerindeki bu 2 say s na sa dan ve soldan de erler vererek yaklaflal m. y = 2 y = 2 1,5 2,25 2,9 8,41 1,7 2.89 2,5 6,25 1,9 3,61 2,1 4,41 1,99 3,9601 2,01 4.0401............ Soldan yaklaflma Sa dan yaklaflma Soldan yaklaflma. 2 Sa dan yaklaflma Yukarda görüldü ü gibi say s, reel eksen üzerinde gerek sa dan ve gerekse soldan 2 say s na yaklafl rken y de eri de her iki hâlde de 4 say s na yaklaflmaktad r. Öyleyse Benzer olarak Lim 2 = 4 2 Lim [ ] oldu u kolayca yaz l r. de eri var m d r? f() = [ ] f() = [ ] 1,9 1 0,5 0 1,5 1 0,6 0 1,4 1 0,8 0 1,1 1 0,9 0 1,01 1 0.99 0 1,001 1 Soldan yaklaflma Sa dan yaklaflma Görüldü ü gibi, soldan yaklafl l rsa it de eri 0, sa dan yaklafl l rsa it de eri 1 olmaktad r. O hâlde, Lim [ ] de eri yoktur denir. 58

MATEMAT K 5 A R, f : A R bir fonksiyon olsun. a R sabit bir say olmak üzere, terimleri A-{a} kümesinde olan ve a ya yak nsayan her ( n ) dizisi için (f( n )) görüntü dizileri bir L R say s na yaklafl yorsa., a ya yaklafl rken ( a için) f fonksiyonunun iti L dir denir ve it; Lim f() = L biçiminde gösterilir. a f = R R, f()= 2-1 fonksiyonu veriliyor., 1 e giderken fonksiyonun itini bulunuz. Yani, 2-1 nedir? Lim Çözüm: 1 e soldan yak nsayan 1-1 n dizisi için, f ( n ) = (1-1 n )2-1 = 1-2 n + 1 n 2-1 = 1 n 2-2 n = 1 n 2-2 1 n 0 Ayr ca 1 e sa dan yak nsayan 1 + 1 n dizisi için, f n = (1+ 1 n )2-1 = 1+ 2 n + 1 n 2-1 = 1 n 2 + 2 n = 1 n 2 + 2. 1 n 0 O halde ; olarak yaz l r. f() = f() = 0 oldu undan - + f() = 0 Pratik yöntem ile, itin var oldu u kesin olarak biliniyorsa f() = 2-1 = 1 2-1 = 0 59

f: R R, f() = 2-2, < 0 ise 3, 0 ise fonksiyonu veriliyor. f () 0 de erini bulunuz. Çözüm: 0 noktas na soldan yaklafl rsak, f() = 2-2 O hâlde; 0 noktas na sa dan yaklafl rsak f() = 3 al r z. 2 f() 0 2 = 2 0 - = - 0 (2 - ) = 2- f() = 3 =3 0 + 0 + 2 3 oldu undan it yoktur. A R, f = A R bir fonksiyon olsun vea IR olsun. ε R + için -a < δ (delta) oldu unda f()- L < ε olacak biçimde bir δ(ε) R + say s varsa, a için f nin iti L dir, denir ve f() = L fleklinde gösterilir. ε R + için δ(ε) R + öyleki -a <ε f()- L < ε f() = L a a Bu tan m önceki it tan m na denktir. Çünkü -a < δ olmas demek, n -a < δ yani n a olmas demektir. Bu durumda f() - L <ε olmas demek f( n ) -L <ε olmas yani f n L olmas demektir. Di er bir deyiflle - a < δ olmas, δ istenildi i kadar küçük seçildi inde ile a aras ndaki uzakl n δ dan küçük kalmas ve s f ra yaklaflmas, dolay s yla a 60

