Paukkale Üiversitesi Mühedislik Bilileri Dergisi Paukkale Uiversity Joural of Egieerig Scieces Paylaştırılış etropi kavraıı kuraklık ölçütü olarak kullaılabilirliği Applicability of apportioet etropy as a drought idex Ülker Güer BACANLI 1*, Türkay BARAN 2, Fatih DİKBAŞ 1 1İşaat Mühedisliği Bölüü, Mühedislik Fakültesi, Paukkale Üiversitesi, Deizli, Türkiye. ugbacali@pau.edu.tr, fdikbas@pau.edu.tr 2İşaat Mühedisliği Bölüü, Mühedislik Fakültesi, Dokuz Eylül Üiversitesi, Deizli, Türkiye. turkay.bara@deu.edu.tr Geliş Tarihi/Received: 13.11.2015, Kabul Tarihi/Accepted: 20.06.2016 * Yazışıla yazar/correspodig author doi: 10.5505/pajes.2016.80664 Araştıra Makalesi/Research Article Öz Kuraklık, e öeli doğal afetlerde biridir. Suula çalışaı teel aacı, kuraklık ölçütü olarak Paylaştırılış Etropii (PE) kullaılabilirliğii araştıraktır. Bu aaçla, Kuzey Ege bölgesideki istasyoları yağış gözle verileride hareketle, Stadart Yağış İdeksi (SYİ), ve PE kuraklık ideksleri belirleerek karşılaştırılıştır. Suula çalışada, Kuzey Ege Bölgeside uzu süreli yağış verileri ola 29 istasyo ele alııştır. Çalışaı souçları, bir yada PE yöteii kuraklık ölçütü olarak kullaılabileceğie ilişki souçlar verirke; diğer yada Kuzey Ege Bölgesi içi kuraklık dögülerii belirleesie katkıda buluuştur. Aahtar kelieler: Kuraklık, Kuraklık paraetreleri, Etropi, Kuzey Ege bölgesi Abstract Drought is oe of the ost iportat atural disasters. The ai ai of the preset study is to ivestigate the applicability of the Apportioet Etropy (AE) as a drought idex. For this purpose, the Stadard Precipitatio Idex (SPI) ad the AE ethod as a drought idices were ivestigated ad copared for othly precipitatio data i Norther Aegea Regio. I the preseted study, 29 gaugig statios with log ter observatios are evaluated i Norther Aegea Regio. The results of the study showed that PE ethod ca be used as a drought idex ad the aalysis of drought results cotributed to the idetificatio of drought periods for the Norther Aegea Regio. Keywords: Drought, Drought paraeters, Etropy, Norther aegea regio 1 Giriş Kuraklık, calıları yaşaıda olusuz etkileri ola, ciddi ekolojik probleleri yaşaasıa sebep ola doğal bir afettir. Kuraklık, yağış yetersizliği, yüksek sıcaklık, yüksek rüzgâr hızı ve düşük e içeriği gibi iklisel faktörleri etkisi ile ortaya çıkar [1]. Kuraklık çok yavaş gelişir. Kuraklık, tarısal üretide azalaya, souçta kıtlık, açlık ve ölülere ede olabildiğide oldukça öeli sosyal ve ekooik soruları yaşaasıa sebep olaktadır. Kuraklığı taşıdığı tehlikelere karşı öleler alabilek içi, kuraklığı ayrıtılı icelee yöteleri ile belirleek ve izleek gerekektedir. Araştıracılar, kuraklık şiddetii belirleyebilek içi farklı yöteleri (öreği Paler, Eriç, Stadart Yağış İdeksi (SYİ), De Martoe, Thorthwaite vb. yöteleri) iceleişler; bu yöteleri kuraklığı taılaaı yaı sıra kuraklık ve hidrolojik/eteorolojik olaylar arasıdaki etkileşileri belirleek içi kullaışlardır. Kuraklık aalizi içi öerile