A. (J. Veterner Fakültes ç Hastalıklar Kürsüsü Prof Dr. Yaşar Altan KARACABEY HARASI BUZAGIL.ı\RlNDA SEPTİcAEMİA NEONATORUM'A KARŞI KOLOSTRAL GAMAGLOBULİN İLE PROFİLAKS! DENEMELERİ Ceınal N. Aytuğ* Mustafa UIutaş** Nadr Ardan ** * Untersuchungen über prophylaktsche Wrkung der kolostralen Gaınınaglobuln auf Aufzuchtkrankheten der Kaelber n Staatsgut Karacabey Zusanınıenfassung: ı. In der Geburtsperode vom August 1971 bsjun 1972 wurde deser Versuch m Statı,gut Karacabey durchgeführt, um de prophylaktschc Wrksamket der aus stal1egcncm Kolostrum-Scrum-Pool hercstcl1ten Gammaglobuln-Lösung auf Aufzuchtkankhctcn der Kadber zu probcrcn und mt spesfschem Scptkaeme-Serum vom Labor-Pendk zu vcrglechen. 2. De kolostrale Gammaglobulnlösungen mt 3.1-3.6 prozentgcm Ewess wurden durch das Rvanolfraktoncrungsvcrfahren nach Horejs und Smcthana aus stallgenem Kolostrum-Serum-Pool hergestellt. Unmtlelbar nach der Geburt wurden 277 weublche Kaelber mt 50 ml. von kolostralen Gammaglobuln-Lösung und 292 maenlche Kadber mt 15 ml. von spcsfschem Serum subkutan bchandelt. De Verhaeltnsse von Aufzuehtkrankhclen beder Gruppe wurden regsırcrl. 3. \'Vaehrend der zehn monatgen Vcrsuchsdauer wurden n crster Gruppe 49 Krankhetsfaelle (davon 26 Tode) und n zwler Gruppe 51 Krankhetsfaal1e (davon 27 Tode) beobachtel. Trotz des Vorkommcns der 5 lebensschwaechen praemature Kaelber n erster Gruppe machte de Zahl der Krankhetsfael1e waehrend der neugeborenen Phase (vom Geburt bs enen Monale alt) etwa 25 Prozcnt wcnger aus. Ausserdem wurde es fcstgcstel1t, dass de n dcr Regel waehrend der neugeborenen Phase auftretende tödlche Sepıkaemefael1e n zwcıcr Gruppe etwa doppelt so hoeh war. Abgesehen vom Maerz war de \Nrkung der kolostralcn Gammaglobuln-Lösung m AlIgemen befredgend. De Haelfte der Todesfaelle n Gammaglobuln behandelter Grappcr musstc zu dem fo..fonat-maerz zugereehnct werden. Wr nehmen aueh an, dass dcse unbefredgende vvrkungslage wahrsehenlch auf nedrg schülzende Egenshaft des m Wnter gesammelten Kolostrum-Serum-Pools zürückzuführen st. * A. Ü. Veterner Fakültes İç Hastalıklar Kürsüsü Doçent. ** Tarım Bakanlığı Karacabey Harası Klnk Uzmanı, Dr. *** Tarım Bakanlığı Karacabey Harası Sığırcılık Şubes Şef, Uzman Vet. Hek.
288 Cemal N. Aytuğ - Mustafa Ulutaş - Nadr Antan 4. Es wurde zum ScWuss gekommen, dass de stallegene Gammaglobuln-Lösung wegen der dem Stallflora en tspreehenden Antkörper und praktschen Merstellungsmöglehkeen Anstelle von Septkaeme-Serum des Labors angewendet werden kann. Özet: Bu araştırma, ahıra has kolostrum seromu karışımından elde edlen Gamaglobuln solusyonunun buzağıların septsemlerne karşı proflaktk etklern denemek ve labratuvarda (Pendk) hazırlanan Buzağı Septsem Scromu le karşılaştırmak mak.sadı le Ağustos 1971 - Hazran 972 doğum sezonu çnde Karacabey Harasında yapılmıştır. 2. Terkbnde % 3. - 3.6 oranında total proten htva eden Gamaglobuln solusyonları, doğum yapan neklerden temn edlen Kolostrum Serumu karışımından Horejs ve Smethana'nın Rvanol Fraksyon metoduna göre elde edlmştr. Doğumdan hemen sonra, 277 dş buzağıya Kolostral Gamaglobuln solusyonundan 50 ee., 292 erkek buzağı ya da Pendk Labratuvarının Buzağı Septsem Serpmundan prospektusu uyarınca 15 ce. der altı yolla enjekte edld. Her k grupta da yetştrme hastalıklarına lşkn hususlar kaydedld. 3. On aylık araştırma süres çnde brnc gurupta 49 hasta (26 sı ölü), knc guupta 51 hasta (27 s ölü) görüldü. Brnc gurupta yaşama şansı zayıf 5 adet premature buzağının mevcut olma.sına rağmen, bu gurupta doğumdan sonrak br ay çnde hastalanan buzağı aded dğer guruptaknden takrben % 25 daha az d. Kade olarak doğumdan sonrak lk ay çnde görülen öldürücü Septsem vak'alarının sayısı knc gurupta takrben k msl daha fazla d. Mart ayı harç, Gamaglobuln solusyonu genellkle memnunyet verc sonuçlar verd. Gamaglobuln tatbk edlen gurupta ölüm olaylarının yarısı Mart ayında kaydedlmştr. Bu yüz güldürücü olmayan koruyucu etknn kış aylarında doğum yapan neklerden temn ettğmz kolostrum scromu karışımının düşük koruyucu etksne bağlı olableceğn zannetmekteyz. 4. Ahır florasına uygun antkor taşıması ve pratğe uygun sthsal olanaklarının mevcut olması neden le ahıra has Kolostral Gamaglobuln solusyonlarının labratuvarda hazırlanan Buzağı Septsem Scromu yerne kullanılableceğ kanısına varılmıştır. Grş Buzağılarda "Septcaema neonatorum" adı altında topladığımız enfeksyoz tabatta yetştrme hastalıklarına sığır yetştren bütün ülkelerde rastlanmakta olup, yetştrclkte ler gtmş ülkelerde dah bazı yıllar % 10-'30 a kadar çıkablen telefat kaydedlmektedr l,34. Enfeksyoz tabatta buzağı yetştrme hastalıklarının bütün Türkye'- de meydana getrdğ telefat hakkında statstk blg mevcut değldr. Ankara ve çevresnde 27 özel halk yetştrmesnde yapılan br ncelemede üç aylıktan küçük buzağılar arasında % 54 morbdte ve % 25.7 mortalte tesbt edlmştrı. Tarım Bakanlığı Veterner İşler Genel :\.1üdürIüğünün statstklcrne 49 göre, Genel MüdürIüğe bağlı ı3 hayvancılık kurumunda 1957--1966 dönemnde doğan 16.561 buzağıdan 1428 (%) 8.6) lk altı ay çnde teief olmuştur. Bu ölümlern yarısı doğumdan sonrak lk ay çnde kaydedlmştr. Bu kurumlarda, özellkle yurt dışı mubayaları takp eden doğum sezonu çnde buzağı hastalıkları ve telefatı dkkat çekecek derecede artış göstermektedr 24
