Prof. Dr. Mümin ERTÜRK İstanbul Esenyurt Üniversitesi Öğretim Üyesi İŞLETME BİLİMİNİN TEMEL İLKELERİ Genişletilmiş, Gözden Geçirilmiş, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri kanunlarına göre düzenlenmiş ve Bologna süreci ölçütlerine göre yapılandırılmış 9. Baskı
Yayın No : 2959 İşletme-Ekonomi Dizisi : 606 8. Bası - Ocak 2011 - İSTANBUL 9. Bası - Ekim 2013 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-984 - 1 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo tokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027) Kapak Tasarım : Gülgonca ÇARPIK Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Rahmetli Babam Yunus Ahmet ERTÜRK ün Aziz Hatırasına Sevgili Torunum Bilge Kağan Çınar ERTÜRK e TÜRK DÜNYASININ MÜMTAZ ŞAHSİYETİ, ÇOK DEĞERLİ RAHMETLİ HOCAM PROF. DR. TURAN YAZGAN IN UNUTULMAZ HATIRASINA ПОСВЯЩЯЮ ПАМЯТИ ВЫДАЮЩИЙСЯ ЛИЧНОСТИ ТЮРКСКОГО МИРА И МОЕМУ ДОРОГОМУ НАСТАВНИКУ ДР. ПРОФЕССОРУ ТУРАН ЙАЗГАНУ
İTHAF: Bu kitabı, yayınlarını okuyarak, mesleki tavsiyelerini alarak kendilerinden feyz aldığım, kitabın hazırlanmasında doğrudan veya dolaylı katkısı bulunan, müteakip sayfada isimleri yer alan ve bu gün artık emekli olan veya hayatta olmayan Türkiye Cumhuriyetinin yetiştirdiği çok değerli sıradışı bilim adamlarına ithaf ediyorum. Ülkemize ve bilim dünyamıza, şahsıma ve meslek hayatıma çok değerli katkılarından dolayı kendilerine şükran duygularımı ifade ediyor, hayatta olmayanlara da Allahtan rahmet diliyor, hatıralarını saygı ve içtenlikle yad ediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK İstanbul, Ekim 2013
VII Ord. Prof. Dr. Nihat SAYAR Ord. Prof. Dr. Ömer Celal SARÇ Ord. Prof. Dr. Şükrü BABAN Prof. Dr. Mehmet OLUÇ Prof. Dr. Şan ÖZ-ALP Prof. Dr. Abdülhak Adnan ADIVAR Prof. Dr. Abdülhak AKER Prof. Dr. Adnan GÜLERMAN Prof. Dr. Adnan LAVKAN Prof. Dr. Adnan SUNER Prof. Dr. Ahmet Ali ÖZEKEN Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY Prof. Dr. Alfred ISAAC Prof. Dr. Ali Haydar ERİŞKEN Prof. Dr. Ali Rıza AKBORA Prof. Dr. Ali Sait YÜKSEL Prof. Dr. Alp TİMUR Prof. Dr. Alpaslan PEKER Prof. Dr. Alpay ATAOL Prof. Dr. Atilla BARANSEL Prof. Dr. Atilla DİCLE Prof. Dr. Atilla GÖNENLİ Prof. Dr. Atilla SEZGİN Prof. Dr. Ayhan CELAL Prof. Dr. Aykut ÇİLELİ Prof. Dr. Aytaç AÇIKALIN Prof. Dr. Baha Esat KAROVA Prof. Dr. Bedri IŞIL Prof. Dr. Birol BUMİN Prof. Dr. Birol TENEKECİOĞLU Prof. Dr. Bülent KOBU Prof. Dr. Celalettin ATAMAN ALP Prof. Dr. Cemal MIHÇIOĞLU Prof. Dr. Cengiz Pınar Prof. Dr. Cengiz SEDEF Prof. Dr. Cevat SARIKAMIŞ Prof. Dr. Cevat TARAY Prof. Dr. Cevat YÜCESOY Prof. Dr. Cudi Tuncer GÜRSOY Prof. Dr. Cumhur FERMAN Prof. Dr. Çetin ŞANLI Prof. Dr. Doğan BAYAR Prof. Dr. Çevik URAZ Prof. Dr. İlhan ERDOĞAN Prof. Dr. Erdoğan KUMCU Prof. Dr. Erhan KOTAR Prof. Dr. Ersin GÜREDİN Prof. Dr. Esin KESKİN Prof. Dr. Eyüp AKTEPE Prof. Dr. Faruk AKÜN Prof. Dr. Fazıl KÜLÇÜR Prof. Dr. Fermani MAVİŞ Prof. Dr. Ferruh ÇÖMLEKÇİ Prof. Dr. Ferudun ERGİN Prof. Dr. Fikret ÖCAL Prof. Dr. Fuat ÇELEBİOĞLU
VIII Prof. Dr. Güney DEVREZ Prof. Dr. Güngör ÖNAL Prof. Dr. Halil SEYİDOĞLU Prof. Dr. Halil Fahri ÖRS Prof. Dr. Halil NADAROĞLU Prof. Dr. Haluk CİLLOV Prof. Dr. Hasan Gürbüz Prof. Dr. Hasan OLalı Prof. Dr. Haydar FURGAÇ Prof. Dr. Haydar KAZGAN Prof. Dr. Hayri TOKAY Prof. Dr. İ. Nail ESİN Prof. Dr. İlhami KARAYALÇIN Prof. Dr. İlhan CEMALCILAR Prof. Dr. İlter AKAT Prof. Dr. İsmail Durak ATAAY Prof. Dr. İsmail Hakkı BALTACIOĞLU Prof. Dr. İsmail ÖZASLAN Prof. Dr. İsmet ALKAN Prof. Dr. İsmet MUCUK Prof. Dr. İzzettin ÖNDER Prof. Dr. Kamil BÜYÜKMİRZA Prof. Dr. Kamuran PEKİNER Prof. Dr. Kasım KARAHAN Prof. Dr. Kemal TOSUN Prof. Dr. Kemal TUNÇATAY Prof. Dr. Kenan ASAFKAN Prof. Dr. Kenan ERKURAL Prof. Dr. Kenan GÜRTAN Dr. Ahmet BAŞ Prof. Dr. Kenan TUNÇOMAĞ Prof. Dr. Latif ÇAKICI Prof. Dr. Mehmet Ali AKTUĞLU Prof. Dr. Mehmet Ali CANOĞLU Prof. Dr. Mehmet YAZICI Prof. Dr. Melih KOÇER Prof. Dr. Melih TÜMER Prof. Dr. Meral KORZAY Prof. Dr. Muhan SOYSAL Prof. Dr. Mustafa AYSAN Prof. Dr. Muzaffer CİVELEK Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN Prof. Dr. Nasuhi BURSAL Prof. Dr. Necati İŞÇİL Prof. Dr. Nejat TENKER Prof. Dr. Nevzat ESER Prof. Dr. Nurettin PEŞKİRCİ Prof. Dr. Nurettin YELKEN Prof. Dr. Nuri UMAN Prof. Dr. Nusret EKİN Prof. Dr. Oktay ALPUGAN Prof. Dr. Oktay GÜVEMLİ Prof. Dr. Orhan OĞUZ Prof. Dr. Osman HALLAÇ Prof. Dr. Osman OKKA Prof. Dr. Osman TEKOK Prof. Dr. Osman TELİMAN Prof. Dr. Osman YOZGAT Prof. Dr. Ömer LAİK Prof. Dr. Ömer Zeki AŞICI Prof. Dr. Özcan ÖZAL
IX Prof. Dr. Özdemir AKMUT Prof. Dr. Özgül CEMALCILAR Prof. Dr. Rasim SAYDAR Prof. Dr. Reha Esat KAROVA Prof. Dr. Remzi ÖRTEN Ord. Prof. Dr. Reşat KAYNAR Prof. Dr. Rıdvan KARALAR Prof. Dr. Sabri BEKTÖRE Prof. Dr. Sabri F. ÜLGENER Prof. Dr. Salih ÖZEL Prof. Dr. Sedat AKALIN Prof. Dr. Selami SARGUT Prof. Dr. Selçuk YALÇIN Prof. Dr. Senih AŞAN Prof. Dr. Suat KESKİNOĞLU Prof. Dr. Suat MİRZA Prof. Dr. Şerafettin NAMLIOĞLU Prof. Dr. Şükrü Fuat ERLAÇİN Prof. Dr. Tayfur TARHAN Prof. Dr. Tevfik TATAR Prof. Dr. Toker DERELİ Prof. Dr. Tuğrul TÜFEKÇİOĞLU Prof. Dr. Tunç EREM Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Türkan ARIKAN Prof. Dr. Ülkü DİCLE Prof. Dr. Vahdet AYDIN Prof. Dr. Vecdi UMAY Prof. Dr. Yaşar GÜRGEN Prof. Dr. Yılmaz BENLİGİRAY Prof. Dr. Yüksel Koç YALKIN Prof. Dr. Zeki ADAL Prof. E. Sedat ÜNALAN Prof. Jale SİHAY GÜVEN Prof. Kemal TUNÇATAY Prof. Osman Fikret ARKUN Prof. Sabahattin SERTOĞLU Prof. Tayfur TARKAN Prof. Dr. Zeyyat HATİPOĞLU Prof. Dr. Zühtü İLHAN Prof. Dr. Ramazan ABAY Dr. Doğan SİLDİREN Dr. Ferhat ŞENATALAR Dr. Orhan Mesut SEZGİN Öğr. Gör. Hasan DOĞAN Ali ALAYBEK Burhan ULUTAN Gıyas AKDENİZ H. KARAÇİVİ Ergün ZOGA Faruk TARKAN Hasan ERİŞKON Kirkor KÖMÜRCÜYAN EFENDİ Mazhar HİÇŞAŞMAZ Muhittin ÖZMEN Nihat Ali ÜÇÜNCÜ Nurettin TOKÖZ Serkis NİHAT Süreyya ASIM Lütfullah TENKER Hasan HAMAMCI
X
