BİLDİRİ KİTABI (İLAVE) EDİTÖRLER Prof. Dr. Nilgün SARP Yrd. Doç. Dr. A. Çetin YİĞİT 2313
8. SAĞLIK VE HASTANE İDARESİ KONGRESİ BİLDİRİ KİTABI Editörler : Prof.Dr. Nilgün SARP, Yrd.Doç.Dr.A.Çetin YİĞİT Elektronik ISBN : 978-605-63539-2-5 Not: Bildirilerden kaynak belirtmek koşuluyla yararlanılabilir. Lefke Avrupa Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Mart-2015 Lefke-Güzelyurt/ KKTC. nılgunsarp@gmail.com nsarp@eul.edu.tr cyigit2002@yahoo.com cyigit@eul.edu.tr 2314
8. SAĞLIK VE HASTANE İDARESİ KONGRESİ BİLDİRİ KİTABI (İLAVE) EDİTÖRLER Prof. Dr. Nilgün SARP Yrd. Doç. Dr. A. Çetin YİĞİT 2315
I. SÖZEL BİLDİRİLER İÇİNDEKİLER S.NO BİLDİRİ ADI YAZARLAR 142 143 144 145 146 147 148 Radyoloji Birimi Çalışanlarında Dış Kaynak Kullanımı (DKK) Algısının İş Doyumu ve İşe Bağlılığa Etkisi Halkla İlişkiler Faaliyetlerinin Sağlık Hizmeti Alanlar ve Çalışanlar Tarafından Değerlendirilmesi Erciyes Üniversitesi Hastaneleri Örneği Sağlık Kurumlarında Araştırma Etiği: Anket Çalışmaları Sağlık Yönetimi Alanı Lisansüstü Tezleri Üzerine Bir Değerlendirme: Yöntemlerin Döngüsü Ya Da Yöntemler Değişiyor. Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Finansal İyilik Halleri İle Kredi Kartı Kullanımları Arasındaki İlişki Toplumsal Cinsiyetin Dönüştürü Liderlik Üzerine Etkisi: Tıp Fakültesi Son Sınıf Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma Sağlık Kurumlarında Tedarikçi Seçiminde Etkili Olan Faktörler Ve Bir Alan Uygulaması Hüseyin ÇARDAK Emine ŞENER Ramazan ERDEM İbrahim BARIN Murat BORLU Özcan ÖZYURT Aydemir KAYABAŞI Itır ERKAN Ebru Özlem GÜVEN Bahattin TAYLAN Necla YILMAZ Ramazan ERDEM Nesrin AKCA Seda SÖNMEZ Rana ÖZEN KUTANİS Sümeyye ARSLAN Zührem ERGÜN Yunus Emre ÖZTÜRK SAYFA NO 2318 2329 2344 2350 2359 2372 2382 2316
SÖZEL BİLDİRİLER 2317
RADYOLOJİ BİRİMİ ÇALIŞANLARINDA DIŞ KAYNAK KULLANIMI (DKK) ALGISININ İŞ DOYUMU VE İŞE BAĞLILIĞA ETKİSİ ÖZET Hüseyin ÇARDAK* Emine ŞENER** Ramazan ERDEM*** Günümüzde hastaneler artan rekabet şartlarında varlıklarını sürdürebilmek için dış kaynak kullanımını yoğun olarak yapmaktadır. Hastanelerde dış kaynak kullanımı, önceleri temizlik hizmeti, yemek hizmetleri, güvenlik hizmetleri gibi alanlarda yapılırken son yıllarda laboratuar ve radyoloji, acil servis ve yoğun bakım hizmetlerinde de yapılmaktadır. Hastanelerde dış kaynak kullanımı üzerine çalışmalar daha önce yapılmıştır. Ancak radyoloji hizmetleri bağlamında çalışma az sayıdadır. Bu çalışmada, radyoloji hizmetlerinde dış kaynak kullanımının birim çalışanlarının iş doyumu ve işe bağlılıkları üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Betimsel nitelikte bir alan araştırması olan bu çalışma 2014 yılında Muğla İlinde faaliyet gösteren kamu hastanelerinde görev yapan kadrolu ve taşeron radyoloji çalışanlarına ulaşılarak gerçekleştirilmiştir. Kolayda örneklem tekniği ile 86 çalışana ulaşılmıştır. Araştırmada dört bölümden oluşan bir form kullanılmıştır. Kullanılan formda; dış kaynak kullanımına ilişkin çalışan algısı, iş doyumu ve işe bağlılık düzeylerini belirlemeye yönelik ölçekler yer almaktadır. Araştırmada toplanan veriler SPSS ile frekans, yüzde, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; katılımcıların çoğunluğunun kadın, evli, kırk yaş ve üzeri, önlisans mezunu, 6 11 yıl arasında çalışmış, kadrolu olduğu tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizi sonucunda, dış kaynak kullanımı, işe bağlılık ve iş doyumu arasında pozitif yönde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Dış kaynak kullanım algısının ve kullanım nedenine ilişkin bilginin iş doyumunu ve işe bağlığı etkilediği tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda çalışanların dış kaynak kullanımı konusunda etkin bir eğitim sürecinden geçirilmesi durumunda iş doyumu ve işe bağlılıklarının olumlu yönde değişebileceği düşünülmektedir. İşe alım sürecinde çalışanların etkin bir uyum eğitiminden geçirilmesi önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Dış Kaynak Kullanımı, Radyoloji Hizmetleri, İş Doyumu, İşe Bağlılık *Fethiye Toplum Sağlığı Merkezi, hcardak48@hotmail.com **Dr, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Fethiye Sağlık Yüksekokulu, esener@mu.edu.tr ***Doç.Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, raerdem@yahoo.com 2318
