Kendinizi Yönetmek Çeviren: Melis nan
ISBN 978-605-4538-94-2 2011 Harvard Business School Publishing Corporation Orijinal adı ve yayıncısı: On Managing Yourself, Harvard Business Review Press Optimist Yay m Dağ t m San. ve Tic. Ltd. Şti. Sertifika no. : 11970 Telefon : 0216 481 29 17-18 Faks : 0216 521 10 64 e-posta: optimist@optimistkitap.com www.optimistkitap.com www.iskitaplari.com facebook.com/optimistkitap twitter.com/optimistkitap www.youtube.com/optimistkitap www.optimistkitapblog.com Optimist yay n no. : 337 Konu : ş ve Yönetim Yay na haz rlayan : Cemal Engin Bas m : Haziran 2013, stanbul Dü zel ti : Esen Güray Düzenleme : Selim Talay Bas k ve cilt : Tor Ofset San. Tic. Ltd. Şti. Sertifika no. : 13137 Hadımköy Yolu Akçaburgaz Mah. 4. Bölge 9. Cadde 116. Sokak. No: 2 Esenyurt- STANBUL Tel: 0212 886 34 74
İçindekiler Kendini Yönetmek... 7 Pe ter F. Druc ker Yönetim Zamanı: Maymun Kimin Sırtında?... 33 William Oncken, Jr. ve Donald L. Wass Da ya nık lı lı ğın Bi le şen le ri... 49 Diane L. Co utu Zamanınızı Değil, Enerjinizi Yönetin... 69 Tony Schwartz ve Catherine McCarthy Aşı rı Yük len miş Dev re ler... 93 Ed ward M. Hal lo well Daha İyi Bir Lider Olun, Daha Zengin Bir Hayatınız Olsun...115 Stewart D. Friedman İşinizi Geri Alın...137 Sumantra Ghoshal ve Heike Bruch Muhteşemlik Anları...153 Te mel Li der lik Ha li ne Ge çiş Ro bert E. Qu inn Aynadaki İnsana Sorulacak Sorular...175 Robert S. Kaplan Liderliğin Temeli...201 İyi Performansın Gizli Motoru Daniel Goleman, Richard Boyatzis ve Annie McKee
Kendini Yönetmek Pe ter F. Druc ker TARİHTE BAŞARILI KİŞİLİKLER Na pol yon, da Vin ci, Mo zart her za man ken di le ri ni yö net miş ler dir. Çok ba şa rı lı ol malarını sağ la yan et men, büyük ölçüde budur. Fa kat bun lar ender rast la nan, is tis nai ki şi lik ler dir ve sı ra dan in san la rın sınır la rı nı aşan ola ğan dı şı ye te nek ve ba şa rı la ra sa hip tir ler. Artık ço ğu mu zun, hat ta do ğuş tan mü te va zı ye te nek le re sa hip olan la rı mı zın bi le, ken di ni yö net me yi öğ ren me si ge re ke cek. Ken di mi zi ge liş tir me yi öğ ren mek zo run da yız. Üye si ol du ğumuz ör gü te ve top lu lu ğa en bü yük kat kı yı ya pa bi le ce ği miz ko num la ra yer leş mek zo run da yız. Elli yıl lık bir ça lış ma yaşa mı süresince zih ni mi zi açık tut mak ve te tik te ol mak zo runda yız; ve bu da yap tı ğı mız işi na sıl ve ne za man de ğiş ti re ceği mi zi bil mek an la mı na ge lir. Güçlü Yanlarım Ne ler? Pek çok ki şi, han gi ko nu da iyi ol du ğu nu bil di ği ni sa nır. Genel lik le de ya nı lırlar. İn san lar ço ğu za man han gi ko nu da iyi 7
