Çocukluk Çağı Kanserlerinde Tedaviye Sekonder Gelişen Maliniteler



Benzer belgeler
İkincil Kanserler SUNA EMİR. Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji Onkoloji EAH Çocuk Hematoloji Onkoloji Kliniği

Çocukluk çağı kanser sağ kalanlarında ikincil kanserler

İKİNCİL KANSERLER. Dr Aziz Yazar Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları AD. Tıbbi Onkoloji BD. 23 Mart 2014, Antalya

Yüksek riskli hastalarda güncel tarama nasıl olmalıdır? Kim, ne zaman, nasıl?

RADYOTERAPİYE BAĞLI KANSERLER

KANSER TEDAVİSİNİN GEÇ YAN ETKİLERİ KURSU

RADYASYONUN KANSEROJEN ETKİSİ

OLGU E.E., 14 YAŞINDA, ERKEK, KONYA DOÇ. DR. HANDAN DİNÇASLAN AÜTF PEDİATRİK HEMATOLOJİ-ONKOLOJİ BD

Hepatit C. olgu sunumu. Uz. Dr. Hüseyin ÜÇKARDEŞ Bilecik Devlet Hastanesi

Çocukluk Çağı Kanserlerinin Epidemiyolojisi Prof. Dr. Tezer Kutluk

Kemik tümörleri. Dr Canfeza Sezgin EÜTF Tıbbi Onkoloji BD

5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi

kincil Kanserler Emre CECEN 1, Zahit BOLAMAN 2 Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatrik Onkoloji Bilim Dalı,

VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

Rejin Kebudi, Samuray Tuncer, Omer Gorgun, F. Betul Cakır, Sema Bay Büyükkapu, Inci Ayan, Gönül Peksayar, Fulya Yaman Ağaoğlu, Emin Darendeliler

ADÖLESAN KANSERLERİNİN

Suç Duyurusu: Dilovası = Sanayi = Hava Kirliliği = Akciğer Kanseri? / Onur Hamzaoğlu

Radyasyon Koliti Oluşturulmuş Sıçanlarda Ghrelinin Barsak Anastomozu Üzerine Etkisi Dr. Ebubekir Gündeş

Veriler ışığında iyonizan radyasyonun normal popülasyon üzerindeki etkisi

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal. Hematopoietic Stem Cell Transplantation in Solid Tumors

Nefrektomilerde lenfoid infiltrasyonlar

Sağlık Bakanlığından Muaf Hekimin Ünvanı - Adı Soyadı. Bildiriyi Sunacak Kişi Ünvanı - Adı Soyadı. Bildiriyi Sunacak Kişi Kurumu

Cerrahi Dışı Tedaviler

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE PEDİATRİK RADYOTERAPİ. Dr. Serra KAMER

ÇOCUKLUK ÇAĞI KANSERLERİ TPOG ÇALIŞMA SONUÇLARI. Prof. Dr. Rejin KEBUDİ

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu;

Malignite ve Transplantasyon. Doç. Dr. Halil Yazıcı İstanbul Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı

This information on (4) Breast cancer and genetics is in Turkish Göğüs kanseri ve genetiği (İngilizce'si Breast cancer and genetics)

LİSTEYE EKLENENLER DEĞİŞİKLİK YAPILANLAR

Lokal Hastalıkta Hangi Hasta Opere Edilmeli? Doç. Dr. Serdar Akyıldız E ge Ü n i v e r sitesi Tı p Fakültesi K B B Hastalıkları Anabilim D a l ı

Savaş Baba, Sabri Özden, Barış Saylam, Umut Fırat Turan Ankara Numune EAH. Meme Endokrin Cerrahi Kliniği

Akut Myeloid Lösemide Prognostik Faktörler ve Tedavi

Radyoterapiye Bağlı İkincil Kanserler. Dr. Meral Kurt Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi AD

PEDİATRİK TÜMÖRLERDE İKİNCİ SERİ IŞINLAMA Dr. Ahmet Dirier Gaziantep Üniversitesi

Febril Nötropenide Fungal İnfeksiyonlara Klinik Yaklaşım

Epidermal bazal hücrelerden veya kıl folikülünün dış kök kılıfından köken alan malin deri tm

YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ

Prof.Dr.. Mustafa TAŞKIN. Genel Cerrahi A.B.D.