Bu durumda f () -L <ε olmas ise, çok küçük ε lar için f() ile L aras ndaki uzakl n 0 a yaklaflmas f() Lolmas anlam na gelir. Bu yönteme δ ε tekni i ad verilir. f : R R, f() = 2 +1 ise Lim 2 2 + 1 = 5 oldu unu ispatlay n z. MATEMAT K 5 ε R + in f R 2 öyleki, -a < δ iken f -L < ε olmal d r. - 2 < δ 2-2 < 2δ 2-4 < 2 δ 2 + 1-5 < 2 δ O hâlde 2 δ < ε dersek. δ < ε 2 bulunur. Yani ε R + verildi inde δ(ε) = ε 2 veya δ = ε 2 den küçük pozitif bir say olarak al nabilir. ε R + en az bir δ bulundu unda tan ma göre Lim 2 + 1 = 5 olur. 2 SA DAN VE SOLDAN L M T Abir aç k aral k, a A ve f, A da ya da A-{a} da tan ml bir fonksiyon olsun. 1. de iflkeni a ya sa dan yaklaflt rd m zda f() bir L 1 say s na yaklafl yorsa, f nin = a da sa dan iti L 1 dir, denir ve bu durum ; a + 2. de iflkeni a ya soldan yaklaflt nda f() bir L 2 say s na yaklafl yorsa, f nin = a da soldan iti L 2 denir ve bu durum ; a - f() = L 1 ile gösterilir. f() = L 2 ile gösterilir. 3. de iflkeni soldan ve sa dan a ya yaklaflt nda f() bir L say s na yaklafl yorsa, f nin = a da iti L dir denir ve bu durum a f() = L ile gösterilir. 61

MATEMAT K 5 1. f () = f () = L ise f () = L d r. a - a + a 2. f () f () ise f () yoktur. a + a - a 3. h > 0 olmak üzere, f () = f (a-h) ve f () = f (a+h) dir. a - h 0 a + 4. a f () varsa bu it tekdir. h 0 Parçal fonksiyonlarda, parçalanma noktalar nda (kritik noktalarda) sa dan ve soldan ite mutlaka bak lmal d r. f: R R f() = 2-1, < 0 ise 2+1, 0 ise f() nedir? 0 Çözüm: f () = ( 2-1) =0 2-1 = -1 0-0 - f() = (2+1) =2.0+1 =1 0 + - 1 1 O hâlde 0 + f () yoktur. 0 Örnek fiekildeki f () fonksiyonun = 1 noktas nda iti var m d r? Varsa nedir? 62

Çözüm f() =3 + f() =2-3 2 oldu undan f() yoktur. Örnek fiekildeki f() fonksiyonunun = 1 noktas nda iti var m d r? Varsa nedir? Çözüm f() =1 + f() =1 - f (1) = Tan ms z f() =1 fonksiyonun iti vard r. Limit de eri 1 dir. Bir fonksiyonun = 0 noktas nda itinin olmas için = 0 noktas nda tan ml olmas gerekmez. ÖZEL FONKS YONLARDA L M T Bütün özel tan ml fonksiyonlar n iti araflt r l rken, verilen özel tan ml fonksiyon parçal fonksiyon olarak yaz lmal, sonra sa dan ve soldan it de erlerine bak lmal. E er verilen noktada sa dan it de eri soldan it de erine eflit ise 0 noktada iti vard r denir. Aksi hâlde verilen noktada iti yoktur deriz. 63

Sgn(-2) =? 2 Çözüm: f() = Sgn( -2) fonksiyonunu parçal fonksiyon olarak yazarsak. - 2 = 0 = 2-1, < 2 ise f() = 0, = 2 ise 1, > 2 ise f() =-1 2 - f() =1 2 + - 1 1 oldu undan = 2 noktas nda it de eri yoktur denir ve sgn ( -2) yoktur diye ifade edilir. 2 2 + + 2 =? Çözüm: f () = +2 = + 2 2 + = 2 2 - = 1 oldu unu düflünürsek f() = 4 2 + f() = 3 2 - olur. 4 3 oldu undan it yok. Örnek - 4 =? 4 64