DRUCKER ol ma dık la rı nı bi lir ler ve bu du rum da bi le bir çok ki şi ken di si hak kın da ya nı lı yor dur. İn san an cak gü çlü yanlarına da ya narak bir işi ye ri ne ge ti re bi lir; za yıf yanlarına da ya na rak perfor mans gösteremez. Ta rih bo yun ca in san lar, güç lü ol duk la rı yan la rı öğ ren meye çok az ih ti yaç duy muş lar dır. İn san bel li bir ko nu mun ve iş hat tı nın içi ne doğ muş tur: Bir köy lü nün oğ lu da köy lü olmak du ru mun day dı; za na at kârın kı zı da baş ka bir za na at kârın ka rı sı Ama ar tık in san la rın se çe nek le ri var. Ne re ye ait ol du ğu mu zu bil me miz için güç le ri mi zin far kı na var ma mız ge re ki yor. Güçle ri ni zi or ta ya çı kar ma nı zın tek yo lu, ge ri bil di rim ana li zi dir. Ki lit bir ka rar aldığınızda ya da ki lit bir ey le me ge çtiğinizde, so nuç ta ne bek le di ği ni zi bir ke na ra not edin. Do kuz ve ya on iki ay son ra asıl so nuç la rı bek len ti le ri niz le kar şı laş tı rın. Ben bu yön te mi 15-20 yıl dır uy gu lu yo rum ve her uy gu la ma da şa şı rıp ka lı yo rum. Ge ri bil di rim ana li zi bana, ör ne ğin ve hay ret ve ri ci bir bi çim de is ter mü hen dis, is ter mu ha se be ci, is ter se pi ya sa araş tır ma cı sı ol sun, tek nik in san lar hak kın da sez gi sel bir kav ra yı şa sa hip ol du ğu mu gös ter di. Ay nı za man da, genelci kişilerle, yani birçok konuda bir şeyler bilen kimselerle gerçek ten bir uyum için de ol ma dı ğı mı da... Ge ri bil di rim ana li zi hiç de ye ni bir şey de ğil dir. On dördün cü yüz yılda, bir Al man ilahiyatçı ta ra fın dan bu lun muş ve 150 yıl ka dar son ra John Cal vin ve Ig na ti us Lo yo la ta ra fından ge liş ti ril miş, takipçilerinin uygulamalarına dahil edilmiştir. As lın da per for man sa yö ne lik bu sa bit odak lan ma ve bu alış kan lı ğın üret ti ği so nuç lar, bu iki ki şi nin kur du ğu Kal vinist ki li se si ve Ciz vit ta ri ka tı nın Av ru pa ya 30 yıl için de nasıl ege men ol du ğu nu açık la mak ta dır. 8
Özet Fikir Emsali görülmemiş fırsatlarla dolu bir çağda yaşıyoruz: Yeterince hırsınız, motivasyonunuz ve zekânız varsa, hangi kademeden başlamış olursanız olun, mesleğinizin zirvesine yükselebilirsiniz. Ancak fırsat, beraberinde sorumluluk da getirir. Günümüzde şirketler, bilgi işçilerinin kariyerlerini yönetmiyorlar. Bu nedenle hepimiz kendi CEO muz olmak zorundayız. Özetle, iş dünyasında bir yer edinebilmek ve ne zaman yön değiştirileceğini bilmek sizin elinizde. Ayrıca, 50 yıla yayılabilecek bir iş yaşamında KENDİNİ YÖNETMEK konsantrasyonunuzu kaybetmeden verimli olabilmek de Başarılı olabilmek için, kendinizi çok iyi anlamış olmanız gerekiyor. En güçlü yanlarınız nelerdir? Peki ya en tehlikeli zayıflıklarınız? Bir o kadar önemli bir soru: Nasıl öğreniyor ve diğerleriyle birlikte nasıl çalışıyorsunuz? En çok önemsediğiniz değerler nelerdir? En büyük katkıyı nasıl bir iş ortamında sunabilirsiniz? Cevabı açık: Ancak güçlü yanlarınızı ve özbilincinizi kaynaştırarak gerçek ve uzun ömürlü bir mükemmelliğe erişebilirsiniz. Bu ba sit yön tem tu tar lı bir bi çim de uy gu lan dı ğın da, olduk ça kı sa bir sü rede, bel ki de iki üç yıl da, güç le ri ni zin nere de yat tı ğı nı si ze gös te