ölçütler, su bütçesi hesaplaalarıa dayaaktadır. Bu aaç içi yağış iktarı girdi, buharlaşa çıktı gibi teel paraetreler belirleir. Hidrolojik odelleri yeide yapılaası içi öerile ölçütlerde karşılaşıla ikileler aşağıda ifade edilektedir: Çok paraetreli odellerde, birde fazla paraetrei ağırlıklarıı hesaplaasıda tahi hatalarıı sebep olduğu belirsizlikler görülür. Model paraetrelerii yeide belirleesi ise, kapsalı veri kayıtlarıı toplaasıı gerektireceğide geellikle zor ve pahalıdır. Basit odellerde ise, hidrolojik sürekliliği bir parçası ola potasiyel evapotraspirasyo, buharlaşa, terlee veya zei eii içere çeşitli fiziksel olayları etkisi ihal edilektedir. SYİ, uzu süreli kuraklığa karşı kısa süreli kuraklık gibi farklı zaa ölçekleride karşılaştırabile avatajıa [2],[3], ispete basit bir algoritaya sahiptir [4]-[6]. SYİ bu avatajları edeiyle, e yaygı kullaıla kuraklık göstergesi iteliğidedir. Farklı ülkelerde, farklı yağış rejileride araştıralar yürüte çok sayıda araştırıcı, kuraklığı izleek içi SYİ yöteii kullaıştır [7]-[12]. Acak, yukarıda belirtildiği gibi, basit bir odel olarak taılaa SYİ, sadece yağış değerlerie bağlı olarak taılaa bir paraetre olduğuda, kuraklık açısıda büyük öe taşıya potasiyel evapotraspirasyo, zei ei gibi paraetreleri etkisii ihal etektedir. Kuraklık aalizide, etropi kavraıa dayaa paylaştırılış etropi (PE) de kullaılabilektedir[12]. Etropi, rastgele karakterdeki hidrolojik süreçlerde gözle soucu elde edile edile bilgi=giderile belirsizliği ölçüsü olarak taılaaktadır. Paylaştırılış etropi değeri ise, gözlee sürece ait tü gözleleri dikkate alarak, gözleleri frekası esasıda dayaarak hesaplaa, bu edele hidrolojik süreci zaaa ait hafızasıı da içere bir paraetredir. Bu edele, doğruda olasa da dolaylı olarak zei ei (yağışlı bir döe ardıda gele kurak döe başlagıcı), ya da potasiyel evapotraspirasyo (kurak bir döe sorası gele yağışlı döe) etkilerii de içerektedir. Suula çalışada, Kuzey Ege Bölgesi'de istasyolarda uzu süreli yağış verilerie dayaarak kuraklık aalizi yapılış; bu aaçla yaygı olarak kullaıla SYİ ile yei bir ölçüt olarak paylaştırılış etropi (PE) i değerleri karşılaştırılıştır. 2 Veriler Suula çalışada, Kuzey Ege Bölgeside değerledirile istasyoları kouları Şekil 1 de veriliştir. Kuzey Ege 232
bölgesi içide, farklı yağış özelliklerie sahip akarsu havzalarıda bulua uzu süreli istasyolara ait yağış verileri kullaılıştır. Tablo 1 de suuluş ola istasyolar, Marara(2), Susurluk (3), Kuzey Ege (4), Gediz (5) ve Küçük Mederes (6) olak üzere beş farklı havzaya yayılaktadır. Kuzey Ege Bölgesi i büyük bir kesiide Akdeiz ikliii, Kuzey Ege Bölgesi i iç kesileride ise Marara (Geçiş) ikliii etkili olduğu görülektedir. Akdeiz İklii, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır [13]. Şekil 1: Kuzey Ege bölgesi [23]. Kuzey Ege bölgesii batısıda yıllık ortalaa yağış 624-691 arasıda değişekte ike, bölgei doğusuda ortalaa yağış değerleri 541 ile 623 arasıda değerlere azalaktadır. Ortalaa yağışlı gü sayısı ise batıya doğru ilerledikçe azalaktadır. Kuzey Ege sahilleride yıllık ortalaa yağışlı gü sayısı 52-60 gü arasıda değişirke, Kuzey Ege i iç bölgeleride 81-100 yağışlı gü aralığıdadır. Suula çalışada, Kuzey Ege Bölgesideki yağış gözle istasyolarıı tüü değerlediriliş; acak kuraklık aalizi içi uzu süreli gözlelere sahip ola istasyolar seçiliştir. 