İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1 ÖZEL EĞİTİME GEREKSİNİMİ OLAN ÖĞRENCİLER VE ÖZEL EĞİTİM GİRİŞ...1 ÖZEL EĞİTİMİN İLKELERİ...3 YETERSİZLİĞİN NEDENLERİ...4 Doğum Öncesinde Oluşan Nedenler... 4 Doğum Anında Oluşan Nedenler... 5 Doğum Sonrasında Oluşan Nedenler... 5 YETERSİZLİK GRUPLARININ YAYGINLIĞI...6 ÖZEL EĞİTİM KURUMLARININ AMACI...7 ÖZEL EĞİTİM KURUMLARI...7 Ayrı Okullarda Özel Eğitim Uygulamaları... 7 Normal Okullarda Özel Eğitim Uygulamaları... 8 Eğitimde Sistem Basamakları... 8 1. Erken Çocukluk Dönemi Eğitimi...8 2. Okul Öncesi Eğitimi...9 3. Hazırlık Sınıfı...9 4. İlköğretim...10 5. Evde Eğitim...10 6. Ortaöğretim...11 7. Yükseköğretim...11 8. Yaygın Eğitim...11 ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER VE ÖZEL HAKLAR...12 Yasal Düzenlemeler... 12 Özel Haklar... 14 KAYNAKÇA...18
ÜNİTE 2 KAYNAŞTIRMA GİRİŞ...19 KAYNAŞTIRMANIN AMACI...19 KAYNAŞTIRMANIN TARİHÇESİ...22 KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN İLKELERİ...24 KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR...24 KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI...26 Tam Zamanlı Kaynaştırma... 26 Yarı Zamanlı Kaynaştırma... 26 Tersine Kaynaştırma... 26 KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN YARARLARI...26 Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireylere Yararları... 26 Normal Çocuklara Yararları... 27 Ailelere Yararları... 27 Öğretmenlere Yararları... 27 KAYNAŞTIRMAYI BAŞARIYA ULAŞTIRAN ETMENLER...27 Öğretmenlerde Bulunması Gereken Özellikler... 28 Öğretmenle Gerçekleştirilecek Etkinlikler... 29 Normal Öğrencilerle Gerçekleştirilecek Etkinlikler...30 Kaynaştırma Öğrencileriyle Gerçekleştirilecek Etkinlikler... 31 Kaynaştırma Öğrencilerinin ve Sınıftaki Normal Öğrencilerin Aileleriyle Gerçekleştirilecek Etkinlikler...31 Okul Yönetiminin Hazırlanması... 32 Fiziksel Ortamın Hazırlanması... 32 Destek Özel Eğitim Hizmetleri ve Ek Hizmetler... 33 Kaynak Oda Eğitimi... 34 Sınıf-İçi Yardım... 35 Özel Eğitim Danışmanlığı... 36 Öğretimsel Uyarlamalar... 39 Örnek Öğretimsel Uyarlama... 41 Öğretimin Sunumunda Uyarlamalar... 42 Öğretim Girdisinde Uyarlamalar...43 Bireysel Uyarlama Planı Hazırlama ve Uygulama... 46 VIII
KAYNAŞTIRMA UYGULAMASININ YASAL DAYANAKLARI...55 Amerika Birleşik Devletleri... 55 İngiltere... 56 Türkiye... 57 Tam Zamanlı Kaynaştırma Uygulaması... 60 Yarı Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları... 61 KAYNAKÇA...64 ÜNİTE 3 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI NEDİR?...65 BEP nedir?... 65 Yetersizliği Olan Öğrenciler Niçin BEP e ihtiyaç Duyar?... 65 Bir BEP in Amacı Nedir?... 65 BEP Nerede Geliştirilir?... 65 BEP Toplantılarına Kimler Katılır?... 66 BEP Toplantıları Hangi Sıklıkta Yapılır?... 66 BEP Toplantısına Öğrenci Katılmalı mı?... 66 Öğrencinin Kendisi İçin Geliştirilen BEP İçin Yapabileceği Bir Şey Var mı? 66 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI...67 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI HAZIRLAMA AŞAMALARI...69 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMININ AMAÇ VE İŞLEVLERİ...72 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMININ ÖGELERİ...72 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI GELİŞTİRME BİRİMİ...75 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMININ YARARLARI...77 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI GELİŞTİRMENİN YASAL DAYANAKLARI NELERDİR?...80 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI YAZMA...81 Çocuğun Varolan Performans Düzeyi... 81 Amaçlar... 83 Ölçülebilir Yıllık Amaçlar... 86 Kısa Dönemli Amaçlar... 90 Eğitim Programları ve Yerleştirme... 95 Destek Hizmetler... 96 Özel Eğitim ve Destek Hizmetler... 96 IX