re cek tir ve bu da, bi lin me si ge re ken en önem li şey dir. Bu yön tem, size yap tı ğı nız ve yap mak ta ba şa rı sız ol du ğu nuz şey le ri, güçlerinizin tüm faydalarından yoksun kalmanıza sebep olan şeyleri gös te re cek tir. Özel likle de ye ter siz kal dı ğı nız nok ta la rı or ta ya çı ka ra cak tır. Ve son ola rak, be ce ri le ri ni zin uy gun ol ma dı ğı ve per for mans gös tere me di ği niz alan la rı gös te re cek tir. Ge ri bil di rim ana li zi so nu cu ba zı ha re ket tarz la rı be lir lene bi lir. Her şey den ön ce güç lü ol du ğu nuz yan la rı nı za konsant re olun. Ken di ni zi güç lü ta raf la rı nı zın so nuç ve re ce ği ko num la ra yer leş ti rin. 9
DRUCKER Pratik Fikir Mükemmel bir yaşam kurmak için kendinize aşağıdaki soruları sorarak işe başlayabilirsiniz: Güçlü yanlarım nelerdir? Güçlü yanlarınızı doğru tespit edebilmek için geribildirim analizlerini kullanın. Önemli bir karar vereceğinizde, bu kararın yol açacağı sonuçları bir yere yazın. Aradan birkaç ay geçince, yazdığınız sonuçlarla gerçek sonuçları karşılaştırın. Hangi kalıpların kesiştiğini görmeye çalışın: Süreçte hangi yetenekleriniz ortaya çıktı? İstediğiniz sonuçlara ulaşmak için hangi yeteneklerinizi geliştirmeniz gerekiyor? İstediğiniz sonuçlara ulaşmanıza engel olan verimsiz alışkanlıklarınız neler? Gelişme fırsatlarını belirlerken, fazla yetenekli olmadığınız alanları geliştirmek için zaman harcamayın. Bunun yerine güçlü yanlarınıza odaklanıp bunları güçlendirin. Nasıl çalışıyorum? En iyi çalışma yönteminiz nedir? Bilgiyi okuyarak mı yoksa tartışmaları dinleyerek mi daha iyi kavrıyorsunuz? İnsanlarla birlikte çalışırken mi yoksa yalnız çalışırken mi daha başarılısınız? Karar alırken mi yoksa önemli meseleler hakkında danışmanlık yaparken mi daha başarılısınız? İşler stresli bir hal aldığında İkin ci si, güç lü yan la rı nı zı ge liş tir me ye ça lı şın. Ana liz yönte mi, ne re ler de be ce ri le ri ni zi ge liş tir me niz ya da ye ni be ce riler ka zan ma nız ge rek ti ği ni gös te re cek tir. Ay rı ca bil gi le ri nizde ki boş luk la rı da gös te re cek tir ve bun lar ge nel de dol du rula bi lir boş luk lar dır. Ma te ma tik çi olmak için doğuştan gelen bazı yeteneklere sahip olmalısınız ama her kes tri go no met ri öğ re ne bi lir. Üçün cü sü, ken di ni be ğen miş li ği ni zin ne re de sizi ye ter siz kı lan bir ce ha le te se bep ol du ğu nu keş fe din ve bu nun üs tesin den ge lin. Pek çok in san özel lik le bel li bir alan da bü yük us ta lı ğa sa hip olan lar di ğer alan lar da ki bil gi yi küçüm ser ya da par lak ze kâ ya sa hip ol ma nın, bil gi nin ye ri ni tut tu ğu na ina nır. Örneğin, bi rin ci sı nıf mü hen dis ler, in san lar hak kın da 10