Pediatrik Hastalarda Antifungal Tedavi Yaklaşımları

Meme Radyoterapisi sonrası komplikasyonlar. Dr. Görkem Aksu Kocaeli Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi AD

ÇOCUKLUK ÇAĞI KANSERLERİNDE EPİDEMİYOLOJİ VE ETYOLOJİ DOÇ.DR. CAN ACIPAYAM ÇOCUK HEMATOLOJİSİ VE ONKOLOJİSİ

TRANSPLANT ÖNCESİ HASTA DEĞERLENDİRME VE HAZIRLIK AŞAMASI

Osteosarkom Tedavisinde Neoadjuvan Tedavi. Dr. Bülent Yalçın 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, Mart 2014 Susesi Otel, Antalya

Review / Derleme. Tuba Arpaci 1, Ebru Kılıçarslan Törüner 1. DOI: /ctd.54299

Graft Yetersizliğinin Tanı ve Tedavisi. Dr Şahika Zeynep Akı Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Bahçelievler Medical Park Hastanesi

Primeri Bilinmeyen Aksiller Metastazda Cerrahi Yaklaşım. Dr. Ali İlker Filiz GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Genel Cerrahi Servisi

Oligometastatik Hastalığa Yaklaşım. Dr. Veli Berk 2. Akciğer Kanserleri Tedavisinde Yenilikler Sempozyumu, 5 Mart, Ankara

Kemik metastazlarında reirradiasyon

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD)

CASE REPORTS LENFOMA NEDENİYLE UYGULANAN RADYOTERAPİ SONRASI SEKONDER MALİGNİTELER-OLGU SUNUMU

OLGU SUNUMU. Dr. Furkan DURSUN GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi TÜD KUZEY MARMARA ŞUBESİ AYLIK BİLİMSEL TOPLANTISI

Akut Myeloid Lösemi Relaps ve Tedavisi

Güneydoğu Anadolu da Radyoterapi Uygulanan İlk 200 Hastanın Demografik Özellikleri

ADRENAL KORTİKAL KANSER TEDAVİSİNDE LAPAROSKOPİK CERRAHİ

Ödem, hiperemi, konjesyon. Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015

Neden MGB Tercih Ediyorum? DR. HALİL COŞKUN İSTANBUL

YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON. Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD.

Karsinogenez. Karsinogenez 5/23/2014 KARSİNOGENEZ - I. Doç. Dr. Yasemin Özlük

BİLİMSEL PROGRAM I. GÜN 03 Mayıs Oturum: Serviks Kanseri / Session I: Cervical Cancer

Hematopoetik Kök Hücre Nakli Mikrobiyoloji Laboratuarından Beklentiler. Dr. Gülsan Türköz SUCAK

Multipl Endokrin Neoplaziler. Dr. Tuba T. Duman-2012

GENÇ MEME KANSERLİ HASTALARIN ÖZELLİKLERİ. Dr. Mutlu DOGAN Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıbbi Onkoloji Kliniği

Sigara çenlerde ve çmeyenlerde Akci er Kanseri: Genel Özelliklerde Farkl l k Var m?

YÜKSEK DOZ I-131 TEDAVİSİNDE HASTA DOZİMETRİSİ

Akut Miyeloid Lösemide Hematopoietik Kök Hücre Nakli

ÇOCUKLUK ÇAĞI SOLİD TÜMÖRLERİNDE KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONUNUN YERİ

ONKOLOJİDE İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ ORGAN YETMEZLİKLERİNDE ETKİLEŞİM

MULTİPL PLAZMASİTOMLA SEYREDEN PLAZMA HÜCRE HASTALIKLARINDA TEDAVİ YAKLAŞIMI

Çocukluk Çaðý Lösemi Tedavisinde Kemoradyoterapinin Endokrin Komplikasyonlarý

Lokal İleri Baş Boyun Kanserinde İndüksiyon Tedavisi mi? Eşzamanlı Kemoradyoterapi mi?

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

Evre I Seminom İzlem. Dr. Haluk Özen Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı

6 ay önce kadavradan kalp nakli olan 66 yaşındaki kadın hastada inguinal bölgede 3X3 cm da lenf düğümü saptandı. Lenf düğümü cerrahi olarak eksize

İntrakranyal Yerleşimli Tümörlerin CyberKnife ile Tedavisinde Göz Lensi ve Tiroid Dozlarının Araştırılması

POLİKİSTİK OVER SENDROMU

Kanser Tedavisinde Erkek Üreme ve Cinsel Fonksiyonların Yöne8mi

CİDDİ KOMORBİDİTESİ OLAN SEMPTOMATİK PRİMER HİPERPARATİROİDİLİ HASTALARDA RADYOFREKANS ABLASYON SONUÇLARI

DKIS: Radyoterapi. Dr. Melis Gültekin. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı

Azospermi Nedir, Belirtileri Nedir, Nas l Tedavi Edilir?

Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı Güz Dönemi Klinik Radyasyon Onkolojisi (TRF5003) Ders Programı

BAŞ-BOYUN KANSERLERİ & MSS KANSERLERİ

Hodgkin lenfoma (HL) ve bazı erken evre

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9

Tromboz ve tromboz tedavisi komplikasyonları. Prof. Dr. Özcan Bör Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi

ÇALIŞAN SAĞLIĞI BİRİMİ İŞLEYİŞİ Hastanesi

Santral Sinir Sistemi Rabdoid Teratoid Tümörü Radyoterapisi. Dr. Ayşe Hiçsönmez AÜTF Radyasyon Onkolojisi Nisan 2013

29 yaşında erkek aktif şikayeti yok. sağ sürrenal lojda yaklaşık 3 cm lik solid kitlesel lezyon saptanması. üzerine hasta polikliniğimize başvurdu

III. BÖLÜM EDİNSEL SAF ERİTROİD DİZİ APLAZİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011

MEME KANSERİNDE TEDAVİ DR.YAVUZ ÖZIŞIK HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ONKOLOJİ ENSTİTÜSÜ MEDİKAL ONKOLOJİ BİLİM DALI

UÜ-SK ORGAN VE DOKU NAKLİ PROSEDÜRÜ

İnsidental Medüller Tiroid Kanserinde Ne Yapalım

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kanser Çalışmaları. Dr Fikri İçli

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları ABD, Medikal Onkoloji BD Güldal Esendağlı

SERVİKS KANSERİNDE RADYOTERAPİ

KONGENİTAL KALP HASTALIKLARINDAN KORUNMA. Doç. Dr. Kemal Nişli İTF Pediatrik Kardiyoloji

FEN kurs 2009 risk değerlendirmesi

DİFERANSİYE TİROİD KANSERİ

ERKEN EVRE İNVAZİV MESANE KANSERİNDE SİSTEMİK TEDAVİ. Kazım UYGUN Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji Bilim Dalı

Transkript:

Çocukluk Çağı Kanserlerinde Tedaviye Sekonder Gelişen Maliniteler Sema ANAK *, Deniz TUĞCU ** Çocukluk Çağı Kanserlerinde Tedaviye Sekonder Gelişen Maliniteler Çocukluk çağı kanserlerinin tedavisindeki ilerlemeler ve sağkalımın artması, geç yan etkiler ve sekonder malinitelerin görülmesine neden olmuştur. Çocukluk çağındaki sekonder malinitelerin özellikleri incelenerek geç yan etkileri önleme programları nın geliştirilmesi önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Çocukluk çağı, sekonder malinite, koruyucu önlemler Malignities Developing Secondary to Treatment in Childhood Cancers Advances in pediatric cancer treatment and increased survival in childhood cancers increased late complications and seconder malignincies. Following the investigation of the childhood secondary tumors, preventive measures for the development of secondary malignancies are programmed. Keywords: Childhood, seconder malignancies, preventive measures Giriş Çocukluk çağı kanserlerinde kemoterapiye yanıtın artması, çok ilaçlı kombine kemoterapi rejimlerinin, adjuvan ve neoadjuvan tedavilerin geliştirilmesi, cerrahi ve anestezi tekniklerinde ilerlemeler, destek tedavilerin (kan ürünleri, geniş spektrumlu antibiyotikler, antifungaller) yaygın ve zamanında kullanımı ile sağkalımda büyük ilerlemeler elde edilmiştir ve uzun süreli sağkalım % 75 lere kadar yükselmiştir. 2010 yılında her 450 erişkinden birinin, çocukluk çağı döneminde kanser tedavisi görmüş olacağı düşünülmektedir. Sekonder Maliniteler: Primer malinitesi nedeniyle tedavi olup, remisyonu sağlandıktan sonra hayatta kalan hastalarda sekonder malinite riski normal populasyondan 10 kat fazladır ve sağkalım arttıkça bu oran solid tümörlerde daha da belirgin olmak üzere artmaktadır (Grafik 1) (1,2). 250 200 150 100 50 0 Tüm neoplaziler Solid tümörler AML/NHL 1985 1994 2000 Grafik 1. Yıllara göre sekonder malinitelerin dağılımı (1). * İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji-Onkoloji BD, Prof. Dr. ** İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji-Onkoloji BD, Dr. 20