/ Buzağılarda Septcaema 289 Ülkemz ko~ulları çnde veterner hzmetlernn en y ~eklde yürütüldüğüne nandığımız bu ve benzer kurumlarda dah hç de küçümseyemeyeceğmz çapta buzağı telefatının görülmes, konunun ülkemz ekonoms çn ne kadar büyük önem ta~ıdığını ortaya koymaktadır. Septcaema neonatorum gurubu çne gren buzağı hastalıkları kompleks br görüntüye sahp olup, bu enfeksyonlar, buzağı, ana ve çevreye l~kn çok sayıda dspozsyon yaratıcı faktörden br veya brkaçının mevcut olması ~artl le, genellkle fakültatf patogen ntelkte brçok mkroorganzma tarafından meydana getrlrler. Enfeksyonun ortaya çıkı~ı çn sadece bu faktörlern mevcut olması yet~mez. Dspozsyon yaratan faktörler le enfeksyon etkenne at faktörlern de brbrne uygun dü~mes gerekldr B 34,36. Dspozsyon yaratan faktörler özetle: yet~trclern yanlı~ bakım ve besleme metodıad' B, gebelk devresnde kaltatf ve kanttatf açlık23,25,35,avtamn noksanlığı1, 4. 35,ahır hjyen ~artlarının bozuk olu~u8,30,33,35,buzağı besleme ve emzrme hataları 26,41 ve en öneml olarak da, yen doğan buzağılara zamanında ve yeter mktarda kolostrum verlmemes veya herhang br sebeple kolostrumun koruyucu faktörlernn enfeksyon etkenne uygun dü~memes3,10,13,3857durumiarıdır. Doğumdan sonrak lk 5-8 haftalık dönemde kolostral pasf bağı~ıklık hakmdr. Bu dönemde buzağının rcsstansını etkleyen en öneml faktör kolostrumdur. Dğer br fade le, bu dönemde ana lc buzağı arasında mmunbyolojk fonksyonel brlk bahs konusudur. Kolostral pasf bağı~ıklık herhang br sebeple enfeksyondan sonra etken durumageçeblm~ olursa veya kolostrumdan sağlanan antkorlar enfeksyon etkenne uygun düşmezse, buzağı doğumu takp eden lk günlerde septscmk enfeksyonlara kolaylıkla yakalanır ve kısa zamanda ölür8, 13,33,34.Kolostrumun koruyucu etks, br kısım araştırıcılara göre50,5\ kolostral Gamaglobuln fraksyonu tarafından taşınan ve ttrasyonu kan seromuna nazaran aşağı yukarı 10- ı 2 msl yüksek spesfk antkorlardan; dğer br kısım araştırıcılara göre se 5 14,27,22,3\spesfk antkorların yanısıra kolostrum seromui)un nonspesfk resstans artırıcı, bakterst, opsonn yapıcı, retkuloendothelal sstem kamçılayıcı ve buzağıda Gamaglobuln ve dolayısı le aktf antkor sentezn uyarıcı' özellklernden ler gelmektedr. Durum böyle olmakla beraber, zamanında ve yeter mkyarda kolostrum emm~ olan buzağılar dah postnatal hayatın lk günlernde septsemk enfeksyonlara yakalanablmekte ve ölmektedrler. Araştırıcıların görü~-
290 Cemal N. Aytuğ - Mustafa Ulutaş. Nadr Arıtan lerne göre, bu gb durumlar aşağıdak htmallerden br veya brkaçına bağlı olarak ortaya çıkablr9. 10,12,13,IS, 3S, 36,S7: I. Kolostrum gerçekten zamanında verlmemştr veya mktarı yeterl değldr. 2. Buzağı emernemştr (Güç doğum, mecalszlk, memelern sert ve ödeml oluşu). 3. Buzağının barsaklarında rezorpsoyon blokajı mevcuttur. 4. Kolostral atkorlar ahır florasına uygun değldr (Doğum önces veya doğum sonrası neğn veya buzağının yen br ahıra getrlmes haller gb). 5. Kolostrumdak antkor ttrasyonu düşüktür (E. col'nn antgen vasfı zayıftır). 6. Kolostrumda ntelğn blmedğmz başka br faktör noksandır. Buzağıların septsemk enfeksyonlarının proflakss maksadı lc, dspozsyon yaratan faktörlern ortadan kaldırılması veya hç değlse mnmal düzeye ndrlmesne yönelen tedbrlern yanısıra, buzağılarda proflaktk antbyotk ve sulfonamd tatbkatlad, 27,40, anaların gebelğn son aylarında patogen E. col suşlarından hazırlanmış aşılarla aşllanması S \ antbose çalışmaları 34, ana kanı nakl?!, polvalan mmun serom 48, kolostrum seromu!i'!4,18,29ve kan seromu veya kolostrum seromundan elde edlme normal veya hypermmun Sığır Gamaglobuln tatbkatları gbf' 16,18,22,43, S2, 53çok yönlü çalışmalar yapılmaktadır. Gamaglobuln solusyonları buzağılarda şu maksatlarla kullanılmaktadır22, 23,47: I. Anadan temn mümkün olmayan pasf bağışıklığı telaf etmek, 2. Özel br enfeksyona karşı pasf bağışıklık sağlamak, 3. Doğumdan kısa süre önce satın alınan neğ n buzağısına ahır florasına uygun antkor temn etmek (ahıra has Gamaglobuln), 4. Buzağıda İmmunglobuln sentezn aktve etmek, 5' Organzmanın non spesfk müdara sstemn aktve etmek, 6. Dğer laçların (Antbyotkler) etksn kuvvetlendrmek. Tatbkatta kullanılan Gamaglobuln solusyonları çok sayıda hayvandan temn edlen karışık kan scromundan veya daha da zengn ve