THE EFFECT OF RADIOLOGY UNIT EMPLOYEES' PERCEPTION OF OUTSOURCING ON JOB SATISFACTION AND JOB COMITMENT ABSTRACT Today's hospitals to maintain their presence in the increasingly competitive conditions outsourcing is intense. Outsourcing in hospitals, before cleaning services, food services, security services in recent years, while in areas such as laboratory and radiology, emergency and intensive care services is well maintained. In hospital studies on outsourcing have been made previously. However, there are a few studies in the context of radiology services. In this study, the outsourcing of radiology unit employees on their job satisfaction and commitment was to determine the effect. This study is a descriptive field research in 2014 which operates in Mugla Province permanent staff and contractors who work in public hospitals was carried out by accessing radiology workers. Easy on the sampling technique was achieved with 86 employees. In the study, a form consists of four sections was used. Form used; the perception of employees regarding outsourcing, job satisfaction and commitment levels are included to determine the scale. In the study, the data collected by SPSS frequency, percentage, correlation and regression analyzes were analyzed using. Of the research; the majority of participants are women, married and over the age of forty, with associate degrees, worked between 6-11 years, were found to be permanent. As a result of the correlation analysis, outsourcing work, dedication and a positive relationship between job satisfaction was determined. Outsourcing of information about the cause of the perception and use of job satisfaction and work have been found to affect cohesion. In line with the results of research on the outsourcing of employees passed through the educational process in case of an effective job satisfaction and commitment is expected to change in a positive way. Employees in the recruitment process is proposed to be an effective orientation training. Key Words: Outsourcing, Radiology Services, Job Satisfaction, Job Commitment 1. Giriş Sağlık hizmeti arzının en önemli parçası olan hastaneler gelişen teknolojiyi takip etme ve rakip hastanelere göre farklılık oluşturma yarışına girmiştir. Hastaneler stratejik yönetim unsuru olan dış kaynak kullanımı ile rekabet piyasasında avantaj elde etmeye çalışmaktadır. Hastaneler dış kaynak kullanımı uygulamasıyla kaliteli, etkili, hızlı ve ekonomik hizmetler üretmeye çalışmaktadır. Günümüzde hastaneler tarafından dış kaynak kullanımı yoğun olarak yapılmaktadır. Hastaneler yoğun rekabet şartlarında varlıklarını sürdürebilmeleri için dış kaynak kullanımı eğilimi artmıştır. Hastanelerde dış kaynak kullanımı önceleri temizlik hizmeti, yemek hizmetleri, güvenlik hizmetleri gibi alanlarda yapılırken son yıllarda laboratuar ve radyoloji, acil servis ve yoğun bakım hizmetlerinde de dış kaynaktan temin yoluna gidilmektedir. Bu çalışmada hastanelerin görüntüleme hizmetlerinin verildiği radyoloji bölümü ele alınmıştır. Radyoloji servisinde çalışanların iş tatmini ve iş bağlılığının dış kaynak kullanımı ile ilişkisi araştırılmıştır. Dış kaynak kullanımın önemini ve çalışanlar üzerindeki etkilerini ortaya koymak, radyoloji hizmetlerinde dış kaynak kullanımına katkı sağlamak 2319
amaçlanmıştır. Betimsel nitelikte bir alan araştırması olan bu çalışma 2014 yılında Muğla İlinde faaliyet gösteren kamu hastanelerinde görev yapan kadrolu ve taşeron radyoloji çalışanlarına ulaşılarak gerçekleştirilmiştir. Kolayda örneklem tekniği ile farklı hastanelerde çalışan toplam 86 kişiye ulaşılmıştır. 1.1. Dış Kaynak Kullanımı En kısa tanımı daha önce örgüt bünyesinde üretilmekte olan bir mal veya hizmetin dış kaynaktan temin edilmesidir. İngilizcesi outsourcing olarak ifade edilmektedir. Türkçe karşılığı olarak dış kaynaklardan yararlanmak, dış kaynak kullanımı, dış kaynaklama, dışsal tedarik, işi dışarıya vermek terimleri kullanılmaktadır (Ofluoğlu ve Doğan, 2009: 141). Dış kaynak kullanımı; 1980 lere kadar taşeron kullanma ya da fason iş yaptırma olarak, günümüzde ise dışarıya iş verme, dışarıdan temin veya dış kaynaklardan yararlanma olarak dilimize çevrilmektedir. İşletmelerin esas itibariyle planlama, koordinasyon ve kontrol işlevlerini kendilerinin yerine getirmesi diğer işletmecilik faaliyetlerinde ise başka işletmelere iş vermesidir (Güçlü, 2013: 20). Dış kaynak kullanımı işletmelerin kendi işine rekabet avantajı sağlayan faaliyetlere odaklanmasına, kendi uzmanlık alanına girmeyen faaliyetleri ise organizasyon dışındaki bu konuda uzmanlaşmış işletmeler arcılığı ile kaliteli ve ekonomik bir şekilde yapmaya imkân sağlayan bir strateji olarak tanımlanmaktadır (Karakaş, 2012: 3). Dış kaynak kullanımının farklı yazarlar tarafından çeşitli tanımları yapılmıştır. Bu tanımların ortak yönleri şunlardır (Ofluoğlu ve Doğan, 2009: 143). Maliyetlerin düşürtülmesi, Temel yeteneklere odaklanmak, İşletme dışı bir firma ile ortak çalışmak, Kontrata bağlı çalışma, Temel yeteneğin dışındaki faaliyetlerin devredilmesi, Kaliteye olumlu etki, Esneklik