VE AYRINTILI ÇÖZÜMLERİ 1. İyinin, doğrunun ve güzelin evrenselliğini, değerlerin mutlak olduğunu ve değişmezliğini, tutarlılık kavramının önemli olduğunu savunan bir öğretmen, öğrencilerine seçme özgürlüğü tanımakta, onların seçme ve karar verme becerilerini geliştirmek istemektedir. Bu öğretmen için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Gerçekçi B) İdealist C) Yararcı D) Varoluşçu E) İlerlemeci İdealizm e göre eğitim, değişmez değerler üzerine kurulmalıdır. Birey evrensel değerlere göre eğitilmelidir. İyi, güzel, doğrunun evrensel olduğunu savunan bu görüşe göre, öğrenciye yaşayan değerler ve bu değerlerle nasıl yaşayacağı öğretilmelidir. İdealizm e göre gerçekten var olan akıldır ve madde de aklın, düşüncenin bir ürünüdür. Bir yargının doğruluğu diğer yargılarla u- yuşmasına yani tutarlı olmasına bağlıdır. Çünkü idealizme göre tutarlılık kavramı önemlidir. İdealizme göre eğitim sisteminin amacı insanı geliştirmek olmalıdır. Soru metninde olduğu gibi değerlerin mutlak, iyinin, güzelin, doğrunun evrenselliğini savunan ve tutarlılığa önem veren öğretmenin temele aldığı görüş idealizmdir. Realizm e göre varolan her şey gerçektir. Dış dünya, insan düşüncesinden bağımsız olarak varolur. Dış dünya, zihnin bir ürünü değildir. Realistler insan zihninin kendi dünyasını yaratması yerine, insan zihninin yaşadığı çevre ile bilgi a- lışverişinde bulunduğunu varsayarlar. Pragmatizm (Yararcılık) e göre eğitimin temel işlevi sürekli değişen çevre ve koşullara bireyin uyumunu sağlamaktır. Pragmatizm, değişmeyi gerçeğin esası olarak görür. Bu nedenle eğitimin sürekli bir değişim içinde olduğu öne sürülür. Pragmatizm e göre doğru bilgi, fayda sağlayan, başarıya ulaştıran bilgidir. İyinin, doğrunun ölçütü faydadır. Pragmatizm, insan deneyimine dayandığından eğitim amaç ve yöntemlerinde esnekliğe, sürekli deneme ve düzeltmelere olanak sağlar. Varoluşçuluğa göre eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır. Evrensel, mutlak değerler yoktur. Her bir öğrencinin kendi değerler sisteminin özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmamalıdır. FİLOZOF YAYINCILIK İlerlemecilik, pragmatik felsefenin eğitime uygulanışıdır. İlerlemeciliğe, göre ise eğitim hayata hazırlık yeri değil, hayatın ta kendisi olmalıdır. Yaparak, yaşayarak öğrenme esastır. Mutlak değerler yoktur. Eğitimin özünü, toplumun, dış dünyanın, iyilik - güzellik kurallarının gereği, kurallara uyum değil; mevcut bilginin tecrübelerle sürekli olarak yeniden inşa edilmesi oluşturur, yani değişimin ta kendisidir. (Cevap B) 2. I. AB ülkelerinin ve ABD nin programlarından uyarlanmıştır. II. Ulusal değerlere yeterince yer verilmediği iddia edilmektedir. III. Pilot uygulama yapılmış, programın uygulama sürecinde ve bitiminde program değerlendirilmiş, geliştirilmiş ve sonra kitaplar yazılmıştır. IV. Programlar birinci sınıftan başlayarak her yıl bir sınıfa aşamalı uygulanmıştır. V. Aradisiplin yaklaşımına yer verilmiştir. Ülkemizde uygulanmakta olan yeni ilköğretim programlarıyla ilgili olarak yukarıdaki değerlendirmelerden hangileri doğrudur? A) I, II ve IV B) I, II ve V C) I, III ve IV D) II, III ve IV E) II, IV ve V Türkiye de uygulanmakta olan yeni ilköğretim programları AB ülkelerinin ve ABD nin programlarından uyarlanmıştır. ABD deki Taba-Tyler modeli Türkiye deki program geliştirme çalışmalarında temele alınan bir modeldir. 2004 yılında benimsenen bu yeni modelde ulusal değerlere yeterince yer verilmediği iddia edilmektedir. 3
MEB program modelinde diğer alanlarla bağlantı kurulması ve disiplinlerarası yaklaşım ve aradisiplin alanları (insan hakları ve vatandaşlık, rehberlik ve psikolojik danışma, girişimcilik, spor kültürü vs.) vurgulanmak istenmektedir. Yeni modelde, genel hedeflerden becerilere, becerilerden kazanımlara doğru bir geçiş görülmekte ve materyal geliştirme çalışmalarına ayrı bir ö- nem verilmektedir. Bu modele göre hazırlanan programlar etkinlik temelli programlardır. Programların temelinde çoklu zekâ kuramı ve yapılandırmacı yaklaşım bulunmaktadır. (Cevap B) 3. I. İçeriğin alt konuları arasında ardışık sıralanmaların olduğunu ve yeri geldiğinde önceki öğrenilenlerin daha kapsamlı olarak yeniden öğretilmesi gerektiğini savunan bir içerik düzenleme yaklaşımıdır. II. Aşamalılık özelliği taşıyan konuların düzenlenmesinde kullanılan, ardışık, sıralı, yakın i- lişkili ve zorunlu konulara uyan bir içerik düzenleme yaklaşımıdır. III. Öğrenme ünitelerinin öbeklere ayrıldığı, konuların öğretim sırası esnek, her dilimin bir bütün oluşturduğu içerik düzenleme yaklaşımıdır. Yukarıda özellikleri belirtilen içerik düzenleme yaklaşımları aşağıdakilerin hangisinde doğru sırada verilmiştir? l ll lll A) Piramitsel Doğrusal Modüler B) Sarmal Doğrusal Piramitsel C) Çekirdek Piramitsel Modüler D) Sarmal Doğrusal Modüler E) Sarmal Çekirdek Piramitsel FİLOZOF??? YAYINCILIK I. İçeriğin alt konuları arasında ardışık sıralanmaların olduğunu ve yeri geldiğinde önceki öğrenilenlerin daha kapsamlı olarak yeniden öğretilmesi gerektiğini savunan yaklaşım sarmal programlama yaklaşımıdır. Sarmal programlama yaklaşımında, içeriğin değişik zaman ve yerde tekrar edilerek yeniden öğretilmesi amaçlanır. Konuların yeri ve zamanı geldikçe tekrar öğretilmesinin söz konusu olduğu derslerde sarmal programlama yaklaşımından yararlanılır. Her konunun kendi içindeki konular arasında da bir ardışıklık söz konusudur. Özellikle dil öğretim programlarının içeriğini düzenlemede bu yaklaşımdan yararlanılır. ll. Aşamalılık özelliği taşıyan konuların düzenlenmesinde kullanılan, ardışık, sıralı, yakın ilişkili ve zorunlu konulara uyan içerik düzenleme yaklaşımı doğrusal programlama yaklaşımıdır. Doğrusal programlama yaklaşımı, konuların basitten karmaşığa, hiyerarşik yapıda olduğu, ön koşul öğrenmelerin gerekli olduğu, aşamalılık özelliği gösteren hayat bilgisi, sosyal bilgiler, fen bilgisi gibi dersler için kullanılır. lll. Öğrenme ünitelerinin öbeklere ayrıldığı, konuların öğretim sırası esnek, her dilimin bir bütün oluşturduğu içerik düzenleme yaklaşımı modüler programlamadır. Esnek ve değişikliklere hızlı cevap verebilmek amacıyla meslek ve beceri eğitimi gerektiren derslerin tasarımında kullanılmaktadır. Piramitsel programlama yaklaşımı, ilk yıl geniş tabanlı konuların yer aldığı, ileriki yıllarda ise küçük birimlerde uzmanlaşmanın olduğu ve alanın gittikçe daraldığı içerik tasarım modelidir. Yükseköğretim ve meslek lisesi programlarının düzenlenmesinde kullanılmaktadır. Program esnek değildir ve konu uzmanı yetiştirmeye oldukça uygundur. Çekirdek programlama yaklaşımı, okutulan belirli derslerin ana bir tema etrafında birleştiği program tasarımıdır. Ortak çekirdek konular ilk öğrenilecek konular olarak planlanır ve her öğrenci tarafından alınır. Bir çekirdek program etrafında her öğrenci ilgi duyduğu alanlarda ders alabilir. Piramitsel yaklaşımdan farkı, öğrencilere birden fazla uzmanlık seçeneği sunuyor olmasıdır. Örneğin fen bilgisi konuları, biyoloji, fizik, kimya dersinin konularını da içerdiği için çekirdek programlamaya göre düzenlenir. (Cevap D) 4