3.1 Etropi yötei 3 Kuraklık şiddeti yötei "Etropi" keliesi, ilk olarak Classius tarafıda "trasforasyo"da türetilerek kullaılıştır. Etropi kavraı klasik terodiaik kayaklı olup, Boltza daha sora tarafıda "alzeei bir bölüüü oluştura parçacıkları ikroskobik durularıı sayısı" olarak itelediriş ve "tü bu bölüleri aa akroskopik bedee bezer görüdüğüü" ifade ediliştir [14],[15]. Bilgi kuraıda etropi, bir iletii gözleesi soucuda süreç hakkıda elde edile bilgi içeriğii taılaaktadır. Bu bağlada etropi kavraı iletişi kuraıda 1948'de Shao tarafıda taıladığı biçiiyle ifade edilektedir. Shao a göre etropi kavraı, birbiride bağısız, kesikli ve farklı olasılıklara sahip işaretleri veya sebolleri oluşturduğu bir bilgi kayağıda iletile her bir sebol başıa düşe bilgi iktarı biçiide ifade edilektedir. Shao, esaj iletiii stokastik bir olay olduğu görüşü ile bir işaret veya sebol dizisii oluştura her eleaı belirli olasılıklara göre değer aldığıı ve her bir değeri kedide öce gele bir veya birkaç sebole bağlı olduğuu ifade etektedir. Bu yaklaşıa göre, herhagi bir zaada bilgi kayağıı veya iletişi vericisii çıktısı rastgele bir değişke olarak düşüülelidir [16]. Bilgi kuraıda taıladığı biçiiyle etropi, pek çok farklı alada kullaı olaağı buluştur. Su kayakları ühedisliğide, rastgele karakterdeki hidrolojik süreçleri içerdiği belirsizliği ölçüsü, paraetre tayii, havza orfolojisi, hidrolojik süreçler arasıda bilgi aktarıı, vb. çok farklı alalarda kullaılış ola etropi, hale yei alalarda kullaı olaağı bulaktadır. Etropi kavraıı su kayakları ve hidrolojideki farklı kullaıları çeşitli yayılarda ayrıtılı olarak veriliştir [17],[18]. Tablo 1: Kuzey Ege bölgesideki istasyoları özellikleri. Havza Adı (Nuarası) Marara (2) Susurluk (3) Kuzey Ege (4) Gediz (5) Küçük Mederes (6) Meteoroloji İstasyoları Adı Nuarası Ele ( o ) Boyla ( o ) Verileri Başlagıç Yılı Erdek 17635 40.24 27.48 1964 Çaakkale 17112 40.09 26.24 1950 Gökçeada 17110 40.11 25.54 1967 Göe 17674 40.06 27.39 1967 Balıkesir 17152 39.39 27.52 1950 Bigadiç 17698 39.24 28.08 1971 Dursubey 17700 39.35 28.37 1965 Badıra 17114 40.19 27.59 1950 Keleş 17695 39.55 29.04 1966 M.K.Paşa 17675 37.52 28.24 1939 Siav 17748 39.05 28.59 1972 Ayvalık 17175 39.19 26.42 1964 Bergaa 17742 39.08 27.11 1963 Bozcaada 17111 39.50 26.04 1967 Burhaiye 17722 39.30 26.58 1975 Dikili 17180 39.04 26.53 1950 Edreit 17143 39.34 27.01 1962 Akhisar 17184 38.54 27.49 1950 Alaşehir 17797 38.21 31,25 1964 Maisa 17186 38.37 27.26 1950 Salihli 17792 40.23 28.08 1965 Turgutlu 5615 37.57 27.42 1984 Borova 17790 38.28 27.13 1963 Çeşe 17221 38.18 26.18 1964 