Çözüm: f () = - 4 fonksiyonunu parçal fonksiyon olarak yazal m. - + 4, < 4 ise -4 = 0, = 4 ise - 4, > 4 ise f() = - + 4 = - 4 + 4 = 0 4-4 - 4 f() = 4 f() = ( - 4) = 4-4 = 0 4 + 4 + MATEMAT K 5 =? 0 Çözüm: = 0-1, < 0 Tan ms z, = 0 1 > 0 0 + 0 - f() = 1 = 1 0 + f() = ( -1) = -1 0-1 -1 oldu undan 0 yoktur. cos π 2 =? Çözüm: cos = cos, 0 < π 2 -cos, π 2 < π ( π 2 )+ ( π 2 )- cos = (- cos ) = -cos π 2 = 0 ( π 2 )+ cos = (cos ) = cos π 2 = 0 ( π 2 )- O hâlde (cos ) = 0 ( π 2 ) 65

f() = - Sgn 2-1 ise f () nedir? 0 - Çözüm : f () = - 1 - Sgn [ 2. - 0.001-1 ] = -1 - Sgn ( -0,002-1) = -1+1 = 0 0 - f () = 1 - Sgn [ 2. 0.001-1 ] =1-1 = 0 0 + oldu undan 0 f () =0 2 + 2-2 - 4 + Sgn 3 + 4 + 2 =? Çözüm : 2 + iken 2- = -2+ Sgn (3+4) = 1 +2 = 4 dür. 2 + -2 (-2) (+2) + Sgn 3 + 4 + 2 = = 1 4 + 1 4 = 1 2 L M T TEOREMLER a f() = L 1, a g() = L 2 ve λ IR ise A R, f: A R ve g : A R iki fonksiyon olsun. 1) f±g () = f() ± g() = L 1 ±L 2 a a a 2) λ f () =λ f() = λ.l 1 a a 3. f.g () = f(). g() = L 1.L 2 a a a 4) A için g() 0 ve L 2 0 ise a f a f() g() g () = = L 1 a L 2 66

Örnekler a) (2 +3) = 2+ 3 = 2.1 + 3 = 5 b) 3 2-2 + 2 = 3 2-2 + 2 TEOREM = 3 2-2 + 2 = 3 (1) 2-2. (1) + 2 = 3-2 + 2 = 3 c) 2 +4-2 = 2 +4 = 1+4-2 1-2 = 5-1 = - 5 d) 3 + sgn 2-1 + [ - 1 2 ] 2 = (3) + sgn ( 2-1) + [ - 1 2 ] 2 = 6 + 1 + 1 = 8 2 1. f() = f() dir. a a 2. c f() =c a f () a 3. a) n bir çift do al say ve f() 0 ise n n a f() = a f() b) n bir tek do al say ise n n a f() = a f() dir. 4. log b f() a =log b f() a dir 2 2-2 = 2-2 = 0 2 3 2 = 3 2 2 =3 4 = 81 4 = 4 = 2 3 2 3 2-1 = 2 2-1 3 = 3 67

68 MATEMAT K 5 e (ln) = ln = lne = 1 e A R ve f : A R bir fonksiyon olsun. 1. ( n ), ( n ) için (f( n )) L 1 ise için f fonksiyonunun iti L 1 denir ve (f () = L 1 biçiminde gösterilir. 2. ( n ), ( n ) için (f( n )) L 2 ise için f fonksiyonunun iti L 2 denir ve f () = L 2 fleklinde gösterilir. - Geniflletilmifl reel say larda ifllem ve özellikleri: a olsun 1) a. = 2) + = 3) = belirsiz 4) - = belirsiz 5) - a = 6) 0 = belirsiz 7) 0 0 = belirsiz Polinom fleklindeki ifadelerde ± için it hesab k R, n N + f() = a n + b n-1 +c n-2 +...+ k n ± f () = a + b + c +... + k 2 = ± n n. a ± Pratik kural p() Q(), Q () 0 E er, der p() > der Q() ise itin de eri veya - dur. E er, der p() = der Q () ise en büyük dereceli terimlerin katsay - lar n n bölümü E er der p () < der Q() ise itin de eri 0 d r. 1 = 0 2+ 1- = - 1 + 3 1- = (- 1) + 3-1+ = -1 +0 = -1 Teorem: a < 1 ise a = 0 d r. 1 3 = 1 3 = 0 +2 - +1 = -1 + 3 - + 1