Diğer Geç Yan Etkiler: Sekonder malinitelerin yanında lineer büyüme bozuklukları, intellektüel fonksiyonlarda sorunlar, seksüel matürasyon yetersizliği gibi büyüme ve gelişme ile ilgili problemler, fertilite sorunları gibi endokrin problemler, kardiyak, pulmoner, renal, gastrointestinal sistem problemleri, psikososyal problemler de kanserden sağ kalanların önemli sorunlarındandır. Çocukluk Çağı Kanser Sağkalım Çalışma Grubu, beş yıl yaşayanlarda sekonder malignite riskini 314/13000 olarak bildirmiştir. 20 yıllık izlemde ise sekonder kanser gelişimi oranı % 3.2 ve % 5.2 olarak bildirilmiştir (3,4). Yine bu hastalarda ölüm nedeni % 67 hastada primer hastalığın tekrarı iken, %21 hastada tedavi ile ilgili nedenler rol oynamaktadır. Sekonder maliniteler ise, % 12.7 oranında ölüm nedeni olmaktadır (5,6). Sekonder Malinite Gelişiminde Risk Faktörleri: Sekonder malinitede risk faktörleri genetik retinoblastom, nörofibromatozis, Li-Fraumeni Sendromu gibi genetik nedenler yanında radyasyon tedavisi (RT) ve kemoterapi (KT) gibi tedaviler ile ilgili sorunlardır. Genetik nedenler-sekonder malinite Kalıtsal kanser sendromları ile ilgili genler Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Kalıtsal kanser sendromları ve ilgili maliniteler (7). Sendrom Primer tümör Sekonder tümör Gen Genetik retinoblastom Nörofibromatosis tip I Nörofibromatosis tip 2 Li-freumeni Familyal adenomatöz poliposis Gardner Turcot Herditer nonpoliposis kolorektal Ca Familyal meme Ca 1 Familyal meme Ca 2 MEN tip 1 MEN tip 2a MEN tip 2b Nevoid bazal hücreli Ca (Gorlin) Beckwith-Wideman Von Hippel Lindau Tuberoskleroz Retinoblastom Nörofibrom Vestibüler schwannom Sarkom, meme Ca Kolorektal Ca Kolorektal Ca Kolorektal Ca Kolorektal Ca Meme Ca Meme Ca Pankreas Ca Tiroid medüller Ca Tiroid medüller Ca Bazal hücreli Ca Wilms tm Renal hücreli Ca Renal Ca Sarkom, pinealoblastonia, melanom Nörofibrosarkom, AML, JMML, gliom Meningiom, astrositom, epandimom Adrenokortikal, beyin tm, lösemi GI Ca, hepatoblastom, tiroid, desmoid tm Hepatoblastom Medulloblastom Endometrium, over, gastrik, pankreatik Ca Over Ca Pankreas, over Ca Paratiroid, tiroid, pituiter Ca Paratiroid, pankreas, feokromositoma Adrenokortikal, ganglion, feokromositoma Medulloblastom Hepatoblastom, adrenokortikal Ca Beyin tm, feokromositom Beyin tm RB1 NF1 NF2 p53 APC APC APC MSH2/MLHI BRCA1 BRCA2 MEN 1 RET RET PTCH? VHL TSC2 Retinoblastom ve sekonder malinite: Retinoblastom genetik kanserler için prototip olarak kabul edilmektedir. 1985 yılında Geç Yan Etki Çalışma Grubu retinoblastomu sekonder malinite gelişen en yaygın primer tümör olarak bildirmişlerdir. RB 1 geni 1986 yılında klonlanmıştır ve otozomal dominint geçişli olup, % 90 dan fazla penetrasyon göstermektedir. Genetik formdaki retinoblastomda germinal mutasyon önemlidir ve özellikle genetik retinoblastom tanısı alıp tedavi sonrası yaşayanlarda sekonder malinite riski yüksektir. Bilateral hastalığı olanların tamamı, unilateral 21