İzir 17220 38.26 27.04 1950 Kuşadası 17232 37.52 27.15 1939 Seferihisar 17820 38.14 26.51 1960 Selçuk 17854 38.29 27.22 1967 Ödeiş 17822 40.02 27.58 1964 Rastgele bir değişkei etropisi, bilgi içeriğii ölçütüdür. Bilgi içeriği içi kullaıla, arjial etropi [H(X), H(Y)] süreci gözleesi soucuda giderile belirsizlik ile eş alalıdır. İki Havza Alaı (k 2 ) 24100 22399 10003 18000 6907 Ortalaa Yükselti () 46.12 426.28 21.48 116.61 33.65 Yıllık Ort. Yağış () 766 730 730 639 740 233
değişkeli duru içi X ve Y gibi iki farklı hidrolojik sürece ait ortak bilgi, ortak etropi [H(X,Y)] ile, iki değişke arasıdaki koşullu bilgi, koşullu etropi [H(X Y)], iki değişke arasıda aktarıla bilgi ise trasiforasyo T(X,Y) ölçütüyle ifade edilektedir [19]. H(X) = p(x i ) log p(x i ) H(X, Y) = p(x i, y j ) log p(x i, y j ) j=1 H(X Y) = p(x i, y j ) log p(x i y j ) j=1 T(X, Y) = p(x i, y j ) log ( p(x i, y j ) p(x i )p(y j ) ) j=1 x ve y, ayı olasılık uzayıda taılaış xi (i= 1, 2,, ) ve yj (j= 1,2,, ) değişkeler; p(xi) kesikli, p(xi, yj), oktasal ve p(xi yj) koşullu olasılıklar olarak taılaırlar [20]. 3.2 Paylaştırılış etropi (PE) kavraı Paylaştırılış Etropi (Apportioet Etropy-PE)kavraı, zaa dizisi iteliğideki bir hidrolojik süreci gözleiş bölülerii frekaslarıa dayaılarak belirleek olup, gözleler soucu süreç hakkıda kazaıla bilgiyi zaa serisi olarak taılaa olaağı verektedir. Paylaştırılış etropi kavraı (PE), gülük [21] ve aylık [22] yağışlar içi kullaış; kuraklık paraetrelerii belirleeside kullaı olaakları da araştırılıştır [12],[23]. Yağış dizileri içi paylaştırılış etropi (PE) değeri hesaplaırke, ilk adıda gülük veya aylık yağış iktarları (ri) toplaarak topla yağış (R) değeri buluur: 12 R = r i Topla yağış iktarı dikkate alıarak, gülük/aylık yağış iktarıı orasal kütlesi (ri/r) biçiide belirleecektir. Bu değer, frekas değeri (oluşa olasılığı) olarak taıladığıda, (1) deklei ile taılaa arjial etropi ifadesie bezer biçide, paylaştırılış etropi (PE) buluabilir. Dolayısıyla, aylık yağışlar içi PE ifadesi 12 aylık yağışlar dikkate alıarak aşağıdaki biçide yazılacaktır: 12 PE = (r i /R) log 2 (r i /R) Burada, log2; 2 tabaıa göre logaritadır. Zaa serisi içide etropi değerleri, ri i sırasıda bağısız olduğuda, PE hesabı yapıldığı gözle istasyou (lokasyo yer) içi yağış ve/veya sıcaklığı değişiii ölçek içi de kullaılabilecek bir ölçüt olaktadır. Ayı istasyoda yıl süresice gözleiş değerler kullaıldığıda, uzu süreli PE değerleri gidiş grafiği elde etek ükü olaktadır. Uzu döe içi yıllar bazıda hesaplaış bu zaa serisii ortalaası (PE ): (1) (2) (3) (4) (5) (6) PE = ( 1 ) PE i İfadesiyle hesaplaacaktır. :Uzu döe ortalaaları dikkate alıdığıda, PE değerlerii ortalaada değere ola uzaklığıa bağlı olarak söz kousu yıl içi kuraklık/sulaklık taıı yapak ükü olacaktır. Uzu döede, yıllık topla yağışları dağılııı oral dağılıa yakısayacağı bekleeceğide, kuraklık ölçütü sııfladırası içi söz kousu istasyoa ait hesaplaış PE değerlerii beklee değeri kabul