Doğum sou kaıt temelli uygulamaları değerledirilmesi ARAŞTIRMA Doğum Sou Kliikleride Çalışa Ebe ve Hemşireler Kaıta Dayalı Uygulamaları Nereside? Where Ca We Fid Postpartum Cliic Midwives ad Nurses i the Cotext of Evidece Based Practice? Yeliz Doğa Merih1, Dilek Coşkuer Potur2, Tuğba Yılmaz Eseca1 Zeyep Kamil Kadı ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastaesi, İstabul Marmara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Doğum ve Kadı Hastalıkları Hemşireliği Aabilim Dalı, İstabul 1 2 ÖZET AMAÇ: Bu araştırma, doğum sou kliikleride çalışa ebe ve hemşireleri kaıta dayalı uygulamaları ereside yer aldığıı ve katılımcıları kaıta dayalı uygulamalara yöelik görüşlerii belirlemek amacıyla taımlayıcı olarak gerçekleştirilmiştir. YÖNTEM: Araştırmaı öreklemii, İstabul Aadolu yakasıda hizmet vere iki farklı kadı ve çocuk hastalıkları eğitim ve araştırma hastaesii doğum sou kliikleride çalışa 5 ebe, 48 hemşire olmak üzere toplam 1 ebe ve hemşire oluşturmuştur. Araştırmaı verileri taıtıcı özellikleri ve katılımcıları doğum sou kaıta dayalı uygulamalara yöelik görüşlerii içere aket formu ile elde edilmiştir. Veriler SPSS programı ile t testi ve ANOVA testi ile değerledirilmiştir. BULGULAR: Araştırmaya katıla ebe ve hemşireleri yaş ortalaması 28,67±5,86 ve meslekte çalışma yılı ortalaması 8,96±6,47 yıldır. Katılımcıları %52,5 i ebe olup, %66, üü lisas ve üzeri eğitim düzeyide olduğu saptamıştır. Kaıta dayalı uygulamayı, katılımcıları %66, üü eldeki e iyi bilimsel kaıtları mesleki uygulamalarıda kullama olarak taımladıkları, %97 oraıda kaıta dayalı uygulamaları gerekli olduğuu ifade ettikleri görülmüştür. Katılımcıları doğum sou ae ve bebek bakım ve tedavisie yöelik stadart uygulamaları gerekli görme pua ortalaması 90,74±8,77, kaıta dayalı uygulamaları çalışma yaşamlarıda kullama pua ortalaması 41,77±6,12 olarak belirlemiştir. Doğum sou kaıta dayalı uygulamaları kullama açısıda eğitim düzeyi yüksek ola ve bilimsel yayıları takip ede katılımcıları diğerlerie göre pualarıı daha yüksek olduğu saptamış ve aralarıdaki ilişki alamlı bulumuştur (p<0,05). SONUÇ: Araştırmada ebe ve hemşireleri doğum sou uygulamalarda kaıta dayalı uygulamaları gerekli gördükleri ve uygulamalarıda kaıtları orta düzeyde kulladıkları belirleirke, kullaımlarıı artması içi motive edilme ve sürekli eğitim gereksiimlerii olduğu saptamıştır. Aahtar kelimeler: Doğum sou, ebe, hemşire, kaıta dayalı uygulama ABSTRACT AIM: This descriptive study aimed to determie where postpartum cliic midwives ad urses stad o the subject of evidecebased practice ad to idetify their opiios o evidece-based practice. METHOD: The sample icluded a total of 1 midwives ad urses (5 midwives, 48 urses) who worked at the postpartum cliics of two Wome s ad Childre Disease Traiig ad Research hospitals located at the Aatolia side of Istabul. Data were collected usig a questioaire developed by the researchers i order to ivestigate descriptive features ad opiios o evidecebased practice i postpartum care. Data were aalyzed usig the SPSS, t-test ad ANOVA. RESULTS: Mea age of the study participats was 28.67±5.86 ad mea duratio i the professio was 8.96±6.47 years. Amog the participats, 52.5% were midwives, ad 66.% of them had a Bachelor s Degree or higher. It was foud that 66.