İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM EĞİTİM VE YÖNETİM Eğitimin Önemi ---------------------------------------------------------------------------------------- 1 Yönetim Biliminin Gelişim Süreci ---------------------------------------------------------------- 3 Yönetim Kavramı -------------------------------------------------------------------------------------- 3 Klasik Yönetim Dönemi -------------------------------------------------------------------- 4 Bilimsel Yönetim----------------------------------------------------------------------------- 6 Bilimsel Yönetimin İlkeleri ---------------------------------------------------------------- 6 Bilimsel Yönetimin Gelişmesi -------------------------------------------------------------- 7 Bürokrasinin Özellikleri -------------------------------------------------------------------- 8 Neoklasik Yönetim Dönemi -------------------------------------------------------------- 10 Hawthorne Araştırmaları --------------------------------------------------------------- 10 Informal Örgüt ----------------------------------------------------------------------------- 11 Modern Yönetim Dönemi ----------------------------------------------------------------- 12 Sistem Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 12 Durumsallık Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------- 15 Postmodern Yönetim Dönemi ----------------------------------------------------------- 16 Toplam Kalite Yönetimi ------------------------------------------------------------------ 17 Öğrenen Örgütler ------------------------------------------------------------------------- 17 Örgüt Geliştirme --------------------------------------------------------------------------- 18 Performans Değerlendirme ------------------------------------------------------------- 22 Zaman Yönetimi --------------------------------------------------------------------------- 23 v
2. BÖLÜM / LİDERLİK Liderlik Kavramı ve Tanımı ---------------------------------------------------------------------- 25 Liderliğin Gelişim Süreci -------------------------------------------------------------------------- 26 Liderlik Kuramları ---------------------------------------------------------------------------------- 29 Özellik Kuramları --------------------------------------------------------------------------- 30 Davranış Kuramları ------------------------------------------------------------------------ 31 Douglas McGregor un X ve Y Kuramları ---------------------------------------------- 31 Ohio State ve Michigan Üniversiteleri Çalışmaları ---------------------------------- 32 Yönetim Gözeneği Kuramı -------------------------------------------------------------- 33 Durumsallık Kuramları ------------------------------------------------------------------- 34 Fiedler in Durumsallık Kuramı --------------------------------------------------------- 35 Hersey-Blanchard ın Durumsal Liderlik Kuramı ----------------------------------- 36 Tannenbaum ve Schmidt in Durumsallık Kuramı ---------------------------------- 37 Adair in Durumsallık Kuramı ---------------------------------------------------------- 38 Liderlik Tarzları -------------------------------------------------------------------------------------- 41 Otokratik Liderlik -------------------------------------------------------------------------- 41 Bürokratik Liderlik ------------------------------------------------------------------------ 41 Demokratik Liderlik ------------------------------------------------------------------------ 41 Liberal Liderlik ------------------------------------------------------------------------------ 42 Yönetici ve Lider Farkları -------------------------------------------------------------------------- 43 3. BÖLÜM / LİDERLİK TÜRLERİ VE OKUL YÖNETİMİ Karizmatik Liderlik ----------------------------------------------------------------------------- 47 Karizmatik Liderlik ve Okul Yönetimi ------------------------------------------------------ 50 Dönüşümcü Liderlik ---------------------------------------------------------------------------- 51 Dönüşümcü Liderlik ve Okul Yönetimi ----------------------------------------------------- 52 vi
Sürdürücü Liderlik ----------------------------------------------------------------------------- 52 Sürdürücü Liderlik ve Okul Yönetimi ------------------------------------------------------ 53 Vizyoner Liderlik--------------------------------------------------------------------------------- 54 Vizyoner Liderlik ve Okul Yönetimi --------------------------------------------------------- 55 Yaratıcı Liderlik ---------------------------------------------------------------------------------- 56 Yaratıcı Liderlik ve Okul Yönetimi ---------------------------------------------------------- 58 Dağıtımcı Liderlik -------------------------------------------------------------------------------- 58 Dağıtımcı Liderlik ve Okul Yönetimi ------------------------------------------------------- 59 Etik Liderlik --------------------------------------------------------------------------------------- 60 Etik Liderlik ve Okul Yönetimi --------------------------------------------------------------- 63 Öğretimsel Liderlik ------------------------------------------------------------------------------ 65 Öğretimsel Liderlik ve Okul Yönetimi ------------------------------------------------------ 67 Okul Yönetiminde Liderliğe Duyulan Gereksinim ------------------------------------- 68 4. BÖLÜM / LİDERLİK BECERİLERİNİ GELİŞTİRME Yönetimsel Beceriler---------------------------------------------------------------------------- 69 İnsanları Yönetme Becerileri ---------------------------------------------------------------- 69 Kaynakları Yönetme Becerileri ------------------------------------------------------------- 70 Teknik Beceriler -------------------------------------------------------------------------------- 70 Sosyal Beceriler ---------------------------------------------------------------------------------- 71 İletişim Becerileri ------------------------------------------------------------------------------ 71 Sosyal Algı Becerileri -------------------------------------------------------------------------- 72 Duygusal Zekâ ---------------------------------------------------------------------------------- 73 Çatışma Yönetimi ----------------------------------------------------------------------------- 73 Kavramsal Beceriler ---------------------------------------------------------------------------- 75 Sorun Çözme Becerileri ---------------------------------------------------------------------- 75 vii
Stratejik Planlama Becerileri --------------------------------------------------------------- 76 Vizyon Oluşturma Becerileri ---------------------------------------------------------------- 78 Liderlik Becerilerini Geliştirme Yöntemleri --------------------------------------------- 79 Formal Eğitimler ------------------------------------------------------------------------------ 79 Geliştirici Etkinlikler -------------------------------------------------------------------------- 80 Bireysel Gelişim Etkinlikleri ----------------------------------------------------------------- 80 5. BÖLÜM /EĞİTİM YÖNETİMİ Eğitim Yönetiminin Gelişim Süreci --------------------------------------------------------- 81 Eğitim Yönetiminin Dünü --------------------------------------------------------------------- 82 Pozitivist Paradigma ve Eğitim Yönetiminin Gelişimi -------------------------------- 82 Eğitim Yönetiminde Paradigma Değişimleri -------------------------------------------- 83 Teori Hareketi ---------------------------------------------------------------------------------- 83 Öznelcilik ---------------------------------------------------------------------------------------- 83 Eleştirel Kuram--------------------------------------------------------------------------------- 84 Sistem ve Durumsallık Kuramları ---------------------------------------------------------- 84 Eğitim Yönetiminde Değerlerin Yeri ve Önemi ----------------------------------------- 85 Bir Bilim Dalı Olarak Eğitim Yönetiminin Gelişimi ------------------------------------ 85 Bir Uygulama Alanı Olarak Eğitim Yönetiminin Gelişimi ---------------------------- 87 Eğitim Yönetiminin Bugünü: Güncel Paradigmalar, Kuramlar ve Yaklaşımlar ---------------------------------------------------------------------- 88 Hümanistik ve Sosyolojik Yaklaşımlar-------------------------------------------------------88 Kültürel Kuram--------------------------------------------------------------------------------- 89 Modernizme Karşı Postmodernizm --------------------------------------------------------- 89 Mantıksal Pozitivizm Paradigmasına Karşı Eleştirel Kuram -------------------------- 90 Feminist Kuram -------------------------------------------------------------------------------- 90 Diğerci Post-Yapısal Kuramlar -------------------------------------------------------------- 90 Mikropolitika Yaklaşımı ---------------------------------------------------------------------- 91 viii
Eğitim Yönetiminde Güncel Sorunlar ------------------------------------------------------ 91 Gelecekte Eğitim Yönetimi -------------------------------------------------------------------- 94 Post-yapısal Kuram---------------------------------------------------------------------------- 97 Türkiye de Eğitim Yönetimi ------------------------------------------------------------------ 98 6. BÖLÜM / OKUL YÖNETİMİ Kurumsal Yönetişim ve Okul Yönetimi -------------------------------------------------- 101 Okul Yöneticisinin Yeterlikleri ------------------------------------------------------------ 102 Liderlik ve Akademik Başarı --------------------------------------------------------------- 102 Yükseköğretimde Liderlik ------------------------------------------------------------------ 103 Yükseköğretim Önemi ------------------------------------------------------------------------ 104 Üniversitelerin Gelişim