Dr. Mesud ÜNAL STRATEJİK YÖNETİM VE LİDERLİK 2012
Yayın No : 2701 Araştırma Dizisi : 6 1. Baskı - Haziran 2012 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-725 - 0 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Basım A.Ş. : Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti. Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyoğlu/İST. (Sertifika No. 13723) (0-212) 249 40 60 Kapak Tasarım : İlkay Coşkuner Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Aileme...
İçindekiler ÖNSÖZ Çağımızda küreselleşme ve değişim, her boyutta sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik boyutlarda yaşanmaktadır. Günümüzde evrensel bir olgu özelliği taşıyan değişim ve değişime uyum gerçeği, çok tartışılan konulardan birisidir. Küresel resimde değişen çevre koşulları, organizasyonlarda da yeni tehdit ve fırsatlar çıkarmaktadır. Söz konusu tehdit ve fırsatlardan yararlanmak ise, organizasyonların yeterliliklerine (üstünlük ve zayıflıkları) bağlıdır. Diğer ifade ile, çevre koşullarının hızla ve sürekli değişimi, küresel rekabet ortamı organizasyonların yeniden yapılanmalarını gerektirmektedir. Bu süreçte organizasyonlar, esnek, paylaşımcı ve çabuk reaksiyon gösterebilen bir yapıda olmalı ve Stratejik Yönetim ve Liderlik her aşamada uygulanmalıdır. Organizasyon çalışanları da hangi seviyede olurlarsa olsunlar bu yapıya ayak uydurabilmeli, kapsamlı/detaylı düşünebilen, süratli uyum sağlayabilen, stratejik düşünebi- V
Stratejik Yönetim ve Liderlik len ve karar verme sürecine hızla katkıda bulunabilen, yetkilendirilmiş birey veya takımlardan oluşturulmalıdır. Bu kitapta Strateji, Stratejik Yönetim ve Süreçleri ile Stratejik Liderlik modern yaklaşımlarla ele alınarak beş bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde; çağımızın parametreleri, İkinci bölümde; Strateji Kavramı ve organizasyonlardaki yeri, Üçüncü bölümde; Stratejik Yönetim teorisi, çalışmaları ve uygulamaları yer almakta, Dördüncü bölümde; Lider ve Liderlik Olgusu, Beşinci bölümde ise; Stratejik Liderlik kavramı, örnek olaylarla analiz edilerek teorilerin derinliğine anlamlaştırılması amaçlanmıştır. Kitabın hazırlanmasında Prof. Dr. Hayri ÜLGEN, başta Mehmet SÜMER, İlkay ÇOŞKUNER olmak üzere öğrencilerime ve BETA A.Ş. sahibi Seyhan SATAR ile değerli çalışma arkadaşlarına teşekkür ederim. VI
İçindekiler GİRİŞ Çağımızda küreselleşme ve değişim olgusu, elektronik ticaret ve internet kullanımının yaygınlaşması stratejik yönetim üzerinde oldukça önemli etkiler yapmıştır. 1970 ve 1980 li yıllarda olmayan yeni buluşlar ve teknolojik gelişmeler stratejik yönetimi olduğu kadar organizasyon ve kurumların iş yapma süreç ve biçimlerini de etkilemiştir. Bu nedenle, tüm sistemler değişim sürecinde zorlu, rekabetçi, yenilikçi ve hızla değişen organizasyon içi ve dışı koşullarda yaşamak zorunda kalmaktadır. Günümüz organizasyon ve yöneticilerinin değişimi görmezden gelme ya da değişime direnme lüksü yoktur. Küreselleşmenin her alanda yaşandığı çağımızda yöneticiler, kendilerine üç önemli soruyu sormak zorundadır. Vizyonumuz nedir?, Hedefimiz nedir?, Geleceğimiz nedir? VII
Stratejik Yönetim ve Liderlik Dolayısıyla hızla değişen iş dünyasında geleceği görüp değişimi yaşama geçirip sürdürerek farklılık yaratan organizasyonlar başarıyı yakalayabileceklerdir. Değişimin bu sürekliliği içerisinde başarının sırrı da, değişimi yönetebilmektir. Bu ne anlama gelmektedir? Artık geleceği, görerek değil, yöneterek hayatta kalınabilecek bir yüzyılda bulunmaktayız. Bilişim teknolojileri hayatımızın her alanına girdikçe, yarın olacakları beklemek, yok olmak anlamına gelmektedir. Peki değişim nasıl yönetilebilir? Bu sorunun cevabı binlerce yıl öncesine dayanan bir kavramda gizlidir. Tesadüf değil, strateji ile mümkün olabilir. Evet, stratejiyi bilen, stratejik düşünen ve geleceği görebilen değişimi de görecek ve yönetecektir. Bu süreçte, stratejik yönetim ve stratejik liderlik olgusunun önemi açıkça ortaya çıkmaktadır. VIII