% of the participats defied evidece-based practice as the use of the best scietific evidece available ad 97% stated that evidecebased practices are ecessary. Mea score of fidig stadard practices of mother ad ifat care ad treatmet ecessary was 90.74±8.77, mea score of implemetig evidece-based practices i their workig life was 41.77±6.12. I terms of implemetig evidece-based practice i postpartum care, participats who had higher levels of educatio ad who followed scietific publicatios had sigificatly higher scores (p<0.05). CONCLUSION: It was determied that midwives ad urses foud evidece-based practice ecessary i postpartum care ad implemeted evidece-based practice at medium levels. I order to icrease such implemetatios urses ad midwives should be motivated, ad they should receive cotiuig vocatioal traiig. Keywords: Postpartum, midwifery, urse, evidece - based practice Geliş Tarihi / Arrival Date: 09.05.2016 Kabul tarihi / Date of Acceptace: 05..2016 İletişim / Correspodig author: Dr. Yeliz Doğa Merih, Zeyep Kamil Kadı ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastaesi, Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürlüğü, İstabul E-posta / E-mail: yelizmrh@gmail.com Sayı / Number: 1 Cilt / Volume: 4 Yıl / Year: 2017 e-issn:29-018x doi:.5222/shyd.2017.008 88 Sayı / Number: 1 Cilt / Volume: 4, 2017 www.jouralaget.com/shyd
GİRİŞ Kaıta Dayalı Uygulama (KDU), bakım verile alalardaki uygu kayakları, hasta tercihlerii, kliik uzma görüşü ve bilimsel araştırmalarda elde edile kaıtları hastalara e iyi bakım hizmetii vermek içi bir araya getirme olarak taımlamaktadır (Kocama, 200; Berghella, 2009). Kaıta dayalı uygulamada, hastalara farklı tedavi seçeekleri ile bu seçeekleri yararları ve riskleri ile ilgili kaıta dayalı açık bilgi verilerek hastaları bu yolla uygu bir seçim yapmalarıa olaak sağlaır (Colyer ve Kamath, 1999; Yılmaz, 2005). Tüm sağlık profesyoelleri içi uygulamalarıı kaıt üzerie temelledirilmesie duyula gereksiim giderek artmaktadır. (Kocama, 200; Yurtsever ve Altıok, 2006). Kaıta dayalı uygulama hastalara kaliteli ve maliyet etkili sağlık bakım hizmetii verilmesi içi öemlidir. Bu hizmeti sağlaabilmesi içi kaıta dayalı uygulamaları egelleye edeleri ortada kaldırılması ve hemşirelerde araştırma kültürüü oluşturulması gerekir (Edwards ve ark., 2002; Yılmaz, 2005). Hemşirelik uygulamalarıı kaıta dayalı olması bakım kalitesii ve bakım souçlarıı iyileştirmek, kliik uygulamalarda ve hasta bakım souçlarıda fark yaratmak, bakımı stadardize etmek ve hemşire memuiyetii artırmak gibi souçlar açısıda öemlidir. Kaıta dayalı uygulamalar hemşirelik uygulamalarıı bilimselleşmesii sağlamaktadır (Yurtsever ve Altıok, 2006). So yıllarda ebelik ve hemşirelikte kaıta dayalı uygulamalar ile ilgili literatürde artış olmasıa karşı bu kouyu tartışa araştırmacılar, güümüzde hala ebelik ve hemşirelik uygulamalarıı deeyimler, sezgiler, geleeksel yaklaşımlar ve test edilmemiş teorilere dayalı olduğuu belirtmektedirler (Öztürk ve ark., 2015). Öztürk ve arkadaşlarıı (20) araştırma souçlarıı hemşirelik uygulamalarıa yasıtılmasıdaki egelleri belirlemek ve bu egelleri bazı değişkeler açısıda icelemek amacı ile yaptıkları çalışma souçlarıa göre, hemşireleri araştırma yapmak ve uygulamalarıda araştırma souçlarıı kullamak istedikleri fakat bu kouda egellerle karşılaştıkları saptamıştır. Ebelik ve hemşireliği tüm alalarıda olduğu gibi doğum ve doğum sou sürecide bakımda kaıta dayalı uygulamaları kullaılmasıa gereksiim duyulmaktadır. Çükü doğum sou süreci; yaşaa fizyolojik değişiklikler, aile düzeide meydaa gele değişimler ve ae ölümlerii