4. Bir öğretim programının geliştirilmesi, pilot uygulamasının yapılmasından sonra elde edilen verilerle programın yeniden şekillendirilmesi ve uygulanmaya başlanması süreçlerini içerir. Programın pilot uygulamasından elde edilecek verilerin programın geliştirilmesinde işe yarar olabilmesi için, I. hazırbulunuşluk düzeyi uygun öğrenciler II. donanımlı ve başarılı öğretmenler III. programdaki bilgileri içeren öğrenci ve öğretmen kitapları IV. programa uygun öğrenme ortamları V. öğrenme istasyonları ve sınıf dışı etkinlik olanakları VI. bilgisayar, internet bağlantısı ve gerekli yazılımlar ögelerinden hangileri mutlaka gereklidir? A) I, II ve IV B) I, III ve V C) I, IV ve VI D) II, IV ve V E) III, IV ve VI Programın pilot uygulamasından elde edilecek verilerin programın geliştirilmesinde işe yarar o- labilmesi için, hazırbulunuşluk düzeyi uygun öğrenciler, donanımlı ve başarılı öğretmenler ve programa uygun öğrenme ortamları gerekir. Bir öğretim programının başarılı olabilmesi için hazırbulunuşluk düzeyi uygun öğrenciler olması gerekir. Çünkü tüm öğrencilerin programda a- maçlanan hedeflere ulaşması gerekir. Okul yöneticisi ve öğretmenlerle işbirliği yapmak programın getirdiği yeniliklerin başarılı olması i- çin gereklidir. Program uygulamalarının başarıya ulaşması öğretmenlerin başarılarıyla ortaya çıkacaktır. Bu nedenle öğretmenlerin donanımlı ve başarılı olması önemlidir. Seçilecek öğrenme ortamlarının yani okul ve sınıfların ülke genelindeki okulları temsil edecek nitelikte olmasına dikkat edilmelidir. Deneme o- kullarını ve sınıflarını seçerken belirli ölçütlere dikkat edilmelidir. Bu ölçütler şunlardır: Coğrafi bölgelerin temsil edilmesi (7 bölge), yerleşim birimlerinin temsil edilmesi (kır/kent), değişik yörelerdeki okulların temsil edilmesi (küçük, orta, büyük), gerekli alt yapının bulunması (laboratuvar, araç - gereç, sınıf mevcudu), genel bilgiler (personel, tesis, çevre). FİLOZOF YAYINCILIK 5. Öğretmen, lise II. sınıf öğrencilerinden yerel seçimlerde siyasi partilerin yaptıkları tanıtım çalışmalarını izlemelerini, izledikleri partileri gerçekçilik, dürüstlük ve insan onuruna saygı ölçütleri açısından eleştiren bir sunum hazırlamalarını ister. Öğrencilerin bu çalışmayla ulaşması beklenen hedef, hangi alana ve düzeye yöneliktir? Alan Düzey A) Duyuşsal Tepkide bulunma B) Duyuşsal Örgütleme C) Bilişsel Kavrama D) Bilişsel Uygulama E) Bilişsel Analiz Öğretmen öğrencilerine siyasi partilerin çalışmalarını izleyip izledikleri partileri gerçekçilik, dürüstlük ve insan onuruna saygı ölçütleri açısından eleştiren bir sunum hazırlatarak onların analiz yapabilmelerini ve bilişsel bir alanda çalışma yapmalarını hedeflemektedir. Çünkü bilişsel a- lan, zihinsel öğrenmelerin olduğu öğrenme sürecidir. Okuduğunu anlama, kavramlar arası ilişkileri açıklama ve karşılaştırma bilişsel alan öğrenmeleridir. Siyasi partileri gerçekçilik, dürüstlük ve insan onuruna saygı gibi ölçütler açısından yani bir bütünü bir takım ölçütlere, ögelere ayırarak incelemek ise hedefin düzeyinin analiz olduğunu göstermektedir. (Cevap E) 6. Ülke sevgisi geliştirme ifadesinin bir öğrenme hedefi olduğu kabul edilirse bu ifadenin aşağıdaki hedef yazma ilkelerinden hangisine uygun hâle getirilerek yeniden düzenlenmesi gerekir? A) Öğrenme sürecini yansıtma B) Konuları yansıtma C) Binişik olma D) Birden fazla alanı kapsama E) Öğrenci özelliği olma 5
Hedefler, her şeyden önce öğrenciye yönelik olmalı ve öğrenci davranışı bakımından ifade e- dilmelidir. Hedefler, öğrenci davranışlarına dönüştürülecek ve öğrenme özelliğini belirtecek nitelikte yazılmalıdır. Öğretim sonunda, öğretmenin yapması gerekenleri değil, öğretimi başarı ile tamamlayan bir öğrencinin ne yapabileceğini göstermelidir. Öğrenme sürecini yansıtan ifadeler hedef olmaz. Hedefler, öğrenme ürününü dile getirecek şekilde ifade edilmelidir. Öğretim sürecinin sonunda bireyde oluşan istendik özellikleri ifade etmelidir. Bir dersteki konu başlıkları, hedef ifadeleri olarak yazılmamalıdır. Çünkü bu tür anlatımlar davranışa dönüştürülemez. Hedefler binişik olmamalı, tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır. Hedefler, bir konu alanı ile ilişkili olmalı, birden fazla alanı kapsamamalıdır. Ancak içerikle bağlantılı olarak ifade edilmelidir. (Cevap E) 7. Bir öğretim programı değerlendirilirken aşağıdaki ölçütlerden hangisi göz önünde bulundurulmalıdır? A) Programın idealizm, gerçekçilik ve yararcılık eğitim felsefelerine dayandırılmış olması B) Programın uygulanmasında çoklu zekâ, tam öğrenme ve yapılandırmacı öğrenme kuramlarının işe koşulmuş olması C) Programın rasyonel planlama, süreç yaklaşımı ve yenilikçi ya da durumsal modellerden yararlanılarak hazırlanmış olması D) Programın hazırlanması için birey, toplum ve konu alanı açılarından ihtiyaç analizi yapılmış olması E) Öğretim programının, ait olduğu disiplin alanında uzmanlığını kanıtlamış kişiler tarafından hazırlanmış olması FİLOZOF??? YAYINCILIK Program hazırlanması için bir ihtiyacın ortaya çıkması ve bu ihtiyacın iyi bir şekilde karşılanması için de gerçek ihtiyacın ne olduğunun saptanması gerekir. İhtiyaç saptamada, Toplumun beklenti ve ihtiyaçları nelerdir?, Bireyin ihtiyaçları nelerdir?, Konu alanı ile ilgili ihtiyaçlar nelerdir? sorularına cevap aranır. Toplumun beklenti ve ihtiyaçları temelde eğitim programlarının hedeflerini ortaya koymaya yardımcı olur. Bu belirlemelere uygun hedefler programda yer almazsa okul ile toplum arasında bir çatışma olabilir. Okullarda yetişen bireyler topluma uyum sağlamada başarısız olurlar. Bireylerin ihtiyaçları ile toplumun ihtiyaçları arasında bir paralellik kurulmalıdır. Birey içinde bulunduğu toplumda uyum içinde yaşamak, maddi kazanç sağlamak için iyi meslek sahibi olma arzusundadır. Bu nedenle toplumun kendisine sunduğu olanaklardan yararlanmak ister. Bunu gerçekleştirdiği oranda toplumun ihtiyaçlarını karşılamada katkı getirir. Bu süreci de gerçekleştiren eğitim programlarıdır. Eğitim programlarının bireyin ve toplumun ihtiyaçlarına dönük olarak etkili olabilmesi için program hedefleri ile konu alanları arasında tutarlı ilişkiler kurulmalıdır. Belirlenen hedefleri gerçekleştirmek için ne tür konu alanlarının seçimine ihtiyaç olduğu belirlenmelidir. Bu seçimde sürekli değişen bilgilerin ve çağdaş düşüncelerin programa yansıtılmasına özen gösterilmelidir. (Cevap D) 8. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretim programında hedeflerin (kazanımların) taşıması gereken niteliklerden biridir? A) Kitaptaki bilgilerle paralellik taşıması B) Öğretim sürecinde neler yapılacağına açıklık getirmesi C) Öğretmenin öğretim sürecindeki rolünü ve sorumluluğunu belirtmesi D) Hayatta kullanılabilir ve toplumun gereksinimlerine uygun olması E) Aradisiplin hedefleriyle bağlantılı olması Hedefler, hayatta kullanılabilir ve toplumun gereksinimlerine uygun olmalıdır. Hedef, içeriğe, kitaptaki bilgilere değil öğrenme ürününe dayalı olmalıdır. Konu başlıkları öğretim hedefini ifade etmez. Hedefler öğretim sürecinde neler yapılacağına açıklık getirmez. Çünkü hedefler öğrenme sürecine değil, öğrenme ürününe dönük olmalıdır ve öğretim sürecinin sonunda bireyde o- luşan istendik özellikleri ifade etmelidir. Hedefler, öğretmenin öğretim sürecindeki rolünü ve sorumluluğunu değil, öğretimi başarı ile tamamlayan bir öğrencinin öğretim sonunda ne yapabileceğini göstermelidir. Aradisiplin hedefleriyle bağlantılı olamaz. Hedefler bir derse ya da disipline ait olur ve sadece o dersin ve disiplinin içeriğiyle bağlantılı olarak ifade edilebilir. Çünkü her hedef bir öğrenme ürününü ifade etmelidir. Her hedef ifadesi sadece bir bilgiyi bir özelliği içermelidir. Hedeflerin hangi konu içeriği ile ilgili olarak gerçekleştirilecekleri belirtilmelidir. (Cevap D) 6