XI DOKUZUNCU BASKIYA SUNUŞ Kişilerin ve toplumların gelişmesi ve refah düzeyinin yükselmesinde en temel kurum olan işletme lerin önemi, özellikle küreselleşme ile birlikte daha iyi anlaşılır olmuştur. Bu çerçevede bu kurumların yapılarının ve özelliklerinin incelenmesi ile ilgili yayınlar da sürekli bir artış göstermiştir. Diğer bilimsel disiplinlerde de olduğu gibi, işletme alanında da uzmanlaşma hızla artarak işletmeciliğin alt dalları ile ilgili yayınlarda adeta bir patlama olmuştur. Buna rağmen ana gövde olan işletme nin ne olduğu, yapısı, işleyiş özellikleri gibi konuları içeren yayınlar, yani genel işletme veya işletmeye giriş türü yayınların aynı hızda arttığı söylenemez. Bu durumun önemli nedenlerinden birisi, kanımızca, işletme uzmanlık dallarının çok hızla gelişmesi, ekonomik gelişme ile birlikte uygulamada daha ön plana çıkmasıdır. O kadar ki, bu alt dallar da kendi içinde daha alt uzmanlık dallarına ayrılmaya başlamıştır. Öte yandan bu durumun bir diğer nedeni de işletmecilik alanında ortaya çıkan çok hızlı değişmeler nedeniyle, böyle bir ortamda, işletme ve işletmeciliği tanıtıcı bir kitap içinde hangi konuların ne derinlikte ele alınacağı ile ilgili zorluktur denilebilir. Çünkü eğer denge tutturulamazsa, böyle bir giriş kitabı ya çok yüzeysel kalır veya örneğin bir yönetim, bir pazarlama veya bir finans kitabı gibi alt uzmanlık dalına dönük bir kitaba dönüşebilir. Eski deyimle, bir genel işletme kitabının efradını cami ağyarını mani, yani gerekli unsurların ele alındığı gereksizlerin dışarıda bırakıldığı anlamında bir kitap olması gerekir. Bu anlamda bir işletmeye giriş kitabı yazmak, kanımca zor bir çalışmadır. Prof. Dr. Mümin Ertürk ün hazırlamış olduğu İşletme Biliminin Temel İlkeleri kitabı, bu zoru başaran kitaplardan birisidir. Prof. Ertürk bu eseri ile, bizde işletmecilik yazınında önemli bir ihtiyacı karşılamıştır. Eser, Batı nın ve özellikle Amerikan yazınından ilgili kaynakların dikkatli bir şekilde incelenmesinin, yazarın tecrübesi ile yorumlanması sonucu ortaya çıkmıştır. Bu şekli ile eser, hem işletme ve işletmeciliği öğrenmek isteyenlere, hem de daha ileri düzeyde araştırma yapmak isteyenlere yardımcı olacak niteliktedir. Nitekim kitabın sık sık yeniden basılması, bu niteliğini doğrulamaktadır. Bu kıymetli eseri Türk İşletme Yönetimi yazınına kazandıran meslektaşım Prof. Dr. Mümin Ertürk ü kutlar, başarılı çalışmalarının devam etmesini dilerim. Prof. Dr. Tamer KOÇEL İstanbul Kültür Üniversitesi
XII
XIII DOKUZUNCU BASKIYA ÖNSÖZ Kitabımızın 8. baskısı yayınlandıktan kısa süre sonra bitmiştir. Kitapta gerekli gözden geçirmeler yapılmış, yeni konular ilave edilmiş ve kaynaklarına önemli ekleme ve güncellemeler yapılmıştır. Bu çerçevede, 6102 sayılı Ticaret Kanunu, 6098 sayılı Borçlar Kanunu ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunundaki yeni değişikliklere göre ilgili bölümler yeniden düzenlenmiştir. Kitabımızın 9. Baskısı Bologna süreci formatında yapılandırılmıştır. Kitabın başında ders öğrenme çıktıları ve her bölümün başında da bölüm öğrenme çıktıları yer almaktadır. İlk yayımlandığından bu yana kitabın gelişerek yayın hayatına devamında beni teşvik ederek çalışmamı sürdürmemi sağlayan binlerce sayıda çok değerli öğrencilerime içtenlikle teşekkür ediyorum. Onlar artık iş hayatına atılmışlar, bazıları iş adamı/iş hanımı, bazıları da üniversitelerde meslektaşlarım olmuşlar ve kitabımızın yeni geliştirilen baskılarını kendi öğrencilerine okutmaktadırlar. Kendileriyle onur duyuyorum. Kitabın gelişimi meslek hayatımın bir özetidir. Çukurova üniversitesinde başladığım meslek hayatımda çok değerli hocalarımın ve meslektaşlarımın katkıları olmuştur. Beni mesleğe teşvik eden ve göreve alan değerli hocam Prof. Dr. İ. Nevzat ESER i saygıyla anıyorum. Başta çok değerli Meslektaşım Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN olmak üzere, Prof. Dr. Turgut ÇÜRÜK e, Prof. Dr. Azmi YALÇIN a, Prof. Dr Ünal AY a, Doç. Dr. Ali DANIŞMAN a, Doç. Dr. Kemal Can KILIÇ a ve Çukurova Üniversitesindeki tüm değerli meslektaşlarıma meslek hayatıma katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Fransa nın Bordeaux III Üniversitesinde İşletme Yönetimi Enstitüsü (L Institut d Administration des Entreprises) Müdürü Rahmetli hocam Prof. Dr. Jean-Guy MÉRIGOT nun mesleki hayatımda çok büyük etki ve katkısı olmuştur. Kendilerini rahmetle anıyorum. Meslek hayatımın çok büyük bir kısmını Erciyes üniversitesinde geçirdim. Gerek yöneticiler, gerek meslektaşlarım ve gerekse öğrencilerimle meslek hayatımın en güzel yıllarını yaşadım. Birlikte çalıştığım Hocam Rektör Prof. Dr. Naci KINACIOĞLU na bana Erciyes Üniversitesine çağırarak çalışma fırsatı verdiği için şükran borçluyum. Kendisini rahmet dileklerimle yâd ediyorum. Yine Rektörlüğü sırasında Yüksek Okul Müdürlüğü, Üniversite Genel Sekreterliği ve Fakülte Dekanlığı görevlerini yaptığım ve 8 yıl aralıksız birlikte çalıştığım, ilkeli devlet adamı, değerli Rektör, sıra dışı yönetici, çok değerli bilim adamı, güvenilir dost, Prof. Dr. Mehmet ŞAHİN i sevgi, saygı ve şükranla anıyorum. Kendisinden yönetici olarak çok şeyler öğrendim. Güvenilir dostluğunu her zaman arıyorum. Yine birlikte çalışmak kısmet olmasa da yakın ve içten dostluğunu gördüğün değerli Rektör Prof. Dr. Zeki YILMAZ ı içtenlikle ve şükranla anıyorum. Ayrıca meslektaş, kadim dost, gönül insanı, değerli bilim adamı Prof. Dr. Muzaffer CİVELEK i şükranla anıyorum. Kendisi meslek hayatımda birlikte çalışmaya doyamadığım aziz, muhterem ve çok sevgili dost ve meslektaşım olarak gönlümde yer almaktadır. Erciyes üniversitesinde İk. İd. Bil. Fakültesi İşletme Bölümünde birlikte çalıştığım ve her zaman çok değerli katkılarını gördüğüm, değerli yönetici, güvenilir dost, ciddi
XIV bilim adamı Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ a değerli katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ediyorum. Yine Yıllar boyu birlikte çalıştığım İİBF İşletme Bölümü Öğretim Üyesi ve Rekabet Kurulu Başkanı Sayın Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI ya, yıllar süren dostluğu ve katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Öğretim Üyesi çok değerli Prof. Dr. Asuman AKDOĞAN a, Prof. Dr. Şükrü AKDOĞAN a, Prof. Dr. Yunus DURSUN a, Prof. Dr. İnci VARİNLİ ye, E. Prof. Dr. Cemal ÖZGÜVEN e, Prof. Dr. Filiz ÇALIŞKAN a, Prof. Dr. Azzem ÖZKAN a, Prof. Dr. Şaban UZAY a, Yrd. Doç. Dr. M.Suat AKSOY a, Yrd. Doç. Dr. İlhami VURAL a, Doç. Dr. M.Sıtkı İLKAY a, Yrd. Doç. Dr. Ahmet DOĞAN a, Yrd. Doç. Dr. Asım ÇELİK e, Yrd. Doç. Dr. Murat ESMERAY a, Doç. Dr. Levent ÇITAK a, Yrd. Doç. Dr. Mustafa KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Fusun ACAR TEKİN e, Yrd. Doç. Dr. Talip TORUN a, Yrd. Doç. Dr. Ali İhsan ÖZDEMİR e, Öğr. Gör. Dr. D.Cüneyt GEDİKLİ ye, Yrd. Doç. Gör. Ergün KÜÇÜK e, Yrd.Doç. Selen OFLAZER MİRAP a, Yrd. Doç. Dr. Leyla LEBLEBİCİ KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Banu BİTGEN SUNGUR a, Uzm. Gökhan GÜVEN e, çok değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Ayrıca Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinin iki dönem dekanlığını yapan Değerli dost ve bilim adamı Prof. Dr. İsmail KAYAR a çok değerli katkı ve dostluğu için içtenlikle teşekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesinde birlikte çalıştığım, Melikgazi Üniversitesi İşletme Fakültesi Dekanı değerli dost Prof. Dr. Mahmut ÖZDEVECİOĞLU na, Çankaya Üniversitesi İ.