LİKERT TİPİ ÖLÇEKLERE FARKLI BİR YAKLAŞIM Kelime Tabanlı Ölçekler ile Gülenyüz Ölçeklerin Karşılaştırılması Kemal KURŞUN Dr. Hakan BAYRAMLIK Orhan ÇİMENCİ Hacettepe Üniversitesi Kara Harp Okulu Kara Harp Okulu
SUNU PLANI Giriş Problem Durumu Amaç Yöntem Bulgular Sonuç ve Öneriler
Giriş Günümüzde anket uygulamalarında kullanılan en yaygın soru formlarından birisi olan Likert ölçeği 1932 de Rensis Likert tarafından geliştirildiği için bu şekilde isim verilmiştir. Bu ölçekler şahsın tek bir objeye karşı gösterdiği tutuma ilişkili olarak hazırlanmış cümle serisi içerir ve ilgi objesine karşı olumlu tutumu gösteren onaylama cümleleri kullanılır (Köklü, 1995).
Giriş Diğer tutum ölçeklerine göre Likert tipi ölçeğin daha esnek ve kolay oluşturabilir olduğu belirtilmiş, bunun yanında, resimli cevap ölçeklerinin davranışları değerlendirmede diğerlerine göre daha etkili sonuçlar verdiği (Hopkins ve Stanley, 1981), resimli figürler yoluyla istenilen cevapların daha eğlenceli ve verimli yerine getirildiği tespit edilmiştir (Thomas ve Nelson, 1996).
Problem ve Alt Problemler Bu çalışmanın amacı; eğitim alanında yapılan anket değerlendirmelerinde görsel ölçme tipleri ile kelime tabanlı ölçek tipleri arasında anlamlı bir farklılığın olup olmadığını test etmektir. Bununla birlikte eğitim ve yaş gibi demografik değişkenlerin, özellikle çocuklarda güvenilir ve geçerli sonuçlar veren gülenyüz ölçek uygulamalarının, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin cevapları üzerinde anlamlı bir farklılığının olup olmadığı araştırılacaktır.
Alt Problemler 1. Kelime tabanlı ölçek ile gülenyüz ölçek tipinde bulunan maddelerin ve toplam puanların frekans ve yüzde dağılımı nasıldır? 2. İki ölçeğin toplam puanları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
Yöntem Tarama araştırması olan 5 li Likert tipi ölçeklerle hazırlanmış ders ve öğretim üyesi değerlendirme formu şeklindeki toplam 20 maddeden oluşan anketler, Ankara ilinde bir üniversitenin lisansüstü ve doktora seviyesinde öğrenim gören öğrencilere uygulanmıştır.
Yöntem Örneklem : 92 kişidir. Örneklemin %100 erkektir. Eğitim durumu: % 26 doktora, % 74 yüksek lisans
Veri Toplama Aracı Çalışmada kullanılan Likert ölçeği, geçerlilik ve güvenilirliği önceden yapılmış, ODTÜ de kullanılmakta olan ve maddeleri değiştirilmeden alınmış türde bir ölçektir. Likert ölçeğinin 1-9. maddeleri dersle ilgili, 10-20. maddeleri ise öğretim elemanları hakkındaki tutum boyutunu ölçmektedir.
Veri Toplama Aracı Katılımcıların ders ve öğretim görevlisi ile ilgili olarak hazırlanmış sorulara hangi sıklıkta, hangi düzeyde, nerede ve ne kadar katılıp katılmadığı ölçülerek, değerlendirme maddelerinin görüşlerini yansıtıp yansıtmadığı sorulmuş ve her bir maddeyi onaylama derecesini göstermek üzere cevaplaması istenmiştir. Veri toplama işlemi 20 dk. süreyle öncelikle kelime tabanlı anketler ile yapılmış, sonrasında 30 gün arayla aynı kişilere gülenyüz anketi uygulanarak gerçekleştirilmiştir.
Veri Toplama Aracı Her uygulama sırasında, öğrencilerin anket maddelerini doğru anlayabilmeleri açısından gerekli açıklamalar yapılmış ve samimi cevaplar vermeleri için, çalışmanın önemi hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Analizler SPSS programı kullanılarak gerçekleştirilmiş ve elde edilen verilere, bağımlı örneklem t-testi (paired sample t-test) uygulanmıştır.