9. Bir öğretim programının içerik boyutu değerlendirilirken aşağıdaki sorulardan hangisine Evet. yanıtı alınırsa içerik için Uygundur. denilebilir? A) Çağdaş bulgulara dayalı mı? B) Öğrenci davranışı olarak ifade edilmiş mi? C) Öğrenci merkezli etkinliklere uygun mu? D) Eğitim süreci sonunda ortaya çıkacak ürün tanımlanmış mı? E) Öğretim materyalleri belirtilmiş mi? Çağdaş bulgulara dayalı mı? sorusunun cevabı evet alınabilir ve içerik için uygundur denilebilir. Diğer seçeneklerde yer alan Öğrenci davranışı olarak ifade edilmiş mi? (hedeflerle ilgili), Öğrenci merkezli etkinliklere uygun mu? (öğrenme - öğretme etkinlikleri ile ilgili), Eğitim süreci sonunda ortaya çıkacak ürün tanımlanmış mı? (değerlendirme ile ilgili), Öğretim materyalleri belirtilmiş mi? (eğitim - öğretim durumları ile ilgili) ölçütler içerik boyutu için bir değerlendirme ölçütü olamaz. İçerik öncelikle hedeflerle tutarlı olmalıdır. Konular birbiriyle tutarlı olmalıdır. Öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve düzeyine uygun olmalıdır. Önceki öğrenmelerle uyumlu ve onları tamamlayıcı olmalıdır. Bilimsel açıdan doğru olmalıdır. Öğrenme ve öğretim ilkelerine uygun olmalıdır. Tümdengelim ilkesine uygun olmalı yani bütünden parçaya, genelden ayrıntılara doğru inmelidir. Aşamalılık ilkesine uygun olmalı yani konu ile ilgili önkoşul niteliğindeki davranışlar önceden öğrenilmiş olmalıdır. Öğrenme konuları ve etkinlikleri bireylerin ilgi ve ihtiyaçlarını karşılamalı ve hayata dönük, çağdaş bir içeriğe sahip olmalıdır. Konular birbirleriyle tutarlı ve bağlantılı olarak düzenlenmelidir. (kaynaşıklık ilkesi). İçerik ekonomiklik (imkanlara uygunluk) ilkesine uygun olmalıdır. Konuların belirlenen süre içinde öğretilebilir nitelikte olması gerekir. İçerik değerlendirilebilir nitelikte olmalıdır. FİLOZOF YAYINCILIK 10. Aşağıdakilerden hangisi öğretim programlarının süreç boyutunun taşıması gereken niteliklerden biridir? A) Öğrencinin programa başlamadan önce sahip olması gereken özellikleri içermesi B) Öğrenciye yaşantıları yoluyla kazandırılabilecek bilişsel, duyuşsal ve psikomotor özellikleri içermesi C) Öğretme stratejileri, yöntem ve tekniklerine yer verilmiş olması D) Düzey belirleme ve izlemeyi amaçlayan araçlara yer verilmiş olması E) Konu alanının özelliği dikkate alınarak aşamalılık ilkesine göre ifade edilmiş olması C seçeneğindeki öğretme stratejileri, yöntem ve tekniklerine yer verilmiş olması süreç boyutunun taşıması gereken niteliklerden biridir. A seçeneğindeki öğrencinin programa başlamadan önce sahip olması gereken özellikleri içermesi öğretim programının hazırlanması aşamasında dikkat edilmesi gereken bir etkendir. B seçeneğindeki öğrencileri yaşantıları yoluyla kazandırılabilecek bilişsel, duyuşsal ve psikomotor özelliklerin içermesi hedef ve davranışların hazırlanmasında önem verilmesi gereken noktalardan biridir. D seçeneğindeki düzey belirleme ve izlemeyi amaçlayan araçlara yer verilmiş olması değerlendirme boyutunda dikkate alınır. E seçeneğindeki konu alanının özelliği dikkate alınarak aşamalılık ilkesine göre ifade edilmiş olması içerik boyutunun taşıması gereken bir niteliktir. (Cevap C) 7
11. - 13. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA GÖRE CEVAPLAYINIZ. Öğretmenler genellikle söz dinleyen ve kurallara uygun davranan öğrencilere sempati duyarlar. Yapılan araştırmalar, öğretmenlerin tepkilerinin, öğrencilerin derslerdeki başarısızlıklarından çok, kurallara uymamalarına yönelik olduğunu ortaya koymaktadır. Öğrencilere bu konuda bir açıklama yapılmasa da onlar, kurallara uygun davrandıklarında bunun başarı olasılığını etkileyebileceğini, sınavda doğru yanıtlar vermeseler de iyi not alabileceklerini düşünürler. Bu durumda, kurallara karşı çıktıklarında cezalandırılabileceklerini ya da öğretmenleri tarafından dışlanabileceklerini öğrenirler. 11. Bu öğrenmeler aşağıdakilerden hangisinin kapsamında ortaya çıkar? A) Türk millî eğitiminin amaçları B) Uygulanan program C) Büyüklerin önerileri D) İhmal edilen program E) Örtük program Örtük program içerisinde, okullarda uygulanan resmi programlarda belirtilen amaç ve etkinlikler haricinde, öğrenme, öğretme sürecinde oluşan bilgi, düşünce, duygu ve tutum gibi öğrencilerin kazandıkları özellikleri yer alır. Okulun düzeni, kuralları, fiziksel ve psikolojik çevresi, yöneticilerin ve öğretmenlerin sözlü ya da sözsüz olarak verdikleri bütün iletileri kapsar. Her okulun ve her öğretmenin kendine özgü bir örtük programı bulunmaktadır. Öğrencilerin kurallara karşı çıktıklarında cezalandırılabileceklerini ya da öğretmenleri tarafından dışlanabileceklerin öğrenmeleri öğretmenin örtük programıyla ilgilidir. (Cevap E) FİLOZOF??? YAYINCILIK 12. Bu öğrenmelerin ortaya çıktığı bir eğitim ortamında, aşağıdakilerden hangisi yapılırsa istenen özellikler yönünde değişiklik yaratma olasılığı daha yüksek olur? A) Öğretmenlerin kuralları yazarak panolara asması sağlanırsa B) Öğretmenlere cezanın sonuçları konusunda hizmet içi eğitim verilirse C) Öğretmenlerin kurallara uymayan öğrencileri dışlaması engellenirse D) Öğretmenlere branşlarıyla ilgili hizmet içi eğitim verilirse E) Öğretmenlere sınıf yönetimi konusunda hizmet içi eğitim verilirse Öğretmenin tepkilerinin öğrencilerin derslerdeki başarısızlıklarından çok, kurallara uymalarına yönelik olması ve öğrencilerin kurallara karşı çıktıklarında cezalandırılabileceklerini ya da öğretmenleri tarafından dışlanabileceklerini öğrenmeleri, öğretmenin branşı ile ilgili değil, sınıf yönetimi ile ilgili bir konudur. Bu nedenle öğretmenlere sınıf yönetimi hizmet içi eğitim verilirse, istenen özellikler yönünde değişiklik yaratma olasılığı daha yüksek olur. (Cevap E) 13. Kurallara uyan öğrencilere daha yüksek puan vererek gerçekleştirilen bu ölçmelerde aşağıdakilerden hangisi yapılmış olur? 8 A) Rastlantısal hata B) Gözlem yetersizliği C) Sabit hata D) Mantık hatası E) Sistematik hata Atılgan, Turgut ve Baykul a göre sabit hata bir ölçmeden diğerine miktarı değişmeyen hatadır. Örneğin; sınav sonuçlarını düşük bulan bir öğretmenin tüm öğrencilerin notlarına 5 puan ilave etmesi.