İ.B. Fakültesi İşletme Bölümü başkanı değerli dost Prof. Dr. Mahir NAKİP e, Yozgat Bozok Üniversitesinin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin değerli öğretim üyeleri, çok değerli öğrencilerim Doc. Dr. Veli AKEL e, Yrd. Doc. Dr. Tansel HACIHASANOĞLU na, Yrd. Doc. Dr. Ramazan KURTOĞLU na, Y. Doç. Dr. Mahmut AKIN a, Kayseri Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Öğretim Üyesi, değerli Öğrencim Doç. Dr. Nilsun SARIYER e değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Meslek Hayatımın önemli bir kısmını Orta Asya da Kazakistan Uluslararası Ahmet Yesevi Kazak Türk Üniversitesinde geçirdim. Üniversitenin değerli öğrencileri ve meslektaşlarımı şükranla anıyorum. Meslek hayatımda Kırgızistan ın Başkenti Bişkek te bulunan Kırgızistan Türkiye Manas üniversitesinin önemli bir yeri vardır. Meslek hayatımın en değerli ve güzel yıllarını Manas üniversitesinde geçirdim. Manas Üniversitesindeki değerli meslektaslarımı, değerli lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerimi şükranla anıyorum. Manas Üniversitesi İ.İ.B. Fakültesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi ve çok değerli öğrencim Y.Doç.Dr. Seyil NAJİMUDİNOVA ya değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Ayrıca Manas Üniversitesinin değerli öğretim üyesi, değerli büyükelçi, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Türk dünyasının değerli ve saygın büyüğü, çok değerli dostum rahmetli Prof. Dr. Salican CİGİTOV (Yiğitoğlu) un unutulmaz hatırasını saygı ve rahmetle anıyorum. Manas Üniversitesinin değerli kurucu rektörü Prof. Dr. Karabek MOLDABAYEV ve değerli rektörü, değerli dost Prof. Dr. Sebahattin BALCI yı, değerli rektör vekili Prof. Dr. Asılbek KULMIRZAYEV i saygıyla anıyorum. Türkiye Kırgızistan Manas Üniversitesi bütün Türk Dünyasından gelen öğrencilere Türk Dilinde işletme, iktisat, mühendislik, iletişim, tarih, edebiyat, turizm başta olmak üzere birçok meslekte eğitim veren ciddi bir üniversitedir. Dokuzuncu Cumhurbaşkanımız Sayın Süleyman DEMİREL başta olmak üzere bütün emeği geçen Türkiye ve Kırgızistan yetkililerini içtenlikle kutluyor, değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.
XV Kırgızistan daki görevim Sırasında Sık Sık Gittiğim Celalabad İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi İşletme ve Uluslararası ilişkiler fakültelerinde, Türkiye, Kırgızistan, Çin (uygur bölgesi), Kazakistan, Rusya (çoğunlukla Tataristan- Kazan, Çuvaşistan, Hakasya, Altay bölgelerinden), Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Azerbaycan başta olmak üzere bütün Türk Dünyasından gelen öğrencilerin Türkiye Türkçesi ile işletme ve uluslararası ilişkiler eğitimi yaptığını gördüm. 2007 Haziran ayında katıldığım üniversite mezuniyet töreninde Rusyanın Altay bölgesinden geldiğini hatırladığım bir hanım kızımız türkçe yazdığı bir şiiri okudu. Uzun şiir şu satırla bitiyordu:... Tanrı Dağlarından yükselen sese kulak ver Atam: Ne Mutlu Türküm Diyene!!.. Kırgızistandan başka, Kazakistan da Almaty, Kentav ve Kızılorda da, Rusya da Tataristan - Kazan ve Çuvaşistan, Azerbaycandaki devlet üniversiteleriyle yaptığı anlaşmalarla, Türk Dünyası Araştırmaları vakfı Türkçe olarak, işletme, uluslararası ilişliler ve türk dili eğitimi yapmakta ve işletmeciliğin yanında türk dili ve kültürünü de türk dünyasına yaymaktadır. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfının Çok Değerli Başkanı Rahmetli Prof. Dr. Turan YAZGAN ı üstlendiği bu çok değerli kutsal ve onurlu tarihi görevinden dolayı içtenlikle kutluyor ve unutulmaz hatırasını rahmetle yâd ediyorum. Meslek hayatımın verimli 5 yılını Beykent Üniversitesinde geçirdim. Bu sürede şahsıma gösterdiği yakın ilgi, saygı, güven ve içtenlik için değerli Mütevelli Heyet Başkanı Sayın Adem ÇELİK e içtenlikle teşekkür ediyorum. Değerli dost ve değerli bilim adamı Prof. Dr. Sudi APAK a, değerli öğretim üyeleri, değerli dost Prof. Dr. Muhittin KARABULUT a, değerli dost Prof. Dr. Emin ÖZBAŞ a, değerli dost Prof. Dr. Asım ŞEN e, değerli dost ve değerli meslektaşım Doç. Dr. Ruhet GENÇ e, değerli dost ve meslektaşlarım Yrd. Doç. Dr. Mustafa ERCİLASUN a, Yrd. Doç. Dr. Tanses GÜLSOY a, Yrd. Doç. Dr. Atik KULAKLI ya, Yrd. Doç. Dr Görkem ERSOY a, Yrd. Doç. Dr. Metin UYAR a, Yrd. Doç. Dr. Ali ŞEYLAN a değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Yine değerli dost, İstanbul Aydın Üniversitesinin değerli öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Seyfi TOP gerek idari ve gerekse akademik çalışmalarıma çok değerli katkılarda bulunmuşlardır. Değerli katkıları için kendisine içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezinde uyum içinde birlikte çalıştığım değerli çalışma arkadaşlarım içerik tasarım uzmanı Ulaş ŞEKER e, değerli eğitim destek uzmanları Sema KILIÇ a, Fatma Yıldırım a ve Sinan YILDIZ a değerli Sistem Uzmanı Volkan AKSOY a değerli katkıları için teşekkür ediyorum. ARELUZEM değerli Sistem Uzmanı Gönül ÇAĞLAR ŞEKER kitabın yeni metinlerinin oluşturulmasında çok değerli katkılarda bulunmuştur. Kendisine değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Değerli içerik uzmanı Ayşe Nur ÇİÇEK kitabın Bologna eğitim sistemi formatında baskıya hazırlanmasında çok değerli katkılarda bulunmuştur. Kendisine çok değerli katkıları nedeniyle içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Billimler Enstitüsünde birlikte çalıştığım, Enstitü Sekreteri değerli Metin TOK a, değerli asistanım Gizem Tunay a değerli katkıları için teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesinde çalıştığım sırada değerli dostluğunu gördüğüm Mütevelli heyet başkan vekili sayın Özgür GÖZÜKARA ya değerli ve içten katkılarını gördüğüm değerli yönetici Genel Sekreter Ali KURT a değerli katkı ve dostluğu için teşekkür ediyorum. Değerli Genel Sekreter Yardımcısı ve Mali İşler Daire başkanı Ayşe
