Yenileme kararları Bu dersin amacı Elimizdeki varlığı serviste tutmalı mıyız yoksa yeni bir makine ile değiştirmeli miyiz sorusuna cevap vermektir. Bu alternatifler birbirini dışlayan alternatiflerdir, yani bir alternatife karar verdiğimiz zaman diğer alternatifi uygulayamayız. 1
Yenileme nedenleri Performansta meydana gelen azalma: Zamanla yıpranmaya bağlı olarak beklenen verimlilikte ve güvenirlikte azalma meydana gelmektedir. Bunun sonucu olarak operasyon ve bakım maliyetleri artmakta, kalite azalmakta, ve güvenlik sorunlarıyla karşılaşılmaktadır. Beklentilerde meydana gelen değişiklikler: İhtiyaç olarak ortaya çıkan hız, kesinlik ve diğer özelliklerin mevcut makine ile yerine getirilememesi. Modası geçmek: Uluslar arası rekabet ve hızla gelişen teknoloji ile birlikte kullanılan sistemler ve varlıklar yeterli derecede performans gösterse bile yeni gelen makinelere göre daha performansız olarak çalışmaktadır. Ekonomik Ömür Bir sabit varlığın kendisine atfedilen işlevi veya hizmeti istenilen düzeyde yapabildiği zaman dilimine verilen addır. Ekonomik ömür özellikle aşınma ve yıpranma hesaplarının yapılmasında önemli bir göstergedir. Toplam Yıllık Masraf = - Makine için harcanan meblağ Yıllık operasyon maliyetleri Makine için harcanan meblağ= -İlk maliyet + Hurda değeridir 2
Ekonomik Ömür Maliyetlerin Yıllık Değer, TL/yıl Ekonomik Servis Süresi Yıllar Aşağıdaki tabloda güncel değeri 13 000 dolar olan bir makinenin yıllık hurda değerleri ve senelik operasyon maliyetleri verilmiştir. 10% MARR değeri için ekonomik ömrünü bulunuz? Yıl Hurda değeri ($) Operasyon maliyeti ($) 1 9000-2500 2 8000-2700 3 6000-3000 4 2000-3500 5 0-4500 3
Ekonomik Ömür 14000 12000 13000 10000 8000 7800 6556,664 Toplam Yıllık Maliyet 6000 6176,3 6132,21 Makine için Harcanan Meblağ 4000 Yıllık Operasyon Maliyeti 2000 0 0 1 2 3 4 10 000 liraya küçük bir kompresör almak mümkündür. Bu kompresörün hurda değeri önemsenmeyecek kadar küçüktür. Yıllık operasyon ve bakım masrafının ilk yıl için 1500 lira olduğu ve her sene yılda 750 lira artacağı tahmin edilmektedir. Buna göre MARR değeri 8% için bu kompresörün ne zaman değiştirilmesi gerekliliği düşünülmeye başlanmalıdır. 4
Yenileme karar vermesinde kullanılan metodlar Harici Bakış (Fırsat maliyet) Yöntemi Kazanç ve Masraf Yöntemi Karşılaştırmalı Kullanım Değeri Yöntemi Eğer üç metodu doğru şekilde uygularsanız, üç metot da aynı sonucu verir. Harici Bakış (Fırsat masrafı) Yöntemi Firma dışından bir bakış açısı getirdiği için dışarıdan bakış açısı adı verilir. Diğer bir adı da fırsat maliyet yaklaşımıdır. Bunun nedeni ise elde varlığın tutulmasına karar verildiği zaman hurda değerinden elde edilecek gelirin kaybedilmesindendir. Bu metod da elde makinenin hurda değeri elde tutulması durumunda fırsat maliyeti olarak düşünülerek, sanki elde ki makinenin ilk maliyeti olarak düşünülür. 5
Bir ABC firması 10 yıl daha ömrü olan bir kule vince sahiptir. Bu firmanın şu anki hurda değeri 60 000 TL dir, ama firmanın bu makineyi kullanabilmesi için acil olarak 30 000 TL ye tamir ettirmesi gerekmektedir. Bu kule vincin bundan sonraki yıllık operasyon ve bakım masraflarının 20 000 Tl olacağı düşünülmektedir. Tamir ettirdikten sonra kullanıma devam edilmesi durumda 10 sene sonunda kule vincin hurda değerinin 0 TL olacağı tahmin edilmektedir. Diğer bir alternatif ise160 000 TL ye 10 yıllık ömrü olan yeni bir kule vinç almaktır, bu kule vincin 10 yıl sonundaki hurda değeri 30000 TL olacağı tahmin edilmektedir. Yıllık operasyon ve bakım masraflarının da 10 000TL olacağı düşünülmektedir. MARR değeri %10 olduğuna göre bu makinenin yenileme yapılıp yapılmamasına net bugünkü değerilerini düşünerek Harici bakış yönetimiyle bulunuz? Kazanç ve Masraf Yöntemi Bu alternatife içeriden bakış yöntemi de denir. Bu alternatifte Bu alternatifi seçersem ne kadar harcanırım ve ne kadar kazanılırım sorusuna cevap aranır. Diğer bir deyişle, eski makineyi tutmakla ne kadar harcayacağımı veya ne kadar kazanacağımızı veya eldeki makineyi yeni makine ile değiştirirsem ne kadar harcayacağımı veya ne kadar kazanacağımızı bulmaya çalışırız. Bu nedenle bu yöntemde eldeki makinenin nakit akış diyagramını çizerken hurda değerini düşünmeden nakit akış diyagramımızı oluştururuz. Yeni makinenin nakit akış diyagramında ise eski makinenin satışından gelen parayı bir girdi olarak düşünerek işlemlerimizi yaparız. 6