edilebilecek uzu döe ortalaa (PE ) ve paylaştırılış etropi değerleri içi hesaplaa varyas değerleri kullaılıştır. Kuraklık ideksi sııfladırası Tablo 2 deki gibi yapılıştır [23]. Tablo 2: Paylaştırılış etropii kuraklık ideksi sııfladırası [23]. Paylaştırılış Etropi (PE) PE + (2 Var(PE)) [PE + (2 Var(PE))] [PE + ( Var(PE))] [PE + ( Var(PE))] [PE + ( Var(PE)/2)] [PE + ( Var(PE)/2)] [PE ( Var(PE)/2)] [PE ( Var(PE)/2)] [PE ( Var(PE))] [PE ( Var(PE))] [PE (2 Var(PE))] PE (2 Var(PE)) 3.3 Stadart yağış ideksi yötei (7) Sııf Şiddetli Sulak (ŞS) Sulak (S) Yarı Sulak (YS) Noral (N) Yarı Kurak (YK) Kurak (K) Şiddetli Kurak (ŞK) Kuraklığı taılaak aacıyla Stadartlaştırılış Yağış İdeksi (SYİ) yötei ilk olarak McKee ve diğ. [2] tarafıda geliştiriliştir. SYİ değeri, SYİ = x i μ σ şeklide taılaır. Deklede, x i yağış iktarı; µ ortalaa; σ stadart sapadır [2]. Bu yötee göre, kurak ve sulak döeleri sııfladırıla esası Tablo 3 te suuluştur [2],[3],[5],[6],[8]. Tablo 3: SYİ sııfladırası [2],[3],[5],[6],[8]. (8) SYİ Değerleri Kuraklık Sııfı 2 Çok Şiddetli Yağışlı (ÇŞY) 1.50 ~ 1.99 Çok Yağışlı (ÇY) 1.00 ~ 1.49 Orta Şiddetli Yağışlı (OŞY) 0.99 ~ 0 Noral (N) 0 ~ -0.99 Norale Yakı Kuraklık (NYK) -1.00 ~ -1.49 Orta Şiddetli Kuraklık (OŞK) -1.50 ~ -1.99 Şiddetli Kuraklık (ŞK) - 2 Çok Şiddetli Kuraklık (ÇŞK) SYİ değerlerii hesaplaasıda; yağış eksikliğii farklı su kayaklarıa etkisi dikkate alıarak ölçütlerdeki değişileri gözleeceği 3, 6, 12, 24 ve 48 aylık (i) gibi farklı zaa dilileri belirleir. Bu zaa dilileri yağıştaki eksikliği kullaılabilir 234
su kayaklarıa ola etkisii e kadar sürede hissedilebileceği gibi sübjektif bir atığa göre seçiliştir. Dolayısıyla, SYİ değerleri belirleirke, gözlee yağış dizisi içi alt gruplar halide yeide oluşturula veri setleri içi dikkate alıa zaa diliie bağlı hesaplaa ortalaa, stadart sapa değerleri kullaılaktadır. SYİ değerlerii oralize edilesi soucuda, o istasyoa ait yağış dizileride he zaa ve he de ala bazıda ola değişkelikleri dikkate alıdığı düşüülektedir [2],[3],[5],[6],[8]. 4 Bulgular 4.1 Stadart yağış ideksi bulguları Çalışada SYİ hesabıda 3, 6, 9, 12 ve 24 aylık zaa dögüleri dikkate alııştır. Yağıştaki azalaı kuraklık üzeride etkisii hagi sürede deva edeceği ögörüleediğide, farklı zaa dögüleri içi aaliz gerçekleştiriliştir. Suula çalışada, evsilik değişi içi 3 ve 6 aylık kısa dögü, yıllık değişi içi 9 aylık orta dögü; uzu süreli kuraklık ölçütü olarak 12 ve 24 aylık SYİ değerleri iceleiştir. Tü istasyolar içi elde edile SYİ değerleri, Şekil 2 de İzir istasyou 3, 9 ve 24 aylık zaa dögüleri içi suuluş ola gidiş grafikleri biçiide elde ediliştir. Geel olarak, tü istasyolar içi SYİ değerleri icelediğide, grupladıra değeri arttıkça, bekleeceği gibi kuraklığı tekrarlaa sayısı düşekte, acak etki süresi artaktadır. Öreği, üç ay grupladıra dögüsü kullaıldığıda kuraklık görüle sıklığı artarke (Şekil 2a), etkisi kısa süreli (5-6 ay) hissedilektedir. Dögü arttıkça kuraklığı etki süresi (10-11 