hastalığı olanların %10 u genetik kökenlidir. En sık görülen sekonder maliniteler kemik ve yumuşak doku sarkomları olup, hipofiz tümörleri ve malin melanoma da rastlanılmaktadır. Tedavide radyoterapi gören olgularda risk artmaktadır. Bilateral retinoblastomla birlikte pineal neoplazinin birlikte olması trilateral retinoblastom adını alır. Bazı araştırmacılar radyoterapiye sekonder olduğunu düşünürken, bazı yayınlarda RT yokluğunda da olabileceği belirtilmektedir (8). Bilateral retinoblastomda kemoterapiyi etkin olarak kullanıp, radyoterapiye olan gereksinim ve uzun süreli yan etkilerin azaltılması amaçlanmaktadır (9). Bilateral hastalığı olanlara Aile öyküsü olanlara Unilateral hastalığı olup, aile öyküsü olmayanlara (Yeni mutasyonlar olabileceğinden) genetik danışma önerilmektedir. Nörofibromatosis ve sekonder malinite Nörofibromatosis tip 1 otozomal dominant geçişli hastalık olup, büyümekte ve gelişmekte olan nöral dokuyu etkiler. Sorumlu gen 17q11.2 kromozom üzerinde lokalizedir ve nörofibromatosis sekonder malinitelere genetik predispozisyon yaratan 2. önemli hastalık olarak kabul edilmektedir. Primer tümörün tedavisinde radyoterapi kullanılması riski arttırmaktadır. Optik gliom, astrositom, epandimom, spinal kord tm, miyelodisplastik sendrom, juvenil kronik miyeloid lösemi, nörofibrosarkom, rabdomiyosarkom, hepatoselüler karsinom, feokromositoma gibi tümörlere rastlanılmaktadır. Li-Fraumeni Sendromu ve sekonder malinite: Ailesel olarak bazı tümörlerin insidansında artışla karakterize bir sendromdur. Spesifik tümörler ve p53 mutasyonu önemlidir. Meme, beyin tümörü, melanom, osteosarkom, pankreas karsinomu, lösemi, akciğer, mesane, kolon ve adrenokortikal karsinomu gibi tümörler görülmektedir. Sekonder maliniteye neden olan diğer predispozan nedenler ise Tuberoskleroz, Kseroderma Pigmentosum, Nevoid Bazal Hücreli Karsinom Sendromları, Poliposis Coli, Herediter Non-Poliposis Coli, Gardner Sendromu, Bloom sendromu, Ataksi-Telanjiektazi, Fanconi Sendromudur. Radyoterapi-Sekonder Malinite Radyoterapiyi izleyen sekonder tümörlerin % 80-90 ı, radyasyon alanında ve 10 yıldan daha sonra gelişmektedir. Radyasyon-karsinogenezle ilgili ilk bildiriler, radyasyonla uğraşan kişilerin el ve üst ekstremitelerinde gelişen deri kanseri ile ilgilidir. Daha sonraki bilgiler de atom bombası ve tinea kapitis için uygulanan scalp radyasyonu ile ilgili görünmektedir (10,11,12). 22

Radyoterapi sonrası görülen sekonder maliniteler Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Radyoterapi sonrası görülen sekonder maliniteler (10,13,14,15). Meme karsinomu Adolesanlarda, >30 Gy dozunda Hodgkin Lenfoma tedavisi görenlerde Kemik ve yumuşak doku sarkomları Adolesanlarda, >40 Gy dozunda Ewing Sarkom tedavisi görenlerde Tiroid adenom ve karsinomu Küçük çocuklarda Bazal hücreli karsinom Beyin tümörü Radyoterapi-Meme kanseri Meme kanseri pediatrik kanser sağkalanları arasında ve kadınlar arasında en sık görülen solid tümördür. Risk sadece Hodgkin Lenfoma olmayıp, hormonal stimulasyon ve genetik predispozisyon da önemlidir. Sekonder malin neoplazilerin % 65 i Hodgkin Lenfoma nedeniyle tedavi gören kız çocuklarında görülmektedir. Latent dönem 11-17 yıl olup, kumulatif insidens 40 yaşında % 14, 45 yaşında % 20 olarak bildirilmektedir (3). Riskin 25 yıldan sonra da devam ettiği, ancak 30 yaşından önce Hodgkin Lenfoma tanısı alan kız çocuklarının % 40 ının bu riski bilmediği, radyasyondan sonraki 8. yıldan itibaren veya 25 yaşından sonra her yıl, yılda bir kez mamografi önerildiği, puberteden itibaren ayda bir meme muayenesi, yılda bir klinik muayene yapılması gerektiği unutulmamalıdır (16,17). Radyoterapi- Kemik ve Yumuşak Doku Sarkomları Ewing Sarkomu nedeniyle tedavi görüp yaşayan hastalarda 20 yıl içinde sekonder kemik tümörü gelişme riski % 7-22 dir. Radyasyon özellikle 60 Gy dozlarında primer predispozan faktör olarak rol oynamaktadır. 80 Gy dozunda ise hücre ölümüne neden olduğundan malin transformasyon potansiyeli taşımadığı bilinmektedir. Alkile edici ajanlar özellikle Siklofosfamidin radyoterapi ile birlikte kullanımı sekonder kemik tümörü gelişme riskini arttırmakta ve interval dönemini azaltmaktadır (18,19,20). Radyasyonun indüklediği osteosarkomlar ileri evreli, lokal invaziv ve kötü prognozlu tümörlerdir. 6 yaşında kanser tanısı almış primer tanıları Ewing Sarkomu, rabdomyosarkom, retinoblastom, Hodgkin Lenfoma, beyin tümörü ve Wilms tümörü olan 109 hasta, 18 ay (1-172 ay) incelendiğinde, ortalama radyasyon dozu 47 Gy, ortalama sekonder malinite gelişme zamanı: 100 ay (36-636 ay) olarak bulunmuştur. Survinin yalnız kemoterapi alanlarda % 17.3, cerrahi yapılanlarda % 50.3, cerrahi ve kemoterapi birlikte uygulananlarda % 68.3 olduğu görülmüştür. Radyoterapi-Tiroid kanseri Radyoterapi sonrası gelişen tiroid kanserleri nadiren fatal olup, papiller foliküler karsinomdan fatal anaplastik karsinoma kadar değişen histopatolojik prezentasyonda olabilirler. Papiller karsinom % 75-90 oranında görülmektedir. 10 yaş altı çocuklar en riskli gruptur. Bu 23