l Buzağılarda Septcaema 291.. ucuz br kaynak olan karışık kolostrum seromundan elde edlmektedr. Br kısım araştırıcıla~o. 37 ın bell br enfeksyon etkenne karşı hypermmun kılınmış hayvanların seromlarından elde edlme Spesfk Gamaglobuln solusyonları le normal hayvanlardan elde edlme Nonspesfk Gamaglobuln solusyonlarının koruyucu etks arasında fark bulunmadığını öne sürmelerne karşılık; dğer br kısım araştırıcılar 50 51 da, Spesfk Gamaglobuln solusyonlarının koruyucu etksnn daha yüksek olduğunu bldrmektedrler. Sokol ve arkadaşları 1957, buzağıiara doğumdan sonra A v tamn le kombne olarak Gamaglobuln tatbk etmekle % 87 oranında proflaktk etk sağlamışlardır. Wtmann ve Kokes 1964, doğumdan sonra parenteral Gamaglobuln tatbkatı sayesnde buzağılarda morbdte oranını % 2 1.8 den % 8.8 e düşüreblmşlerdr. Wllermart ve arkadaşları 967, doğumdan sonra parenteral yollarla tatbk ettkler spesfk ve nonspesfk Sığır Gamaglobuln karışımıjn % 80 oranında proflaktk etk gösterdğn bldrmektedrler. Haralambev ve Pawlov 968, normal sığır Gamaglobulnnn buzağıiarı vrus enfeksyonlarından üç hafta süre le tam olarak koruduğu nu ; Sgnorn 97, doğumdan sonra parenteral yolla verlen gr. İmmungamaglobulnn morbdte oranını % 56'9-72 den % 14 e düşürdüğünü; Dragch ve arkadaşları 1969, doğumdan sonra 2 gr. Normal Sığır Gamaglobuln tatbk ettkler 4 yetştrmeden ksnde kayda değer br proflaktk etk göremedklern, dğer k yetştrmede İse morbdite oranının değşmemesine rağmen mortaltenn % 75 den % 27 e düştüğünü ortaya koymuşlardır. Smercek ve arkadaşları 966 ve Skusek ve arkadaşları 1968, doğumdan sonrak lk 6-10 saat çnde Gamaglobuln tatbk edlen guruplar le kontrol gurupları arasında morbdte oranı yönünden fark olmadığını, fakat Gamaglobuln tatbk edlen guruplarda hastalığın daha haff br klnk seyr takp ettğn ve mortalte oranının düşük olduğunu bldrmektedrler. Oe~en 967 se, proflaktk Gamaglobuln tatbkatlarından morbdte ve mortaltey azaltıcı br etk sağlıyamadığını bldrmektedr.. Yurdumuzda halk yetştrmelernde buzağı hastalıklarına karşı cdd ve blnçl tedbrler alınmamaktadır 2 Devlete at yetiştrme kurumiarında se her kurumun kend olanaklarına göre değşen hjyenk tedbrlern yanısıra, Pendk Veterner Bakteryoloj ve Seroloj Ensttüsünce hazırlanan Buzağı Septsem Seromu (Doğumu takben 5 cc. sc.) kullanılmaktadır. Bu seromun antkor spektrumunun tatbkatın yapıldığı ahır florasına ne derecede uygun düştüğü bell değldr. Zra her bölgenn ve hatta her ahırın kendne has mkroflorası mevcuttur. Ntekm Ankara ve Erzurum bölgelernde mevcut patogen E. e
292 Cemal N. Aytuğ. Mustafa IDutaş. Nadr Antan col su~ları farklı bulunmu~tur2. 28. Ahır florasına adapte olmamı~ neklerden doğma buzağılaresorunu da mevcuttur. Bu yüzden ç ve dı~ mubayaları takp eden doğum sezonunda buzağı telefatı artmaktadl~4; Yurdumuzda uygulanagelmekte olan proflaktk tedbrler zncr çnde öneml br halkanın noksan olduğu kanısındayız. Bu da, yen doğan buzağıya ahır florasına uygun antkor temnnn garant edlmes sorunudur. Lteratür blglern ı~ığında, aynı ahıra at çok sayıda nekten toplanacak kolostrum seromundan elde edlecek Gamaglobuln solusyonlarını yen doğan buzağııara tatbk etmekle bu garantnn büyük ölçüde sağlanableceğ n ve ayrıca, Gamaglobulnn nonspesfk koruyucu etklernden de faydalanmanın mümkün olduğunu dü~ündük. Hayvan populasyonunun gen~lğ, çalı~ma olanaklarının uygunluğu ve alınan bütün tedbrlere rağmen bazı yıllar % ıo un üstünde buzağı telefatının kaydedlmes durumlarını dkkate alarak, böyle br denemey Karacabey Harasında yapmayı uygun bulduk. Ara~tırmamız pratğe yönelk olup, a~ağıdak hususlar amaç ednm~tr: 1- Aynı ahıra at karı~ık Kolostrum Seromu'ndan elde edlme Kolostral Gamaglobuln solusyonlarını doğumdan hemen sonra buzağılara tatbk etmekle, buzağıları özellkle lk br aylık dönemde enfeksyonlardan ne ölçüde korumanın mümkün olableceğn anlamak, 2- Spesfk Buzağı Septsem Semmları le ahıra has nonspesfk Gamaglobuln solusyonlarının proflaktk etklernn kar~ıla~tırılmasına l~kn lteratür blgye rastlıyamadığımız çn bu konuyu ara~tırmak ve bunun sonucunda da, ahıra has kolostral Gamaglobuln solusyonlarının ye~trme kurumlarında labratuvarda hazırlanan Buzağı Septsem Seromlarının yern alıp alamıyacağını ortaya koymaya çalı~tık. Materyal ve Metod Bu araştırma, Ağustos 1971-Mayıs 1972 doğum sezonunda Karacabey Harasında doğan, muhtelf 7 ırktan, 277 s d~, 292 s erkek olmak üzere toplam 569 buzağı üzernde yapılml~tlr. Bu buzağıların doğdukları aylara göre dğılı~ı. No.lu tabloda gösterlm~tr. Doğan buzağılar doğumu takben en kısa süre çnde analarını emm~ler ve br hafta süre le doğum ahırında kaldıktan sonra emzrme ahırında 10-20 buzağılık guruplar halnde barındırılmışlardır. Buzağılar devamlı olarak kontrol altında tutulmu~; hastalık belrts gösterenler Hara Klnğne sevkedlerek tedavler yapılmı~; hastalarda kı-
Buzağılarda Septeaema 293 TABLO. Buzağıların doğdukları aylara göre dağılışı. Buzağı aded Doğum ayı Erkek Dş Toplam Ağustos 28 26 54 Eylül 25 28 53 Ekm 24 20 44 Kasım 38 37 75 Aralık 30 22 52 Ocak 30 42 72 Şubat 21 24 45 Mart 45 28 73 Nsan 39 38 77 Mayıs 12 12 24 Topla~-- 292 277,')69 nk tablo, ölenlerde makropatalojk tablo detaylı olarak kaydedlmştr. Bakım ve besleme şartları esk yıllardakne benzer şeklde ayarlanmıştır. Kolostrol Gamaglobuln solusyonu özetle şu şeklde elde edlmştr: a. Kalastrum Seramunun elde edlmes: Doğum yapan neklerden doğumu takp eden lk 6 saat çnde 1-2 ltre kalastrum sağıldı. Peynr yapımında kullanılan metod uyarınca peynr mayası le mayalandıktan üç saat sonra genş gözenekl br tülbentten süzülerck Kolostrum Seromu elde edld. Seroma.konservatfmadde olarak % 0.01 oranında MerthoJat kattıktan sonra her neğe at seromlar lerde karıştırılmak üzere ayrı şşelerde + 4 C de buzdolabında muhafaza edld. b. Kolastral Gamaglobuln Solusyonunun elde