İçindekiler İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...V GİRİŞ...VII 1. 21. YÜZYIL PARAMETRELERİ... 3 1.1. Bilgi Çağı ve Ötesi... 3 1.2. Değişim Çağı... 4 2. STRATEJİ KAVRAMI... 9 2.1. Tanım ve Kapsam... 9 2.2. Strateji Kavramının Askeri Yönü... 10 2.2.1. Askerî Stratejinin Ögeleri... 11 2.2.2. Genel Kabul Görmüş Askerî Strateji İlkeleri... 12 2.2.3. 21. Yüzyılda Askerî Strateji... 13 2.3. Organizasyonlarda Strateji... 15 2.3.1. Strateji Yokluğunun Doğuracağı Olumsuz Sonuçlar... 15 2.3.2. Stratejiye Sahip Olmanın Yararları... 17 2.4. Çağımızda Stratejik Yönetimin Önemi... 18 2.5. Örnek Olay: Apple ve IBM... 20 IX
Stratejik Yönetim ve Liderlik 3. STRATEJİK YÖNETİM... 23 3.1. Stratejik Yönetim Düşüncesinin Temel Felsefesi... 23 3.2. Stratejik Yönetim Düşüncesine Tarihsel Bir Bakış... 27 3.3. Stratejik Yönetim Okulları... 32 3.4. Stratejik Yönetimde Ortak Değerler... 38 3.5. Stratejik Yönetimi Etkileyen Güncel Hususlar... 39 3.6. Stratejik Planlamanın Önemi ve Değeri... 40 3.6.1. Finansal Yararları... 41 3.6.2. Davranışsal Yararları... 42 3.7. Stratejik Yönetime Müdahale Dereceleri... 44 3.8. Stratejik Planlama: Stratejiyi Formüle Etme İşlemi... 46 3.8.1. Üst Hedefler... 47 3.8.2. Çevresel Analiz... 48 3.8.3. Organizasyon Profili... 50 3.8.4. Stratejik Analiz ve Seçim... 50 3.9. Farklı Organizasyonlarda Stratejik Planlama... 57 3.9.1. Büyük Ölçekli Organizasyonlar... 57 3.9.2. Küçük Ölçekli Organizasyonlar... 58 3.9.3. Kar Amaçlı Olmayan Organizasyonlar... 60 3.10. Stratejik Yönetim, Liderlik ve Stratejik Mimari... 61 3.11. Örnek Olaylar... 63 3.11.1. Ahmet İzzet Paşa nın Balkan Harbinde Sevk ve İdaresi... 63 3.11.2. Holiday Inn... 63 3.11.3. Texas Elektronik... 64 3.11.4. Winnebago... 64 X
İçindekiler 4. 21. YÜZYILDA DEĞİŞİM, YÖNETİM VE LİDERLİK... 69 4.1. Organizasyonlarda Değişim ve Yönetim... 69 4.1.1. Değişim Yönetimi İçin Temel Parametreler... 72 4.2. Yönetici, Lider ve Liderlik... 75 4.2.1. Liderlik Olgusu... 79 4.2.2. Liderlikte Kişisel Özellikler... 88 4.2.3. Liderlik Güç Kaynakları... 94 4.2.4. Liderlikte Gücün Rolü... 103 4.3. Değişim Zamanlarında Liderlik... 115 4.3.1. Liderler Nasıl Değişiyor?... 119 4.3.2. Liderlerin Fonksiyonu... 122 4.3.3. Liderlikte Denge Prensibine Askeri Bir Bakış Açısı (Yetki Devri)... 124 4.4. Örnek Olaylar... 127 4.4.1. Amundsen ve Scott... 127 4.4.2. George Marshall... 128 4.4.3. Steve Jobs... 129 5. STRATEJİK LİDERLİK... 135 5.1. Çağımızda Stratejik Liderlik... 135 5.2. Stratejik Liderlik ve Yönetim Süreci Etkileşimi... 137 5.3. Stratejik Liderlik Kavramı ve Önemi... 139 5.4. Stratejik Liderliğin Kapsamı... 143 5.4.1. Tepe Yönetimi (CEO)... 145 5.4.2. Yönetim Kurulu... 146 5.4.3. Üst Yönetim Takımı... 147 5.5. Stratejik Liderliğin Temel Özellikleri... 148 XI
Stratejik Yönetim ve Liderlik 5.6. Stratejik Liderlik Fonksiyonları... 155 5.7. Stratejik Liderlik Yolunda Karşılaşılan Temel Sorunlar... 160 5.8. Örgütlerde Etkin Stratejik Liderlik Oluşturma... 165 5.9. Stratejik Liderlerin Başarısızlık Nedenleri... 167 5.10. Örnek Olaylar... 170 5.10.1. Çeşme Baskını... 170 5.10.2. Sinop Baskını... 172 5.10.3. Ahmet İzzet Paşa Liderliği... 174 5.10.4. Hiddink ten Stratejik Liderlik Dersi... 178 6. SONUÇ...191 KAYNAKÇA... 201 XII
İçindekiler TABLOLAR LİSTESİ Tablo-1: Stratejik Yönetimi Biçimlendiren On Okulun Temel Varsayımları... 33 Tablo-2: Yönetim Kurulunun Stratejik Kararlara Müdahale Dereceleri... 46 Tablo-3: Liderlik Özellikleri... 84 Tablo-4: Liderlik te Komutanlar İçin Dengeler... 125 Tablo-5: Liderlik Davranışları... 157 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil-1: Stratejik Düşüncenin Evreleri... 31 Şekil-2: Stratejik Planlama; Strateji Formülasyonu Süreci... 47 Şekil-3: Osmanlı Ordusunda Değişen Organizasyonel Mimari... 176 XIII