KENDİNİ YÖNETMEK hiç bir şey bil me mek ten gu rur duy ma ya yat kın dır lar. İn sanla rın yük sek ka li te de ki mü hen dis lik ka fa sı için aşı rı dü zen siz ol duk la rı na ina nır lar. Ter si ne, in san kay nak la rı pro fes yo nelle ri ço ğu za man ba sit mu ha se be den ya da ni cel yön tem le rin bü tü nün den ha ber siz ol ma la rıy la övü nür ler. An cak böy le bir ce ha let ten gu rur duy mak, ken di ken di siy le çe li şen bir durum dur. Güç lü yan la rı nı zın tü müy le far kı na var mak için ih tiya cı nız olan be ce ri ve bil gi le ri el de et me ye ça lı şın. Kö tü alış kan lık la rı nı zı et kin li ği ni zi ve per for man sı nı zı en gel le yen, yap tı ğı nız ve ya yap mak ta ba şa rı sız ol du ğu nuz şey le ri dü zelt me niz de ay nı de re ce de ge rek li dir. Böy le alış kan lık lar, ge ri bil di rim de ça bu cak or ta ya çı ka cak tır. Örne ğin, bir plan la ma cı, so nu na ka dar gö tür me di ği için planmı daha başarılısınız yoksa sürprizlerle pek karşılaşılmayan ortamlarda mı daha verimlisiniz? Değerlerim nelerdir? Ahlak kurallarınız nelerdir? Değerli ve ahlaklı bir yaşam için hangi sorumlulukları öne çıkarıyorsunuz? Kurumunuzun ahlak kıstasları kendi değerlerinizle uyuşuyor mu? Uyuşmuyorsa, kariyeriniz muhtemelen hayal kırıklığı ve kötü performansla geçecektir. Nereye aitim? Güçlü yanlarınızı, tercih ettiğiniz çalışma tarzını ve değerlerinizi düşünün. Bu niteliklere dayanarak, en iyi hangi çalışma ortamına uyum sağlayabilirsiniz? En uygun yeri bulun ve kendinizi sıradan bir çalışandan şirketiniz için bir yıldıza dönüştürün. Nasıl katkı sağlayabilirim? Eski dönemlerde şirketler çalışanlarına hangi katkıları sunmaları gerektiğini söylerlerdi. Bugünse, seçenekleriniz var. Kurumunuzun performansına nasıl katkıda bulunacağınıza karar vermek için öncelikle koşulların neler gerektirdiğini sorun. Güçlü yanlarınıza, çalışma tarzınıza ve değerlerinize dayanarak, kurumunuza en büyük katkıyı nasıl sağlayabilirsiniz? 11
DRUCKER la rı nın ba şa rı sız ol du ğu nu dü şü ne bi lir. Pek çok par lak insan gi bi, o da fi kir le rin dağ la rı ye rin den oy na ta ca ğı na ina nır. Ama dağ la rı ye rin den oy na tan buldozerlerdir; fi kir ler buldo zer le rin na sıl ça lış ma sı ge rek ti ği ni gös te rir. Bu plan la macı, pla nın ta mam lan ma sı nın işin bit ti ği an la mı na gel me di ği ni öğ ren mek zo run da ka la cak tır. Pla nı uy gu la mak için uy gun in san lar bul ma lı ve pla nı on la ra açık la ma lı dır. Pla nı yü rür lüğe ko yar ken ko şul la ra uyar la ma lı ve üze rin de de ği şik lik ler yap ma lı dır. Ve nihayetinde, pla nı iler let me ye ne za man son ve re ce ği ne ka rar ver me li dir. Ge ri bil di rim, ay nı za man da, so ru nun ne za man gör gü eksik li ğin den kay nak lan dı ğı nı da or ta ya çı ka ra cak tır. Gör gü, bir ku ru lu şun mo tor ya ğı dır. Bir bi riy le te mas ha lin de ki hare ket li iki mad de nin sür tün me ya rat ma sı bir do ğa ka nu nudur. Bu, can sız nes ne ler için ol du ğu ka dar in san lar için de ge çer li dir. Gör gü lüt fen ve te şek kür ede rim de mek, bir in sa nın is mi ni unutmamak ya da