Süreci ------------------------------------------------------------- 104 YükseköğretimYönetimi ve Liderlik ----------------------------------------------------- 105 Çağdaş Okul Yönetimi ------------------------------------------------------------------------ 109 7. BÖLÜM / TOPLAM KALİTE VE OKUL YÖNETİMİ Toplam Kalite ve Eğitim --------------------------------------------------------------------- 113 Eğitimde Toplam Kalitenin Özellikleri -------------------------------------------------- 114 Okullarda Toplam Kalite Uygulamaları ------------------------------------------------- 115 Eğitimde Kaliteye Etki Eden Etmenler -------------------------------------------------- 116 Öğreticiler----------------------------------------------------------------------- -----------------117 Öğrenciler--------------------------------------------------------------------------------------- 117 Eğitim Programları-------------------------------------------------------------------- ---------117 ix
Öğretim Yöntem ve Teknikleri------------------------------------------------------- ---------118 Eğitim Araç Gereçleri------------------------------------------------------------------ ---------118 Ölçme ve Değerlendirme Araçları---------------------------------------------------- -------119 Destek Hizmetleri------------------------------------------------------------------------ ------ 119 Okul Yönetiminde Toplam Kalite --------------------------------------------------------- 119 8. BÖLÜM / DEĞİŞİM VE OKUL YÖNETİMİ Değişim Kavramı ------------------------------------------------------------------------------- 123 Küreselleşme ve Değişim -------------------------------------------------------------------- 124 Değişimin Koşulları --------------------------------------------------------------------------- 128 Değişim Yönetimi ------------------------------------------------------------------------------ 129 Eğitimde Değişim ------------------------------------------------------------------------------ 130 Değişim ve Okul Yönetimi ------------------------------------------------------------------- 132 Değer Yargılarındaki Değişim ------------------------------------------------------------- 133 Paradigmalardaki Değişim ---------------------------------------------------------------- 133 Öğrencilerdeki Değişim --------------------------------------------------------------------- 133 Öğretmenlerdeki Değişim ------------------------------------------------------------------ 134 Velilerdeki Değişim -------------------------------------------------------------------------- 135 Okuldaki Değişim ---------------------------------------------------------------------------- 136 Öğretim Yöntem ve Tekniklerindeki Değişim ------------------------------------------- 136 Bilgi Teknolojilerinin Kullanımındaki Değişim ----------------------------------------- 136 Programlardaki Değişim ------------------------------------------------------------------- 137 x
9. BÖLÜM / ÖRGÜT KÜLTÜRÜ VE OKUL YÖNETİMİ Kültür Kavramı----------------------------------------------------------------------------- 139 Örgüt Kültürü ------------------------------------------------------------------------------- 141 Örgüt Kültürünün Temel Boyutları ve Özellikleri------------------------------- 142 Etkili Okullarda Örgüt Kültürü -------------------------------------------------------- 145 10. BÖLÜM / OKUL LİDERLERİNİN SORUMLULUKLARI Başarı ve Başarısızlığı Tanıma -------------------------------------------------------- 149 Değişim Ajanı ------------------------------------------------------------------------------- 150 Ödüllendirme ------------------------------------------------------------------------------ 151 İletişim ---------------------------------------------------------------------------------------- 152 Okul Kültürü Oluşturma ---------------------------------------------------------------- 153 Öğretim Zamanını Koruma ------------------------------------------------------------- 154 Esneklik -------------------------------------------------------------------------------------- 155 Katılım Sağlama ---------------------------------------------------------------------------- 156 Entelektüel Uyarım ----------------------------------------------------------------------- 157 Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 158 Temsil Etme ve Sözcülük ---------------------------------------------------------------- 159 Öğretmenlere Mesleki Gelişim ve Kaynak Sağlama----------------------------- 159 Görünür Olma ------------------------------------------------------------------------------ 160 İş Görenlerin Özel Yaşam ve Gereksinmelerine Duyarlılık------------------- 161 Düzenlilik ------------------------------------------------------------------------------------ 162 Hesap verilebilirlik ----------------------------------------------------------------------- 162 Kaynakça ----------------------------------------------------------------------------------------- 165 xi