sağlama, Rekabette üstünlük, Uzmanlık gerektiren işlerin dışarıdan alınması, Fiziksel küçülme sağlamak, Karı maksimize etmek olarak ortaya çıkmaktadır. Dış kaynak kullanımının günümüzde popüler bir yönetim düşüncesi olmasının temelinde ise, 1990 lı yılların basında Amerikan ekonomisinde başlayan ve diğer ülkelere de yayılan ekonomik durgunluk ve aşırı rekabetçi iş çevresi ortamı yatmaktadır. Günümüzde o kadar yaygınlaşmıştır ki, kuruluş amacı sadece outsourcing fonksiyonu görmek olan isletmeler kurulmuştur (Karahan, 2009: 189). Dış kaynak kullanımının taşeron kullanmaktan ve fason üretim ilişkilerinden daha farklı ve daha derin bir takım özellikleri içermektedir. Aşağıda sayılan tüm özellikleri aynı anda taşıması mümkün değildir. Literatür taramaları ve uygulamalar üzerine yapılan gözlemlerde dış kaynaklardan yararlanma genel olarak şu özellikleri taşımaktadır. Bunlar (Güçlü, 2013: 48): 2320
Uzun vadeli bir ilişkidir, Karşılıklı güvene dayanır, Stratejik ortaklık anlayışı hakimdir, Kazan-Kazan prensibi esastır, Derinlik ve genişlik boyutu vardır. Dış kaynak kullanım sözleşmeleri basit bir satın alma sözleşmesi gibi değerlendirilmemelidir. Dış kaynak kullanımı işletmeler açısından bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu riskli durumlar şunlardır (Güçlü, 2013: 60-67): Esnekliğin kaybedilmesi, Tedarikçi işletme üzerindeki kontrolün kaybedilmesi, Tedarikçi seçiminde hata yapılması, İşletmenin yeteneklerini kaybetmesi, Personel üzerinde olumsuz etkilerin ortaya çıkması, Çapraz fonksiyon becerilerinin yitirilmesi, Kültürel farklılıklardan kaynaklanan sorunlar, Personel üzerindeki kontrolün kaybedilmesi, Kısa vadeli ekonomik amaçlara odaklanma, Tedarikçi işletmeye bağımlı kalınması, İşletmenin içinin boşaltılması, Tedarikçi işletme ile yapılan sözleşmenin yeterli kontrol sağlayacağını düşünme, Bilgi güvenliğini sağlayamama, İnovasyon eğiliminin azalması, Tedarikçilerin pazara girmesi, olarak belirtilmektedir. 1.2. Radyoloji Hizmetlerinde Dış Kaynak Kullanımı Hastaneler, sağlık sektörü içinde ikinci ve üçüncü basamak tedavi hizmetlerinin verildiği, hastaların yatırılarak teşhislerinin konulduğu ve tedavi edildiği kuruluşlardır (Sağnak, 2010: 41). Ülkemizde son yıllarda sağlık hizmetleri sektöründe önemli gelişmeler yaşanmıştır. Sayısı hızla artan özel hastaneler nedeniyle rekabet artmaktadır. Yapılan yasal düzenlemeler sonucunda hastaların özel sağlık kuruluşlarından ve kamuya ait diğer sağlık kurumlarından sağlık hizmeti almalarının yolu açılmıştır (Karasioğlu ve Çam, 2008: 17). Yiğit (2004) tarafından yapılan tanıma göre hastanelerin amacı şöyledir: Etkili ve verimli sağlık hizmeti üretilmesi yoluyla toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesini sağlamak, hastalık için başvuran hastayı tekrar sağlığına kavuşturmak için hasta ve yaralıya tedavi edici hizmetler sunmak, hasta beklentilerini ve mutluluğunu sağlamaktır olarak tanımlanmıştır. Hastaneler bu amaçlarını gerçekleştirirken en iyi şekilde ve minimum maliyetle yapılmasını sağlamaktadır (Yiğit, 2004: 39). 2321
Radyoloji, 1895 yılında Wilhelm Conrad Roentgen tarafından X-ışınlarının bulunması ile gündeme gelmiştir. Diğer tıp disiplinlerine göre nispeten yeni sayılabilecek bir bilim dalıdır. X-ışınları ya da diğer enerji türlerini kullanarak hastalık tanısı için yapılan işlemleri kapsamaktadır. Tanısal işlemlerde amaç farklı organ ya da sistemlerin görüntülerini temin ederek normal dışı değişiklikleri ortaya koymaktır (Akyar, 2000). Hastanelerde verilen görüntüleme hizmetinin maliyeti yüksektir. Hastanelerde kullanılan görüntüleme cihazlarının maliyetinin son derece yüksek olması nedeniyle ve kiralamanın daha az riskli olması, esneklik sağlaması, yatırım başlangıcında % e yakın finansman sağlama, borçlanmanın getirdiği sınırlamalardan kurtulma, dış kaynaktan temin edilen cihazın kullanım süresine veya işlem başına ücret ödenmesi, cihazın seçiminin sağlanması avantajlarından dolayı hastaneler cihazı edinmek yerine dış kaynağa yönelmektedir. Hastane işletmelerinde değişik şekillerde dış kaynak kullanımı bulunmaktadır (Yiğit, 2004: 72). Radyoloji hizmetlerinde dış kaynak kullanımın sağladığı faydaları şöyle sayılabilir (Yılmaz, 2007: 52): Hasta memnuniyeti artmaktadır. Kaynak tasarrufu ve israfı önleme, En düşük teklife ihale edilmesi nedeniyle maliyetler oldukça düşmektedir (Azaklı, 2005: 63). Yeni ihtiyaçlara daha çabuk cevap verilmesine imkân tanımaktadır. Büyük sermaye yatırımlarını önlemekte, maliyeti sabit ve tahmin edilebilir seviyede tutarak yıllara yaymaktadır. Ölçek ekonomisine imkân vermektedir. Maliyetlerin karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. Görüntüleme hizmetlerinde