ay) artakta (Şekil 2b ve c), acak bekleildiği gibi görüle sıklığı azalaktadır. Kuzey Ege Bölgeside Küçük Mederes içi 3, 6, 9, 12 ve 24 aylık zaa dögüleride SYİ i orasal frekası Şekil 3a ilâ 3e de veriliştir. Kurak, oral ve sulak döeler zaaı yüzdesi ciside taılaarak (Şekil 3) istasyo bazıda kıyaslaa yapıldığıda; SYİ hesabıda kullaıla dögüü (3 ilâ 24 ay) yarattığı alalı bir fark görüleiştir. Acak, kısa dögülerde (3-6 ay) orale yakı ve orta şiddetli kuraklıklar daha çok görülürke (Şekil 3a ve b), SYİ hesabıda kullaıla süre artıkça (12-24 ay), ayı istasyolarda şiddetli ve çok şiddetli kuraklığı frekası artaktadır (Şekil 3c ve d). Stadardize Yağış İdeksi bulgularıa göre, Kuzey Ege Bölgesi'deki istasyoları kuraklık frekasları %35 ve %68 arasıda; sulaklık oraları %12 ve %32 arasıda, oral yağış oraları %8 ve %51 arasıda değişiştir. SYİ aaliz souçlarıa göre istasyo bazıda kıyaslaa yapıldığıda, kurak, oral veya sulak döeleri orasal dağılııda istatistiksel açıda alalı bir değişiklik görüleiştir. Zaa dögülerie bağlı olarak, kısa sürede oluşa frekas dağılılarıı süre artışıa bağlı olarak basıklaştığı (Şekil 3) görülektedir. Şekil 2: İzir istasyou içi 3, 9 ve 24 aylık zaa dögüleri içi SYİ gidişleri. Şekil 3: Küçük Mederes Havzası içi; (a): 3 Aylık, (b): 6 Aylık, (c): 9 Aylık, (d): 12 Aylık ve (e): 24 Aylık zaa dögüleride SYİ i orasal frekası. 4.2 Paylaştırılış etropi (PE) bulguları Yağış ve paylaştırılış etropi (PE) grafikleri bezer eğililer gösterelerie rağe, PE değerleri özellikle kurak döelerde alıa yağış etkisie daha duyarlı görüektedir. Bezer şekilde, paylaştırılış etropi değerleri topla yağış 235
iktarı yüksek olakla birlikte, yağışı yıl içideki dağılııı çok çarpık olası duruuda SYİ gibi hızlı yükseleektedir. PE gidişleri icelediğide, değerleri yağışı yıl içide dağılııa bağlı olarak değiştiği, ayı yağış iktarıa sahip yıllar içi, yağışı zaa dağılııa bağlı olarak farklı PE değerleri hesapladığı görülektedir. Kuzey Ege bölgesideki istasyolar içi paylaştırılış etropi değerleri hesaplaıştır. Paylaştırılış Etropi (PE) değerlerii, orasal frekasları Şekil 4 te suuluştur. Stadardize yağış idekside olduğu gibi dögüler içereye, sadece zaa serisi olarak icelee yağış dizisii, ilgili yıl içideki dağılııa bağlı ola PE değerleri, kısa döe içi hesaplaa SYİ değerleriyle uyuludur [12],[23]-[25]. Şekil 3 ile Şekil 4 (Küçük Mederes Havzası) ayı istasyolar içi hesaplaış ola kuraklık ideksleri SYİ ile PE değerlerii karşılaştırılasıda görülebileceği gibi, SYİ içi sııfladıra aralığıdaki farklılıkta kayaklaa küçük orasal değişiler dışıda kısa süreli (3 ay) SYİ değerleriyle, PE değerleri oldukça uyuludur. Şekil 4: Paylaştırılış Etropi Yöteie göre hesaplaış orasal frekaslar. Kuzey Ege bölgeside örek bazı istasyolar içi PE ve 3 aylık SYİ değerlerii kurak, oral ve sulak döeler içi karşılaştırılası Şekil 5 te veriliştir. Kıyaslaada, tü kurak-oral ve sulak döeler dikkate alııştır. Bu souçlar, PE i kuraklık ölçütü olarak kullaılabileceği hususuda olulu fikir verektedir. Şekil 5: Kuzey Ege Bölgeside çeşitli istasyoları SYİ ve PE değerlerii karşılaştırılası. 