yarısıda fazlasıı doğum sou döemde gerçekleşmiş olması açısıda büyük öem taşımaktadır. Düya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafıda (20), birçok ae ve yeidoğaı doğum sou döemde bakım alamadığı, ae ölümleri ve hastalık oralarıı yüksek olduğu ve her yıl 500 bide fazla kadıı gebelik ve doğum souçları edei ile ölmekte olduğu belirtilmektedir (WHO, 20; Öztürk Ca, 2015). Doğum sou bakımı amacı, ae ve bebeğii sağlığıı korumak ve geliştirmek, sağlık ve sosyal gereksiimlerii gidermeye yardımcı olmak içi aile ve toplum desteğii geliştirmek olarak belirtilmiştir (Bilgi Çıtak ve Potur Coşkuer, 20). Doğum Sou Kaıta Dayalı Bakım Rehberlerii içeriğii ae ve yeidoğa içi potasiyel ciddi soruları taılaması ve bakım yöetimi oluşturmalıdır. Ayrıca, rehberler kadı merkezli bakım, kültüre uygu bakım, koordieli bakım, ev temelli doğum sou bakım ve güveli ve yüksek kalitede bakım koularıı da içie almalıdır (NCCPC, 2006; Postatal Care Program Guidelies, 2012). Bu amaçla doğum sou döeme ait kaıta dayalı uygulamaları içere, Türkiye de Sağlık Bakalığı tarafıda geliştirile Doğum Sou Bakım Yöetimi Rehberi, Düya Sağlık Örgütü Doğum Sou Ae ve Yeidoğa Bakımı Uygulama Kılavuzu, Lodra-Ulusal İşbirliği Merkezi Birici Basamak Bakım Kliik Rehberi ve Ulusal Estitü Doğum Sou Bakım vb. rehberler geliştirilmiştir (NCCPC, 2006; Postatal Care Program Guidelies, 2012; DS Rehber, 20; Öztürk Ca, 2015). Bu çalışmada, doğum sou döemde hemşirelik bakımıa yö vere, uygulamalarda stadardizasyou sağlaya, bakımı kalitesii ve hasta memuiyetii artıra kaıta dayalı uygulamaları öemi baz alımıştır. Çalışmaı amacı, doğum sou kliikleride çalışa ebe ve hemşireler kaıta dayalı uygulamaları ereside yer aldığıı, katılımcıları kaıta dayalı uygulamalara yöelik görüşlerii belirlemektir. YÖNTEM Araştırmaı amacı ve tipi: Araştırma, doğum sou kliikleride çalışa ebe ve hemşireleri, kaıta dayalı uygulamaları ereside yer aldığıı ve katılımcıları kaıta dayalı uygulamalara yöelik görüşlerii belirlemek amacıyla taımlayıcı olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmaı yapıldığı yer ve zama: Araştırma İstabul ili Aadolu yakasıda hizmet sua iki kadı ve çocuk hastalıkları hastaesii doğum sou kliikleride Kasım-Aralık 2015 tarihleride yapılmıştır. Araştırmaı yürütüldüğü hastaeler kadı doğum alaıda İstabul Aadolu yakasıda gerek başvura hasta yoğuluğu gerekse yürütmüş olduğu hizmet bütülüğü açısıda öemli birer sağlık kuruluşu olduklarıda tercih edilmişlerdir. Araştırmaı evre ve öreklemi: Araştırmaı evreii belirtile tarihler arasıda çalışmaı yapıldığı hastaeleri doğum sou kliikleride görev yapa 112 ebe ve hemşire oluşturmuştur. Araştırmaı öreklemii araştırmaya katılmayı kabul ede, çalışmaı yapıldığı döemde izili ve raporlu olmaya 5 ebe, 48 hemşire olmak üzere 1 ebe ve hemşire oluşturmuştur. Çalışmaya katılım oraı %90 dır. 9
Veri toplama aracı: Araştırmaya katıla ebe ve hemşireleri sosyodemografik özellikleri, doğum sou kaıta dayalı uygulamaları bakımlarıda gerekli görme ve uygulama durumlarıı değerledirmek amacı ile araştırmacılar tarafıda literatür bilgileri doğrultusuda hazırlaa veri toplama formu iki bölümde oluşmaktadır. Birici bölüm ebe ve hemşirelere ait taıtıcı bilgiler, profesyoel gelişim göstergeleri (mesleki koulardaki bilgi kayakları, bilimsel etkiliklere katılma) ve kaıta dayalı uygulamalar kousudaki düşücelerii sorgulaya 20 soruyu içermektedir. İkici bölümde ise T.C. Sağlık Bakalığı Doğum Sou Bakım Yöetim