TR GONOMETR K FONKS YONLARIN L M T Teorem: a,b,c R olmak üzere, 1. a sin = sin a 2. a cos = cos a 3. sin = 1 0 4. sin = 1 0 5. tan = 1 0 6. tan b sin c = b 0 c 7. sin b sin c = b 0 c 8. tan b tan c = b 0 c 9. sin b tan c = b 0 c 3-9 aras ifadelerin anlamlar türev konusunda l Hospital kural ile daha iyi anlafl lacakt r. BEL RS ZL K DURUMLARI Limit hesaplamalar nda, 0 0,, 0., -, belirsizlik durumlar n göre A) 0 0 biçimindeki belirsizlikler. a f() g() için f() a g () a = 0 0 olmas durumunda pay ve payda da (-a) çarpan var demektir. Pay - a). f 1 () payda da ( -a). g 1 ( ) fleklinde çarpanlar na ayr l rsa 69

a f () = a g () hâline gelir. E er yine a ( -a) f 1 () (- a) g 1 () a = 0 0 a f 1 () g 1 () a hâlinde ise ayn yol ile pay ve payda çarpanlar na ayr l r. 2 2 2-4 - 2 = 4-4 2-2 = 0 0 belirsiz. ( -2) ( + 2) = + 2 = 4-2 2-1 -1 2 - - 2 + 1 ( +1) ( - 2) + 1 = -1 2 - -1-2 -1 +1 = 1 + 1-2 0 = - 2 = -1-2 = - 3-1 = 0 0 belirsiz. y 3-3 y 2-2 = y3 -y 3 y 2 -y 2 y (y -) y 2 + y + 2 y = 3y2 2y = 3 2 y (y- ) (y + ) = 0 0 = y y 2 + y + 2 y + = y2 +y 2 +y 2 2y B) biçimindeki belirsizlikler. f () g () için f () g () = durumunda pay ve payda en yüksek dereceli parantezine al n p k saltmalar yap l r ve it hesab na geçilir. 1 = 0 2 + 2 - = 2 + 2 - = o hâlde, 2 + 2 - = 2 1 + 1 2 1-1 = 1 + 1 1-1 = 1 + 1 1-1 = 1+0 1-0 = 1 70

3 4-7 2 +3 3 2-5 + 7 = o hâlde, MATEMAT K 5 4 3-7 2 + 3 4 2 3-5 + 7 2 = 2. 3-7 2 + 3 4 3-5 + 7 2 = 3 2-7 2 + 3 3-5 + 7 2 4 = - 0 + 0 3-0 + 0 = 3 = - 2 + 1-1 = - - 2 1 + 1 2. 1-1 - 1+0 = 1-0 = - C) - B Ç M NDEK BEL RS ZL K f () - g () için f() - g () -+ + - + - = - durumunda f () ifadesi, eflleni i olan f () + g () ifadesi ile çarp l p bölünürse 0 0 veya belirsizli i ile karfl lafl l r. Bundan sonra, önceki yöntemlerle it bulunmaya çal fl l r. Çözüm - ifadesini bulunuz. - = - o hâlde, ( - ) ( + ) ( + ) yöntemlerle = 2 - + = bu durumdan sonra önceki 2 ( 1-1 ) (1 - - 1 2) = 1-0 1-0 = 71