da yaşla ilgili tiroid hücre proliferasyon değişiklikleri ile açıklanabilinir. Radyasyonun artan dozuyla sıklık artar, 30Gyden sonra insidens sabitleşir. Bu da yüksek doz radyasyonun hücre proliferasyonunu önleme etkisiyle ilgilidir. Primer tiroid karsinomu ile sekonder malinite olarak gelişen tiroid karsinomunun tedavi yanıtları benzer olarak bildirilmektedir (21,22). Radyoterapi-Deri kanseri Radyoteapi sonrası non melanom deri kanserleri daha sık (Bazal hücreli karsinom) olmakla birlikte malin melanoma da rastlanabilmektedir. Şüpheli lezyonlardan erken tanı önemlidir. Radyoterapi-Beyin Tümörü Akut Lenfoid Lösemili (ALL) hastalarda radyasyon tedavisini izleyen dönem içinde beyin tümörü gelişimi birçok çalışma grubu tarafından bildirilmiştir (23,24). Relling ve arkadaşları 1999 yılında antimetabolit tedavi ile bu tümörler arasındaki ilişkiyi bildirmişlerdir. Sekiz yıllık izlemde radyoterapi ile birlikte daha yoğun antimetabolit tedavi (merkaptopurin 75 mg/m 2 /gün) alan hastalarda sekonder malinite olarak beyin tümörü gelişme oranını % 12.3 bulmuşlardır. Tiopurinmetil transferaz eksikliği olan hastalarda bu oranın daha fazla olduğu saptanmıştır (25,26). BFM ALL tedavi sonuçları incelendiğinde, sekonder malinite olarak MSS tümörü gelişme oranı, lösemi nedeniyle kraniyel radyoterapi alan grupta 19 kat daha fazla bulunmuştur. % 70 in üzerinde şifa olanağının olduğu çocukluk çağı ALL li hasta grubundan % 50 sinin daha az tedaviyle de iyileşebileceği bildirilmektedir (27). Kemoterapi-Sekonder Malinite Sekonder maliniteye neden olabilecek kemoterapotik ilaçlar Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. Sekonder maliniteye neden olabilecek kemoterapotik ilaçlar (28). Alkilleyici Ajanlar Azotlu Hardallar Siklofosfamid, Mekloretamin, Klorambusil, Melfalan, İfosfamid Nitrozüreler Streptozosin, Karmustin, Lomustin, Semustin Triazen ve Hidrazin türevleri Dakarbazin, Prokarbazin Etileniminler ve metilaminler Aziridin (Tiotepa, tiofosfamid),altretamin (Heksametilmelamin) Alkil sulfonatlar Busulfanlar Epipodofilotoksinler Etoposid Podofilotoksin Teniposid Alkilleyici ajanlar: Miyeloid Lösemi ve miyelodisplastik sendrom gelişiminde önemlidir, kromozom 5 ve 7 anomalilerinde sıklık artmaktadır. Latent dönem: 5-7 yıl olup doza bağımlıdır (28). MOPP kemoterapisinden 7 yıl sonra sekonder lösemi oranı % 3-5, 10. yılda % 8 olarak bulunmuştur. Mekloretamin ve prokarbazin en lökomojen kemoterapotiklerdir 24