Rehberi, Düya Sağlık Örgütü (DSÖ), Doğum Sou Ae ve Yeidoğa Bakımı Uygulama Kılavuzu, Doğum sou Bakım Birici Basamak Rehberi, İgiltere Ulusal Sağlık Estitüsü Doğum Sou Bakıma Geel Bakış ve Doğum Sou Bakım Programı Rehberleride yararlaılarak, bu rehberler doğrultusuda araştırmacılar tarafıda hazırlamış ola 48 maddelik doğum sou kaıta dayalı uygulamayı gerekli görme ve uygulama durumlarıı belirleye aket formu yer almaktadır. Bu formda doğumda soraki ilk 24 saat, doğum sou ilk 2-7 gü ve doğum sou 2-8. haftaları kapsaya kaıta dayalı uygulamalara yöelik maddeler yer almaktadır. Doğum sou kaıta dayalı uygulamalara yöelik yaklaşımları değerledirildiği bu aket formuda, girişimleri gerekliliğie yöelik ifadeler Gerekli 2, Kararsız 1, Gereksiz 0 ( lü likert), uygulama durumları ise Uygulaa kaıta dayalı girişimler 1, Uygulamaya 0 pua olarak (2 li likert) şeklide değerledirilmiştir. Doğum sou kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme durumuda e az 0, e fazla 96 pua, çalışma hayatıda uygulama durumuda ise e az 0, e fazla 48 pua alıabilmektedir. Likert tarzı oluşturula formu değerledirme sürecide madde pua ortalamaları alıarak pualar iyi, orta ve yetersiz olarak sııfladırılmıştır. Araştırmacılar tarafıda oluşturula formu geçerlilik güveirliği heüz yapılmamış olup, souçlar bu kapsamda değerledirilmiştir. Katılımcı puaları likert tarzı oluşturula formda, pua toplamları ile ortalama baz alıarak yapıla lü sııflama yötemi ile (iyi, orta ve yetersiz şeklide) değerledirilmiştir. Verileri toplaması: Veriler, çalışmaı gerçekleştirildiği iki kadı doğum hastaesii doğum sou kliikleride çalışa ebe ve hemşirelerearaştırmacılar tarafıda aketleri verilmesi ve yüz yüze görüşülerek geri toplamasıyla elde edilmiştir. Verileri değerledirilmesi: Araştırmada katılımcıları sosyodemografik verileri ortalama ve yüzde olarak değerledirilmiştir. Katılımcıları doğum sou kaıta dayalı uygulamalara yöelik gerekli görme ve uygulama durumlarıda aldıkları pualar ile katılımcıları sosyodemografik özelliklerii karşılaştırılması, t test ve ANOVA testi ile değerledirilmiştir. Souçlar %95 güve aralığıda ve alamlılıklar p<0,05 düzeyide değerledirilmiştir. Etik yöü: Araştırma içi ilgili hastaeleri yöeticileride kurum izi, daha sora etik kurul kararı ve hastaeleri bağlı buludukları kamu hastaeleri sekreterlikleride protokol oayı alımıştır. Ayrıca katılımcılarda yazılı izileri de alımıştır. BULGULAR Çalışmada ebe ve hemşireleri yaş ortalamaları 28,67±5,86 (Mi - Max 21-51) ve çalışma yılı ortalamaları 8,96±6,47 (Mi - Max 1-) olarak bulumuştur. Katılımcıları, %28,7 si 26-1 yaş aralığıda, %56,7 si lisas mezuu, %52,5 ii ebe olduğu ve yaklaşık %60 ı 1- yıldır kadı doğum kliikleride çalıştığı saptamıştır (Tablo 1). Tablo 1: Katılımcıları Demografik ve Mesleki Özelliklerie Göre Dağılımları (N:1) Özellikler % Yaş grupları Öğreim durumları Kadro durumu Kadı doğumda çalışma süresi 20- yaş 26-1 yaş 2-7 yaş 8-Üzeri Sağlık meslek lisesi Ö lisas Lisas Yüksek lisas ve doktora Hemşire Ebe Bir yılda az 1-5 yıl 6- yıl 11-15 yıl 16-20 yıl 21 yıl ve üzeri 58 15 6 28 57 48 5 2 24,7 57,6,8 2,9 5,9 27,7 56,4 9,9 47,5 52,5 22,8 28,7 28,7 1,9