genellikle teknolojiye uyum ve yeni cihaz alım maliyetlerinin yüksek olmasına bağlı olarak DKK gerekliliği artmaktadır. Görüntüleme hizmetleri için DKK esnasında karşılaşılan sorunlar şöyle sıralanabilir: Satın alma kararı verenlerin teknik bilgilerinin yetersiz olması teknik şartname hazırlanmasını güçleştirmektedir. Bu durum tıbbi cihaz hizmet alımlarında doğru karar verilememesine ve ihalelerde uygun rekabet koşullarından yararlanılamamasına neden olmaktadır (Topal, 2010: 85). Tıbbi cihazın kullanımına yeterli talebin olmamamsına bağlı verimsizlik görülebilmektedir (Topal, 2010: 85). Tıbbi cihazların arıza durumlarında onarımlar çok uzun sürebilmektedir. Buna bağlı olarak görüntüleme hizmeti uzun süre duraksayabilmektedir (Topal, 2010: 85). Dış Kaynak ihalesi aşamasında kötü niyetli, rüşvet ve yolsuzluk gibi girişimler olabilir (Yılmaz: 2007: 53). Tedarikçi işletmeler öncelikle karlarını düşüneceği için hastaları riske atabilir (Yılmaz, 2007: 53) 2322
2. Yöntem 2.1. Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın genel amacı radyoloji ünitesinde çalışanlarların dış kaynak kullanımı bilgi ve algısının iş doyumu ve işe bağlılıklarına etkisinin ortaya konulmasıdır. 2.2. Evren ve Örneklem Araştırmanın çalışma evrenini Muğla ili ve ilçelerindeki hastane çalışanları oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamak için altı hastaneden izin alınmış ve bu altı hastaneden 86 radyoloji çalışanına ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında bir eğitim ve araştırma hastanesi, beş ilçe devlet hastanesi bulunmaktadır. 2.3. Veri Toplama Aracı Araştırmada veri toplama aracı olarak 4 bölümden oluşan bir form kullanılmıştır. Formda, sosyo demografik özellikler, dış kaynak kullanımına ilişkin çalışan algısı, iş doyumu ve işe bağlılık düzeylerini belirlemeye yönelik ölçekler yer almaktadır. Bu çalışmada Meyer ve Allen (1991: 67) nin üç bileşenli bağlılık modeli temel alınmıştır. Yazarlar duygusal, devam ve normatif bağlılık olmak üzere üç farklı bağlılık bileşeni olduğunu ileri sürmektedirler. Meyer ve Allen tarafından geliştirilen ve yaygın olarak kullanılan örgütsel bağlılığın üç boyut altında ölçüldüğü Örgütsel Bağlılık Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek, 5 li likert tipi bir ölçektir. İş tatmini için Weiss, Davis, England ve Lofquist tarafından geliştirilen Minnesota İş Tatmin Anketi ölçekleri kullanılmıştır. Ölçek, 5 li likert tipi bir ölçektir. Anket formuna çalışanların dış kaynak kullanımına ilişkin algısına yönelik sorular eklenerek araştırmanın uygulama safhasına geçilmiştir. Minnesota İş tatmini Ölçeği ve Meyer ve Allen in Örgütsel Bağlılık Ölçeği geçerliği ve güvenirliği test edilmiş yaygın olarak kullanılan iki ölçektir (Çelen vd., 2013: 402). 2.4. Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmada toplanan veriler, istatistik paket programı kullanılarak, yüzde, frekans, korelasyon ve regresyon analizleri yapılarak değerlendirilmiştir. 2323
3. Bulgular Tablo 1 de araştırmaya katılanların demografik özellikleri verilmiştir. Tablo 1. Araştırmaya Katılanların Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı Tablo 1 de de görüldüğü gibi araştırmaya katılanların% 81,4 ü kadrolu devlet memuru iken, kalan %18,6 sı taşeron (tedarikçi işletme) çalışanı olduğu görülmektedir. Katılımcıların mesleklerine bakıldığına, % 93,0 ünü Radyoloji teknisyeni veya teknikeri, % 4,7 sini tıbbi sekreter, kalan % 2,3 ünü ise hemşireler oluşturmaktadır. 2324
Araştırmaya katılan radyoloji birimi çalışanlarının demografik özellikleri incelendiğinde, katılımcıların % 52,3 ünün kadınlardan oluştuğu, % 72,1 i evli, % 64,0 lük çoğunluğu 40 yaşın altında, % 36,0 sı 40 yaş ve üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların öğrenim durumlarına bakıldığında ise %77,9 luk çoğunluğun ön lisans mezunu olduğu görülmektedir. Araştırmaya katılanların dış kaynak kullanım nedenlerine verdikleri cevaplara incelendiğinde, katılımcıların % 43 ü Dış kaynak kullanımı devlete gelir sağlamaktadır ifadesine kesinlikle katılmıyorum demişlerdir. Katılımcıların % 43 ü Dış kaynak kullanımı ucuz iş gücü sağlamaktadır ifadesine kesinlikle katılıyorum demişlerdir. Katılımcıların % 45,3 ü Dış kaynak kullanımı özel sektörü güçlendirmektedir ifadesine kesinlikle katıldığını belirtmişlerdir. Dış kaynak kullanımı radyoloji birimini daha verimli hale getirmektedir ifadesine ise katılımcıların % 33.7 si kesinlikle katılmıyorum cevabını vermişlerdir. Dış kaynak kullanımı yönetim açısından stratejik öneme sahiptir ifadesine katılımcıların % 41,9 u katılmıyorum cevabı vermiştir. Hasta ve çalışan tatminini arttırmak için dış kaynak kullanılır ifadesine katılımcıların % 31,4 