Bir ABC firması 10 yıl daha ömrü olan bir kule vince sahiptir. Bu firmanın şu anki hurda değeri 60 000 TL dir, ama firmanın bu makineyi kullanabilmesi için acil olarak 30 000 TL ye tamir ettirmesi gerekmektedir. Bu kule vincin bundan sonraki yıllık operasyon ve bakım masraflarının 20000 Tl olacağı düşünülmektedir. Tamir ettirdikten sonra kullanıma devam edilmesi durumda 10 sene sonunda kule vincin hurda değerinin 0 TL olacağı tahmin edilmektedir. Diğer bir alternatif ise160000 TL ye 10 yıllık ömrü olan yeni bir kule vinç almaktır, bu kule vincin 10 yıl sonundaki hurda değeri 30000 TL olacağı tahmin edilmektedir. Yıllık operasyon ve bakım masraflarının da 10000TL olacağı düşünülmektedir. MARR değeri %10 olduğuna göre bu makinenin yenileme yapılıp yapılmamasına net bugünkü değerilerini düşünerek kazanç ve masraf yöntemiyle bulunuz? Karşılaştırmalı Kullanım Değeri Yöntemi Bu yöntemde ise amacımız yeni makineyi kaça almalıyız ki iki alternatif birbirine eşit olsun sorusunu cevaplamaya çalışmaktır. Eğer bulduğumuz değer makinenin gerçek değerinden büyük ise yeni makineyi alma alternatifini seçeriz. Eğer bulduğumuz değer makinenin gerçek değerinden küçük ise bu sefer eldeki makineyi kullanmaya devam ederiz. 7
Bir ABC firması 10 yıl daha ömrü olan bir kule vince sahiptir. Bu firmanın şu anki hurda değeri 60 000 TL dir, ama firmanın bu makineyi kullanabilmesi için acil olarak 30 000 TL ye tamir ettirmesi gerekmektedir. Bu kule vincin bundan sonraki yıllık operasyon ve bakım masraflarının 20000 TL olacağı düşünülmektedir. Tamir ettirdikten sonra kullanıma devam edilmesi durumda 10 sene sonunda kule vincin hurda değerinin 0 TL olacağı tahmin edilmektedir. Diğer bir alternatif ise160 000 TL ye 10 yıllık ömrü olan yeni bir kule vinç almaktır, bu kule vincin 10 yıl sonundaki hurda değeri 30000 TL olacağı tahmin edilmektedir. Yıllık operasyon ve bakım masraflarının da 10 000TL olacağı düşünülmektedir. MARR değeri %10 olduğuna göre bu makinenin yenileme yapılıp yapılmamasına net bugünkü değerilerini düşünerek karşılaştırmalı kullanım değeri yöntemi bulunuz? Dört yıl önce bir firma 80000 TL ye ekonomik ömrü 8 yıl olan bir ekskavatör almıştır. Bu ekskavatörün 8 yıl sonundaki hurda değeri sıfır olarak tahmin edilmektedir. Operasyon ve bakım masrafı olarak yılda 20000 TL ödenmektedir. Ayrıca, firma bu bakım sırasında günlüğü 500 TL olan bir ekskavatörü 45 günlüğüne kiralamak zorunda kalmaktadır. Firma şuan makinanın hurda değerinin 10000 TL olduğunu bilmektedir. Firma diğer bir alternatifte ise 85000 liraya yeni bir makina alabilmektedir. Bu makinenin ömrü ise 5 yıldır ve 5 yıl sonunda hurda değeri sıfır olduğu tahmin edilmektedir. Operasyon ve bakım masraflarının eski makine ile aynı olacağı tahmin edilmektedir, fakat alınan yeni makine kiralama gereksinimini ilk dört yıl için ortadan kaldırmaktadır. MARR değeri %10 ise eşit seri ödemeler yaklaşımını göz önüne alarak karşılaştırmalı kullanım değeri yöntemi ile hangi alternatifin seçilmesi gerektiğine karar veriniz. 8
Bir inşaat firması ellerindeki bir pompanın yenilenmesini düşünmektedir. Eski pompa yıllık 50 000 TL operasyon ve bakım masrafına sahiptir. Ayrıca 5 yıl daha kullnılabilecek durumdadır. Yapılan araştırma sonunda 25 000 liraya satılabileği ortaya çıkmıştır. Diğer tarafından, yerine alınabilecek pompanın alış fiyatı 120 000 Tl dir. 5 yıl sonunda da 50000 liralık hurda değere sahiptir. Yıllık operasyon ve bakım maliyetinin yılda 20 000 TL olacağı tahmin edilmektedir. %20 MARR değeri için bugünkü değer yaklaşımı ile kazanç ve masraflar yöntemiyle yeni makinenin daha karlı olup olmadığına karar veriniz. Çözüm 0 1 2 3 4 5 50000 50000 50000 50000 50000 50000 25000 0 1 2 3 4 5 120000 25000 25000 25000 25000 25000 9
Çözüm Eski makineyi yeni makine ile değiştir 10