edlmes: Bu maksatla Horejs ve Smethana'nın Rvanal Fraksyon Metodu kullanıldı 2, 2ı. 32,42. Muhtelf neklerden elde edlme Kalastrum Seromlarından eşt mktarlarda alınarak mümkün olduğu kadar çok neğ kapsayan Kolostrum Seromu Karışımı elde edld. Br hacm Kalastrum Seromu karışımı üzerne 3.5 hacm % 0.4 lük Rvanal solusyonu yavaş yavaş lave edlerek bagetle karıştırıldı (Her k sıvı da + 4 C sıcaklıkta). Br gece buzdolabında bekletld. Süzüntü başka br kaba alınarak çökelt atıldı. Süzüntü üzerne Aktf Kömür (Redel-De Haen AG., ltre süzüntü çn 50 gr.) lave edld. Elle çalkalamak suretyle veya özel surette yaptırdığımız yavaş devrl spral mkser yardımı le yarım saat karıştırıldı. üç saat buzdoladında dnlendrldkten sonra çft katlı normal süzgeç kağıdından sözülerek ortalama % 3.1-3.6 oranında (Büret metoduna göre) total proten htva eden solusyon elde edld. Kısmen rvanoldan arınmış olan bu solusyon 50 cc. lk sterl şşelere taksm edle-
294 Cemal N. Aytuğ. Mustafa Ulutaş - Nadr Antan rek, doğum anında kullanılmak üzere Doğum Ahırında depo edld. Bu solusyonlara ayrıca herhangbr konservatf madde katılmadı. Doğum ahırındak görevl personeln, hang buzağıya hang proflaktk tatbkatın yapılacağı konusunda herhangbr tereddüde dü~meden, tatbkatı hemen doğumdan sonra yapablmesn sağlamak ve keza, sonuçların değerlendrlmesnde herhangbr karışıklığın doğması htmaln önlemek maksadı le bütün dş buzağılara Kolostrol Gamaglobuln solusyonunun, erkeklere se Septsem Seromunun tatbk uygun görüldü. Doğumdan hemen sonra, dş buzağılara 50 cc. Kolostrol Gamaglobuln solusyonu, erkek buzağılara 15 cc. Buzağı Septsem Sero-mu der altı yolla tatbk edld. Ortaya çıkması muhtemel menf sonuçların rzkosunu göze alamadığımız çn proflaktk byolojk madde tatbk edlmemş br üçüncü gurup ayıramadık. Enjeksyon yerlernde yangı şekllenp şekllenmedğ kontrol edld. Hasta ve ölü buzağılarda Klnk-Patalojk tablo, yaş, mevsm ve ırk faktörler dkkate alınarak her k gurupta morbdte ve mortalte oranları karşılaştırıldı. Klnk semptomların özellkler dkkate alınarak, klnk vak'alar Aytuğ 197, n önerdğ şeklde 5 gurup çnde ncelend: I. Septsem: Herhangbr organ veya sstemde loklze olmayıp, akut seyrl, öldürücü genel septsem semptomları gösteren klnk vak'alar, 2. Bronchopneumone: Kataral Bronchopneumone'den krupoz pneumone'ye kadar değşen respratork semptomlarla seyreden klnk vak'alar, 3. Enterıs: Çeştl derecelerde shal le brlkte genel semptomlar gösteren klnk vak'alar, 4. Mx Sepıkopyem: Enterts, Bronchopneumone, Polyarthrts, Omphalophlcbts ve Mennngoencephalts gb sstemk yangılardan en az ksne at lokal ve genel semptomları gösteren klnk vak'alar. 5. Enlemlox aeme: Per akut seyrl enterotoksemk ölüm olayları... Elde Olunan Sonuçlar. Kolostrumdan elde ettğmz solusyondan rvanolü tam olarak elmne edemedk. Solusyon kanarya sarısı renkte ve berrak görünüşte d. Bekletlmekle dpte az br tortu meydana gelmş; fakat aylarca bekletlen numunelerde dah sıvının berraklığı azalmamıştır. Bazı buzağılarda enjeksyon yerlernde br k günde kendlğnden kaybolan lokal
Buzağılardn Septenernn 295.. yangılı ödem şekllenmş; hçbr vak'ada ne apseleşme ve ne de. 10- kal yangıya bağlı olablecek gencl semptom görülmemştr. Araştırmanın yapıldığı ıo aylık dönem çnde ölü (Enterotoksem) olmak üzere 102 buzağı hastalık şkayet le Hara Klnğne scvkedmş olup, bunlardan IOO adednde enfksyoz veya toksenfeksyoz ntelkte hastalık tablosu tesbt edlmştr. Bahs konusu IOO buzağıdan 53 ü ölmüştür (42 s klnktc). Her k gurupta hasta ve ölü buzağıların hastalandıklaı:ı veya öldükler tarhlere göre dağılışı II No. lu tabloda gösterldğ gbdr. TABLO II. Doğan, hastalanan ve ölen buzağıların aylara göre dağılışını gösterr tablo. _~ş Bu~ağııa~ ı ı_~~k~!~~~~ 1---- C~~~: Ayla_r _ ~~an _Hast~1 Ölen ~~~~~~II~!~O~'_Has~ı-.?~ıı Ağustos 26 - - 28 - - 54 - - Eylül 28 -- - 25 - - 53 - - Ekm 20 4-24 3-44 7 - ı Kasım 37 3 38 4 2 75 7 3 Aralık 22 4-30 9 5 52 13 5 Ocak 42 9 5 30 5 3 72 14 8 Şubat 24 ı 3 2 ı ı 5 45 22 8 ~1art 28 13 13 45 7 6 73 20 19 Nsan 38 4 4 39 LO 4 77 14 8 Mayıs 12 12 2 2 24 3 3 toplam 277 49 26 292 51 27 569 100 53 II. No.lu tablonun tetkknde de görüleceğ gb, Karacabey Hasında buzağı hastalıklarının ve telefatının takrben dörtte üçü kış ayları le Mart ayı çnde kaydedlmştr. Toplam hasta ve ölü buzağı aded bakımından k gurup arasında fark görünmemektedr. Doğan buzağı adetler de dkkate alınmak suret le yapılan karşılaştırmada, Mart ayı harç hemen hemen bütün aylarda dş buzağılarda (Kolostral Gamaglobuln gurubu) morbdte ve mortalte oranlarının erkek buzağılara (Buzağı Septsem Seromu gurubu) nazaran az veya çok düşük olduğu görülmektedr. Mart ayında dş buzağılarda telefat brden artış göstermştr. Öyle k, bu grupta kaydedlen 26 ölüm vak'asından 13 ü Mart ayına sabet etmektedr. Genel morbdte oranı % 7.5, genel mortalte oranı % 9.3 dür. Karacabey Harasında 1956-1970 arası 15 yıllık ortalama mortalte oranı se, % 7.7. dr (yaşları 6 aylığa kadar olan buzağılar arasında tüm telefat). 1971/72 kışınm çok uzun sürmes ve anormal derecede şddetl geçmes ve kurumun kış sonlarında kaba yem sıkıntısı le kar-