ü kesinlikle katılmıyorum cevabını vermişlerdir. Hizmet kalitesini artırmak için dış kaynak kullanılır ifadesine katılımcıların % 30.2 si kesinlikle katılıyorum cevabı vermişlerdir. Hızla gelişen tıbbi cihaz teknolojisini yakalamak için dış kaynaktan yararlanılır ifadesine ankete katılanların %52.3 ü kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir. Bu seçenekte kadrolu çalışanların yeni cihazlar için dış kaynak kullanımına nispeten ılımlı bakmalarının etkili olduğu düşünülmektedir. Rekabet avantajı sağlamak için dış kaynak kullanılır ifadesine ise katılımcıların % 26,7 si kesinlikle katılıyorum cevabını vermişlerdir. Katılımcıların % 59,3 ü dış kaynak kullanmak yerine yeni cihazların alınmasını istemektedir. Katılımcıların % 70,9 u dış kaynak kullanımının tüm radyoloji hizmetlerine yaygınlaştırılmasına kesinlikle katılmamaktadır. Ankete katılanların % 54,7 si mevcut radyoloji birimlerinde fazla personelin çalıştığı ifadesine kesinlikle katılmamaktadır. Personel yetersizliğinden verimli çalışılamamaktadır ifadesine katılımcıların % 33,7 si kesinlikle katılmıyorum demektedir. Dış kaynak kullanımı hizmet kalitesini artırmaktadır ifadesine katılımcıların % 31,4 ü kesinlikle katılmıyorum demektedir. Dış kaynak kullanımı radyoloji çalışanlarının iş yükünü önemli ölçüde azaltır ifadesine katılımcıların % 37,2 si kesinlikle katılmıyorum demişlerdir. Dış kaynaktan alınan görüntüleme hizmetlerinde çalışan personel sayısını yeterli buluyorum ifadesine katılımcıların % 54,7 si kesinlikle katılmıyorum demişlerdir. Dış kaynak kullanımı mevcut personel rejimini etkilemez ifadesine katılımcıların 48,8 i kesinlikle katılmıyorum demektedir. Anketin bu kısmında dış kaynak kullanımı ile ilgili ifadelerin olumsuz cevap almasında kadrolu çalışanların mesafeli duruşu nedeniyle olduğu değerlendirilmektedir. 2325
Tablo 2. İş Doyumu İşe Bağlılık ve Dış Kaynak Kullanımı Arasındaki Korelasyon Analizi DKKA DKKB İŞDOY BAĞ Pearson Correlation DKKA 1,000,652*,314*,202** * DKKB,652* 1,000,319,286 İŞDOY,314*,319* 1,000,428 BAĞ,202,286*,428 1,000 Sig. (1-tailed) DKKA.,000,002,035 *p<.05, ** p<.01 DKKB,000.,002,005 İŞDOY,002,002.,000 BAĞ,035,005,000. Yapılan korelasyon analizi sonucunda, İş doyumu ile dış kaynak kullanımı ve işe bağlılık arasında pozitif yönde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Tablo 3. İş Doyumu ve Dış Kaynak Kullanımı Regresyon Analizi Sonuçları R R kare Düzeltilmiş R kare Std. Hata Durbin-Watson,360,130,108 13,43 1,893 Araştırmada yapılan regresyon analizi sonucunda R=.325, R Kare=.106 bulunmuştur, iş doyumundaki %13 lik bir değişim modele dâhil edilen bağımsız değişken olan dış kaynak kullanımı algısı ile açıklanmaktadır (F=6,044, p=.004). Tablo 4. İşe Bağlılık ve Dış Kaynak Kullanımı Algısı Regresyon Analizi Sonuçları R R kare Düzeltilmiş R kare Std. Hata Durbin-Watson,277,077,053 8,94 2,060 Araştırmada yapılan regresyon analizi sonucunda R=.277, R Kare=.077 bulunmuştur, işe bağlılıktaki %7 lik bir değişim modele dâhil edilen bağımsız değişken olan dış kaynak kullanımı algısı ile açıklanmaktadır (F=3,315, p=.041). 2326
4. Tartışma Sonuç ve Öneriler Hastanelerin radyoloji birimlerinde teknoloji yoğun hizmet sunulmasına bağlı olarak dış kaynak kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Radyoloji hizmetlerinin kaliteli, etkin ve hızlı hizmet sunumu, hastanelerde kalite ve performans çalışmaları ile giderek önem kazanmaktadır. Müşteri memnuniyetinin sağlanması için hastane yönetimleri daha fazla dış kaynak kullanımı alternatifini kullanmaktadır. Araştırma sonucunda; katılımcıların çoğunluğunun kadın, evli, kırk yaş ve üzeri, önlisans mezunu, 6-11 yıl arasında çalışmış, kadrolu olduğu tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizi sonucunda, dış kaynak kullanımı, işe bağlılık ve iş doyumu arasında pozitif yönde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Dış kaynak kullanım algısının ve kullanım nedenine ilişkin bilginin iş doyumunu ve işe bağlığı etkilediği tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda çalışanların dış kaynak kullanımı konusunda etkin bir eğitim sürecinden geçirilmesi durumunda iş doyumu ve işe bağlılıklarının olumlu yönde değişebileceği düşünülmektedir. Kadrolu çalışanlarda dış kaynak kullanımına karşı olumsuz bir yaklaşım görülmektedir. Bu durum iş bağlılığı ve iş tatminini de olumsuz etkilemektedir. Dış kaynak kullanımı uygulamasına gidilirken mevcut personelin detaylı bilgilendirilmesi önem kazanmaktadır. Çalışmamız sonucunda bilgi sahibi kişilerin iş bağlılığı ve iş tatmininin pozitif etkilendiği tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarından hareketle; Dış kaynak kullanımının işgörenler tarafından olumsuz olarak algılanmasını önlemek amacıyla düzenli olarak bilgilendirme ve sorun çözme toplantıları düzenlenmesi, Olumsuz algının önemli bir sebebi olan çalışma şartlarının düzenlenmesi ile ilgili yasal düzenleme yapılması, Hastane yönetimin bağlılığı ve iş doyumunu etkileyen faktörleri dikkate alarak hem kadrolu hem de taşeron işgörenlerin adalet algısını olumsuz etkileyecek tutumlardan sakınması önerilmektedir. 2327