2 2-1 - 1-1 ifadesini bulunuz. Çözüm: 2 2-1 - 1-1 = - O hâlde, 2 2-1 - 1 2 - - 1-1 2 = - + 1-1 2-1 ( +1) - ( - 1) ( - 1) ( + 1) = -1 + 1 = - 1 2 = 0 0-2 - 1 de erini bulunuz. Çözüm: - 2-1 = - o hâlde eflleni i ile çarp p böle. - 2-1 + 2-1 + 2-1 = = 2-2 +1 + 2-1 = bulunur. 2 1-2 + 1 2 1 + 2-1 = = 2 D) 0. B Ç M NDEK BEL RS ZL KLER a f (). g() için a f (). a g () = 0. olmas durumunda bu belirsizlik g () f (). g () = ya da f () hâlinde yaz l rsa 1 1 ya da 0 a a a 0 f () g () belirsizlikleri hâline dönüfltürürüz. 1.2-1 itini bulunuz. Çözüm: 1 2-1 1 2-1 = 0. o hâlde, 1 2-1 = 2 1-1 2 = 1-1 = 72

L M TE A T ÖRNEKLER 1) 1 de eri var m d r? 0 Çözüm: 1 = +, 1 = - 0 + 0-1 = 1 1 yok 0 + 0-0 2) 1 + 2 =? 0 + Çözüm: > 0 2 = 2; 1+ 2 = 1+ 1 2 = 3 0 + 2 3) 1+ 2 =? 0 - Çözüm: < 0 ise 2 = - 2 0-1+ 2 = 1+ -2 = 1-1 2 = 1 2 4) - 1-1 1 + de eri var m d r? Çözüm: - 1 1+ = -1-1 1 + (-1) + = -2 0 + = - - 1 1 + - 1 (-1) + (-1) + (-1) - 1 + - 1 1 + = -1-1 1+ (-1) - = -2 - = + it yok. (-1) - 0 5) 2 0 Çözüm: 2 = 0 de eri var m d r? 0 > 0 ise = < 0 ise = - d r. o hâlde, = 1 0 + 0 + 0-0 - = -1 = oldu undan it yok. oldu undan 73

6) 0 Sgn + (2-1) de eri var m d r? Çözüm: Sgn + 2-1 = Sgn [ 0 + ] + 2. 0-1 0 + =0-1 = -1 Sgn + 2-1 = Sgn [ 0 - ] + 2 0-1 0 - = Sgn (-1) + (-1) 7) 2 + = - 1-1 = - 2-1 - 2 o hâlde it yok. -2-2 +Sgn ifadesini hesaplay n z. Çözüm: 2 + ( - 2) - 2 + Sgn = (1 + Sgn ) 2 + = 1 + Sgn (2 + ) = 1+ 1 = 2 8) 1+2 1 0 de eri var m d r? Çözüm: 0 + 1 +2 1 = 1+ 2 1 0 + = 1 + 2 = 1+ = 0-1 +2 1 = 1+ 2 - = 1 + 1 = 1 it yoktur. 2 9) 2-6 + 9 3 2-2 - 3 ifadesini hesaplay n z. Çözüm: 32-6.3 +9 3 2-2.3-3 = 0 0 belirsiz. ( - 3) ( - 3) ( - 3) ( +1) = - 3 + 1 = 0 4 = 0 3 3 10) - 1 1 2-2 ifadesini hesaplay n z Çözüm: 1-1 2-2 = 0 0 = belirsiz. - 1 1 2. ( - 1) = 1 2 = 1 2 = 2 1 2 74