8-14 296 Cemal N Aytuğ. Mustafa Ulutaş. Nadr Antan ~ıla~ması gb faktörler buzağıların sağlığı üzerne bklenlenden daha haff etkl olmu~tur..mevsmn en soğuk günlern kapsayan Şubat ba~larında hemen hemen bütün buzağılarda çe~t1 derecelerde shal le seyreden dgestf bozukluklar görülmü~; buzağıların sütlerne takrben ı/10 oranında yağsız sütten yapılma yoğurt laves (emme sırasında) ~eklnde planladığımız proflaktk uygulama sayesnde bu dgestf bozukluklar büyük ölçüde önleneblm~tr. Bu uygulama k hafta devam etm~tr. Septsemk, septkopyemk ve enterotoksemk hastalık tablosu tesbt edlen buzağıların hastalık semptomlarının lk görüldüğü günkü ya~ına göre dağılı~ları III ve IV No'lu tablolarda gösterldğ gbdr. TABLO III. Kolostral Gamaglobuln tatbkatı yapılan gurupta klnk vak'aların buzağının yaşına göre dağılışıarını gösterr tablo. Yaş Gurupları 1------------------------ 1-314-7 LI 1 15-30 131-60 161-90 ~k~~~ Klnk Teşhs g. g. g. g. g. büyük büyük T. Septeaeme 4 - - - 7 Bronehopneumone - B 7 5 23 Enterts 2 3 2 - ıo Mx Septcopyaeme - ---- -- 2 2 6 Enterotoxaeme - - - - 2 -- 3 2 I 3 8 5 13 12 6 49 1 TOPLAM TABLO IV. Buzağı Septsem Seroumu tatbkatı yapılan gurupta klnk vak'aların buzağının yaşına göre dağılışıarını gösterr tablo. Yaş Gurupları,, ı 3 ay- 1-3 4-7 a-14 15-30 31-60 61-90 lıktan Klnk Teşhs g- g- g. g- g- g- büyük T. Septcaeme 4 3 5-1- - - 13 Bronchopneumone - 2 2 7 3 16 Enterts 2 2 - B Mx Septcopyaeme - - - - 3 2 6 Enterotoxaeme - - - - 2 4 2 8 TOPLAM 4 7 14 6 51 III ve IV No.lu tablolar kar~ıla~tırıldığında k gurup arasında lgnç farklar görünmektedr. 3 günlükten küçük hasta buzağı sayısı brnc gurupta ı8, knc gurupta 24 dür. Brnc guruba dahl ı8 hasta buzağıdan 5 aded (ı septsem, 4 enterts) premature olarak doğmu~lardı ve bunların ya~ama ~ansı aslında zayıftı. Dğer gurupta premature buzağı doğmamıştır. Premature buzağılar dkkate alınmıyacak
Buzağılarda Septcaema 297 olursa k gurup arasındak fark çok belrgn br şeklde artmaktadır. Akut seyrl, Öldürücü genel septsem semptomları gösteren buzağı aded brnc gurupta 7 olmasına karşılık, knc gurupta r 3 dür ve bu buzağıların heps br aylıktan küçüktür. Br aylıktan küçük buzağılarda organ veya sstemlere lokalz -olmuş septkopyemk klnk tablo gösteren hasta buzağı adetler bakımından öneml fark gözükmemektedr. Br aylıktan büyük hasta buzağı aded Kolostral Gamaglobuln tatbkatı yapılan gurupta 3 r, dğer gurupta 27 dr. Br aylıktan büyük buzağılarda rastlanan hastalıklar arasında brnc sırayı Bronchopneumone vak'aları (Brnc gurupta 20, knc gurupta r r), knci ve üçüncü sıraları da Enterotoksem ve Mx.Septkopyem vak'aları alalmaktadır. Ölen buzağıların öldükler gükü yaşlarına göre dağılışıarı V ve VI No.lu tablolarda gösterldğ gbdr. Patalojk-Anatomk Teşhs Septeaemc Bronchopncumonc Ejterts Mx Septcopyaeme Enterotoxaeme TOPLAM TABLO V. KlostoI Gamaglobuln tatbk edlen. gurupta ölen buzağıların yaş guruplarına göre dağılışıanı gösterr tablo. 1----- ;~ TABLO Yaş Gurupları I 15-30 g. VI. -I 2 31~0 1 g. 2 2 5, 61-90 ~k~~~ g. büyük T. - - 7 5 6 -- 7 3-3 6 26 Buzağı Septsem Scromu tatbk edlen gurupta ölen buzağıiarın yaş Patalojk-Anatomk Teşhs guruplarına göre dağılışını gösterr tablo. 1-3 g. 8-14 g. Yaş Gurupları 15-30 g. 31~0 g. 61-.90 g. 3 aylıktan üyü Septcaeme '), 2 3 5 2 _.- -- - 12 Bronchopneumonc $,- - - - - - 3 3 Enterts - - - - - 2.. Mx Septcopyacme - - - - - 2 En terotoxaeme - - - - 2 4 2 8 TOPLAM 3 3 5 3 2 5 6 27 Genel mortalte oranı bakımından k gurup arasında fark gözükmemektedr. Br aylıktan küçük ölü buzağı sayısı her k gurupta da
298 Cemal N Aytuğ. Mustafa Ulutaş. Nadr Antan 14 dür. Br aylıktan büyük hasta buzağılardan 17 s tedav sırasında ölmüş 8 ( 5 enterotoxaeıne, 2 Bronchopneumoc, 1 Mx Septkopyem) mecbur kesme tab tutulmuştu. Otopsde Genel Septsem tablosu tesbt edlen 19 buzağıdan ı2 s Septsem Seromu tatbk edlen guruptandır. Bu gurupta Enterotoksemk vak'alar da fazladır. Gamaglobuln tatbkatı yapılan grupta se Enterts ve Bronchopneumone sonu tclefat fazla olmuştur. Bu grupta enterts sonu ölen buzağılardan dördü premature olarak doğmuşlar ve br hafta çnde ölmüşlerdr. Entrotoksemk vak'alar le premature buzağılar dkkate alınmadığı takdrde dah gencl mortalte oranı bakımından k gurup arasında fark yoktur. Sadece, Buzağı Septsem Scromu tatbkatı yapılan gurupta septscmk ölümlern dğer gurptan takrben k msl fazla olduğu görülmektedr. 1971/72 doğum sezonu öncesnde Haraya mubaya suret nek grmedğ çn Gamaglobulnn ahıra adapte olamamış neklern buzağıları üzerne etks ncelenememştr. Harada yetştrlmektc olan 7 muhtelf ırka at buzağı guruplarında morbdte mortalte oranları bakımından karşılaştırma yapılmış, guruplar arasında kayda değer br fark bulunamamıştır. Tartışma Araştırmanın yapıldığı dönemde tesbt ettğmz morbdte ve mortalte oranları son onbeş yılın ortalamalarından yüksek, buna karşılık br öncek yıla at % 11.2 mortalte ve % 19 morbdte oranlarından düşüktür. 1971/72 kışının sert ve uzun süre devam etmş olmasının telefat üzerne etkl olduğu kanısındayız. Ahıra has kolostral Gamaglobuln solusyonu le Labratuvarda hazırlanan Buzağı Septsem Seromu genel proflaktk etk bakımından eş değerl bulunmuştur. Ancak, pasf bağışıklığın hakm olduğu doğumdan sonrak lk 1 aylık dönemde kolostral Gamaglobuln solusyonunun profiaktk üstünlüğünü ortaya çıkmıştır. Kolostral Gamaglobuln tatbk edlen buzağılarda br aylıktan sonrak dönemde hastalık oranı dğer guruptaknden braz daha yüksek bulunmuştur. Pasf antkorların tesr süresnn 5-8 çafta kada} olduğu blndğne göre, bu durumu, ne kullandığımız kolostral Gamaglobuln solusyonunun zayıf proflaktk etk gösterdğ veya tesr süresnn kısa olduğu ve ne de, Buzağı Septsem Seromunun daha etkl olduğu şeklnde yorumamanın doğru olmıyacağı kanısındayız. Bu belk tamamen tesadüfe bağlıdır. Kanaatmzce, bu araştırmada ortaya çıkan en öneml bulgulardan brs, ahıra has kolostral Gamaglobuln solusyonu tatbk