(Turgut 1983) Sistematik hatayı şöyle tanımlar: Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye veya ölçme koşullarına bağlı olarak miktarı değişen hatalara sistematik hatalar denir. Bir öğretmenin bir yazılı yoklamayı puanlarken kız öğrencilere erkeklerden daha fazla puan taktir etmesi, öğrencinin cinsiyetine bağlı bir sistematik hata yapmış olur. Aynı tarzda, yazı güzelliğinin puana karıştırılmaması gereken bir sınavda el yazıları daha güzel olan öğrencilere daha fazla puan verilmesi, başta okunan kağıtlarda kılın kırk yarılmasına karşılık, sona kalan kağıtlara gelişigüzel bol puan verilmesi, vb. gibi hatalar da sistematik hatalardır. İstatistik dilinde bu türden sistematik hatalara yanlılık denir. Söz konusu soruda Kurallara uyan öğrencilere daha yüksek puan vererek gerçekleştirilen bu ölçmelerde şeklinde sorulmaktadır. Yukarıdaki açıklamada verilen yazı güzelliği örneğinde olduğu gibi, kurallara uyanlara fazla puan verilmesi de sistematik hata olur. Başka bir ifade ile sadece kurallara uyan öğrencilere fazla puan verilmesi sistematik hata olur. Yine bu öğrencilere verilen fazla puanın miktarı da soruda açıkça belirtilmemiştir. Sadece kurallara uyan öğrencilere eşit miktarda puan verilmesi ya da kurallara uyma derecelerine göre artan puan verilmesi de söz konusu olabilir. Her iki halde de hata kurallara uymaya bağlı olarak sistematik hata olur. (Cevap C) 14. Öğretmenler, yıllık plan, ünite planı ve günlük plan hazırlarken aşağıdaki önerilerden hangisini öncelikli olarak yapmalıdır? A) Planları ders kitabının yönlendirmelerine göre yapma B) Öğrencilerin önceki yıllarda öğrenmiş olmaları gereken bilgileri dikkate alma C) Öğrencilerin zorlanarak ulaşabileceği güçlükte hedefler belirleme D) Ders boyunca sürecek uzun etkinlikler planlama E) Öğretim programını inceleme FİLOZOF YAYINCILIK Öğretmenler yıl boyunca aktaracağı içeriğin planlamasını yaparken öncelikle dersine ait öğretim programlarını incelemelidir. Bu programlarda aktaracağı içeriğe ait olan kazanımları görmesi gerekmektedir. Ancak bu kazanımları gördükten sonra yapacağı etkinlikleri tasarlamaya geçebilir. Bu aşamada da öğrencilerin ön bilgileri, hazır bulunuşluk düzeyleri ve bireysel ö- zellikleri önem kazanır. Bu durumlara ve kullanılacak materyallere göre yöntemler belirlenir, etkinlikler tasarlanır. Görüldüğü gibi öncelikli olarak Öğretim Programları İncelenmelidir. (Cevap E) 15. İlköğretim öğrencilerine, kapasitelerinin üzerinde beceri gerektiren ödevlerin verilmesinin yol açtığı en önemli sorun aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin derse ilgisini ve başarı algısını zayıflatması B) Velilerin, çocuklarının ödevlerini yapmak zorunda bırakılması C) Öğrencilerin boş zamanlarını değerlendirmelerinin engellenmesi D) Öğrencilerin sınav kaygısını artırması E) Öğrencilerin arkadaşlarıyla iletişimini zayıflatması Bireylerde öğrenmeye karşı gelişebilecek en olumsuz tutum acaba yapamayacak mıyım? (başaramaz mıyım?) yargısıdır. Böyle bir düşünce oluştuğunda birey kendisini dışardan gelen mesajlara karşı kapatır ve uyarıcılardan etkilenmemeye başlar. Aynı zamanda öğretim etkinliklerine de katılmak istemez. Öğrencilerden yapabileceğinden daha fazlasını istemek, onların daha iyi öğrenmelerini sağlamaktan çok, öğretimden uzaklaşmalarına neden olur. Soruda belirtilen, öğrenci kapasitelerinin üzerinde beceri gerektiren ödevler verilmesi öğrencilerin derse ilgisini ve başarı algısını zayıflatacaktır. 16. Birey, öğrenme hedeflerini kendisi belirleyip kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu aldığında, bu süreçte ne kadar başarılı olduğunu ve ne kadar ilerleme gösterdiğini kendisi gözlemlediğinde aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini izlemiş olur? A) Araştırmaya dayalı B) Tümevarım C) Tümdengelim D) Metabilişsel (üstbilişsel) E) Davranışçı 9
Soruda öğrenme hedeflerini belirleme, kendi öğrenme sorumluluğunu alma gibi üst düzey öğrenme ve bilişsel etkinliklerden bahsettiğinden cevap D seçeneği olan Metabilişsel (üstbilişsel) yaklaşımdır. (Cevap D) 17. Okul müdürü öğretim yılının başında bütün öğrencilerin, eğitim programının işaret ettiği kazanımlara erişmeleri için öğrenme ortamlarını en iyi şekilde düzenlemiş, gerekli araç-gereçleri sağlamıştır. Öğretim yılı başında öğrencileriyle etkili iletişim kurabilmeleri konusunda ve uygun koşullar sağlandığında hemen hemen her öğrencinin öğrenebileceğini vurgulamak için öğretmenlerle seminerler düzenlemiştir. Öğretim yılı süresince de öğrenci öğrenmelerini izleme değerlendirmeleri yaptırmış ve öğrenmeyi olumsuz yönde etkileyen bütün etkenleri ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Okul müdürü, öğrenme modellerinden hangisinin temel ilkelerini benimseyerek okulunda uygulamaya çalışmıştır? A) Yapılandırmacı B) Mikro öğretim C) Tam öğrenme D) Çoklu zekâ E) İşbirliğine dayalı öğrenme Bu sorudaki temel ipuçları okul müdürünün gerekli eğitim - öğretim ortamı için bütün çalışmaları yapması, olumsuz yönde etkileyebilecek etkenleri ortadan kaldırmaya çalışması ve en ö- nemlisi öğretmenlerine uygun koşullar sağlandığında hemen hemen her öğrencinin öğrenebileceğini vurgulayan seminerler düzenlemesidir. Tam Öğrenme modelinin temel sayıltılarından birisi nitelikli eğitim-öğretim olanakları sağlanıp, yeterli süre verildiğinde hemen hemen her öğrencinin öğrenebileceğidir. (Cevap C) FİLOZOF??? YAYINCILIK 18. Öğretmen bitkiler konusunu işlerken sırasıyla aşağıdaki yolu izler: Öğretmen : Kavramları tanımlar ve açıklar. Diğer kavramlarla ilişkisini kurar. Kavramların örneklerini ve örnek olmayanlarını verir. Öğrenciler : Öğretmenin verdiği örnekleri açıklar ve sınıflar. Kendi örneklerini verirler. Öğretmen : Öğrencileri okul bahçesine çıkarır. Sınıfta üzerinde çalışılan yaprak türlerini bulmalarını ve topladıkları örnekleri sınıflamalarını ister. Öğrenciler : Yaptıkları çalışmaları arkadaşlarına sunarlar. Öğretmen bu süreçte aşağıdakilerden hangisinde belirtilen yöntem, teknik ya da yaklaşımı kullanmıştır? A) Sunuş yoluyla Proje tabanlı B) Kavrayarak Tam öğrenme C) Sunuş yoluyla Aktif öğrenme D) Örnekleyerek Buluş yoluyla E) Aktif öğrenme Sunuş yoluyla Öncelikle seçeneklerdeki öğretme-öğrenme etkinliklerini kısaca hatırlayalım. Sunuş Yoluyla Öğretim: Öğretimin genelden özele doğru hiyerarşik bir yapı ve sırayla gerçekleştirildiği, önce genel kavram, ilke ve genellemelerin verildiği, sonra da daha özel bilgilerin ve örneklerin verildiği stratejidir. Öğrenci ve öğretmen etkileşimi yoğundur. Anlatılan konu ile ilgili bol sayıda örnek verilerek bilgiler öğrencilerin kafasında somutlaştırılır. Öğretmen konuya uygun olan ve olmayan örnekleri verir. Öğrenciler bu örnekleri tanımlar. Proje Tabanlı Öğrenme: Öğrencilerin grup olarak ya da bireysel olarak gerçek yaşam konularına ve uygulamalarına ilişkin olarak bir problem ya da senaryo üzerinde yerine getirdiği bir tür problem çözme etkinliğidir. Gerçek yaşam koşullarında gerçekleştirilir. Bu yöntemde genelde öğrencinin bireysel ve grup olarak gerçekleştirdiği öğrenme etkinliğinin sonucunda bir ürün ya da performans ortaya koyması söz konusudur. Proje tasarısını öğretmen ve öğrenci birlikte yapar. Konular derinlemesine öğrenilir. Öğrenci, bilgiyi keşfeder ve kullanır. 10