Kaynaklar 1. AKYAR, Serdar (2000), Radyoloji Programı, Ankara Üniversitesi, Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yıllığı, Cilt:1, Say:1, Ankara 2. ÇELEN, Özay, Abdulkadir TEKE, Necmettin CİHANGİROĞLU(2013), Örgütsel Bağlılığın İş Tatmini Üzerine Etkisi: Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Eğitim Hastanesinde Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:18, Sayı:3, s.399-410 3. ECERKALE, Kubilay (2006), Sağlık Sektöründe Dış Kaynak Kullanımı, Journal Of İstanbul Kültür Üniversity, cilt:3, s.31-41, İstanbul 4. GÜÇLÜ, Ali (2013), Dış Kaynak Kullanımı ve Vergilendirilmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 5. KARAHAN, Atilla (2009), Dış Kaynak Kullanımının Verimlilik Üzerine Etkisi (Hastane Yöneticileri Üzerine Bir Araştırma), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, Sayı:21, s.185-199, Balıkesir 6. KARAKAŞ, Yunus Emre (2012), Otel İşletmelerinde Dış Kaynak Kullanımı: Alanya da Faaliyette Dört ve Beş Yıldızlı Otellerde Bir Araştırma, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Antalya 7. KARASİOĞLU, Fehmi, Alper Veli ÇAM (2008), Sağlık İşletmelerinde Maliyet Analizi: Karaman Devlet Hastanesinde Birim Muayene Maliyetlerinin Hesaplanması, Niğde Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:1, Sayı:1 8. MEYER, J. P. ve N. J. ALLEN (1991), A Three-component Conceptualization of Organizational Commitment, Human Resource Management Review, Cilt No 1, Sayı 1, s. 61-89 9. NEGİZ, Nilüfer, Aygen OKSAY, Elvettin AKMAN (2011), İşe Bağlılık ve İşten Tatmin Açısından Cinsiyet ve Sektörel Farklılık: Kamu ve Özel Sektör Kuruluşlarında Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Isparta Örneği), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:2011, Cilt:2, Sayı:14, s.2007-229 10. OFLUOĞLU, Gökhan, Şeyda DOĞAN (2009), İşletmelerde Dış Kaynaklardan Yararlanma Yönteminin Organizasyon Yapısı İle Çalışma İlişkilerine Etkileri, Kamu-iş, Cilt:11, Sayı:1 11. ÖZTÜRK, Yunus Emre, Musa ÖZATA (2010), Hastanelerde Dış Kaynak Kullanımı, Eğitim Akademi Yayınları,1.Baskı, Konya 12. SAĞNAK, Pınar (2010), Hastane Hizmetlerinde Dış Kaynak Kullanımının Hizmet Kalitesi ve Müşteri Tatmini Yaratılmasındaki Rolü ve Bir Pazarlama Aracı Olarak Kullanılması; GATA Hastanesinde Bir Araştırma, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 13. TOPAL, Selvi Canan (2010), Hastane Yöneticilerinin Dış Kaynaklı Hizmet Alımlarına İlişkin Görüşleri: Bir Anket Çalışması, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 14. YILMAZ, Gökhan (2007), Türkiye de Hastane Hizmetlerinde Dış Kaynak Kullanımı (outsourcing) ve Hizmet Alan Yöneticiler Açısından Değerlendirilmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Trabzon 15. YİĞİT, Vahit (2004), Dış Kaynaklardan Yararlanma ve Hastane İşletmelerinde Uygulanması, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2328
HALKLA İLİŞKİLER FAALİYETLERİNİN SAĞLIK HİZMETİ ALANLAR VE ÇALIŞANLAR TARAFINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ ÖRNEĞİ ÖZET İbrahim BARIN* Murat BORLU** Özcan ÖZYURT*** Aydemir KAYABAŞI**** Bu çalışma, sağlık kuruluşundan hizmet alan kişiler ile çalışanların, hastanedeki halkla ilişkiler faaliyetlerini nasıl değerlendirdiklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, basit tesadüfî örnekleme yolu ile seçilmiş olup, anket 2014 Nisan-Mayıs döneminde uygulanmıştır. Kesitsel tipteki bu çalışma, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanelerinden sağlık hizmeti alan 165 kişi ve 166 çalışan ile sınırlı tutulmuştur. Araştırma grubuna, yüz yüze görüşme tekniği ile anket uygulanmıştır. Anket, tanımlayıcı bilgiler ile halkla ilişkiler faaliyetlerine ilişkin görüşlerin yer aldığı 37 soruluk formdan oluşmaktadır. Ayrıca çalışanlar için kurum içi halkla ilişkiler faaliyetlerine yönelik sorular da yer almıştır. İstatistiksel analizde; ki kare testi, student t-testi ve tek yönlü varyans analizi uygulanmıştır. Araştırma grubunu oluşturan bireylerin %51.1 i kadın, %40.5 i lisans mezunu ve %75.2 si evli, %70.1 i 26-45 yaş grubunda yer almakta idi. Yaş ortalaması 34.70±8.98 idi. Hastaneden hizmet alanlar ve çalışanlar; Halkla ilişkileri ortaya çıkaran nedenleri %39.6 ile karmaşık yapıda olması ; İşletme açısından