XVI ÖZKAVAKLI ya, Kütüphane Daire Başkanı değerli öğrencim Mehmet MANYAS a, Serekli Eğitim Müdürü değerli öğrencim Zeynep HATİPOĞLU na, çok değerli idari personel ve öğretim üyelerine değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Kastamonu Üniversitesi Değerli öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Serkan DİLEK e, birlikte çalıştığımız yıllarda başlayan ve içtenlikle sürdürdüğü değerli dostluğu ve katkıları için teşekkür ediyorum. Bilimsel çalışmalarımı yakından takip ederek tavsiyeleriyle yönlendiren, meslek hayatım boyunca yardımlarını esirgemeyen İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim üyesi değerli meslektaşım Prof. Dr. Sayın Tamer KOÇEL e de çok değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Yine mesleki çalışmalarımda sürekli desteğini esirgemeyen İstanbul Üniversitesinin değerli E. öğretim üyesi değerli dost ve değerli bilim adamı Prof. Dr. İlhan ERDOĞAN ve Lojistik Yüksek Okulu Müdürü değerli dost ve değerli bilim adamı Prof. Dr. Hayri ÜLGEN e değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Meslek hayatım boyunca gerek idari ve gerekse akademik çalışmalarımı yakından takip ederek, gerekli tavsiye ve telkinleriyle çalışmalarımı yönlendiren ve her türlü desteği esirgemeyen değerli meslektaşım ve hocalarım Prof. Dr. Şan ÖZ-ALP e, Prof. Dr. Tevfik TATAR a değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Beykent Üniversitesi ve İstanbul Arel Üniversitesinde birlikte çalışktığımız 34 yıllık değerli dost ve meslektaşım Okan Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Erol EREN e değerli katkıları ve dostluğu için teşekkür ediyorum. Anadolu Üniversitesi E.öğretim üyesi değer hocam Prof. Dr. İnan ÖZALP a meslek hayatıma değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Rahmetli hocalarım değerli bilim adamları Prof. Dr. Çevik URAZ, Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY, Prof.Dr. Ali Sait YÜKSEL ve Prof. Dr. Adnan SUNEL in değerli katkılarını ve hatıralarını rahmet ve şükranla anıyorum. Mesleğe başlamasında ve/veya yetişmesinde katkıda bulunduğum ve varlıklarından onur duyduğum sevgili öğrencilerim ve değerli meslektaşlarım Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK a, Prof. Dr. Bahar TANER e, Prof. Dr. Serap ÇABUK a, Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ a, Prof. Dr. Nazmi KOZAK a, Prof. Dr. Metin KOZAK a, Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN a, Prof. Dr. Zeki DOĞAN a, Prof. Dr. Selen DOĞAN a, Prof. Dr. Abitter ÖZULUCAN a, Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA ya, Prof.Dr. Şevki ÖZGENER e, Prof. Dr. Zeynep TÜRK e, Prof. Dr. Murat TÜRK e, Doç. Dr. Mustafa KOYUNCU ya, Doç. Dr. Ufuk DURNA ya, Doç. Dr. Çetin BEKTAŞ a, Doç. Dr. Halil DEMİRER e, Doç.Dr. Mehmet TURAN a, Yrd. Doç. Dr. İbrahim İLHAN a, Yrd. Doç. Dr. Lütfi BUYRUK a, Y.Doç. Dr. Mehmet BİRİNCİ ye ve bütün değerli öğrencilerime meslek hayatıma katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesinde Bologna Süreci çalışmalarını başarı ve içtenlikle yöneten, birlikte çalışmaktan onur duyduğum kadim dost, değerli yönetici, değerli bilim adamı Prof. Dr. Mehmet DURMAN a yıllar boyu süren dostluğu, şahsıma ve bu eserin Bologna ölçütleri doğrultusunda düzenlenmesine çok değerli katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ediyorum. Beykent ve İstanbul Arel üniversitelerindeki görevlerim sırasında derslerin yürütülmesinde yakın desteğini gördüğüm değerli Meslektaşlarım Finans Klüp Başkanı değerli Üstad Dr. Tevfik ALTINOK a, İstanbul Arel Üniversitesi Değerli Öğretim Üyesi ve değerli dost Prof. Dr. Ali AKDEMİR e, İstanbul Üniversitesi değerli öğretim üyeleri Prof. Dr. Işıl PEKDEMİR e, Prof. Dr. Necdet ÖZÇAKAR a, Prof. Dr. Fatih
XVII SEMERCİÖZ e, Prof. Dr. Gönen DÜNDAR a, Doç.Dr. Vedat SARIKOVANLIK a, Doç.Dr. Cem Cüneyt ASLANTAŞ a, Doç.Dr. Haluk TANRIVERDİ ye Marmara Üniversitesi değerli öğretim üyeleri Prof. Dr. Deniz BÖRÜ ye, Prof.Dr. Nevin DENİZ e, Prof.Dr. Hanifi AYBOĞA ya, Prof. Dr. Gürbüz GÖKÇEN e, Doç.Dr. Fatma ŞİŞMAN AYANOĞLU na, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü değerli öğretim üyeleri, Prof. Dr. Oya ERDİL e, Prof. Dr. Halit KESKİN e, Prof. Dr. Lütfihak ALPKAN a, Prof. Dr. Ali Ekber AKGÜN e, Doç. Dr. Halim KAZAN a, Doç. Dr. Hakan KİTAPÇI ya, Yıldız Teknik Üniversitesi değerli öğretim üyesi Prof. Dr. Esin CAN MUTLU ya, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi değerli dekanı Prof. Dr.h.c. M. Hakan HAKERİ ye, Gazi Üniversitesi değerli öğretim üyesi Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU na Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan LATİF e ABD Saint Leo Üniversitesi öğretim üyesi değerli meslektaşım Doç. Dr. Hakan KIŞLAL a değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Beykent Üniversitesinde ve İstanbul Esenyurt Üniversitesinde birlikte çalıştığım İstanbul Esenyurt Üniversitesinin değerli Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. Can İKİZLER e değerli dostluğu ve katkıları için teşekkür ediyorum. Beykent, İstanbul Arel ve İstanbul Esenyurt Üniversitesinde birlikte çalıştığımız Rektör, değerli dost, değerli bilim adamı Prof. Dr. Cuma BAYAT a değerli dostluğu ve katkıları için teşekkür ediyorum. Yine Beykent, İstanbul Arel ve İstanbul Esenyurt Üniversitelerinde birlikte çalıştığım Rektör Yrd., Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dekanı kadim dost Prof. Dr. Tuncer ÇELİK e değerli katkıları ve dostluğu için teşekkür ediyorum. İstanbul Esenyurt Üniversitesinin değerli öğretim üyesi, değerli hocam Prof. Dr. Yaşar GÜRGEN e, kadim dost değerli öğretim üyesi Prof. Dr. Ramazan ABAY a değerli dostluğu ve katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Esenyurt Üniversitesinin değerli Genel Sekreteri Mustafa KILIÇASLAN a, Personel Daire Başkanı Hanife IŞIK a, İİBF Sekreteri Yasemin ÇALIŞKAN a, Öğrenci İşleri memuru Şenay ERDOĞAN a, Muhasebe Sorumlusu Özlem SALMAN a, Asime YILMAZ a değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Bilimsel çalışmalarımı yaparken, değerli eşim Şadiye ERTÜRK ün bütün meslek hayatım boyunca olduğu gibi çok değerli ve içten yardım ve katkılarını gördüm. Kendisine şükran duygularımla teşekkür ediyorum. Yine moral ve yaşam kaynağım, varklıklarından onur duyduğum değerli kızım ve Oğlum Av. Sinem Asil ERTÜRK ve Av. Yunus Ahmet ERTÜRK e, Sevgili ve bir tane torunum, mutluluk kaynağım Bilge Kağan Çınar ERTÜRK e de katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Kitabın basımını titizlikle gerçekleştiren Beta Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş. nin değerli yöneticisi Sayın Seyhan SATAR a, Satış Müdürü Sayın Erhan SANCI ya, ve kitabın dizgi ve kapak tasarımında büyük emeği geçen Sayın Gülgonca ÇARPIK ve Gökhan AYRANCI ya değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Kitabın çok değerli öğrencilerime ve okuyucularıma yararlı olmasını diliyorum. Tüm hataları bana ait olan bu eserin gelecekteki geliştirme çalışmalarıma ışık tutacak nitelikteki görüş ve önerileri için ilgililere şimdiden teşekkür ediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK İstanbul, Ekim, 2013