Ebe ve hemşireleri bazı profesyoel gelişim göstergelerii dağılımları icelediğide, katılımcıları %2,8 ii hastaları bakım ve tedaviside gereksiim duyduğuda her kayağı kulladıkları (iteret, ders kitapları, sağlık alaıdaki dergiler, doktora ya da ebe ve hemşire arkadaşlarıda yararladıkları), yarıda fazlasıı (%5,4) mesleki gelişme ve yeiliklerde haberdar olmak içi iterette yararladıkları belirlemiştir. Çalışmaya katıla ebe ve hemşireleri büyük çoğuluğuu kogre ve semierlere katıldığı (%80,2) ve bilimsel dergi ve kitap okuduğu (%7,) saptamıştır (Tablo 2). Tablo 2: Ebe ve Hemşireleri Bazı Profesyoel Gelişim Göstergelerii Dağılımları (N:1) Özellikler % Hasta bakım ve tedaviside gereksiim duyulduğuda kullaıla kayaklar Mesleki yeiliklerde haberdar olma kayağı Kogre ve semierlere katılım Bilimsel dergi ve kitap okuma İterette araştırırım Ders kitapları, sağlık dergilerie başvururum Hekime daışırım Diğer ebe ve hemşire arkadaşlarıma daışırım Hepsi İterette araştırırım Ders kitapları, sağlık dergilerie başvururum Hekime ve diğer meslektaşlarıma daışırım Hepsi 2 21 18 15 24 54 17 26 4 81 20 74 27 22,8 20,8 17,8,9 2,8 5,5 16,8,7 4 80,2 19,8 7, 26,7 Araştırmaya katıla ebe ve hemşireleri kaıta dayalı uygulamalara yöelik görüşleri icelediğide; %66, üü kaıta dayalı uygulamaları Hemşireleri kliik uzmalıklarıı, hasta tercihlerii ve eldeki e iyi kaıtları kullaarak karar almak olarak taımladıkları, %4,6 sıı uygulamalarda kaıta dayalı uygulamaları etki kullaamama edei olarak araştırma bulgularıda haberdar olamama olarak ifade ettikleri belirlemiştir. Ebe ve hemşireleri tamamıa yakıı (%97) kaıta dayalı uygulamaları gerekli olduğuu ve %20,8 i bu kouda eğitim aldığıı belirttiği görülmüştür (Tablo ). Tablo : Katılımcıları Kaıta Dayalı Uygulamalara Yöelik Görüşlerii Dağılımları (N:1) Kaıta dayalı uygulama görüşleri Kaıta dayalı uygulama edir? Uygulamalarda kaıta dayalı uygulamayı etki kullaamama edeleri Kaıta dayalı uygulamagerekli mi? Kaıta dayalı uygulama eğitimi alma Ders kitaplarıdaki uygulamaları ayısıı yapmak Ebe ve hemşireleri kliik uzmalıklarıı, hasta tercihlerii ve eldeki e iyi kaıtları kullaarak karar almak Hemşirelik uygulamalarıda bilimsel araştırma souçlarıı kullamak Araştırma bulgularıda haberdar olamama Araştırma bulgularıı alayamama, Okumaya zama ayıramama Hemşireleri araştırma souçlarıı kullamalarıa izi verilmemesi Araştırma bilgisie sahip olmadıkları ve rol model bulamama Araştırmaları, sıklıkla okumasıı sıkıcı ve alaşılmasıı zor bulma 67 1 44 5 18 19 7 8 98 21 80 % 66, 0,7 4,6 5 17,8 18,8 6,9 7,9 97,0 20,8 79,2 Doğum sou kaıta dayalı uygulamalara yöelik rehberlerde yararlaılarak hazırlamış 48 maddelik aket formuda KDU gerekli görme kousuda ebe ve hemşireleri pua ortalamasıı 90,7±8,7 ve çalışma yaşamıda KDU uygulama durumlarıı pua ortalamasıı ise 41,7±,6 olduğu belirlemiştir. Çalışmada doğum sou kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme puaı yüksek, uygulama puaı ise orta düzeyde bulumuştur (Tablo 4). Tablo 4: Katılımcıları Doğum Sou Kaıta Dayalı Uygulamaları Değerledirme Puaları (N:1) Doğum Sou Kaıta Dayalı Yaklaşım Madde Sayısı Mi-Max X±SS Doğum Sou KDU Gerekli Görme Doğum Sou KDU Uygulama 48 48 0-96 0-48 90,7±8,7 41,7±.6 11
Tablo 4: Katılımcıları Doğum Sou Kaıta Dayalı Uygulamaları Değerledirme Puaları (N:1) Değişkeler X±SS İstatistiksel test (p) DS KDU Gerekli Görme DS KDU Uygulama Yaş grubu Eğitim durumu KD çalışma yılı Bilimsel kayak kullama Yaş grubu Eğitim durumu KD çalışma yılı Bilimsel kayak kullama 20-26-1 2-7 8-üzeri SML Ö lisas Lisas Yüksek lisas ve doktora 1 yılda az 1-5 yıl 6- yıl 11-15 yıl 16-20 yıl 21 yıl ve üzeri 20-26-1 2-7 8-üzeri SML Ö lisas Lisas Yüksek lisas ve doktora 1 yılda az 1-5 yıl 6- yıl 11-15 yıl 16-20 yıl 21 yıl ve