Buzağılarda Septcaema 299 edlen buzağılarda doğumdan sonrak br aylık dönemde rastlanılan öldürücü akut septsem olaylarının daha az görülmesdr. Bu bulgu, doğumdan sonra tatbk edlen Gamaglobulnn buzağıları enfeksyondan korumasa dah hastalığın klnk seyrn hafflettğn öne süren ara~tırıcıları7, 44, 45 destekler mahyettedr. ' Kolostral Gamaglobuln tatbk edlen gurupta kaydedlen telefatın yarısının Mart ayına sabet etmes de lgnçtr. Sonbahar doğumları sırasında stok ettğmz kolostrum seromları kı~ ortasında tükenmeye yüz tuttuğu çn kı~ın doğum yapan neklerden kolostrum seromu toplayarak stokumuzu yenlem~ ve kı~ sonlarında doğuran neklern buzağılarına bu stoktan hazırlanmı~ solusyonları kullanma durumunda kalml~tık. Eğer Şubat ve Mart ayı doğumlarında da sonbahar stoku kolostrum seromlarını kullanablm~ olsa dk belk de telefatı azaitma mkanımız olacaktı. Zra, lteratür blglere göre3,15, yaz ve sonbahar aylarında doğum yapan neklern kolostrumlarınm koruyucu etks kı~ın doğum yapan neklernknden daha yüksektr. Lteratürde ahıra has kolostral Gamaglobuln solusyonu le her ahırda kullanılmaya mahsus Buzağı Septsem Seromlarının profl aktk etklern kar~ıla~tıran benzer br çalı~maya rastlıyamadığımız çn herhangbr kar~ıla~tırma mkanımız olmadı. Ahıra has kolostral Gamaglobuln solusyonunun pasf bağı~ıklığın hakm olduğu lk br aylık dönemde Septsem Seromuna nazaran daha yüksek proflaktk etk göstermesn, kolostral Gamaglobuln solusyonunun ahırda hüküm süren enfeksyon etkenlerne uygun antkorlar ta~ıma durumunda olması le zah etmek mümkündür. Aynı ara~tırma, dı~ ve ç mubayaları takp eden doğum sezonlarında tekrarlanabldğ takdrde bu durum daha açık br ~eklde göz önüne serleblecektr. ' Hasta ve ölü buzağılarda Klnk semptomlar ve Otops bulguları yönünden dğer ara~tırıcılardan farklı br durum le kar~ıla~madık. Kolostrumdan serom ve bundan da Gamaglobuln elde edlmes ~lemler ne mal yönden ne de ~ gücü yönünden yet~trme kurumlarına öneml br külfet yüklememektedr. Zra nekten sağılan br k ltre kolostrum buzağının htyacından arka kalan kolostrumdur ve ba~ka br ~ekldede değerlendrlememektedr. Buzdolabı, eam kaplar ve süzgeç kağıdı gb araçlar her yerde normalolarak bulunan araç ve gereçlerdr. Mkser kullanıldığı takdrde ~ gücünden de tasarruf mümkündür. Masrafı gerektren,~eyler, destle su, rvanol ve aktf kömürdür. Bunların da br doz solusyona sabet eden mktarı ancak 20-25 kuru~ kadardır. Solusyondan rvanolu tam olarak elmne edemem~ olmamız da mahzur te~kl etmem~tr. Ntekm, rvanolü hç
300 Cemal :N. Aytuğ. Mustafa Ulutaş - Nadr Antan elmne edlmemş solusyonların ble der altında yangı meydana getrmedğ bldrlmektedr 42 Sonuç olarak: ahır florasına uygun düşmes, ucuzluğu, sthsal ve tatbkat kolaylıkları bakımından ahıra has kolostrum seromu karışımından elde edlme kolostral Gamaglobuln solusyonlarının yurdumuzda da buzağıların scptsemk enfeksyonlarının proflakssnde kullanılableceğ ve bu uygulamanın ötedenber kullanılagelmekte olan Buzağı Septsem Scromu uygulamasının yern alableceğ veya onunla kombne olarak kullanılmasının uygun olacağı kanısına varmış bulunuyoruz. Bu uygulamada, kolostrum seromu stokunun yazın ve sonbaharda doğuran neklerdcn hazırlanmasını ve her hthsal prosedüründe mümkün olduğu kadar çok sayıda neğe at kolostrum seromu karışımının kullanılmasını önermekteyz. Teşekkür Çalışmalarımız sırasında lg ve yardımlarını gördüğümüz Hara Müdürü sayın Zek Benloğlu'na teşekkürü borç blrz. Lteratür. Aınstutz, V. A., (1968): Calf Dsease., V. Internatonal Meetng on Dseases of Cattle. Opatja-Yugoslavya. s. 21-27. 2. Aytuğ, C. N., (1970): Ankara ve Çevresnde Buzağılarda Rastlanan "Septcaema neonatorum" Vak' aları (ızernde Klnk Incelemeler ve Gamaglobuln le kombne Tedav Denemeler. Habltasyon Tez. (Basılmamıştır). 3. Brglez, I., Gregorovc, V., Shusek, F. und Bats, J.,: De Hypo-und Agammaglobulnaeme und gastrontestnale Störungen be neugeborenen Kaelbern. V. Internatonal Meetng on Dseases of Cattle. Opatja-Yugoslavya., s. 64-65' 4. Brossg, V., (1962): Praxserfahrungen mt Strept-A. Vt., Prakt. Terarzt. 1962, s. 48-5 ' 5. Buschınann, H., (1968): Untersuchungen zur Frage der unspesfschen antbakterellen und resstenzstegernden Wrkungen von Gammaglobuln. Terarztl. Umschau, 23, s. 3-12. 6. Dalton, R. G., Fscher, E. W. and Mc Intyre, W. I., (1960): Symposum on the Enterc Dseases of.calves. Antbotcs and Calf Darrhae. Vet. Rec., 72, s. 1186-1194.