XVIII
XIX İÇİNDEKİLER KESİM I İŞLETME BİLİMİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER BÖLÜM I İŞLETME BİLİMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1. İşletme Biliminin Tarihî Gelişimi... 9 2. İhtiyaçlar... 10 2.1. İhtiyaç Kavramı... 10 2.2. İhtiyaçların Sınıflandırılması... 12 2.2.1. Birincil İhtiyaçlar... 12 2.2.2. İkincil İhtiyaçlar... 12 2.3. Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi... 13 2.3.1. Fizyolojik İhtiyaçlar... 13 2.3.2. Güvenlik İhtiyacı... 14 2.3.3. Ait Olma ve Sevgi İhtiyacı... 14 2.3.4. Saygı Görme İhtiyacı... 15 2.3.5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı... 15 3. İşletme... 16 4. Teşebbüs (Girişim)... 17 5. Müteşebbis (Girişimci)... 17 6. Girişimcilik... 19 7. Yönetici... 19 8. Üretim Faktörleri... 19 8.1. Tabiat... 19 8.2. Sermaye... 20 8.3. Emek... 20 8.4. Müteşebbis (Girişimci)... 21 8.5. Yönetim ve İnsan İlişkileri... 21 BÖLÜM II İŞLETME BİLİMİNİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ, AMAÇLARI VE SORUMLULUKLARI 1. İşletme Biliminin Diğer Bilim Dalları İle İlişkisi... 27 1.1. İşletme ve Hukuk... 27 1.2. İşletme ve İktisat... 27 1.3. İşletme ve Sosyoloji... 28 1.4. İşletme ve Psikoloji... 28 1.5. İşletme ve Teknoloji... 28 1.6. İşletme ve İstatistik-Matematik... 29
XX 2. İşletmenin Fonksiyonları... 29 3. İşletmenin Amaçları... 30 3.1. Kâr... 31 3.2. Topluma Hizmet... 31 3.3. Devamlılıklarını Sürdürmek... 31 4. İşletmelerin Sorumlulukları... 32 4.1. Devlete Karşı Sorumlulukları... 32 4.2. Topluma Karşı Sorumlulukları... 32 4.3. Ortaklarına Karşı Sorumlulukları... 32 4.4. İşletmede Çalışanlara Karşı Sorumlulukları... 32 4.5. Çevreye Karşı Sorumlulukları... 32 4.6. Toplumda Yer Alan Kurumlara Karşı Sorumlulukları... 33 4.7. Rakiplerine Karşı Sorumlulukları... 33 4.8. Milletlerarası Sorumlulukları... 33 BÖLÜM III İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 1. İşletmelerin Ekonomik Fonksiyonları Bakımından Sınıflandırılması... 39 1.1. Mal Üreten İşletmeler... 39 1.2. Hizmet Üreten İşletmeler... 39 1.3. Pazarlama İşletmeleri... 39 2. İşletmelerin Faaliyet Konuları Bakımından Sınıflandırılması... 40 2.1. Sanayi İşletmeleri... 40 2.2. Ticaret İşletmeleri... 40 2.3. Hizmet İşletmeleri... 40 3. İşletmelerin Sermaye Sahipliği Bakımından Sınıflandırılması... 40 3.1. Özel İşletmeler... 40 3.2. Kamu İşletmeleri... 40 3.3. Karma İşletmeler... 40 3.4. Yabancı Sermayeli Kuruluşlar... 41 4. İşletmelerin Hukukî Yapıları Bakımından Sınıflandırılması... 41 4.1. Tek Kişi İşletmeleri... 41 4.2. Şirket (Ortaklık) Şeklinde İşletmeler... 41 4.2.1. Adi Şirket (Adi Ortaklık)... 41 4.2.1.1. Ortaklığın Kararları... 41 4.2.1.2. Ortaklığın Yönetimi... 42 4.2.2. Ticaret Şirketi... 42 4.2.2.1. Şahıs Şirketleri... 42 4.2.2.1.1. Kollektif Şirket... 42 4.2.2.1.2. Komandit Şirket... 44 4.2.2.2. Sermaye Şirketleri... 44
XXI 4.2.2.2.1. Anonim Şirket... 44 4.2.2.2.2. Limited Şirket... 49 4.2.2.2.3. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket... 50 4.2.2.2.4. Sermaye Şirketlerinin İnternet Sitesi Açma Zorunluluğu... 50 4.2.2.2.4.1. İnternet Sitesinde Yayımlanacak Bilgiler... 124 4.3. Kooperatifler... 51 4.4. Kamu İşletmeleri... 52 4.4.1. Genel Bütçeye Dahil İşletmeler... 53 4.4.2. Katma Bütçeli Dairelere Bağlı Olarak Kurulan İşletmeler... 53 4.4.3. Özel Bütçeli Devlet İşletmeleri... 53 4.4.4. Mahalli İdarelere Bağlı İşletmeler... 53 4.4.5. Kamu İktisadî Teşebbüsleri ve İktisadî Devlet Teşekkülleri... 54 5. İşletmelerin Ekonomik Birleşmeler Bakımında Sınıflandırılması... 55 5.1. İşletmelerin Ekonomik ve Hukuki Bağımsızlıklarını Koruyarak Birleşmeleri... 55 5.1.1. Karteller... 55 5.1.1.1. Fiat Kartelleri... 56 5.1.1.2. Üretimin Sınırlandırılmasına Ait Karteller... 56 5.1.1.3. Satış Kartelleri... 56 5.1.1.4. Pazarın Sınırlandırılmasına Ait Karteller... 56 5.1.1.5. Şart Kartelleri... 56 5.1.1.6. Uluslararası Karteller... 56 5.1.2. Holding... 56 5.1.3. Konsern... 57 5.1.4. Konsorsiyum... 57 5.2. İşletmelerin Hukuki ve Ekonomik Bağımsızlıklarını Kaybederek Birleşmeleri... 57 5.2.1. Tröst... 57 5.2.2. Tam Birleşme (Merger veya Füzyon)... 58 6. İşletmelerin Büyüklüğü ve Kapasite... 58 6.1. İşletmelerin Büyüklüğünü Belirlemede Kullanılan Kantitatif Ölçüler... 58 6.2. İşletmelerin Büyüklüğünü Belirlemede Kullanılan Kalitatif Ölçüler... 59 6.3. Büyük ve Küçük İşletmelerin Yarar ve Sakıncaları... 60 6.4. İşletmelerin En Uygun Büyüklüğü... 61 6.5. Kapasite... 63 6.5.1. Teorik Kapasite... 63 6.5.2. Pratik Kapasite... 63 6.5.3. Fiilî Kapasite... 64 6.5.4. Boş (Aylak) Kapasite... 64 6.5.5. Çalışma Derecesi... 64 6.5.6. Optimal (En Uygun) Kapasite... 65
XXII 6.6. İşletmelerin Büyümeleri... 65 6.7. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) Artan Önemi... 66 6.7.1. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı... 67 7. Küreselleşme Sürecinde İşletmecilik... 68 7.1. Küreselleşmeye Neden Olan Faktörler... 69 7.2. Küreselleşme Süreci... 69 7.2.1. Yerellik Aşaması... 70 7.2.2. Uluslararasılaşma Aşaması... 70 7.2.3. Çokuluslulaşma Aşaması... 70 7.2.4. Küreselleşme Aşaması... 71 8. Yeni Ekonomi... 73 BÖLÜM IV İŞLETMENİN KURULUŞU 1. Kuruluş Yeri Kavramı ve Önemi... 81 2. En Uygun (Optimal) Kuruluş Yeri... 81 3. Kuruluş Yeri Faktörlerinin Sınıflandırılması... 82 4. Kuruluş Yeri Faktörleri... 83 4.1. Pazar... 83 4.2. İşgücü... 84 4.3. Hammadde... 85 4.4. Taşıma... 86 4.5. Enerji ve Su... 87 4.6. Devletin Teşvik ve Sınırlamaları... 87 4.7. Sermaye Faizi... 87 4.8. Arsa Bedeli ve Kuruluş Giderleri... 88 4.9. Askerî Tehlike... 88 4.10. İklim... 88 4.11. Diğer Faktörler... 89 5. En Uygun Kuruluş Yeri Seçiminde Kullanılan Yöntemler... 89 5.1. Faktör Karşılaştırma veya Puanlama Yöntemi... 90 5.2. Maliyetleri Karşılaştırma Yöntemi... 91 5.3. Kârlılıkları Karşılaştırma Yöntemi... 92 6. İşletmenin Kuruluş Analizi ve Plânlama Çalışmaları... 92 6.1. Yatırım Projesi Hazırlanmasının Aşamaları... 93 6.2. Yapılabilirlik Projesinde Ekonomik Araştırmalar... 95 6.2.1. Pazar Araştırılması (Talep Tahmini)... 95 6.3. Yapılabilirlik Projesinde Teknik Araştırmalar... 96 6.4. Yapılabilirlik Projesinde Finansal Araştırmalar... 97 6.4.1. Kurulacak İşletmenin Yatırım Tutarının Hesaplanması... 97 6.4.2. İşletme Gelir ve Gider Tahminleri... 98 6.4.3. Finansman Araştırması... 98 6.4.4. İşletme Kârlılığının Belirlenmesi ve Bununla İlgili Analizler... 98