üzeri 22 6 28 57 2 81 20 22 6 28 57 2 81 20 90,60± 8,80 8,12±,89 91,81±,65 91,42±7,9 87,16±7,80 90,89±,89 89,50±,65 91,26±7,9 91,78±8,28 89,17±,89 91,41±8,80 94,00±2,00 87,66±5,50 90,85±5,94 91,17±8,72 89,00±8,98 8,52±6,16 41,48±5, 4,82±6,24 45,95±5,68 8,16±5,84 40,50±5,87 41,56±6,67 4,57 ±4,87 41,56±6, 41,24±8,11 42,00±5,4 42,±5,1 42,±1,15 42,50±,1 4,04±6, 41,0±5,64 f=0,701* p=0,848 f=0,461* p=0,0 f=0,428* p=0,828 t=1,82** p=0,1 f=0,956* p=0,56 f=1,9** p=0,0 f=0,2* p=0.992 t=0,441** p=0,008 * Tek Yölü Varyas** Bağımsız t testi Ebe ve hemşireleri yaş grupları ve kadı doğum kliikleride çalışma yılı ile doğum sou kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme ve uygulama durumları arasıda yapıla istatistiksel karşılaştırmada alamlı fark bulumamıştır. Katılımcıları eğitim durumları ile kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme durumları arasıda alamlı fark olduğu belirlemiştir (p<0,05). Katılımcıları kaıta dayalı uygulamaları gerekli olduğuu düşüeleri gereklilik puaları, gereksiz olduğuu düşüelerde daha yüksektir ve aralarıdaki fark ileri derecede alamlı bulumuştur (p<0,001). Ayrıca kaıta dayalı uygulamaları uygulaya ebe ve hemşireleri eğitim düzeyi (p<0,01) ve bilimsel kayak kullama durumları (p<0,01) arasıda yapıla karşılaştırmada alamlı farklar saptamıştır (Tablo 5). TARTIŞMA Doğum sou kliikleride çalışa hemşire ve ebeleri kaıta dayalı uygulamaları ereside yer aldığıı araştıra bu çalışmada, katılımcıları yaş ortalaması 28,67±5.86 bulumuştur. Katılımcıları %56,7 si lisas mezuu, %52,5 ii ebe olduğu ve yaklaşık %60 ı 1- yıldır kadı doğum kliikleride çalıştığı saptamıştır (Tablo 1). Aydı ve arkadaşlarıı (2015) ebe ve hemşireler ile yaptığı çalışmada, katılımcıları %50 si, Koçak ve Yama ı (2015) kadı doğum kliikleride çalışa hemşirelerle ilgili çalışmalarıda, hemşireleri %50,9 uu lisas mezuu olduğuu saptaması bu çalışmayla uyumlu bulumuştur. Bu bezerliği edeii ülkemizde lisas düzeyide ebelik ve hemşirelik eğitimie özellikle so yıllarda ağırlık verilmeside kayakladığı söyleebilir. Ebe ve hemşireleri bilimsel kayak kullama durumları icelediğide, %2,8 ii hasta bakım ve tedaviside gereksiim duyduğuda her kayağı kulladığı, yarısıda fazlasıı (%5,4) mesleki gelişme ve yeiliklerde haberdar olmak içi iterette yararladıkları belirlemiştir (Tablo 2). Softa ve arkadaşlarıı (20) hemşireleri bil- 12
gisayar kullamaya yöelik tutumlarıı belirlemek amacı ile yaptıkları çalışmada, katılımcıları %60 ıı hemşirelik uygulamalarıda ve değerledirilmeleride bilişim tekolojilerii kullaılması gerekliliğii ifade etmişlerdir (Softa ve ark., 20). Bu souç, çalışmada katılımcıları bakım ve mesleki gelişmeleri iterette araştırdıklarıyla ilgili görüşü destekler iteliktedir. Çalışmaya katıla ebe ve hemşireleri büyük çoğuluğuu kogre ve semierlere katıldığı (%80,2) ve bilimsel dergi ve kitap okuduğu (%7,) belirlemiştir. Yava ve arkadaşları (2008) tarafıda Türkiye de yoğu bakım hemşireleri ile yapıla bir çalışmada, hemşireleri büyük bir bölümüü bilimsel bir etkiliğe katılmadığı (%78,5), bilimsel araştırmaları izlemediği (%98,0) ve bilimsel etkiliklerde haberdar olmadığı (%86,) belirtilmektedir. Aydı ve arkadaşlarıı (2015) yaptıkları çalışmada, ebe ve hemşireleri %20, üü düzeli yayı takip ettikleri, %56,2 sii de düzesiz olarak süreli yayı takip ettiği, %70, üü kogre ve semierlere katıldığı saptamıştır. Bu çalışmada, bilimsel dergi ve kitap okuma oraı yüksek bulumuştur. Ebe ve