Epipodofilotoksinler: Monositik Lösemi gelişimi önemlidir. Kromozom 11q23 anomalisinde sıklık artmaktadır. Doz bağımlıdır ve latent dönem kısadır (28,29). Kemik İliği Nakli-Sekonder Maliniteler Yaşayanlar arttıkça kemik iliği nakli sonrası maliniteler de artmaktadır. Kumulatif insidans % 6.9 olarak bulunmuştur. Yine Ebstein Barr virus infeksiyonu, radyasyon ve yüksek doz kemoterapi, genetik faktörler de sekonder malinite gelişimi için ek risk faktörleridir (30,31,32). Kemik iliği naklinden sonra gelişen sekonder maliniteler 3 grupta toplanabilir. Solid tümörler Hematolojik maliniteler Lenfoproliferatif hastalık Kemik İliği Nakli-Sekonder Solid Tümör 10 yaşından önce kök hücre nakli yapılan çocuklarda risk en yüksektir. 10 yaşından önce ALL tedavisi görüp, kök hücre nakli yapılanlarda, 15 yıl sonra sekonder malinite gelişme oranı % 11 olarak bulunmuştur. % 2.2-6.7 arasında değişen farklı oran bildirimleri de vardır (30,31,32). En fazla görülen solid tümör malin melanomdur. Kemik İliği Nakli-Sekonder Hematolojik Malinite Hazırlama rejimi çok önemlidir. En fazla görülen transplantasyon sonrası malinite MDS/ AML dir. İnsidens % 3-19.8 arasında değişmektedir. Hazırlama rejimlerinde Etoposid kullanımı riski arttırmaktadır (32). Kemik İliği Nakli-Lenfoproliferatif Hastalık Daha nadir görülmekle birlikte hızla ilerlemesi ve sıklıkla fatal olması önemlidir. İnsidens % 1-% 1.6 arasında değişmektedir. Uzamış nötropeni ile oluşan immun supresyon ve nakilden sonra EBV proliferasyonu risk faktörleridir. Akraba olmayan ve tam uyumlu olmayan donör kullanımı, donörde T hücre deplesyonu, profilaksi ve tedavi amaçlı antitimosit globulin veya monoklonal anti-t hücre antikorları kullanımı diğer risk faktörleri arasındadır (31,33,34). Tablo 4. Geç yan etkileri önleme programları (1). ALL, Wilms tümör, Hodgkin Hastalığı, NHL, MSS tümörlerinde radyoterapiyi azaltma veya kaldırma Hodgkin Hastalığının tedavisinde Mekloretamin yerine Siklofosfamid kullanımı İzlem programlarının geliştirilmesi, kanser tedavisi gören kişilerin risk faktörlerinden özellikle korunması Risk gruplarının belirlenerek en az toksik tedavinin uygulanması Hastalara kanser tedavisinin uzun süreli yan etkileri konusunda bilgi verilmesi 25

Bu bilgilerin ışığında çocukluk çağı kanser sağkalanlarında geç yan etkileri önleme programları geliştirilmelidir. Bu önlemler tablo 4 de özetlenmiştir. Çocukluk çağı kanser tedavisinden sonra yaşayan kişilerin iyi bir eğitime gereksinimlerinin olduğu, hayatın ileri dönemlerinde kendilerini bekleyen problemleri bilmeleri gereği vurgulanmalıdır. Ancak erişkin yaşa gelmiş bu hasta grubu için eğitimi verecek olan ekibin hangi ekip olacağı, bu ekibin konu hakkında bilgisi ve eğitimi, erişkin odaklı merkezlere geçiş gerekliliği çocukluk çağı kanser hastalarının izleminde çözülmesi gerekli sorun olarak devam etmektedir. KAYNAKLAR 1. Maedows AT. Pediatric cancer survivorship: research and clinical care. J Clin Oncology 2006; 10; 24(32):5160-5. 2. Maedows AT, Baum E, Fossati-Bellani G. Second malignant neoplasms in children: an update from the late effects study group. J Clin Oncol 1985; 3:532-8. 3. Neglia JP, Friedman DL, Yasui Y. Second malignant neoplasms in five year survivors of childhoood cancer : childhood cancer survivor study. J Natl Cancer Ins 2001; 93:618-29. 4. Friedmen DJ, Whitton JA, Yasui Y ve ark. Second malignant neoplasms in five year survivors of childhoood cancer: an update from the childhood cancer study. paper presented at the ASCO, New Orleans, Loisiana, 2004. 5. Mertens AC, Yasui Y, Neglia JP ve ark. Late mortality experience in five year survivors of childhood and adolescent cancer, the childhood cancer: the childhood cancer survivor study. J Clin Oncol 2001; 19:3163-72. 6. Meadows AT, Baum E, Fossati-Bellani F ve ark. Second malignant neoplasms in children: an update from the late effect study group. J Clin Oncology 1985; 3:532-8. 7. Bhatia S, Yasui Y, Leslie L ve ark. High risk of subsequent neoplasms continues with extended follow-up of childhood Hodgkin s disease: report from the late effects study group. J Clin Oncology 2003; 21:4386-94. 8. Kivela T. Trilateral Retinoblastoma: A meta-analysis of hereditary retinoblastoma associated with primary ectopic ıntracranial retinoblastoma. J Clin Oncol 1999; 17:1829-37. 9. Friedman DL, Himelstein B, Shields CL. Chemoreduction and local ophtalmic therapy for intraoculer retinoblastoma. J Clin Oncol 2000; 18:12-7. 10. Friedman DL, Meadows AT: Pediatric tumors. In: Neugut AI, Meadows AT, Robinson E, eds.: Multiple primary cancers. Philadelphia, Pa.: Lippincott Williams & Wilkins, 1999: 235-56. 11. Karagas MR, McDonald JA, Greenberg ER ve ark. Risk of basal cell and squamous cell skin cancers after ionizing radiation therapy. J Nat Cancer Ins 1996; 88:1848-53. 12. Jablon S, Kato H. Childhood cancer in relation to prenatal exposure to atomic bomb radiation. Lancet 2 1970; 1000-3. 13. Inskıp PD. Second cancers following radiotherapy. In: Neugut AI, Maedows AT, Robinson E, eds. Multiple primary cancers. Lippincott Williams and Wilkins, Philedelphia, 1999: 91-136. 14. Ron E, Modan B, Boice JD. Tumors of the brain and nervous system after radiotherapy in childhood. N Eng J Med 1988; 319:1033-39. 15. Kuttesch JF, Wexler LH, Marcus RB. Second malignancies after Ewing sarcoma: radiation dose- dependency secondary sarcomas. J Clin Oncol 1996; 14:2818-25. 16. Diller L, Medeiros NC, Shaffer K. Breast cancer screening woman previously treated for Hodgkin s disease: a prospective cohort study. J Clin Oncol 2002; 20:2085-91. 17. Kaste SC, Hudson MM, Jones DJ. Breast masses in woman treated for childhood cancer: incidence and screening guidelines. Cancer 1998; 82:784-92. 18. Tucker MA, D Angio GJ, Boice JD. Bone sarcomas linked to radiotherapy and chemotherapy in children. N Eng J Med 1987; 317:588-93. 19. Newton WA, Meadows AT. Bone sarcomas as second malignant neoplasms following childhood cancer. Cancer 1991; 67:193-201. 20. Matthew K, Arnold C.P, Wei M. Radiation-induced osteosarcomas in the pediatric population.. International Journal of Radiation Oncology- Biology- Physics 2005; 63:1169-74. 21. Tucker MA, Jones PH, Boice JD ve ark. Therapeutic radiation at a young age is linked to secondary thyroid cancer. The late effect Study Group. Cancer Res 1991; 51:2885-8. 22. Agartan CA, Ustundag N, Gurleyik G ve ark. Thyroid carcinoma presenting in childhood or after treatment of childhood malignancies: an institutional experience and review of the literature. Journal of Pediatric Surgery 2003; 38:1574-80. 23. Neglia JP, Maedows AT, Robinson LL ve ark. Second neoplasms after acute lymphoblastic leukemia in childhood. N Engl J Med 1991; 325:1330-6. 24. Walter AW, Hancock ML, Pui CH ve ark. Secondary brain tumors in children treated for acute lymphoblastic 26