XXIII 6.5. Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi... 99 6.5.1. Yatırım Projelerinin İşletme Açısından Değerlendirilmesi... 99 6.5.1.1. Bugünkü Değer Yöntemi... 99 6.5.1.2. İç Verim Oranı Yöntemi... 100 6.5.1.3. Geri Ödeme Süresi Yöntemi... 101 6.5.2. Yatırım Projelerinin Ülke Ekonomisi Açısından Değerlendirilmesinde Çok Kullanılan Yöntemler... 102 6.5.2.1. Sermaye/Hasıla Oranı Yöntemi... 102 6.5.2.2. İstihdam Etkisi Yöntemi... 102 6.5.2.3. Döviz Etkisi Yöntemi... 102 7. İşletme - Çevre İlişkisi ve Yeşil İşletmecilik... 103 7.1. İşletme - Çevre İlişisi... 103 7.2. Yeşil İşletmecilik... 104 KESİM II İŞLETME FONKSİYONLARI BÖLÜM V YÖNETİM FONKSİYONU 1. Yönetim Biliminin Doğuşu ve Tarihi Gelişimi... 117 1.1. Yönetim Kavramı ve Tanımı... 117 1.2. Yönetim Teorisinin Gelişimi... 118 1.2.1. Çağdaş Yönetim Öncesi (1880 Öncesi)... 118 1.2.2. Çağdaş Yönetim Dönemi... 118 1.2.2.1. Klasik Yönetim Düşüncesi... 119 1.2.2.1.1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Scientific Management Approach)... 119 1.2.2.1.2. Yönetim Süreci Yaklaşımı (Administrative Process Approach)... 120 1..2.2.1.3. Bürokrasi Yaklaşım... 120 1.2.2.2. Neoklasik (Davranışsal) Yönetim Düşüncesi... 121 1.2.2.3. Modern Yönetim Düşüncesi... 122 1.2.2.3.1. Yönetim Bilimi Yaklaşımı (Management Science)... 123 1.2.2.3.2. Sistem Yaklaşımı... 123 1.2.2.3.3. Durumsallık Yaklaşımı... 123 1.2.2.3.4. İşletme Yönetimi Alanındaki Yeni Gelişmeler... 124 1.2.2.3.4.1. Kaizen... 124 1.2.2.3.4.2. Benchmarking (Kıyaslama- İşletmelerarası Karşılaştırma)... 125 1.2.2.3.4.3. Öğrenen Organizasyon (Learning Organizations)... 126 1.2.2.3.4.4. Süreç Yenileme-Değişim Mühendisliği(Reengineering)... 128
XXIV 1.2.2.3.4.5. Sanal Organizasyonlar... 129 1.2.2.3.4.6. Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing)... 130 1.2.2.3.4.7. Şebeke Organizasyonu... 131 2. Yönetim Fonksiyonları... 132 2.1. Plânlama... 132 2.1.1. Plânlamanın Araçları... 133 2.1.1.1. Amaçlar... 133 2.1.1.2. Politikalar... 133 2.1.1.3. Usüller (Prosedürler-Genyöntemler)... 133 2.1.1.4. Bütçeler... 133 2.1.1.5. Ayrıntılı Plânlar... 133 2.1.1.6. Programlar... 134 2.1.1.7. Stratejiler... 134 2.1.2. Plânlama Sürecinin Aşamaları... 134 2.1.2.1. Amaçların Belirlenmesi... 134 2.1.2.2. Amaçlara Ulaştıracak Varsayımların Belirlenmesi... 135 2.1.2.3. Alternatiflerin Belirlenmesi... 135 2.1.2.4. Alternatiflerin Karşılaştırılması... 135 2.1.2.5. Alternatifler Arasından En Uygun Olanın Seçimi... 135 2.1.2.6. Alt Plânların Yapılması... 135 2.1.2.7. Hazırlanan Plânların Uygulamaya Konması ve Uygulamaya Devam Edilmesi... 135 2.2. Organizasyon (Örgütleme)... 136 2.2.1. Organizasyonun İlkeleri... 136 2.2.1.1. Amaç Birliği İlkesi... 136 2.2.1.2. Kumanda Birliği İlkesi... 136 2.2.1.3. Yeterlilik İlkesi... 137 2.2.1.4. İşbölümü ve Uzmanlaşma İlkesi... 137 2.2.1.5. Görevlerin Tanımı İlkesi... 137 2.2.1.6. Basamaklar Sırası İlkesi... 137 2.2.1.7. Yetki ve Sorumluluk Denkliği İlkesi... 137 2.2.1.8. İş, Yetki, Sorumluluk ve Karşılıkların Açık Olarak Belirlenmesi İlkesi... 137 2.2.1.9. Ayrılık İlkesi... 138 2.2.1.10. Yöneltme Birliği İlkesi... 138 2.2.1.11. Değişebilirlik İlkesi... 138 2.2.1.12. Süreklilik İlkesi... 138 2.2.1.13. Önderliğin Kolaylaştırılması İlkesi... 138 2.2.1.14. Fonksiyonel Benzerlik İlkesi... 139 2.2.1.15. Yönetim Alanı İlkesi... 139 2.2.1.16. Personeli İşe Yerleştirme İlkesi... 139 2.2.1.17. Sorumluluk İlkesi... 139 2.2.1.18. Fonksiyonel Büyüme İlkesi... 139 2.2.1.19. Çapraz İlişkiler İlkesi... 139
XXV 2.2.2. Bölümlere Ayırma... 140 2.2.2.1. Bölümlere Ayırmada İlkeler... 140 2.2.2.1.1. Bölümlere Ayırmada Benzer İşlerin Dikkate Alınması İlkesi... 140 2.2.2.1.2. Uzmanlaşmadan Yararlanma İlkesi... 140 2.2.2.1.3. Denetim İlkesi... 140 2.2.2.1.4. Koordinasyona Yardım İlkesi... 140 2.2.2.1.5. Giderleri Azaltma İlkesi... 141 2.2.2.1.6. İşletme İçi Sosyal İlişkileri Dikkate Alma İlkesi... 141 2.2.2.2. Bölümlere Ayırmada Kullanılan Sistemler... 141 2.2.2.2.1. Fonksiyonlara Göre Bölümlere Ayırma... 141 2.2.2.2.2. Ürün Temeline Göre Bölümlere Ayırma... 141 2.2.2.2.3. Coğrafya Temeline Göre Bölümlere Ayırma... 143 2.2.2.2.4. Müşteri Temeline Göre Bölümlere Ayırma... 143 2.2.2.2.5. Sayı Temeline Göre Bölümlere Ayırma... 143 2.2.2.2.6. Zaman Temeline Göre Bölümlere Ayırma... 144 2.2.2.2.7. Süreç veya Amaca Göre Bölümlere Ayırma... 144 2.2.2.2.8. Karma Örgüt Yapısı... 144 2.2.3. Organizasyonlarda Komuta, Kurmay ve Fonksiyonel Yetki İlişkileri... 144 2.2.3.1. Komuta Yetkisi... 144 2.2.3.2. Kurmay Yetkisi... 144 2.2.3.3. Fonksiyonel Yetki... 146 2.2.4. Dikey, Dikey Kurmay ve Fonksiyonel ve Matris Organizasyon... 146 2.2.4.1. Dikey Organizasyon (Line Organization)... 146 2.2.4.2. Dikey Kurmay Organizasyon... 147 2.2.4.3. Fonksiyonel Organizasyon... 147 2.2.4.4. Matris Organizasyon... 148 2.2.5. Organizasyon Kanunları... 149 2.2.5.1. Graicunas Kanunu ve Yönetim Alanı... 149 2.2.5.2. Parkinson Kanunları... 151 2.2.6. Yetki... 152 2.2.6.1. Yetkinin Kaynağı... 152 2.2.6.1.1. Biçimsel Yetki Teorisi... 152 2.2.6.1.2. Kabul Teorisi... 152 2.2.6.1.3. Bilgisel Yetki Teorisi... 152 2.2.7. Güç... 153 2.2.8. Yetki Devri... 153 2.2.8.1. Sorumluluk... 153 2.2.9. Merkezleşme ve Merkezleşmeme... 154 2.2.9.1. Merkezleşme... 154 2.2.9.2. Merkezleşmeme (Ademî Merkeziyet)... 154