ÖĞRETİM UYARLAMALARI ve BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI...99 Öğretim Planı Hazırlamada Dikkat Edilecek Hususlar... 100 İyi Bir Öğretim Planının Özellikleri... 100 Öğretim Planında Yer Alması Gereken Unsurlar... 101 Öğretim Planı Örnekleri... 101 Ön Koşul Davranışları... 102 Materyal... 103 Ortam... 103 Uygulama... 103 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI İZLEME VE DEĞERLENDİRME SÜRECİ...126 Gerçekçi Bir Zaman Çizelgesi Belirlemek... 126 Değerlendirme Ölçütleri Belirlemek... 126 İzlemenin Sürdürülmesi ve Değerlendirme Süreci... 128 Yıllık Değerlendirmenin Yapılması... 139 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI (BEP)...131 BİREYSEL GEREKSİNİMLER VE PERFORMANS DÜZEYİ...132 KAYNAKÇA...139 ÜNİTE 4 BECERİ VE KAVRAM ÖĞRETİMİ ÖĞRETİM ÖNCESİ HAZIRLIK SÜRECi...141 Amaçların Belirlenmesi...141 İçerik Analizi...142 Öğretim Materyallerinin Seçimi...143 Öğretim Yöntem ve Tekniklerinin Belirlenmesi...144 ÖĞRETİMİ DEĞERLENDİRME...144 KAVRAM ÖĞRETİMİ...145 Kavram Analizi ve Performans Belirleme...146 BECERİ ÖĞRETİMİ...146 Beceri Analizi ve Performans Belirleme...152 KAYNAKÇA...156 X
ÜNİTE 5 DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİ...157 UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTIRILMASINA YÖNELİK TEKNİKLER...158 Pekiştirme... 158 Pekiştireç Türleri... 158 Birincil (Öğrenilmemiş) Pekiştireçler... 158 Birincil Pekiştireçlerin Özellikleri... 158 İkincil (Öğrenilmiş) Pekiştireçler... 158 İkincil Pekiştireç Türleri... 159 Pekiştireç Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler... 159 Pekiştirme Tarifeleri... 160 UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARIN AZALTILMASINA YÖNELİK TEKNİKLER...161 Ayrımlı Pekiştirme... 161 Diğer davranışları Ayrımlı Pekiştirme (DDAP)... 161 Alternatif davranışları Ayrımlı Pekiştirme (ADAP)... 162 Karşıt davranışları Ayrımlı Pekiştirme (KDAP)... 162 Seyrek yapılan (Azalan) Davranışları Ayrımlı Pekiştirme (SDAP)... 162 Yüksek oranda Yapılan Davranışları Ayrımlı Pekiştirme (YDAP)... 162 Sönme... 162 Ceza... 163 Pekiştireç ve Ceza Arasındaki Farklar... 163 Cezanın Etkililiğini Artıran Faktörler... 164 Cezanın Olumsuz Yönleri... 164 Cezanın Olumlu Olabilecek Etkileri... 164 Cezanın Türleri... 165 KENDİNİ YÖNETME TEKNİKLERİ...171 İŞLEVSEL DEĞERLENDİRME VE İŞLEVSEL ANALİZ...171 OLUMLU DAVRANIŞ DESTEĞİ...172 OLUMLU DAVRANIŞLARIN GENELLENMESİ...172 Genellemenin Önemi... 172 Genellemeyi Kolaylaştıran Etmenler... 172 DAVRANIŞ KAYDI TEKNİKLERİ...173 XI
Kayıt Türleri... 173 Kalıcı Ürün Kaydı... 173 Anekdot (A-B-C) Kaydı... 173 Kesin Kayıt Teknikleri... 175 Olay Kaydı... 175 Süre Kaydı... 175 Bekleme Süresi Kaydı... 175 Yaklaşık Kayıt Teknikleri... 176 Zaman Aralığı Kaydı... 176 Anlık Zaman Örneklemi Kaydı... 176 EKLER...177 KAYNAKÇA...186 ÜNİTE 6 AİLE EĞİTİMİ GİRİŞ...187 ANNE BABALARIN TEPKİLERİNİN EVRELERİ...187 Birincil Tepkiler... 188 İkincil Tepkiler... 188 Üçüncül Tepkiler... 189 ANNE BABALARIN GEREKSİNİMLERİNİN BELİRLENMESİ...189 ÖZEL EĞİTİME GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUK AİLELERİYLE DESTEKLEYİCİ İLETİŞİM KURMA...190 EĞİTİM KURUMLARININ ANNE BABALARIN UYUM SÜRECİNE YARDIM ETME YOLLARI...191 DEĞERLENDİRMEDE ANNE BABA KATILIMI...191 Aile Görüşmesi... 192 Gelişimsel Özgeçmiş... 192 Çocuğun Tutumlarının Aile Tarafından Analizi... 193 Anne Babaların Beklentileri... 193 Sosyo-Ekonomik Bilgi... 193 Değerlendirme Sonuçları ile İlgili Aile Görüşmelerinin Yapılması... 194 AİLE GÖRÜŞME FORMU ÖRNEĞİ...195 GRUBA DAYALI AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI...200 Aile Eğitiminde Davranışçı Yaklaşımın Kullanılma Gerekçeleri... 200 XII
Anne Babaların Eğitim Programına Yönelik Gereksinimlerinin Belirlenmesi... 200 Gruba Yönelik Aile Eğitim Programlarının Hazırlanması ve Uygulanması... 201 Aile Eğitimi Programının Uygulanması Öncesi ve Sırasında Yapılması Gerekenler... 201 EVE DAYALI AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI...202 Anne Babalara Öğretme Becerilerini Kazandırmaya Yönelik Aile Eğitim Oturumlarının Planlanması... 203 Anne Babalara Davranış Yönetimi Becerilerini Kazandırmaya Yönelik Aile Eğitim Programı Oturumlarının Planlanması... 205 Hedef Davranışı Belirlemeye Yönelik Aile Görüşme Formu... 205 EVE VE KURUMA DAYALI AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI...207 Ev Öğretmeninin Sahip Olması Gereken Beceriler... 208 Ev Eğitimi Programının Hazırlanması ve Uygulanması... 209 KAYNAŞTIRILMIŞ ÖĞRENCİLERİN AİLE EĞİTİMİ...211 Yetersizlikten Etkilenmiş Çocuğun Bireysel Eğitim Programının Hazırlanması ve Uygulanmasında Anne Baba Rolleri... 212 KAYNAKÇA...214 EKLER...215 XIII