Kavrayarak Öğrenme: Bireyin daha önceki yaşantıları, bilgi birikimleri ve tecrübelerine bağlı olarak eylemsel olmasa da zihinsel deneme yanılma ile doğru sonuca ulaşmasını sağlayan yöntemdir. Tam Öğrenme: Okullarda öğretme öğrenme sürecinde rol oynayan bütün öğeleri, öğrencilerin en etkili ve verimli öğrenme düzeyine ulaşması için sistemli olarak bir araya getiren bir yaklaşımdır. Tam öğrenme yaklaşımı her okulda ve sınıfta hızlı öğrenen ve öğrenmeyen öğrenci bulunduğu ve her öğrenciye ihtiyacı olan ek öğretim zamanı ve nitelikli öğretim hizmeti (ipucu katılım pekiştireç dönüt) sağlanırsa her öğrencinin öğrenebileceği varsayılır. Bireysel öğretim tekniği değildir. Bilişsel ve duyuşsal davranışların kazanılmasına ait bir öğrenme yaklaşımıdır. Aktif Öğrenme: Öğrencilerin öğrenme sürecine yaparak-yaşayarak katılımını gerektirir. Öğrenci öğretimin merkezine alınır. Öğrenciler, araştırma ve bilgi kaynaklarına kendileri ulaşarak elde ettikleri bilgileri örgütleme ve sunma, bireysel ve grup olarak sorumluluklar alma ve yerine getirme, etkileşimde bulunma ve ortak bilgi üretiminde yeterlilik kazanırlar. Buluş Yoluyla Öğrenme: Öğrencinin kendi gözlemleri ve etkinliklerine bağlı olarak bilgi, kavram, ilke ve genellemeye ulaşması teşvik edilir. Öğrenciler bir bilim adamı gibi bilgiyi kendileri yapılandırmalıdır. Bunun için aktif araştırmacı o- larak, deney yapmaya, ilke ve kavramları bulmaya yönlendirilmelidir. Öğrencinin bilgiye araştırma, inceleme ve problem çözme yoluyla ulaşması sağlanır. Bunları hatırladıktan sonra tekrar sorumuza dönecek olursak öğretmenin ilk aşamada kavramları ve tanımları açıklaması, ilişkilerden bahsetmesi, örneklendirmesi ve öğrencilerden de örnekler istemesi Sunuş Yoluyla Öğretimdir. Öğretimin ikinci aşamasında bahçeye çıkılması, yaprak türlerinin toplanması ve sınıflandırılması gerçek bir yaparak yaşarak öğrenme uygulamasıdır. Öğrenciler bilgilerini kendileri toplamakta, düzenlemekte ve sunmaktadır. Bu aşamalar Aktif Öğrenme olduğu göstermektedir. Proje Tabanlı olmama nedenleri olarak problem ya da senaryo durumunun olmaması ve öğrencilerin öğretmenden bağımsız olarak çalışmaları söylenebilir. (Cevap C) FİLOZOF YAYINCILIK 19. Öğretimin bireyselleştirilmesi ve hatanın en aza indirilmesinin amaçlandığı durumlarda, Skinner in pekiştirme ilkelerini temel alan programlı öğretim yaklaşımının kullanılması önerilir. Bu öğretim yaklaşımının en önemli yararı aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencileri öğrenmeye güdülemesi B) Öğrenmeyi bütünden parçalara doğru gerçekleştirmesi C) Sınıfta kalma kuralını kaldırması D) Dönüt ve düzeltmeyi hemen yapması E) Öğrenmeyi parçalardan bütüne doğru gerçekleştirmesi Davranışçı kuramın bireysel öğrenme yaklaşımlarından olan programlı öğretimin hatırlanacağı gibi temel özellikleri olarak; Öğretimin bireylerin hızına göre ayarlanması Küçük adımlar ilkesinde olması Etkin katılımın sağlanması Bir kez de olsa başarı duygusunun yaşatılması. Bireysel olduğundan anında geribildirim vermesi ve düzeltmenin yapılması sayılabilir. Seçeneklere baktığımızda da programlı öğretimin bireysel olması ve hatanın en aza indirilmesi için dönüt ve düzeltmenin anında yapılması en önemli yararıdır. (Cevap D) 20. Dersinde probleme dayalı öğrenmeyi kullanmayı planlayan öğretmen, öğrencileri küçük gruplara ayırmış ve öğrencilerin ilgisini çekebilecek bir problem durumu vermiştir. Grupların, verilen metinde geçen olumsuzlukları tartışarak belirlemelerini, çözüm yolları önermelerini ve olmasını ö- nerdikleri biçimde metni yeniden yazmalarını istemiştir. Bu öğretmenin küçük gruplarda uyguladığı yöntem, teknik ya da yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Problem oluşturma B) Senaryo yazma C) Örnek olay inceleme D) Tartışma E) Görüş geliştirme 11
Soruda probleme dayalı öğrenmeyi hedefleyen öğretmenin öğrencilere bir problem durumu verdiği, bu durumun incelenmesini, olumsuzluklar i- çin çözüm yollarının belirlenerek metnin yeniden yazılmasını istediği belirtilmektedir. Bu anlatımlarla aslında problem çözme yöntemi olarak A seçeneği, yeniden metin oluşturma olarak da B seçeneği çeldirici olarak bulunmaktadır. Aynı şekilde grup içerisinde görüşmelerin olması ve farklı görüşlerin geliştirilmesi açısından da D ve E seçeneği çeldirici olarak konulmuştur. Aslında soru da problem durumu olarak ortaya konulan durum bir örnek olaydır. Öğretmenin istediği de örnek olayın incelenmesi, analizi, yorumlanması ve raporlaştırılmasıdır. Örnek Olay yönteminde yaşanmış ya da yaşanması olası ve öğretmen tarafından hazırlanan problemlerin sınıf ortamında öğrenciler tarafından farklı bakış açıları geliştirilmesiyle çözümlenerek öğrenmenin oluşmasını sağlayan yöntemdir. (Cevap C) Bu sorudaki en önemli nokta, sayılan özellikler arasında bulunan olumlu bağımlılık tır. Bu özellik bizi doğrudan işbirlikli öğrenmeye götürmektedir. İşbirlikli (Kubaşık) Öğrenmenin diğer genel özelliklerini sıralayacak olursak: Problem çözme, yaratıcı düşünme, yansıtıcı düşünme Grup etkinliği (Birbirinden öğrenme) Paylaşma işbirliği ve Uzlaşma Bireysel ve grup sorumluluğu Sosyal beceriler Öz saygı, öz yetenek, benlik kavramı (Cevap E) 21. Ortak ürün ya da grup ödülü Olumlu bağımlılık Bireysel değerlendirilebilirlik Yüz yüze etkileşim Sürecin değerlendirilmesi Eşit başarı fırsatı Bu becerileri kazandırmaya olanak sağlayan yöntem, teknik ya da yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Büyük grup tartışması B) Yaratıcı drama C) Rol oynama D) İstasyon E) İşbirlikli öğrenme FİLOZOF??? YAYINCILIK 22. Türkiye de mesleki ve teknik eğitim kapsamı dışında da çocuklar ve gençler usta yanına verilir ve meslek edinmeleri sağlanır. Bu durumda mesleğin gerektirdiği becerileri öğrenebilmesi i- çin bireyin tek kaynağı, çalıştığı yerdeki en deneyimli kişidir. Usta çırak etkileşimiyle ortaya çıkan öğrenme aşağıdakilerden hangisidir? A) Bireyselleştirilmiş öğrenme B) Model alma yoluyla öğrenme C) Yapılandırmacı öğrenme D) Sunuş yoluyla öğrenme E) Buluş yoluyla öğrenme Meslek ve beceri edinme eğitimlerindeki en önemli nokta; görme, izleme, taklit etme ve model almadır. Soruda da bir usta çırak ilişkisinden bahsedilmektedir. Bu ilişki model alma yoluyla öğrenme uygulamasında bulunmaktadır. (Cevap B) 12