XXVI 2.2.10. Komiteler... 155 2.3. Küreselleşme Sürecinde İşletme Organizasyonu... 155 2.3.1. Yerel İşletme Aşamasındaki İşletmelerin Organizasyon Yapıları... 155 2.3.2. Uluslararasılaşma Aşamasındaki İşletmelerin Organizasyon Yapıları... 156 2.3.3. Çokuluslulaşma Aşamasındaki İşletmelerin Organizasyon Yapıları... 158 2.3.3.1. Çokuluslu İşletmelerde Fonksiyonel Organizasyon Yapıları... 158 2.3.3.2. Çokuluslu İşletmelerde Mamul Organizasyon Yapıları... 159 2.3.3.3. Çokuluslu İşletmelerde Bölgesel Organizasyon Yapıları... 160 2.3.4. Küreselleşme Aşamasındaki İşletmelerin Organizasyon Yapıları... 161 2.4. Yürütme (Yöneltme)... 162 2.4.1. Emir... 163 2.4.1.1. İyi Bir Emrin Özellikleri... 163 2.4.1.2. Etkin Bir Yürütme Sisteminin Şartları... 165 2.4.2. Yürütme Fonksiyonuna İlişkin Bazı Konular... 167 2.4.2.1. Motivasyon... 167 2.4.2.1.1. Motivasyon Teorileri... 167 2.4.2.1.1.1. Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi... 167 2.4.2.1.1.2. Herzberg in Çift Faktör Teorisi... 168 2.4.2.1.1.3. Başarı İhtiyacı Teorisi... 169 2.4.2.1.1.4. Beklenti Teorisi... 169 2.4.2.1.1.5. McGregor un X ve Y Teorisi... 170 2.4.2.1.1.6. William OUCHİ nin Z Teorisi... 171 2.4.2.2. Liderlik... 173 2.4.2.2.1. Özellikler Yaklaşımı... 175 2.4.2.2.2. Davranış Yaklaşımı... 176 2.4.2.2.3. Durumsallık Yaklaşımı... 178 2.4.2.3. İletişim... 180 2.4.2.3.1. İletişim Sürecinin Ögeleri... 181 2.4.2.3.2. İletişim Biçimleri... 182 2.4.2.3.2.1. Biçimsel İletişim... 182 2.4.2.3.2.2. Doğal İletişim... 183 2.4.2.3.2.3. Aşağıya Doğru İletişim... 183 2.4.2.3.2.4. Yukarı Doğru İletişim... 183 2.4.2.3.2.5. Yatay İletişim... 184 2.4.2.3.2.6. Çapraz İletişim... 184
XXVII 2.4.2.3.2.7. Yazılı İletişim... 185 2.4.2.3.2.8. Sözlü İletişim... 185 2.4.2.3.2.9. Sözsüz İletişim... 185 2.4.2.3.3. Etkili İletişimde Engeller... 186 2.4.2.3.3.1. Algılamada Kişisellik... 186 2.4.2.3.3.2. Hatalı Tamamlama... 186 2.4.2.3.3.3. Tutarsız Sözlü ve Sözsüz İletişim... 186 2.4.2.3.3.4. Mesajın İnanca Uymaması veya Fazla Uyması... 187 2.4.2.3.3.5. Hâle Etkisi... 187 2.4.2.3.3.6. İletişim Kaynağına Güvensizlik... 187 2.4.2.3.3.7. Kişilik Uyumunun Tam Olmaması... 188 2.4.2.4. İşletme Yönetiminde Gruplar... 188 2.4.2.4.1. Grup Türleri... 189 2.4.2.4.1.1. Biçimsel Gruplar... 189 2.4.2.4.1.2. Biçimsel Olmayan Gruplar... 189 2.4.2.4.1.3. Birincil Gruplar... 190 2.4.2.4.1.4. İkincil Gruplar... 190 2.4.2.4.2. Grup Normları... 190 2.4.2.4.3. Biçimsel Olmayan Grupların Oluşumu... 192 2.4.2.4.4. Biçimsel Olmayan Grupların Etkileri... 192 2.5. Koordinasyon (Uyumlaştırma)... 193 2.5.1. Koordinasyon İlkeleri... 194 2.5.2. Koordinasyon Teknikleri... 194 2.5.3. Koordinasyon Çeşitleri... 195 2.5.3.1. Dikey Koordinasyon... 195 2.5.3.2. Yatay Koordinasyon... 195 2.5.3.3. Merkezî Koordinasyon... 195 2.5.4. Koordinasyon Yöntemleri... 195 2.5.4.1. Yetki... 196 2.5.4.2. Komiteler... 196 2.5.4.3. Amaçlar, Politikalar, Kaideler... 196 2.5.4.4. İletişim... 196 2.5.4.5. Ödül Sistemi... 196 2.5.4.6. Gönüllü Koordinasyon Yöntemi... 196 2.5.5. Koordinasyonun Yararları... 196 2.6. Denetim (Kontrol)... 197 2.6.1. Denetimde Geleneksel Yaklaşım... 197 2.6.2. Denetimde Davranışsal Yaklaşım... 198 2.7. Karar Verme... 199 2.7.1. Karar Verme Sürecinin Aşamaları... 202
XXVIII BÖLÜM VI ÜRETİM FONKSİYONU 1. Üretim Kavramı... 215 2. Üretim, Üretkenlik ve Verimlilik İlişkisi... 216 3. Üretim Sistemlerinin Sınıflandırılması... 216 3.1. Kullanılan Üretim Yöntemlerine Göre Sınıflandırma... 217 3.1.1. Birincil Üretim... 217 3.1.2. Analitik Üretim... 217 3.1.3. Sentetik Üretim... 217 3.1.4. Fabrikasyon Üretimi... 217 3.1.5. Montaj Üretimi... 217 3.2. Üretilen Mamul Cinslerine Göre Sınıflandırma... 218 3.3. Üretim Akışı veya Miktarına Göre Sınıflandırma... 218 3.3.1. Sipariş Üretimi... 218 3.3.2. Seri Üretim (Parti Üretimi)... 218 3.3.3. Sürekli Üretim... 219 3.4. Kesikli ve Sürekli Üretim... 219 3.5. Esnek Üretim Sistemleri... 220 3.6. Bilgisayar Destekli Üretim... 221 3.7. Çekme ve İtme Sistemleri... 221 3.8. Hizmet Üretimi... 222 3.8.1. Hizmetlerin Emre Amâde (Kullanıma Hazır) Tutulması Hali... 222 3.8.2. Kritik Nokta Aşılamayarak Hizmetin Boşa Gitmesi... 222 3.9. Tam Zamanında Üretim (Just in Time)... 223 4. Mamul Dizaynı... 225 4.1. Fonksiyonel Dizayn... 225 4.2. Pazar Dizaynı... 226 4.3. Üretim Dizaynı... 226 5. Üretim Plânlaması ve Denetimi... 226 5.1. Üretim Planlaması... 226 5.1.1. Üretim Plânlaması ve Denetim Fonksiyonu... 226 5.1.2. Satınalma (Hammadde ve Malzeme Tedariki)... 228 5.2. Üretim Denetimi... 229 5.2.1. Otonomasyon-Jidako... 229 5.2.2. Stok (Envanter) Kontrolü... 229 5.2.2.1. Sipariş Giderleri (Hazırlık Gideri)... 230 5.2.2.2. Stok Bulundurma Giderleri... 230 5.2.2.3. Stok Bulundurmama Maliyeti... 231 5.2.2.4. Birim Satınalma Giderleri... 231 5.2.3. Stok Kontrol Yöntemleri... 231 5.2.3.1. Maksimum-Minimum Tekniği... 231 5.2.3.2. İhtiyaca Göre Sipariş Tekniği... 232 5.2.3.3. Yol Gösterici Sipariş Tekniği... 232
XXIX 5.2.3.4. Grup Halinde Sipariş Tekniği... 233 5.2.3.5. Göz Kararı Sipariş Tekniği... 233 5.2.3.6. Stok Kontrolünde Tam Zamanında Üretim (TZÜ-JIT) İlkesi... 233 5.2.3.7. Stok Kontrolünde Kanban Yöntemi... 233 6. Kalite Kontrolü... 235 6.1. Kalite Kontrol Yöntemleri... 235 6.1.1. Yüzde Yüz Kontrol Yöntemleri... 235 6.1.2. İstatistik Kalite Kontrol Yöntemleri... 235 6.2. Toplam Kalite ve Kalite Konusunda Japon Yaklaşımı... 236 7. Süreçlerin Standartlaştırılması... 237 7.1. Metot Etüdü... 237 7.1.1. Metot Etüdünün Aşamaları... 238 7.1.1.1. Yapılacak İşin Seçimi... 238 7.1.1.2. İşle İlgili Bilgilerin Toplanarak Kaydedilmesi... 238 7.1.1.3. Toplanan Bilgilerin Eleştirici Bir Yaklaşımla İncelenerek Aksaklıkların Belirlenmesi... 238 7.1.1.4. Daha İyi Alternatif Metotların Geliştirilmesi... 239 7.1.1.5. Geliştirilen Metodun Uygulamaya Konması... 239 7.1.1.6. Uygulamanın Takibi, Kontrolü ve Devamlılığın Sağlanması... 240 7.1.2. Metot Geliştirilmesinde Kullanılan Semboller... 240 7.1.3. Metot Geliştirmede Kullanılan Grafik Araçlar... 241 7.1.3.1. Temel Süreç Şeması... 241 7.1.3.2. İş Akım Şeması... 241 7.1.3.3. İki El Hareket Şeması... 241 7.1.3.4. Faaliyet Şemaları... 242 7.1.3.5. İp Diyagramları... 242 7.2. İş Ölçümü... 242 7.2.1. Zaman Etüdü (Doğrudan Ölçme Yöntemi)... 242 7.2.2. Faaliyet Örneklemesi... 243 7.2.3. Önceden Tespit Edilmiş Zaman Standartları PTS-Predetermined Time Standarts)... 244 8. İşbilim (Ergonomi)... 244 8.1. İşbilimin Yapısı... 245 8.2. İşbilimin Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi... 246 9. Otomasyon... 246 10. Değer Analizi... 248 11. Tedarik Yönetimi (Logistics Management)... 249 11.1. Malzeme Tedarikinde Uygunluk... 249 11.1.1. Miktar Yönünden Uuygunluk... 249 11.1.2. Kalite Yönünden Uygunluk... 250 11.1.3. Zaman Yönünden Uygunluk... 250