5 Souçlar Kuraklık, yaz veya kış evsiide topla yağışı ortalaa değerleride bir azala olarak algılaabilir. Kuzey Ege Bölgesi'de istasyolarda sağlaa uzu vadeli gözle verileride hesaplaa SYİ gidişleri (Şekil 2) bölgede 20 yıllık periyotlarla gözlee kuraklık döelerii gösterekte, her dip değer bir öcekide şiddetli bir kuraklığa işaret etektedir. Dolayısıyla, çalışa bir kez daha su kayaklarıı sürdürülebilir yöetii açısıda, kurak sulak döeleri daha ayrıtılı çalışalarla değerledirilesi gerekliliğii ortaya koyaktadır. PE kuraklık ölçütü olarak kullaılabildiğide, döesel kuraklık sürecide sadece yağışa bağlı kalak yerie, yağışı zaaa bağlı dağılııı kullaılası soucuda öceki döelerde aktarıla hafıza ile zei ei/potasiyel evapotraspirasyo da değerledirilebilecektir. Böylece, kuraklık ideksi olarak PE kullaıldığıda, istasyo ölçeğide dögüsel davraışı taılaabileceği ögörülektedir. SYİ de olduğu gibi sadece yağış iktarıı değil, yağışı zaa dağılııı da dikkate ala PE ideksi souçları icelediğide, yıllık topla yağış değerleri ve etropi gidişleri arasıdaki ilişkii azaldığı gözleiştir. Paylaştırılış etropi değerleri, yıllık topla yağış değerlerie SYİ de daha az bağılıdır. Acak, çalışada PE yötei ile SYİ yötei bezerliğii sadece 3 aylık SYİ değerleri içi gözleebildiği görülektedir. Bu edele, PE yöteii uzu süreli dögüsel kuraklık hesabıda güvele kullaılabileceğii söyleek ükü görüleektedir. Bu kouda, yei çalışalar yapılası gerekektedir. 236
6 Seboller H(X) : Marjial etropi, H(X, Y) : Ortak etropi, H(X Y) : Koşullu etropi T(X, Y) : Trasiforasyo, p(x i ) : Ayrık olasılık, p(x i, y i ) : Noktasal olasılık, p(x i y i ) : Koşullu olasılık, x ve y : Ayı olasılık uzayıda taılaış iki bağısız değişke, R : Aylık yağışları yıllık ortalaası r i : Bir yılı i. ayıa ait ortalaa yağışları toplaı, PE : Paylaştırılış etropi, PE : Ortalaa paylaştırılış etropi, X : Uzu döe içi ortalaa değer, σ : Uzu döe içi stadart sapa. 7 Kayaklar [1] Sırdaş S, Şe Z. "Spatio-teporal drought aalysis i the Trakya regio, Turkey". Hydrological Scieces-Joural-des Scieces Hydrologiques, 48(5), 809-821, 2003. [2] McKee TB, Doeske NJ, Kleist J. The relatioship of drought frequecy ad duratio to tie steps. Preprits, 8 th Coferece o Applied Cliatology, Aahei, Califoria, 17-22 Jauary, 1993. [3] Mckee TB, Doeske NJ, Kleist J. Drought oitorig of cliate. Geographical Reviews, 38(1), 55-94, 1995. [4] Keyatash J, Dracup J. The quatificatio of drought: A evaluatio of drought idices. Bulleti of the Aerica Meteorological Society, 83(8), 1167-1180, 2002. [5] Wu H, Hayes MJ, Weiss A, Hu Q. A evaluatio of the stadardized precipitatio idex, the Chia-Z idex ad the statistical Z-score. Iteratioal Joural of Cliatology, 21(6), 745-758, 2001. [6] Wu H, Hayes MJ, Wilhite DA, Svoboda MD. The effect of the legth of record o the stadardized precipitatio idex