Verilerin Analizi Maddelere verilen dereceli cevapların özellikleri ile ilgili tanımlayıcı istatistiksel analizler için frekans (f) ve yüzde (%) tekniği kullanılmıştır. Merkezi dağılım: Ölçekler 4, 5, 6, 7, 9 dereceli ölçek niteliklerinden 5 dereceli ölçek grubuna girdiği için mod ve medyan ölçüleri hesaplanmıştır. Değişkenlik ölçüsü için; Ölçeklerin genel toplam puanları için standart sapma ve varyans değerleri hesaplanmıştır. Öğrencilerin gülenyüz ölçeği ile kelime tabanlı ölçek uygulamasına verdikleri cevaplar karşılaştırılmış ve bu amaçla, bağımlı örneklemler için t testi kullanılmıştır. Verilerin analizinde anlamlılık düzeyi 0,05 olarak kabul edilmiştir. Maddeler arasındaki ilişkinin belirlenmesi için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayı analizi yapılmıştır.
Bulgular Paired Samples Statistics Pair 1 kelime tabanlý ölçek gülen y üz ölçek Std. Error Mean N Std. Dev iat ion Mean 92.9348 92 8.86629.92437 92.4457 92 9.08127.94679 T testi sonuçları Kelime tab. ölçek puan ortalaması : 92,93 Gülenyüz ölçek puan ortalaması : 92,44 Uygulanan kişi sayısı : 92
Bulgular Paired Samples Correlations Pair 1 kelime tabanlý ölçek & gülen y üz ölçek N Correlation Sig. 92.953.000 Korelasyon katsayısı temel alındığında, kelime tabanlı ölçek puanı ve gülenyüz anketinin ölçek puanları yüksektir. Puanlar arası pozitif yönde ilişki vardır.
Pair 1 kelime tabanlý ölçek - gülen yüz ölçek Mean Std. Dev iation Bulgular Paired Samples Test Paired Diff erences 95% Confidence Interv al of the Std. Error Dif f erence Mean Lower Upper t df Sig. (2-tailed).48913 2.75559.28729 -.08154 1.05980 1.703 91.092 1. İki anket toplam puan ortalamaları arasındaki 0,489 puanlık fark istatistiksel açıdan anlamlı değildir (p=0,092). 2. Boş hipotez, Ho kabul edilir. İki uygulamanın ölçme puanlarının ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur (p=0,092 > 0,05 olduğu için).
Bulgular Reliabil ity Stati stics Cronbach's Alpha Based on Cronbach's Alpha Standardized Items N of Items.956.957 20 Reliabil ity Stati stics Cronbach's Alpha Based on Cronbach's Alpha Standardized Items N of Items.958.960 20 Cronbach alfa güvenilirlik katsayıları incelenmiş ve kelime tabanlı ölçek maddeleri için 0,956, gülenyüz ölçek maddeleri için 0,958 olarak, ölçeklerin oldukça yüksek güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Bulgular N Mean Median Mode Std. Dev iation Variance Skewness Std. Error of Skewness Kurt osis Std. Error of Kurtosis Minimum Maximum Valid Missing Statistics kelime gülen yüz tabanlý ölçek ölçek 92 92 0 0 92.9348 92.4457 97.0000 95.5000 100.00 100.00 8.86629 9.08127 78.611 82.470-1.372-1.389.251.251 1.057 1.310.498.498 66.00 63.00 100.00 100.00
Frequency Frequency Toplam puanların Histogram grafiğinde dağılımı kelime tabanlý ölçek gülen yüz ölçek 50 50 40 40 30 30 20 20 10 10 0 60.00 70.00 80.00 kelime tabanlý ölçek 90.00 100.00 Mean =92.93 Std. Dev. =8.866 N =92 0 60.00 70.00 80.00 gülen yüz ölçek 90.00 100.00 Mean =9 Std. Dev. N =9