23. İlköğretim 7. sınıf beden eğitimi öğretmeni, 40 kişilik bir gruba bulundukları yörenin halk oyunlarını öğretmeyi planlamaktadır. Oyunları sırasıyla öğrencilere göstermekte fakat öğrenciler oyunları öğrenmekte zorlanmaktadır. Bunun sebebi ise oyunlarda çok fazla figür olması ve oyunların öğrencilere karışık gelmesidir. Bu durumda, öğretmen aşağıdaki öğretme yaklaşımlarından hangisini kullanmalıdır? A) Parçalara bölme B) Rol oynatma C) Akran öğretimi D) Ritmik öğretim E) Kayıttan izletme Sorunun temel noktası, oyun içerisinde çok fazla figür olduğunun ve bundan dolayı oyunun öğrencilere karışık geldiğinin belirtilmesidir. Burada ister öğretmenden isterse kendi arkadaşından bire bir ya da kayıttan izlemesi sonucu değiştirmeyecektir. Benzer şekilde farklı yöntemlerin uygulanması da çok olumlu sonuçlar doğurmayabilir. Çünkü buradaki sorun aktarılan içeriğin bütün olarak yoğun olmasıdır. Burada öğretmenin yapması gereken içeriği öğrenci düzeylerine göre parçalara ayırarak bu şekilde onlara aktarmasıdır. FİLOZOF YAYINCILIK Eleştirel düşünmenin temelleri belirtilirken bizim için burada önemli olan beklenmedik durumlara açık olmadır. Bu bireylerin fikirlerinin değişebileceğine işaret eder. Okullarda öğrencilerin eleştirel kimlik kazanması ve eleştirel düşünme becerilerini arttırma yolları aşağıdakiler gibidir: Bilginin kaynağını test etme Önyargılardan ve taraflı davranmadan uzak Tutarsızlıkları ayırt etme Öğrenmeyi öğrenme Sonuç elde edebilme Sorumluluk alma Geçerli ve geçersiz bilgileri ayırt etme Doğru olanlar ile iddia edilenleri ayırma İletişim becerilerini etkili kullanma Boyutları belirleme Çok yönlü düşünme Bunlardan da önyargılardan ve taraflı davranmadan uzak olmak bizi fikrinde kararlı olmak seçeneğine götürmektedir. (Cevap D) 24. Eleştirel düşünmenin temelini, bilinenlerin doğruluğunu belirleme, olgular ve düşünceler arasındaki ilişkileri kavrama, beklenmeyen durumlara açık olma ve mantıklı sonuçlara ulaşma oluşturmaktadır. Buna göre, öğrencilerine eleştirel düşünme becerisi kazandırmayı hedefleyen öğretmenin aşağıdakilerden hangisinden kaçınması gerekir? A) Kanıtlara dayanmaktan B) Ölçütler geliştirmekten C) Belirsizlikleri belli ölçülere kadar hoş görmekten D) Fikrinde kararlı olmaktan E) Gerçeklerle tahminler arasındaki farkı belirlemekten 25. İlköğretim 3. sınıf matematik dersinde öğretmen öğrencilerden, sınıf arkadaşlarının hangi aralıklarla ve ne miktarda harçlık aldıklarını öğrenmelerini ve çetele tutmalarını istiyor. Daha sonra bu bilgileri kendi belirledikleri alt başlıklar altında tablo hâline getirmelerini söylüyor. Öğretmen bu etkinlikte, öğrencilerin hangi becerilerini geliştirmeyi amaçlamış olabilir? A) Sınıflama B) Düzenli gözlem C) Eşleştirme D) Çıkarsama E) Eleştirel düşünme 13
Sınıflama; nesneleri veya olayları temsil eden bilgileri bazı metotlar ve sistemler kullanarak, benzer ve farklı özelliklerine göre gruplara ayırmaktır. Bu süreç, öğrencilerin önceki bilgileri ile yeni kavramlar arasında ilişki kurmasını sağlar. Gruplamanın veya sınıflamanın belirli bir sistemi ya da metodu vardır. Bu gruplamalar önceden tanımlanmış özellikler kümesine göre yapılır. Etkili bir sınıflama yapabilmek için sınıflanacak nesneler ve olaylar hakkında yeterli bilgi toplanmalıdır. Yani benzerlikler ve farklılıklar ayrıntılı olarak açığa çıkarılmalıdır. Bunun içinde iyi gözlem yapılmalı ve bilgi toplanmalıdır. 27. Hayat bilgisi dersinde öğretmen, öğrencilerin grafikleri yorumlamalarını sağlamak amacıyla sınıfta bulunan kız ve erkek öğrenci sayısını gösteren grafikten yararlanıyor. Öğrencilerin bu grafiği doğru olarak yorumlamaları için sorulabilecek en uygun soru a- şağıdakilerden hangisidir? A) Grafikteki kız ve erkek sembolleri doğru mu? B) Grafik öğretmen tarafından mı hazırlanmış? C) Grafikteki renkler toplumsal cinsiyet rollerine uygun mu? D) Grafikteki sayılar, gerçek sınıf mevcuduyla tutarlı mı? E) Grafiğin başlığı doğru verilmiş mi? Burada öğretmen bir eşleştirme yoluyla öğrencilerin bu grafikteki verilerin neyi anlattığını algılatmaya çalışıyor ki buna en uygun soru Grafikteki sayılar, gerçek sınıf mevcuduyla tutarlı mı? sorusudur. (Cevap D) FİLOZOF??? YAYINCILIK 26. Kavram yanılgılarını gidermede aşağıdaki uygulamalardan hangisi en az etkilidir? A) Kavram haritası oluşturma B) Kavramsal değişim metinlerinden yararlanma C) Kavramsal karikatürlerden yararlanarak tartışma D) Kavramların tanımlarını tekrarlatma E) Vee diyagramı oluşturma Kavramların daha iyi öğrenilmeleri ve yanılgıların giderilmesi için kavram haritaları ve Vee diyagramları uygun bir yoldur. Kavramların farklı şekilde öğrencilere aktarılması da uygulanabilir. Ancak zaten kavramları farklı şekilde algılayabilen bir gruba aynı kavramları tekrar tekrar açıklattırma ve tekrarlattırma çalışmaları diğerlerine göre uygun bir yol olmayacaktır. (Cevap D) 28. Uygulanmakta olan ilk ve ortaöğretim programlarının temelini yapılandırmacılık kuramının oluşturduğu belirtilmektedir. Yapılandırmacılık kuramına göre hareket eden bir öğretmenin, sınıfında aşağıdakilerden hangisini yapmaması beklenir? A) Çeşitli testler kullanarak öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerini belirleme B) Öğrencilerin konuyla ilgili bilgi sahibi olmadıklarını varsayma ve derse temel kavramları öğreterek başlama C) Yeni bir konu ya da üniteye başlarken öğrencileri hedeften haberdar etme D) Öğrencilere proje çalışmalarında ve işbirliğine dayalı etkinliklerde daha fazla rol verme E) Öğrencilerin görüşlerini ve bakış açılarını dikkate alarak dersi planlama 14