11) 3+ - 2 1 2-1 ifadesini hesaplay n z. Çözüm: 3+ - 2 1 2-1 = 0 0 belirsiz. 1 = ( 3+ - 2) ( 3+ + 2) = 3 + - 4 ( 2 1-1) ( 3+ +2) ( 2-1) ( 3 + + 2 ( -1) ( - 1) ( + 1) ( 3+ +2) = 1 1 ( + 1) ( 3+ + 2) 1 = 1 2 (2+2) = 1 8 12) 2 2-3+1 ± 5 4-2 + 1 ifadesini hesaplay n z Çözüm: 2 2-3+1 5 4-2 + 1 = belirsiz ± ± 2 2-3 + 1 2 4 5-2 3 + 1 4 = 2-0+0 2 5-0+0 = 2 = 0 13) cos π 2 de eri var m d r? Çözüm: ( π 2 )+ ( π 2 )- cos = cos = π 2 cos ( π 2 )+ = π 2 cos ( π 2 )- = cos yoktur. ( π 2 ) π 2 0 + = + π 2 0 - = - 15) cos 0 de eri var m d r? Çözüm: 0 + 0 - cos cos = = cos (0+ ) 0 + = 1 0 + = cos 0-0 - = 1 0 - = - 0 cos yoktur. 75

ÖZET Bu bölümde, afla daki durumlar ö rencilere verilmeye çal fl lm flt r: 1. Limitin tarihçesi, ite sezgisel yaklafl m ve itin tan m verilmifltir. 2. Limitde sa dan ve soldan yaklaflman n ne oldu u anlat larak örneklerle pekifltirilmifltir. 3. Limitin var olup olmad n anlamak için ε-δ (Epsilon- Delta) tekni i ö rencilere tan t lm flt r. 4. Sa dan ve soldan itin tan m verilerek ve gerekli uyar larda bulunduktan sonra örneklere geçilmifltir. 5. Özel fonksiyonlar n itinin nas l al naca ö rencilere anlat lm fl, ilgili örneklerle it konusu aç kl k kazanm flt r. 6. Limit teoremleri verilip, pekifltirmek için örneklere baflvurulmufltur. 7. Limitte belirsizlik durumlar verilip, ilgili örneklerle baz belirsizlik durumlar için it al nm flt r. 76

DE ERLEND RME TEST 2 1) 3 + 5-3 2 de eri afla dakilerden hangisidir? A) 4 B) -3 C) -2 D) 1 2) f () = sgn ( 2-3 - 4) + 1 ise f () de eri afla dakilerden hangisidir? 4 - A) -2 B) -1 C) 0 D) 1 3) f : R R f () = 2 + 1, < 0 ise 2 + 1, 0 ise 0 f () de eri afla dakilerden hangisidir? A) -1 B) 0 C) 1 D) 2 4) y flekildeki f () fonksiyonun grafi i verilmifltir. Buna göre = 1 noktas için ne söylenir? a) = 1 noktas nda it yoktur. b) = 1 noktas nda it vard r. c) = 1 noktas nda it vard r ve 2 dir. d) f() = 3-5) sin de eri afla dakilerden hangisidir? π 2 A) 0 B) 1 C) 2 D) iti yoktur. 6) 32 +5-3 A) e B) 1 2 de eri afla dakilerden hangisidir? C) 0 D) 7) ( -) de eri afla dakilerden hangisidir? A) 0 B) - 1 C) 1 D) - 77

DE ERLEND RME TEST N N ÇÖZÜMLER 1) [ 5-3+ 2 ] = - 3 3 + Do ru cevap B 2) 4 + 2-3 - 4 < 0 d r. Sgn 2-3 - 4 = - 1 f () = - 1 + 1 = 0 4 - Do ru cevap C 3) 2 + 1 = 1 0-2 + 1 = 1 0 + Do ru cevap C 4) f () = 2-2 3 it yok. f () = 3 + Do ru cevap A sin 0 < < π 2 5) sin = -sin π 2 < < π = sin = sin = sin π π 2 2 = 1 π 2 Do ru cevap B 78

6) I. Yol der 3 2 + 5 > der (-3) oldu undan 3 2 + 5-3 = II. Yol 2 3+ 5 2 1-3 = 3+0 1-0 = Do ru cevap D 7) - biçiminde, ( - ). ( +) + 2 1-1 1 = 0-1 +1 0+1 = - Do ru cevap D = - 2 + = biçiminde belirsiz. 79

80 MATEMAT K 5