calculatio. Iteratioal Joural of Cliatology, 25(4), 505-520, 2005. [7] Vicete-Serrao SM, Gozález-Hidalgo JC, DeLuis M, Ravetós J. Drought patters i the Mediterraea area: the Valecia regio (easter Spai). Cliate Research, 26(1), 5-15, 2004. [8] Cacelliere A, DiMauro G, Boaccorso B, Rossi G. Drought forecastig usig the Stadardized Precipitatio Idex. Water Resources Maageet, 21(5), 801-819, 2007. [9] Raziei T, Saghafia B, Paulo AA, Pereira LS, Bordi I. Spatial Patters ad Teporal Variability of Drought i Wester Ira. Water Resources Maageet, 23(3), 439-455, 2009. [10] Liu L, Hog Y, Bedarczyk NC, Yog B, Shafer AM, Riley R, Hocker EJ. Hydro-Cliatological Drought Aalyses ad Projectios Usig Meteorological ad Hydrological Drought Idices: A Case Study i Blue River Basi, Oklahoa. Water Resources Maageet, 26(1), 2761-2779, 2012. [11] Zhag Q, Xiao M, Sigh VP, Li J. Regioalizatio ad spatial chagig properties of droughts across the Pearl River basi, Chia. Joural of Hydrology, 472-473, 355-356, 2012. [12] Bacalı UG. Etropy based assesset ad Paler drought severity idex of drought aalysis. Scietific Research ad Essays, 7(44), 3823-3833, 2012. [13] Sesoy S. Türkiye İklii. 2000 DMİ web Sitesi. http://www.eteor.gov.tr/2005/geel/ikli/turkiyeikli i.ht (2000). [14] Wehrl A. Geeral properties of etropy. Reviews of Moder Physics, 50(2), 221-260, 1978. [15] Schrader R. O a quatu versio of Shao s coditioal etropy. Fortschritte der Physik, 48(5-7), 747-762, 2000. [16] Shao C, Weaver W. The Matheatical Theory of Couicatio. The Uiversity of Illiois Press, Urbaa, Illiois, 1949. [17] Sigh VP. The use of etropy i hydrology ad water resources. Hydrological Processes, 11(6), 587-626, 1997. [18] Sigh VP. Etropy Measures, Maxiu Etropy Priciple ad Eergig Applicatios. Editors: Kareshu. The Etropy Theory as a Decisio Makig Tool i Eviroetal ad Water Resources, 261-297. Berli, Alaya, Spriger-Verlag, 2003. [19] Kareshu Pal NR. Etropy Measures, Maxiu Etropy Priciple ad Eergig Applicatios. Editors: Kareshu. Ucertaity, etropy ad axiu etropy pricipal-a overview, 1-53. Berli, Alaya, Spriger-Verlag, 2003. [20] Bara T, Bacalı UG. A etropy approach for diagostic checkig i tie series aalysis. Water SA, 33(4), 487-496, 2007. [21] Kawachi T, Maruyaa T, Sigh VP. Raifall etropy for delieatio of water resources zoes i Japa. Joural of Hydrology, 246(1-4), 36-44, 2001. [22] Maruyaa T, Kawachi T, Sigh VP. Etropy-based assesset ad clusterig of potetial water resources availability. Joural of Hydrology, 309(1-4), 104-113, 2005. [23] Bacalı UG, Dikbas F, Bara T. Etropi yöteii kullaarak kuraklık paraetrelerii belirleesi: Kuzey Ege öreği. TÜBİTAK ÇAYDAG 107Y348 Proje Raporu, Akara, Türkiye, 174, 2009. [24] Bacali UG. Dryess characterizatio: A cliatic water deficit approach i Turkey. Freseius Eviroetal Bulleti, 20(3), 665-677, 2011. [25] Bacalı UG, Dikbas F, Bara T. Kuraklık aalizide etropi yötei. VII. Ulusal Hidroloji Kogresi, Isparta, Türkiye, 26-27 Eylül 2013. 237