Yapılandırmacılık Kuramının süreç aşamaları göz önüne alındığında öğrencilerin içerikle ilgili ön bilgilerinin önce belirlenmesi gerekir. Çünkü etkinlikler bu ön bilgiler üzerine yapılandırılacaktır. Yeni bilginin yapılandırılması için öğrenciden önceden birtakım öğrenmelerin yaşanmış olması gerekmektedir. Öğrenci merkezli bir yaklaşım olduğundan öğrenenlerin hazır bulunuşlukları belirlenir, hedeflerden haberdar edilir, etkin olacakları etkinlikler tasarlanır ve onların görüşlerine göre değişikliklere gidilebilir. (Cevap B) 29. Çevre kirliliğinin etkilerini belirlemenin ve öğrencilerde farkındalık yaratmanın önemli olduğunu düşünen bir öğretmenin, dersinde aşağıdakilerden hangisine yer vermesi durumunda hedefine ulaşma ve kalıcı öğrenmeler sağlama olasılığı daha yüksek olur? A) Örnekler vererek kendi gözlemlerini öğrencilere anlatma B) Sınıfı küçük gruplara ayırarak her gruba bir duvar gazetesi hazırlatma C) Çevre kirliliği konusunda derse kaynak kişi çağırma D) Çevre kirliliği konusunda görsellerle zenginleştirilmiş geniş kapsamlı bir sunu yapma E) Çevre kirliliğini önlemede yapılması gerekenleri öğrencilere sorarak öğrencilerden bu soruyu yanıtlamalarını isteme Soruda istenen farkındalığın oluşması ve kalıcı öğrenmelerin sağlanması için en uygun yöntem aktif katılımın sağlandığı bir grup çalışması olacaktır. Dışarıdan bilgi aktarma ya da gösterim yapma uzun süreli öğrenmeyi sağlamayacaktır. Bunu aktif öğrenme ile sağlayabiliriz. Seçeneklere baktığımızda sınıfı küçük gruplara ayırarak her gruba bir duvar gazetesi hazırlatma uygulaması isteneni daha çok karşılamaktadır. (Cevap B) FİLOZOF YAYINCILIK 30. Bir öğretmen öğrencilere konu alanının yanı sıra bilimsel süreç becerilerini kullanma araştırma, keşfetme gerçek yaşam durumlarını test etme ortaya çıkan ürünleri sunma becerilerini de kazandırmayı amaçlamaktadır. Buna göre, öğretmen aşağıdaki yöntem, teknik ya da yaklaşımlardan hangisini kullanırsa amacına en çok hizmet etmiş olur? A) Probleme dayalı öğrenme B) Benzetim C) Proje tabanlı öğrenme D) Yaratıcı drama E) Örnek olay Proje Tabanlı Öğrenme: Öğrencilerin grup olarak ya da bireysel olarak gerçek yaşam konularına ve uygulamalarına ilişkin olarak disiplinler arası (bilimsel alanlar - konular - etkinlikler ) bağlantı kurularak bir problem ya da senaryo üzerinde yerine getirdiği bir tür problem çözme etkinliğidir. Bir bireysel öğrenme yöntemi olan proje yöntemi, öğrencinin etkin olmasına dayanmaktadır. Öğrenci, bir konu hakkında araştırma yapmak için planlama yapar, inceler, araştırır, uygular ve değerlendirir. Proje yöntemi bireysel ve grupla öğrenmeye, okul ile gerçek hayat arasında bağ kurulmasına önem verir. Bu yöntemin ana felsefesi öğrencinin etkileşimde bulunduğu çevrede yaşamı küçük boyutta da olsa yaşamasıdır. Bu yöntemde genelde öğrencinin bireysel ve grup olarak gerçekleştirdiği öğrenme etkinliğinin sonucunda bir ürün ya da performans ortaya koyması söz konusudur. (Cevap C) 15
31. İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi, Üretim, Dağıtım ve Tüketim ünitesinde geçen, a) Yaşadığı bölgedeki ekonomik faaliyetlere ilişkin meslekleri belirler. ve girişimcilik ara disipliniyle ilişkilendirilen b) Yaşadığı bölge içinde ekonomik dayanışmayı fark eder. kazanımları hangi hedef alanındadır ve bu kazanımlar hangi strateji ve yöntem, teknik ya da yaklaşımla öğretilmelidir? A) B) C) D) E) Hedef alanı a) Bilişsel b) Duyuşsal a) Duyuşsal b) Bilişsel a) Bilişsel b) Duyuşsal a) Bilişsel b) Psikomotor a) Duyuşsal b) Bilişsel Strateji Yöntem, teknik ya da yaklaşım Araştırma Proje tabanlı öğrenme Buluş Anlatım ve tartışma Sunuş Gösteri ve grup çalışması Araştırma Rol oynama ve öyküleştirme Buluş Benzetim ve eğitsel gezi Bu soruda öncelikle kazanımların alanlarını belirlememiz gerekir. Bunun için de sadece ifadelerin yüklemlerine bakmamız yeterlidir. a) kazanımı ekonomik faaliyetlerle meslekler arasındaki ilişkileri belirlemeyi istediğinden analiz basamağından bir bilişsel hedeftir. b) kazanımı ise ekonomik dayanışmanın farkındalığını istediğinden alma basamağından bir duyuşsal hedeftir. Yaşanılan bölgeyle ilgili bir çalışma yapılacağından (toplu bir bilgi aktarımı ya da bir bilgiyi keşfetmesi amaçlanmadığı için sunuş ya da buluş kullanılmıyor) strateji olarak araştırma uygundur. Yine bu strateji için öğrencilerin aktif olarak çalışabilecekleri ve etkin öğrenmelerin sağlanabileceği proje tabanlı öğrenme seçilebilir. FİLOZOF??? YAYINCILIK 32. Aşağıda sıralanan öğretim yöntem ve tekniklerinin hangileri uygulandığında, programda belirtilen kazanımların yanı sıra öğrencilerde çevrelerinde yaşananlara karşı duyarlılık, toplumda yaşanan sorunlara çözüm önerme, kendisinin de bir şeyler üretebileceğini hissetme ve yapılmakta olan bir işe katkı sağlama gibi özelliklerin geliştirilme olasılığı daha yüksek olur? A) Örnek olay inceleme ve istasyon B) Müze eğitimi ve tartışma C) Soru - yanıt ve büyük grup tartışması D) Münazara ve panel E) Görüş geliştirme ve anlatım Bu sorudaki temel ipucumuz istasyon tekniğinin özelliklerinin verilmesidir. İstasyon tekniği, öğrencilerde birlikte çalışma, birbirlerini tanıma, işbirliği, yaratıcılık, başlanmış bir işe katkı getirme ya da işi bitirme, katılımdan keyif alma, kurallara uyma, iletişim becerisi geliştirme, özel yetenekleri ortaya çıkarma ve üretme özelliklerini geliştirir. Bir şeyler üretebileceğini hissetme ve yapılmakta olan işe katkı sağlama özellikle doğrudan istasyon tekniğini göstermektedir. Ayrıca yaşanmış veya yaşanabilecek olaylardaki sorunlara çözüm getirme ve bunlara karşı duyarlı olma da örnek olay incelemeyi işaret etmektedir. 33. Türkiye nin enerji kaynakları nelerdir? Türkiye de enerji kaynakları nasıl kullanılıyor? Enerji kaynakları en verimli nasıl kullanılır? Bu konu başlıklarında öğrencilerin bilgilenmelerini, yorum yapmalarını, sorunlar ve sorunların çözümleri üzerinde düşünmelerini, sorgulamalarını, soru sormalarını ve sorularına karşılık bulmalarını amaçlayan bir öğretmen, aşağıdaki yöntem ya da tekniklerden hangisini uygularsa amaçlarına ulaşma olasılığı daha yüksek olur? A) Münazara B) Görüş geliştirme C) Panel D) Beyin fırtınası E) Altı şapkalı düşünme 16
Soruda istenenlerden bir tartışma yöntemi kullanılacağı kesindir. Münazarada bir konuda zıt görüşleri savunan iki farklı grup oluşturulur ve her grup kendi görüşünü belli zaman dilimleri içinde tarafsız bir dinleyici gruba anlatır. Kendi tarafının görüşlerini doğru, diğer tarafın görüşlerini yanlış göstermek amaçtır. Ancak içeriğe baktığımızda zıt kutuplar oluşturulmayacaktır. Benzer şekilde görüş geliştirmede de çelişkili karşıt görüş içeren konular üzerinde gerçekleşen bir tartışma yürütülür. Belirgin çelişkiler ve kutuplaşmış tutumlar içeren konular olması gerekir. Beyin Fırtınası etkinliğinde ise bireylerin yaratıcılıklarını ortaya çıkaracak çok sayıda düşünce kısa sürede toplanır. Herkes konuyla ilgili aklına gelenleri söyleyerek etkinlik sürer. Sonuçta söylenenler toplanmaya çalışılır ki, bu soruda bizden istenen bu tür bir uygulama değildir. Altı şapkalı düşünme ise karar verilecek her konuda sistematik düşünmeyi, farklı düşünebilmeyi ve doğru karar vermeyi öğretmek için kullanılan bir tartışma çeşididir. Bireyin düşünme etkinliğini belli bir düzene sokarak analiz etmesini sağlamak ve bireye nasıl düşünmesi gerektiğini öğretmek