hemşireleri mesleki gelişimide katkı sağlaması açısıda kogrelere katılım ve yayı takip etme, mesleki açıda bilimsel bilgi paylaşımıı arttırmada öemli bir yere sahiptir (Üsar ve ark., 2011). Bu alamda çalışmada yayı takip etme ve kogrelere katılımı yüksek olmasıı, katılımcıları büyük çoğuluğuu üiversite mezuu olması, hatta yaklaşık % uu lisasüstü eğitim yapmasıda kayakladığı söyleebilir. Çalışmaya katıla ebe ve hemşireleri büyük çoğuluğuu, kaıta dayalı uygulamaları doğru taımlaması, tamamıa yakııı gerekli görmesi ve beş ebe ve hemşirede birii bu kouda eğitim almasıda, çalışmaya katılaları eğitim seviyesii yüksek olması (Tablo ), çalışmaı yapıldığı İstabul ilide hemşirelik alaıda çok fazla ulusal ve uluslararası bilimsel toplatılar yapılmasıı etkili olduğu düşüülmüştür. Çalışmada, doğum sou kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme puaı yüksek, uygulama puaı ise orta düzeyde bulumuştur (Tablo 4). Özsoy ve Ardaha ı (2006) çalışmasıda, hemşireleri %76 sıı uygulamalarıı araştırmalara dayadırmaları gerektiği ifade edilmiştir. Özdemir ve Akdemir i (2009) kliik uygulamalarda araştırma kullaımıı iceledikleri çalışmada, hemşireleri %68,9 uu baze, %12,8 ii her zama kaıta dayalı uygulama yaptıkları saptamıştır. Bu çalışmada, bulguları diğer çalışmalarda yüksek çıkması, doğum sou döeme ait kaıta dayalı uygulama çalışmalarıı fazla olması ve özellikle ülkemizde Sağlık Bakalığı Aa Çocuk Sağlığı ve Aile Plalaması Geel Müdürlüğü tarafıda hazırlaa ve sürekli gücellee bir rehberi hazırlaması, e so 20 tarihide hazırlaa rehberi 2008/80 sayılı geelge ile uygulamaya koulmasıı etkili olduğu söyleebilir (Doğum Sou Bakım Yöetimi Rehberi, 20). Ebe ve hemşireleri yaş grupları ve kadı doğum kliikleride deeyimleri ile kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme ve uygulama durumları istatistiksel olarak karşılaştırıldığıda, alamlı farklar bulumamıştır (Tablo 5). Literatür icelediğide, hemşireleri, yaşları ilerledikçe araştırmaya dayaa bilgi kayaklarıı daha az, deeyimlerii ve sezgilerii daha çok kulladıkları görülmektedir (Özsoy ve Ardaha, 2006). Çalışma soucu literatürü destekler iteliktedir. Katılımcıları eğitim durumları ile kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme durumları arasıda alamlı fark olduğu belirlemiştir (p<0,05). Yüksek lisas, lisas ve ölisas mezuu ebe ve hemşireleri pua ortalamaları SML mezularıda yüksek bulumuştur. Bezer şekilde Özsoy ve Ardaha (2006) hemşireleri uygulamada kulladıkları bilgi kayaklarıı araştırdıkları çalışmalarıda, lisas düzeyi hemşireleri uygulamalarıda kulladıkları bilgi kayakları sıklık pua ortalamasıı yüksek olduğu belirlemiştir. SONUÇ Souç olarak, çalışmaya katıla ebe ve hemşireleri doğum sou kaıta dayalı uygulamaları gerekli gördükleri ve orta düzeyde uyguladıkları, eğitim seviyesi arttıkça kaıta dayalı uygulamaları gerekli görme ve uygulama puaıı arttığı, bilimsel kayak kullaaları kaıta dayalı uygulamalarla ilgili ifadelerde aldıkları puaı arttığı belirlemiştir. Bu souçlar doğrultusuda, kaıta dayalı uygulamalarla ilgili sürekli gücellee koularda hizmet içi eğitimleri yapılması ve bilimsel yayı takip etme, araştırma yapma ve araştırma souçlarıı kullaımı kousuda hemşireleri desteklemesi öerilebilir. KAYNAKLAR Aydı, Y., Adıgüzel, l.a., Topal, E. A. (2015). Ebe ve hemşireleri bilimsel çalışmalara yöelik tutumlarıı belirlemesi. Joural of Huma Rhythm, 1(4): 168-175. Berghella, V. (2009). Obstetric evidece based guidelies. Gezer, A.,Güralp, O. (Eds). Doğum Bilgisi Kaıta Dayalı Kliik Kılavuzlar, Medikal Yayıcılık, İstabul, s. XI-XII. Bilgi, Ç.N., Potur, C.D. (20). Doğum sou döem kaıt temelli yaklaşımlar ve hemşirelik. Maltepe Üiversitesi Hemşirelik Bilim ve Saatı Dergisi, (). 1