Buzağılarda Septeaerna 301 7 o Draghc, Co, Ladony, Lo und Klemm, Mo, (I 969). Untersuchungen über den vorbeugenden Wert von Rnder-Cammaglobulne be der Kolsepss der Kaelber. Mh. Vet. med., 24, 621-623 8 o Elze, Ko, (1968): Prophylaxe n der Kaelbergrossbestaendeno Mh. Vet. med., 23, 11-18. 9 o Fey, Ho, (1962): Neuere Untersuchungen über de Kolsepss des Kalbeso Schwez. Arch. f. Terhclko, ~ 4, 1-12. Lo o Fey, Ho, (1964): Krtsche Betrachtungen zur Immunprophylaxe be Kaelberaufzucht-krankheten. Wener teraerztl. Mschr. (Festschr. J. Mchalka), 51, 92-99. Fey, H. und Hunyady, Go, (1962): <ur Subttutonprophylaxe mt Colostrum-Poolserum be agammaglobulnaemschen Kaebern. Berı' Müncho tcraerztl. Wschr., 75, 466-467. 12. Fey, H. und Margadant, A., (1961): Hypogammaglobulnaeme be der Kolsepss des Kalbes. Pathol. Mcrohol., 24, 97-976. 13. Fey, H. und Margadant, A., (1962): <ur Pathogenese der Kaelber-Colsepss. IV. Agammaglobulnaeme als dsponerende Faktor., ZhI. Vet. med., Rehe B, 9, 653-663o 14. Fey, H., Margadant, A., Ncolet, J.,md Hunyady, Go, (1963): Prophylaxe der expermentellen Colsepss des Kalbes mt enem Colostrum- Serumpool. Schwez. Archo f. Terhelko, 105, 361-37<:> 15o Fscher, Eo W., Sehnan, I. Eo, Mc Ewan, A. D. and Fuente G. Ho, 1968: Some Causes of and some Factors Affectng Mortalty n New-Born Calves. Vo Internatonal Meetng on Dseases of Cattleo Opatja-Yugoslavya., S. 29-32. 160 Flüchger, Uo, HoCer, Ao, Gonn, Po nd Walzl, H. L., (1969): De Anwendung enes kolostralen Rndel'-Cammaglobuln-Chloramphencol Kombnatonspraeparates zur Bekaempfung von Kaelberaufzuchtkrankheten. Wener teraerzti. Mschr., 56, 237-243. 7 o Gay, C. Co, (I 965): Eschercha Col and Neonatal Dseases of Calves. Bacterol. Revo, 29, 75-101. 18 o Gerov, Kr., Tschusskov, P. und Georgewa, R., (1967): Ober Anwendung und Wrkung des Kolostrumserums be der Kaelberdy spepse. Forthpfl. Besam, Aufzung d. Haustere, 3, 412-424. 19 Haralaınbev, H. und Pawlov, No, (1968): Uber de Rolle des Paraenfluen;:;a - 3 Vrus n der respratorschen Epzooten be Kelbern. Arch. exper. Vet. med., 22, 1095-1106.
302 Cemal K Aytuğ - Mustafa Ulutaş. Nadr Antan 20. Hem, H., (I 967): Expermentelte Untersuchungen mt Ant-E col Hypermmunglobuln. ZbI. Vet. med., Rehc B, 746-773' 21. Horejs, Ö. and Smethana, R., (1956): The Isolaton of Gammaglobuln from Blood Serum by Rvanol. Acta. Med. Scand., 155, 65-70. 22. Janak, M. I., (1969): De Immunglobulne. Schwez. Arch. f. Terhelk.,, 33-34. 23. Jovanovc, R. and Zotovç, M., (I 968): Control of Mortalty. Rate n Large Herd Management. V. Internatonal Meetng on Dseases f Cattle. Optatja-Yugoslavya. s. 105. 24. Karacabey Harası Klnk ve Sığırcılık Şubeler kayıtları. 25. Kondrachn, I. P. (1968): On the Cause of Metabolc Dsorders n Cows and Dyspepsa n New-Bom Calves. V. Internatonal Meetng on Dseases f Cattle. Opatja-Yugosla~ya., s. 47. 26. Kruedener, R. V., (168Ş): Der Gammaglobulngehat des Her.<.b- [utes verendeter Kaelber n Verbndung mt bakterologschen Untersuchungsergebnssen. TeracrztI. Umschau, 23, 469-472. 27. Kuscher, A., (1961): Terramycne n der Behandlung und Prophylaxe der septschen Kaelberkrankheten. Wen er teraerzti. Mschr., 48, 755-761. 28. Leloğlu, N., (I 967): Erzurum ve Dolaylarında zole edlen Eeschercha Col Serotplernn tesbt üzernde araştırmalar. Doktora Tez. (Basılmamıştlr. ) 29. Letouse, J. L., (1969): Praxs Efahrungen mt enem neuen Serokolostrum zur Therape und Prophylaxe der neonatalen Kaelber-Infektonen. Prakt. Tcrarzt, o, 452-454. 3. Lupke, H., (I 966): Wetere Untersuchungen über M orbdtaetserschenungen be Kalbem n dem ersten Lebenstagen. IV. Internatonal Tagung der WeltgeselschaJt Jür Buatrk. Zürch. (Ayrı bası) 31. Mc DonaId, D. W. and Oakley, G. A., (1961): The Prophyactc Use of Blood n Colbacltoss f Calves. Vet. Rec., 73, 415-416. 32. Matthaeus, W., (1964): Wetere Untersuchungen zur Fraktonerung Rnder Serumprotenen mt 2-Aethoxy-6. 9-damnoakrdnlaktat verschedener Hersteller und deren RenhetsprüJung. ZbI. f. Bakt. Par. Inf. u. Hyg. Org., 222-229. 33. Mayr, A., (1966): Gammaglobuln-Prophylaxe be jungteren. Schweİz. Arch. f. Terhelk., 108, 337-38.