amacıyla kullanılır. Soruda istenen bilgilenme, yorum yapma, sorunlar ve çözümleri üzerinde düşünme, sorgulama, soru sorma ve karşılık bulma Panel etkinliğine uygundur. (Cevap C) FİLOZOF YAYINCILIK 35. Eğitimin amacı, okulda öğrenilenlerin günlük yaşama aktarılmasıdır. Öğrenci aktif olarak katıldığı eğitim ortamından kendi deneyimleriyle bilgiler edinmeli, bu bilgileri paylaşmalı ve yeni etkileşimlerine aktarmalıdır. Bu fikri savunan bir öğretmen aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine vurgu yapmaktadır? A) Yansıtıcı düşünme B) Eleştirel düşünme C) Yaşamsal düşünme D) Yaratıcı düşünme E) Analitik düşünme Öğretmen, slaytlarla bilgilendirme aşamasında anlatım yapmıştır. Bu soruda çeldirici olarak ikinci bölümde konulan eğitsel oyun bölümüdür. Ancak belirtilen uygulama benzetimdir. Benzetim tekniği bir olay, durum veya etkinliğin yapay olarak öğretim ortamında tasarlanmasıyla yapılan öğretim etkinliklerini içerir. Benzetim sınıf içinde öğrencilerin bir durumu gerçeğe benzer durumlar oluşturarak eğitici çalışma yapmalarına olanak sağlayan bir öğretim tekniğidir. Eğitsel oyunlar ise konuların oyuna dönüştürülerek ilgi çekici duruma getirilmesi, öğrenilen bilgilerin daha rahat ve eğlenceli bir ortamda tekrar edilerek pekiştirilmesi, en pasif öğrencilerin bile etkinliklere katılımı sağlanarak çok yönlü gelişimlerinin sağlanmasında kullanılan bir öğretim tekniğidir. Burada öğrenciler oyun oynamamış benzer bir durum i- çerisinde etkinlik gerçekleştirmişlerdir. (Cevap E) 34. Sıkça yaşanan depremlerin ardından öğretim programlarında deprem konusuna önem verilmeye başlanmıştır. Meral Öğretmen deprem sırasında neler yapılması gerektiğini öğretmek ü- zere, önce hazırladığı slaytlarla öğrencilerin bilgilenmelerini sağlar ve sonra öğrencilere uygulama yaptırır. Meral Öğretmen in kullandığı öğretim yöntem, teknik ya da yaklaşımları aşağıdakilerden hangisidir? A) Tartışma Rol oynama B) Anlatım Eğitsel oyun C) Gösterim Eğitsel oyun D) Tartışma Benzetim E) Anlatım Benzetim 36. Öğretmen, ilköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde Türkiye sahip olduğu bor kaynağını doğru biçimde kullanmaktadır. önermesiyle tartışmaya dayalı bir etkinlik planlamaktadır. Bütün öğrencilerin tartışmaya katılmalarını, düşündüklerini gerekçeler göstererek belirtmelerini, düşüncelerini değiştirebileceklerini belirtmiştir. Öğrencilerinde başkalarının düşüncelerine saygı, dinleme, kendi düşüncesini savunma ve kanıt bulma becerileri geliştirmeyi hedeflemiştir. Bu etkinlik aşağıdaki tartışma türlerinden hangisi için en uygundur? A) Münazara B) Görüş geliştirme C) Forum D) Panel E) Konuşma halkası 17
Önce cevaplardaki tartışma türlerini kısaca açıklayalım: Münazara: Bir konuda zıt görüşleri savunan iki farklı grup oluşturulur ve her grup kendi görüşünü belli zaman dilimleri içinde tarafsız bir dinleyici grubuna anlatır. Kendi tarafının görüşlerini doğru, diğer tarafın görüşlerini yanlış göstermek amaçtır. Tartışmalar fazla bilimsel olmaz; söz ustalığı ve hazır cevaplılık gibi özellikler öne çıkar. Forum: Dinleyici grubun uzman gruba soru sorması, uzmanların bu soruları yanıtlamasıyla gerçekleşir. Küçük bir grubun belli bir konuda geniş bir kitleye uzman bilgisi aktarmasının ardından dinleyici sorularına cevap vermesidir. Dinleyicilerin soruları sözlü olabilir ancak uzun açıklamalar sonrasında konu dağıldığı için, forum yöneticisinin soruları yazılı olarak alması ve hangi kişinin konu alanına giriyorsa o kişiye soruyu yönlendirmesi daha uygun olur. Panel: Bir başkanla birlikte 3-5 kişilik konunun uzmanlarının, konuyu derinlemesine incelemesidir. Eğer panel grubu, öğrencilerden oluşacaksa, öğrenciler iyi bir ön hazırlıktan sonra, bir uzman bilgisi ile tartışma yapmalıdır. Buradaki tartışmalar, herkesin konuyu çeşitli açılardan derinlemesine ele almaları ve samimi bir havada tartışmaları şeklinde olur. Panel grubu münazara grubunda olduğu gibi farklı masalarda değil, tek masada oturur. Sınıftaki panel uygulamalarında öğretmenin panel yöneticisi olması yararlı olur. Konuşma Halkası: Öğrencilerin görüş farklılıklarını görmesini ve farklı görüşlere saygı göstermesini geliştiren bir öğretim tekniğidir. Bu tekniğin amacı; sınıf içinde güven ve saygı atmosferi oluşturmak, öğrencilerin kendilerini başkalarının yerine koyarak empatik davranmalarını sağlamak, öğrenciler arasında ilişkileri ve iletişimi geliştirmektir. Konuşma halkası bir öykü, bir canlandırma, bir olay, bir resim vb. bir durumla ilgili yapılır. Önce öykü anlatılır, okunur, canlandırma izlenir ya da olay açıklanır. Konuşma turlarında Sizce ne düşünmüştür?, Buna benzeyen bir durumu hiç yaşadınız mı?, Siz ne hissettiniz?, gibi sorular sorularak öğrencilerin düşünmeleri sağlanır. FİLOZOF??? YAYINCILIK Görüş Geliştirme: Çelişkili karşıt görüş içeren konular üzerinde gerçekleşen bir tartışma çeşididir. Belirgin çelişkiler ve kutuplaşmış tutumlar içeren konular olması önkoşuldur. (Örn: Türkiye yanlış ekonomik politikalar yürütmektedir, Okullarda sınavlar kaldırılmalıdır). Eğitsel düşünmeyi, başka görüşlere saygı duymayı öğretmek ve öğrencilerde görüş geliştirmek amacıyla kullanılan bir tartışma tekniğidir. Bu teknikte önemli olan öğrenciler düşündüklerini gerekçeleriyle açıklarlar ve istediklerinde düşüncelerini değiştirebilirler. Bütün türleri incelediğimizde sorudaki durumda verilen konu ve istenen davranışlar bunun Görüş Geliştirme türünde olması gerektiğini göstermektedir. 37. İki boyutlu şemalardır. Bağlantılar içerir. (Cevap B) Bir içeriğin öğretiminde özetlenmesinde ve ölçülmesinde kullanılır. Bu özellikler aşağıdakilerden hangisini doğru olarak betimlemektedir? A) Vee diyagramı B) Kavram haritası C) Dallanmış ağaç D) Yapılandırılmış grid E) Bilgi yaprağı Bu sorudaki ayırıcı nokta üçüncü özellik olarak verilen Bir içeriğin öğretiminde özetlenmesinde ve ölçülmesinde kullanılır. ifadesidir. Kavram haritası, insanların nasıl öğrendikleri ile anlamlı öğrenme konuları arasında köprü kuran bir öğrenme, öğretme stratejisidir. Bir kavram haritası, daha geniş bir kavram başlığı altındaki kavramların birbirleriyle ilişkilerini gösteren iki boyutlu bir şemadır. Öğrencilerin kavram yanılgılarını ortaya çıkarmada bir ölçme aracı görevi görür. Bilgiyi hatırlama, sınıflama ve somutlaştırmada etkilidir. Vee diyagramı da bağlantılar içeren iki boyutlu şemalar arasında yer alsa da kullanım amacı bir araştırma konusunu (etkinliği) planlama, uygulama ve değerlendirme basamakları, başlama konunun içine dalma elde edilen verileri yorumlayıp bir sonuca vararak hayat ile ilişkilendirmektir. (Cevap E) 18