Colyer, H., Kamath, P. (1999). Evidece-based practice. A philosophical ad political aalysis: Some matters for cosideratio by professioal practitioers. Joural of Advaced Nursig, (1): 188-19. https://doi.org/.46/j.165-2648.1999.00878.x Doğum Sou Bakım Yöetimi Rehberi (20). T.C. Sağlık Bakalığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kadı ve Üreme Sağlığı Daire Başkalığı, Akara, Yayı No: 9. Edwards, H., Chapma, H., Davis, L.M. (2002). Utilizatio of research evidece by urses. Nursig ad Health Scieces, 4(): 89-95. https://doi.org/.46/j.42-2018.2002.00111.x Kocama, G. (200). Hemşirelikte kaıta dayalı uygulama. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 5(2): 61-69. Koçak, DY., Yama, Ş. (2015). Kadı doğum kliikleride çalışa hemşireleri yaptıkları ilaç hataları ve etkileye faktörler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 12(2): 99-4. NCCPC- The Natioal Collaboratig Cetre for Primary Care. (2006). Post atal care. Routie post atal care of wome ad their babies. Uiversity of Leicester. Özdemir, L., Akdemir, N. (2009). Turkish urses utilizatio of research evidece i cliical practice ad ifluecig factors. Iteratioal Nursig Review, 56: 19-. https://doi.org/.1111/j.66-7657.2009.00707.x Özsoy, SA., Ardaha, M. (2006). Hemşireleri uygulamalarıda kulladıkları bilgi kayaklarıı icelemesi. Ege Üiversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 22, 89-1. Öztürk, A., Kaya, N., Ayık, S., Cegiz, A. (20). Hemşirelik uygulamalarıda araştırma souçlarıı kullaımıda egeller. Florece Nightigale Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 18(): 4-4869. Öztürk, C.H. (2015). Doğum sorası bakım rehberlerii kaıt temelli çalışmalarla gözde geçirilmesi. Düzce Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü Dergisi, 5(2): 40-47. Öztürk, Ç.E., Kuru, N., Cabolat, S.Ç. (2015). Hemşirelikte kaıta dayalı uygulamalara geel bakış. Sağlık ve Hemşirelik Yöetimi Dergisi,1(2): 51-55. Softa, H.F., Akdura, F., Akyazı, E. (20). Hemşireleri bilgisayar kullaımlarıa yöelik tutumlarıı değerledirilmesi. Gümüşhae Üiversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (): 845-858. Üsar, S., Kostak, M.A., Kurt, S., Erol, Ö. (2011). Hemşireleri kedii gerçekleştirme düzeyleri ve etkileye etmeler. Dokuz Eylül Üiversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektroik Dergisi, 4(1): 2-6. Postatal Care Program Guidelies for Victoria Health Services. (2012). State of Victoria, Departmet of Health. 1-. WHO Techical Cosultatio o Postpartum ad Postatal Care. (20). Erişim adresi: http://whqlibdoc.who.it/ hq/20/who_mps_.0_ eg.pdf. Yava, A., Çiçek, H., Tosu, N., Yamış, N., Koyucu, A., Güler, A. ve ark. (2008). Kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi hemşirelerii araştırma souçlarıı kullamalarıı etkileye faktörler. Aatolio Joural of Cliical Ivestigatio, 2(4): 160-166. Yılmaz, M. (2005). Hemşirelik bakım hizmetii kalitesii geliştirme yolu olarak kaıta dayalı uygulama. Cumhuriyet Üiversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(1): 41-48. Yurtsever, S., Altıok, M. (2006). Kaıta dayalı uygulamalar ve hemşirelik. Fırat Üiversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(2): 159-166.