leukemia at St Jude Children s Research Hospital. J Clin Oncol 1998; 16:3761-7. 25. Relling MW, Rubnitz JE, Rivera GK ve ark. High incidence of secondary brain tumours after radiotherapy and antimetabolites. Lancet 1999; 354:34-9. 26. Coulthard SA, Matheson EC, Hall AG ve ark. The clinical impact of thiopurine methyltransferase polymorphisms on thiopurine treatment. nucleosides, nucleotides & nucleic acids 2004; 23:1385-91. 27. Löning L, Zimmermann M, Reiter A ve ark. Secondary neoplasms subsequent to Berlin-Frankfurt-Münster therapy of acute lymphoblastic leukemia in childhood: significantly lower risk without cranial radiotherapy. Blood 2000; 95:2770-5. 28. Felix CA. Chemotherapy related secondary cancers. In: Neugut AI, Meadows AT, Robinson E, eds. Lippincott Williams and Wilkins 1999:165-95. 29. Pui CH, Ribeiro RC, Hancock ML ve ark. Acute myeloid leukemia in children treated with epipodophyllotoxins for acute lymphoblastic leukemia. N Eng J Med 1991; 325:1682-7. 30. Baker KS, DeFor TE, Burns LJ ve ark. New malignancies after blood or marrow stem cell transplantation in children and adults: incidence and risk factors. J Clin Oncol 2003; 21:1352-8. 31. Socie G, Curtis R, Deeg J ve ark. New malignant disease after allogeneic marrow transplantation for childhood acute leukemia. J Clin Oncol 2000; 18:348-57. 32. Krishnan A, Bhatia S, Slovac M ve ark. Peredictors of therapy related leukemia and myelodisplasia following autologous transplantation for lymphoma: an assesment of risk factors. Blood 2000; 95:1588-93. 33. Curtis RE, Travis LB, Rowlings PA ve ark. Risk of lymphoproliferative disorders after bone marrow transplantation: a multi-institutional study. Blood 1999; 94:2208-16. 34. Gross TG, Steinbuch M, Defor T ve ark. B cell lymphoproliferative disorders following hematopoietic stem cell transplantation: risk factors, treatment and outcome. Bone Marrow Transplant 1999; 23:251-8. 27