XXX 11.1.4. Kaynak Bakımından Uygunluk... 250 11.1.5. Fiyat Yönünden Uygunluk... 251 11.2. Malzeme Tedarikinde JIT-TZÜ Yöntemi... 251 11.2.1. Tam Zamanında Tedarik Sisteminin İlkeleri... 251 11.2.1.1. Teslimat Çizelgesinin Dondurulması... 252 11.2.1.2. Satıcı Ağlarının Kurulması... 253 11.2.1.3. Sözleşme Yükümlülükleri... 253 11.2.1.4. Teslimat Süreci... 253 11.2.1.5. Sözleşmeli Nakliyeciler... 253 12. Küresel Üretim ve Malzeme Yönetimi... 254 12.1. Üretimin Yapılacağı Yer... 254 12.1.1. Ülke Faktörleri... 254 12.1.2. Teknolojik Faktörler... 254 12.1.3. Ürün Faktörleri... 255 12.2. İmal Etme veya Satın Alma Kararı... 255 12.2.1. İmal Etmenin Avantajları... 255 12.2.2. Satın Almanın Avantajları... 256 BÖLÜM VII PAZARLAMA FONKSİYONU 1. Pazarlama Kavramı ve Önemi... 265 2. Pazarlama Anlayışı... 266 2.1. Geleneksel Pazarlama Anlayışı... 266 2.2. Modern Pazarlama Anlayışı... 266 2.3. Sosyal Pazarlama Anlayışı... 266 3. Pazarlamanın Faydaları... 267 3.1. Şekil Faydası... 267 3.2. Yer Faydası... 267 3.3. Zaman Faydası... 268 3.4. Mülkiyet Faydası... 268 3.5. İtibar Faydası... 268 4. Pazarlamanın Fonksiyonları... 268 4.1. Değişim Fonksiyonu... 268 4.1.1. Satın Alma... 269 4.1.2. Satma... 269 4.2. Fiziksel Arz Fonksiyonu... 269 4.2.1. Standartlaşma... 269 4.2.2. Taşıma... 269 4.2.3. Depolama... 269 5. Pazarlamanın Yardımcı Fonksiyonları... 270 5.1. Pazar Bilgisi... 270 5.2. Finans... 270 5.3. Risk Taşıma... 270
XXXI 6. Pazar Kavramı... 270 6.1. Tüketici Pazarı... 270 6.2. Endüstriyel Mal Pazarı... 271 6.3. Uluslararası Mal Pazarı... 271 7. Hedef Pazarın Seçimi... 271 8. Mamül Kavramı... 271 8.1. Somut Mamul Kavramı... 272 8.2. Bütün Mamul Kavramı... 272 8.3. Kullanmadan Doğan Yarara Bağlı Mamul Kavramı... 272 9. Mamullerin Sınıflandırılması... 272 9.1. Tüketim Malları... 272 9.1.1. Kolayda Mallar (Harcıalem Mallar)... 272 9.1.2. Beğenmeli Mallar... 273 9.1.3. Özellikli Mallar... 273 9.2. Endüstri Malları... 274 10. Mamulün Hayat Seyri... 274 11. Mamul Geliştirme... 275 12. Aracı İşletmeler... 276 13. Aracı İşletmelerden Beklenen Yararlar... 277 14. Perakendeci İşletmeler... 278 14.1. Çeşitli Perakendeci İşletmeler... 278 15. Toptancı İşletmeler... 279 16. Dağıtım Kanalları... 279 16.1. Dağıtım Kanalı Anlayışı... 280 16.1.1. Geleneksel Dağıtım Kanalı Anlayışı... 280 16.1.2. Modern Dağıtım Kanalı Anlayışı... 280 16.1.3. İnternetten Pazarlama... 280 16.2. Dağıtım Kanalının Seçiminde Maliyetlerin Önemi... 281 17. Fiyatlama... 282 17.1. Fiyatların Tespitinde Dikkate Alınacak Faktörler... 283 17.2. Fiyat Politikası... 284 18. Fiyat Farklılaştırılması... 285 18.1. Bölgelere Göre Fiyat Farklılaştırılması... 285 18.2. Zamana Göre Fiyat Farklılaştırılması... 285 18.3. Müşteriye Göre Fiyat Farklılaştırılması... 285 18.4. İskontolar... 286 19. Reklam... 286 20. Pazarlama Araştırması... 286 21. Küresel Pazarlama... 287 21.1. Küresel Pazarlama Kavramı... 287 21.2. Küresel Pazarlama Stratejisi... 288 21.3. Küresel Pazarlamada Pazarlama Karması Stratejileri... 289 21.3.1. Ürün Stratejisi... 289
XXXII 21.3.1.1. Kültürel Farklılıklar... 290 21.3.1.2. Ekonomik Farklılıklar... 290 21.3.1.3. Ürün ve Teknik Standartlar... 290 21.3.2. Dağıtım Stratejisi... 290 21.3.2.1. Ülkeler Arasındaki Farklılıklar... 290 21.3.2.1.1. Perakende Satış Yoğunluğu... 291 21.3.2.1.2. Dağıtım Kanalı Uzunluğu... 291 21.3.2.1.3. Dağıtım Kanalının Dışa Kapalı Olup Olmaması... 291 21.3.3. Tutundurma Stratejisi... 292 21.3.3.1. Uluslararası Ticarette Tutundurma Engelleri... 292 21.3.3.1.1. Kültürel Engeller... 292 21.3.3.1.2. Kaynağın Etkisi... 292 21.3.3.1.3. Mesaj Yoğunluğu... 292 21.3.3.2 İtmeye Karşı Çekme Stratejileri... 293 21.3.3.3. Küresel Reklâmcılık... 293 21.3.4. Fiyatlandırma Stratejisi... 293 21.3.4.1. Fiyat Farklılaştırması... 294 21.3.4.2. Stratejik Fiyatlandırma... 294 21.3.4.2.1. Yağmacı Fiyatlandırma... 294 21.3.4.2.2. Öğrenme Eğrisi Fiyatlandırması... 295 21.3.5. Pazarlama Karmasının Düzenlenmesi... 295 BÖLÜM VIII İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ FONKSİYONU 1. İnsan Kaynakları Yönetimine İlişkin Temel Kavramlar... 303 2. İnsan Kaynakları Yönetiminin Görevleri... 304 3. İnsangücü Plânlaması... 305 3.1. İşe Devamsızlık... 306 3.2. İşgören Değişim Çabukluğu Oranı... 308 4. İş Analizi, İş Tarifi ve İş Şartnamesi... 309 4.1. İş Analizi... 309 4.2. İş Tanımı... 312 4.3. İş Şartnamesi (İş gerekleri)... 313 5. İşgören Tedarik Kaynakları... 313 5.1. İşletme İçi Kaynaklar... 313 5.2. İşletme Dışı Kaynaklar... 315 5.2.1. İlânlar... 316 5.2.2. İşyerine Yapılan Başvurular... 316 5.2.3. İş ve İşçi Bulma Kurumları... 316 5.2.4. Öğretim Kurumları... 316 5.2.5. İşyerinde Çalışanların Tavsiyeleri... 316 5.2.6. İşyerinde Çalışanların Yakın ve Akrabaları... 317
XXXIII 5.2.7. Geçici Süreyle İşgören Alınması... 317 6. İşgören Seçiminde Uygulanan Yöntemler... 317 6.1. İş Görüşmesi (Mülâkat)... 317 6.2. Testler... 318 6.2.1. Zekâ Testleri... 318 6.2.2. Kabiliyet Testleri... 318 6.2.3. Başarı Testleri... 318 6.2.4. İlgi Testleri... 318 7. İşe İntibak (Oryantasyon)... 318 8. İşgören Eğitimi... 320 8.1. İşgören Eğitiminin İlkeleri... 320 8.1.1. Motivasyon... 320 8.1.2. Eğitim Sırasında Ara Değerlendirmeler... 320 8.1.3. Eğitim -Yarar İlişkisi... 321 8.1.4. Pratik Çalışma... 321 8.1.5. İşi Tüm Olarak Veya Parçalar Halinde Öğretmek... 321 8.1.6. Kişisel Farklılıklar... 321 8.2. Nezaretçilerin Eğitimi... 321 8.3. Yöneticilerin Eğitimi... 323 8.4. Eğitim Yöntemlerinde Çağdaş Gelişmeler... 324 8.4.1. Bilgisayar Destekli Eğitim... 324 8.4.2. İnternet Tabanlı Eğitim... 324 8.4.3. Elektronik Ortamda Öğrenme (E-Öğrenme)... 325 8.4.4. Uzaktan Eğitimde E-öğrenme Örneği: İstanbul Esenyurt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi (ESUZEM)... 326 9. İşgören Değerlendirilmesi... 330 9.1. İşgören Değerlendirme Yöntemleri... 331 9.1.1. Sıralama Yöntemi... 331 9.1.2. Mukayese Yöntemi... 332 9.1.3. Ayrıntılı Değerlendirme Yöntemi... 332 9.1.4. Sosyal İlişkiler Yöntemi... 332 9.1.5. Kritik Olaylar Yöntemi... 332 9.1.6. Yerinde İnceleme Yöntemi... 334 9.2. Değerlendirmeyi Yapanlar... 334 10. İş Değerlendirilmesi... 334 10.1. İş Değerlendirme Yöntemleri... 335 10.1.1. Sıralama Yöntemi... 335 10.1.2. Sınıflandırma Yöntemi... 335 10.1.3. Faktör Karşılaştırma Yöntemi... 336 10.1.4. Puan Yöntemi... 340 10.2. Ücret Sisteminin Kurulması... 341 10.2.1. İşletmenin Mevcut Ücret Dağılımının Tespiti... 341 10.2.2. Mahallî Ücret Araştırmasının Yapılması... 343