Buzağılarda Scptcacma 303 34. Mayr, A., (1968): PatllOgenese und Bekaempfung der nfekton Kaelbererkrankungen n der Neugebeorenen-Phase unter besonderer Berückschtgung ener Infektonsprophylaxe durch. künstlche Kembesedlung. Wener teraerztl. Mschr., 55, 65-83' 35. Mayr, A., Kalch,. und Mehnert, B., (1964): Kaelberkrank'heten. Wener. teraertzl. Mschr. (Festschrft J. Mchalka), 74-92. 36. Mayr, A., Wzgmann, G., Wzgınann, I. und Schleser, Th., (1965): Untersuchungen über nfektose Kaelbererkrankungen waehrend der Neugeborenen-Phase. Zbl. Vet. med., Rehe B, 12, 1-12. 37. Meese, M., (1965): Untersuchungen über das Antkörperspektrum des Rnder-Gammaglobulns. Arch. exper. Vet. med., 19, 345-349. 38. Möhlmann, H., (I 962): Wesen und Wrkung der Gammaglobuln und Perspektve hres Ensatzes n der Terhelkunde. Mh. Vet. med., 17, 934-941. 39. Oetjen, J., (I 967): In Betmg zur prophylaktschen Anwendeung von "Gammatonn" be Kaelbern. Dss. Hannover, (Ref. Landw. Zbl. 4-68/1 1-0686). 4. Resnger, R., (1965): Pathogeness and Preventon of Darrhea of Newborn ealves..1. Amer. Vet. Med. Assoc., 147, 1377-1386. 41. Renk, W., (1966): Forschungsergebnsse und Probleme der Aufzuchtkrankheten. Zbl. Vct. Med. Rehe B, 13, 95-02. 42. Saüer, A. and Lpkn, E. L., (1959): Electrophoretc and Immunologc Studes of Rvanol Fractonated Serum Protens. Proc. Soc. Exp. Bol. Med., 102, 220-222. 43. Sgnorg, G., (I 960): Uso delle mmunglob.ulne e della assocazone mmunglobulne - cloramfenkolo-colmcna nella profass a nel tattamento dell'enterte Colbacllare vtello. eln. Vet., Mlano, 93, 281-291 (Ref. Landw. Zbl. 6-71/05.0617). 44. Skusek, F., Brglez.. Gregorvc, V. und Buts, J., (1968): En Betrag zur Kenntns der Resstenz be neugeborenen Kaelbern gegen den enteropathogenen Stamm der E. col 78 : B 80. V. Internatonal Meetng on Dseases of Cattle. Optaja-Yugoslavya. s. 75. 45. Sınercek, Z., Marc, I., Vplnger, I. ımd Mladn, P., (1966): (Wrkung von prophylaktschen Verabfolgung von Gamma-Globuln auf das Auftreten und Dauer de Darrhoe be jungen Kaebern). Veternarja-Saray Bosna., 15, 5 7-52. (Ref: Landw. Zbl. 4-67/11-0553) 46. SokoI, A., SzakalI, J. und Neınes, D., (1957): (Prophylaxe der Verluste neugeborenen K aelber mttels Gammaglobuln- Vtamn-Ant-
304 Cemal N. Aytuğ. Mustafa Ulutaş - Nadr Antan botcakomplex). Akad. zemed. vet. med., Kosce, 2, 443~458 (Ref: Landw. zbl. Abt. IV, 1958, s. 754). 47. Urban, V. P., (lg68): Nonspesfc Immunglobulne n the Prophylaxs and Treatment of Dyspeps n New Bom Calves. V. Internatonal Weetng on Dseases of Cattle. Opatja-Yugoslavya, s. 68. 48. Valette, L. R., (lg67): Denevr des antcorps par le voe dgestve chez le veau nouveau-ne. BulI. Acad. Vet. France., 4, 347-34g. 4g. Veterner Çalışmaları ve Hayvancılık statstkler Ig57-66 (Tarım Bakanlığı Vet. ı~.genel Müd. Yay., Ig70). 5. Walser, K. und Bruınıner, H., Ig67: Expermentelle Untersuchungen zur Prophylaxe der Kaelber mt Immunglobuln. BerI. Münch. teraerzti. Wschr., 80, 21-25. 51. Walser, K. und Plank, P., (lg68): Praxsversuche zur Prophylaxe der Colsepss der Kaelber mt enem Ant-E. col-hypermmunglobuln. TeraerztI. Umschau., 23, 286-288. 52. Walzl, H., Hunyady, G. und Radu, N., (lg66): De Gammaglobulntherape be Hausteren. Wener teraerzti. Mschr., 53, 57 1-576. 53. Walzl, H., Hunyady, G. und Radu, N., (lg66): Untersuchungen mt enem Gammaglobuln Praeparat. BerI. Münch. teraerzti. Wschr., 79, 1721175.. 54. Wlleınart, J. P., Buss, G. et Gacogne, J. -P., Rıg67): La lutte contre la septceme du veau nouveau-ne essa de prophylaxe de la colbacllose par vaccnaton. BuH. mens. Sac. vet. prat. France,.5, 319-346 (Ref: Landw. ZbI. 4-68/og-60g). 55. Wlleınart, J. P., Leresche, F. et Buss, G., (lg67): La lutte sontre la septceme du veau nouveau-ne prophylaxe et'tratement des nfecıous neo-natales par une preparaton lıbase de Gammaglobulne. BuH. mcns. Sac. vet. prat. France., 5, 365-376. 56. Wttınann, W. und Kokes, R., (lg64): Uber de Anwendung von Rndergammaglobuln. (Dessau) n der Kaelberaufzucht. Mh. Vet. med., ıg, 449-452. 57. Zureck, F. und Schwarz-Zureck, I., (1963): Versucche zur Bekaempfung von K aelberkrankheten mt Rndergammaglobuln (Dessau). Mh. Vet.med., 18, 363-e70' razı "Derg razı Kuruluna" 9. 8. 1972 günü gelmştr.