halkla ilişkilerin amacı %50.0 Halkta işletmeye karşı olumlu davranış oluşturmak ; Toplum açısından halkla ilişkilerin amacı %42.1 Halkın şikâyet, istek ve memnuniyetlerini almak, çözümler üretmek olarak bulundu. Halkla ilişkiler tarafından yürütülen, karşılama, hosteslik, danışma ve yönlendirme hizmetleri, hizmet alanlar tarafından; %38.3 ü İyi, %24.1 i Çok iyi, çalışanlar tarafından; %53.3 ü İyi, %15.8 i Çok iyi olarak bulundu. Hizmet alanlar-çalışanlar ile cinsiyet, eğitim durumu, yaş grubu ve halkla ilişkiler faaliyetlerinin değerlendirilmesi arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamlıydı (p<0.05). Çalışanlara yönelik kurum içi halkla ilişkiler faaliyetleri ile cinsiyet arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulundu (F=1.609, P=0.036). Erciyes Üniversitesi Hastanelerinde yürütülen halkla ilişkiler faaliyetleri, hizmet alanlar tarafından %76.2, çalışanlar tarafından %66.9 olumlu olarak bulundu. Çalışanlara yönelik kurum içi halkla ilişkiler faaliyetleri ise %69.9 olumlu olarak değerlendirildi. Çalışanlara halkla ilişkiler faaliyetleri konusunda bilgilendirme yapılmalıdır. Personele yönelik özel ve anlamlı günler ile organizasyonlara daha çok önem verilmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Sağlık kuruluşu, halkla ilişkiler, sağlık çalışanları * Uzman, Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hastaneleri, ibarin@erciyes.edu.tr ** Prof. Dr. Başhekim Yrd., Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hastaneleri, muratborlu@erciyes.edu.tr *** Başmüdür, Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hastaneleri, ozyurt@erciyes.edu.tr **** Müdür, Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hastaneleri, akayabasi@erciyes.edu.tr 2329
ASSESSMENT OF PUBLIC RELATIONS ACTIVITIES BY HEALTHCARE PROVIDERS AND CLIENTS: EXPERIENCE IN HOSPITALS OF ERCIYES UNIVERSITY This study was conducted to determine how healthcare providers and clients assess public relations activities in the hospital. The subjects were selected by using random sampling method and questionnaires were applied between April and May 2014. This cross-sectional study was limited to 166 healthcare providers and 165 clients who saw service in Hospitals of Erciyes University, Medicine School. Questionnaires were applied by face-to-face interview technique to all subjects. The questionnaire consisted of 37 questions addressing descriptive information and opinions on public relations activities. In addition, there were questions about organizational public relations activities directing employees. Chi square test, Student s t test and one-way variance of analysis were used in statistical analyses. Of the study group, 51.1% were women; 40.5% had undergraduate degree; 75.2% were married; and 70.1% were in age group of 26-45 years. Mean age was 34.70±8.98 years. The reasons for public relations were found as complex organizational structure by 39.6% of the clients and healthcare providers. To develop positive attitude to organization in public was defined as aim of public relations for organization by 50% whereas to identify complaints, intention and satisfaction of public was defined as aim of public relations for public by 42.1%. Reception, hosting, counseling and guidance services provided by public relations were found as good by 38.3% and very good by 24.1% of clients, while these services were found as good by 53.3 and very good by 15.8% of healthcare providers. It was found that there were significant differences in sex, educational status, age group and ratings of public relations activities between clients and healthcare providers (p<0.05). In addition, it was also found that there was significant difference between sex and organizational public relations activities directing employees (F=1.609, p=0.036). The public relations activities executed by Hospital of Erciyes University were considered as positive by 76.2% and 66.9% of the clients and healthcare providers, respectively. The public relations activities directing hospital staff were considered as positive by 69.9%. The employees should be informed regarding public relations activities. It is needed to place more emphasis to individual days and organizations directing employees. Keywords: Healthcare facility, public relations, healthcare providers 2330