ai le si nin ha tı rı nı sor mak gi bi ba sit şey ler iki in sa nın, bir bir le rin den hoş lan sa lar da hoş lan ma sa lar da bir lik te ça lış ma sı na ola nak sağ lar. Ze ki insan lar, özel lik le ze ki genç in san lar, ço ğu kez bu nu an la mazlar. Eğer ana liz, par lak bir işin di ğer le rin den iş bir li ği is tendi ği nok ta da tek rar tek rar ba şa rı sız ol du ğu nu gös te ri yor sa, bu muh te me len ne za ket, ya ni gör gü ek sik li ği ne işa ret eder. Bek len ti le ri ni zi so nuçla rı nız la kar şı laş tır mak, ay nı za manda ne yap ma ma nız ge rek ti ği ni de gösterir. Hiçbir ye te nek ya da be ce ri ye sa hip ol ma dı ğı mız ve va sat bi ri ol ma şan sı mızın bi le çok az ol du ğu çok sa yı da alan var dır. Bu alan lar da, ki şi ve özel lik le bil gi işçi si iş ve gö rev üst len me me li dir. Ye tkinliğin az ol du ğu alan la rı ge liş tir me ye müm kün ol duğun ca az ça ba har can ma lı dır. Ye ter siz lik ten va sat lı ğa doğ ru bir ge li şim gös ter mek, bi rin ci sı nıf per for mans tan mü kem- 12
KENDİNİ YÖNETMEK mel li ğe doğ ru bir ge li şim gös ter mek ten çok da ha faz la ener ji ve ça lış ma ge rek ti rir. Bu na rağ men, ço ğu in san özel lik le ço ğu eği tim ci ve ço ğu ku ru luş ye ter siz in san la rı va sat ha le dö nüş tür me ye yo ğun la şır. Ener ji, kay nak lar ve za man, bunun ye ri ne, ye ter li bir in sa nı bir yıl dı za dö nüş tür mek için kul la nıl ma lı dır. Nasıl Performans Gösteriyorum? Şa şır tı cı gerçek şu ki, çok az insan işi ni na sıl yap tı ğı nın farkın da dır. Ger çek ten de ço ğu muz, fark lı in san la rın fark lı biçim ler de ça lış tı ğı nı ve iş le ri fark lı bi çim ler de ye ri ne ge tirdi ği ni bi le bil me yiz. Çok faz la in san ken di le ri ne uymayan yön tem ler le ça lı şır ve bunun ba şa rı sız lı ğa yol açması kaçınılmazdır. Bil gi iş çi le ri için bu, Bir işi na sıl ye ri ne ge ti ri rim?, Güç lü yan la rım ne ler dir? so ru sun dan bi le da ha önem li bir so ru ola bi lir. Ki şi nin güç lü yan la rı gi bi, iş le ri na sıl ye ri ne ge tir di ği de eş siz ki şi sel özel lik ler dir. Bu, bir ki şi lik me se le si dir. Ki şi lik, is ter do ğuş tan is ter ye tiş ti ril me tar zıy la şe kil len miş ol sun, kesin lik le bir kim se işe baş la ma dan çok ön ce bi çim le nir. Ve tıp kı in sa nın han gi ko nu da iyi olup ol ma dı ğı nın do ğa sıy la il gi li ol ma sı gi bi, bir işi na sıl ye ri ne ge tir di ği de do ğa sıy la il gi li dir. Bir in sa nın iş yap ma tar zı bi raz de ğiş ti ri le bi lir; fakat bü tü nüy le de ğiş ti ril me si pek müm kün de ğil dir ve kesin lik le ko lay de ğil dir. Tıp kı in san la rın iyi ol duk la rı şey leri ya pa rak so nuç al ma la rı gi bi, işi en iyi ye ri ne ge tir dik le ri yön tem ler le ça lış ma la rı da so nuç al ma la rı nı sağlar. Yay gın bir kaç ki şi lik özel li ği, in sa nın bir işi na sıl ye ri ne ge tir di ği ni ge nel lik le be lir ler. 13