1. Giriş Sağlık kuruluşlarında halkla ilişkiler faaliyetleri son dönemlerde yükselen bir değer olarak dikkatleri çekmektedir. Hizmet uygulayıcıları tarafından verilen sağlık hizmeti diğer hizmet sunumlarına göre daha hassas bir yapıya sahiptir. Sağlık kuruluşlarında halkla ilişkiler faaliyetlerinin artmasının en önemli göstergesi gelişmiş toplumlarda yerini alan halkla ilişkiler faaliyetleridir. Sağlık kuruluşundan hizmet alan hasta, hasta yakınları, refakatçi ve ziyaretçiler Hizmet Alan olarak değerlendirilmekte, sağlık kuruluşunda hizmet üreten hekim, yönetici ve diğer sağlık meslek mensupları ise Çalışan olarak nitelendirilmektedir. Bu çalışmada, hizmet alan ve çalışanların sağlık kuruluşlarında yürütülen halkla ilişkiler faaliyetlerini nasıl değerlendirdikleri araştırılmıştır. Kompleks bir yapı içerisinde sağlık hizmetinin sunulması, hastalar ile çalışanlar arasındaki dil farklılıkları, bürokratik işlemlerdeki zorluklar, hasta ve hasta yakınlarının bilgisizliği, çalışanların rutin karşılaştıkları durumlar, hastaların fiziksel ve ruhsal durumları, sağlık kuruluşlarında halkla ilişkileri ortaya çıkarmaktadır. Hastanelerin imaj problemleriyle karşı karşıya olduğu günümüzde halkla ilişkilerin önemi açıkça gözükmekte ve hastane yönetimlerinin vazgeçemeyeceği bir yönetim fonksiyonu olarak karşımıza çıkmaktadır (Larkin 1989). Sağlık kurumlarının önemli bir ayağını hastaneler oluşturmaktadır. Hastanelerde halkla ilişkiler çalışmalarının önemli olması, 24 saat kesintisiz hizmet veren bir kurum olmasının yanında hizmet alanların herhangi bir sağlık sorunuyla gitmesi de diğer bir faktördür (Uludağ, 2010:77) Hastanelerde halkla ilişkiler uygulamasını zorunlu kılan nedenler; sağlık sektöründe görülen yapısal değişiklikler, karmaşık yapı, aşırı derecede uzmanlaşma eğilimi, dil sorunu, tüketicinin bilgisizliği, uzmanın gücü, hastada meydana gelmiş olan değişiklikler, hastane yönetiminin profesyonelleşmesi, kamu kaynaklarının kısıtlanması ve finansman ihtiyacıdır (Tengilimoğlu, 2001:29). Halkla ilişkiler, örgütün hizmetlerine yönelik pozitif yönlü söylentilerin çıkmasına yol açarak kamuoyunda hizmet hakkında konuşulmasını sağlar (Karaköse, 2012:51). Hastanelerde halkla ilişkiler faaliyetlerinin yürütülmesi, hem halkla ilişkiler mesleği açısından hem de hastanedeki işleyiş açısından son derece güzel örneklerin sunulabilmesi için önemlidir. Hastanelerin birer hizmet ve refah kuruluşu olması ve karmaşık yapıda örgütler olması, hastanelerdeki halkla ilişkileri daha önemli kılan özelliklerin başında gelmektedir (Seçim, 1987: 97-98). Sağlık kuruluşlarında halkla ilişkiler yalnızca hastane içi iletişimle, hekimler için sosyal faaliyetlerle ve gönüllü organizasyonlarla sınırlıydı. Bugün halkla ilişkiler çalışmaları genişleyerek hastane içi personele yönelik faaliyetlere ilave olarak dış hedef kitle, mevcut ve potansiyel hastalar, işletmeler, hükümet ve gönüllü kuruluşlarla ilişkileri de içerir duruma gelmiştir ((Tengilimoğlu, 2001:12). Sağlık kuruluşlarının değişik amaçları vardır. (Uludağ, 2010:82). Doluluk oranlarını arttırmak, İnsan gücü performansı ve üreticiliğini arttırmak, 2331
Hekimlerle ilişkilerini arttırmak, Hasta tatminini artırmak, toplum desteğini sağlamak, İyi bir örnek sunmak, toplumun üyesi olarak hastanenin görevini yerine getirmek. Genel olarak halkla ilişkiler faaliyetleri denince akla ilk gelen tanıma ve tanıtma faaliyetleridir. Hedef kitlenin ya da halkın aydınlatılması, işletmenin eylem ve faaliyetlerinin açıklanması ve duyurulmasına tanıtma; hedef kitlenin ya da halkın isteklerini, şikâyetlerini öğrenme, tanıma olarak nitelenmektedir. Bu iki temel faaliyet yanında Lobicilik, sponsorluk ve imaj yaratma faaliyetlerini de halkla ilişkiler faaliyetleri içerisinde incelendiği görülmektedir (Tengilimoğlu, 2001:78). 1.1.Sağlık Kuruluşlarında İşletme Açısından İzlenen Amaçlar İşletmelerin kendi bünyelerinde oluşturdukları halkla ilişkiler politika ve uygulamalarından başta ekonomik içerikli olmak üzere birçok beklentileri vardır. Bu beklentileri şu şekildedir (Sabuncuoğlu, 1998:52). İşletmeyi koruma, Finansal destek sağlama Saygınlık kazanma, Kamuoyunun destek ve güvenini sağlamak, Halkta işletmeye karşı olumlu davranışlar yaratmak, Talebi artırmak, Çalışanlarla iyi iletişim, İş gören bulma, Toplum ilişkilerini geliştirme. 1.2.Sağlık Kuruluşlarında Toplum Açısından İzlenen Amaçlar Sağlık işletmeleri hizmet verdiği birey yada kuruluşları aydınlatmak, onlarla sürekli iletişim kurmak, toplumun hızlı ve kolay hizmet almasını sağlamak, şikayet, öneri ve isteklerini yerine getirmek durumundadırlar. Toplumla işbirliği yaparak çözümler üretmek zorundadırlar. Erciyes Üniversitesi Hastanelerinde uygulanmakta olan topluma karşı halkla ilişkiler faaliyetleri şu şekildedir. Şikâyet, Öneri ve Memnuniyetlerin Değerlendirilmesi BİMER, BEK ve E-Postaların Değerlendirilmesi Broşür, Kitapçık, Afiş ve Gazete Hazırlanması Hasta Yönlendirme, Karşılama, Bilgilendirme ve Hosteslik Hizmetleri Bilgi Danışma Hattı Hizmetleri 2332