Maddeler N Min Max Mean Std. Deviat Min Max Mean Std. Deviatio 1.ders içerik olarak tatmin edicidir. 92 3.00 5.00 4.6957.50794 3.00 5.00 4.6739.55685 2.ders için tespit edilen yayinlar ve saglanan kaynaklar yeterlidir. 3.dersin düzeyi öðrencilerin bilgi ve becerileriyle uyumludur. 4.ders konulari mantikli bir sira içerisinde siralanmistir. 5.bu dersi diðer ögrencilere de tavsiye edebilirim 6.donem sonunda bu dersin hedeflerine ulastigimi düsünüyorum 7.bu derste ogrendiklerimi gunluk yasamda uygulayabilecegimi dusunuyorum 8.dersin gerekliliklerini yerine getirdigini dusunuyorum 92 3.00 5.00 4.5326.63680 2.00 5.00 4.5435.65319 92 3.00 5.00 4.5543.54196 2.00 5.00 4.5978.57531 92 3.00 5.00 4.5978.61232 3.00 5.00 4.5978.64722 92 3.00 5.00 4.6413.56610 3.00 5.00 4.5761.63304 92 2.00 5.00 4.5326.70245 2.00 5.00 4.5761.68314 92 2.00 5.00 4.5435.83090 2.00 5.00 4.3261.85303 92 3.00 5.00 4.5978.59411 3.00 5.00 4.5109.65456 9.genel olarak bir degerlendime yapildiginda ders hakkinda olumlu dusunuyorum 92 3.00 5.00 4.6630.59811 3.00 5.00 4.6739.53675 10.derse hazirlikli geliyor 92 3.00 5.00 4.7500.48324 3.00 5.00 4.7717.47122 11.ders materyalini mantikli bir duzen içinde ogrenciye sunuyor 12.ogrencilere verdigi proje ve odevleri adil olarak degerlendiriyor 92 3.00 5.00 4.7283.55674 3.00 5.00 4.7065.52494 92 3.00 5.00 4.7283.51576 3.00 5.00 4.6848.55330 13.ogrenciye uygun oranda is yuku veriyor 92 2.00 5.00 4.6848.57282 2.00 5.00 4.5978.69630 14.ogrencinin ilerleme durumu hakkýnda onlari bilgilendiriyor 92 1.00 5.00 4.6087.71031 2.00 5.00 4.5000.67123 15.ogrencilerle iyi iletisim kuruyor 92 2.00 5.00 4.6196.64352 2.00 5.00 4.6630.59811 16.ogrencilerin ihtiyaclrina cevap veriyor 92 3.00 5.00 4.6630.56016 3.00 5.00 4.6304.56873 17.ogrencilere karsi olumlu tutum icerisindedir 92 2.00 5.00 4.7283.55674 2.00 5.00 4.7065.56526 18.ogrencilerin derse katilmasini tesvik ediyor 92 2.00 5.00 4.6304.64138 2.00 5.00 4.6522.60100 19.derste konuyu aciklayici ornekler ve gosterimler kulaniyor 92 3.00 5.00 4.6957.58815 3.00 5.00 4.6630.57945 20.derslerine duzenli olarak giriyor 92 3.00 5.00 4.7391.46574 4.00 5.00 4.7935.40703 Valid N (listwise) 92
Hiç katılmıyorum Katılmıyorum kararsız katılıyorum tamamen katılıyorum Cok asık surat Asık surat Nötr ifade Gülen surat Çok gülen surat madde frekans yüzde frekans Yüzde frekans yüzde frekans yüzde frekans yüzde 1 2 2,2 24 26,1 66 71,7 2 7 7,6 29 31,5 56 60,9 3 2 2,2 37 40,2 53 57,6 4 6 6,5 25 27,2 61 66,3 5 4 4,3 25 27,2 63 68,5 6 1 1,1 8 8,7 24 26,1 59 64,1 7 6 6,5 2 2,2 20 21,7 64 69,6 8 5 5,4 27 29,3 60 65,2 9 6 6,5 19 20,7 67 72,8 10 2 2,2 19 20,7 71 77,2 11 5 5,4 15 16,3 72 78,3 12 3 3,3 19 20,7 70 76,1 13 1 1,1 2 2,2 22 23,9 67 72,8 14 1 1,1 6 6,5 20 21,7 65 70,7 15 1 1,1 5 5,4 22 23,9 64 69,6 16 4 4,3 23 25 65 70,7 17 1 1,1 2 2,2 18 19,6 71 77,2 18 1 1,1 5 5,4 21 22,8 65 70,7 19 6 6,5 16 17,4 70 76,1 20 1 1,1 22 23,9 69 75 madde frekans yüzde frekans yüzde frekans yüzde frekans yüzde frekans Yüzde 1 4 4,3 22 23,9 66 71,7 2 1 1,1 5 5,4 29 31,5 57 62 3 1 1,1 1 1,1 32 34,8 58 63 4 8 8,7 21 22,8 63 68,5 5 7 7,6 25 27,2 60 65,2 6 1 1,1 7 7,6 22 23,9 62 67,4 7 6 6,5 5 5,4 34 37 47 51,1 8 8 8,7 29 31,5 55 59,8 9 3 3,3 24 26,1 65 70,7 10 2 2,2 17 18,5 73 79,3 11 3 3,3 21 22,8 68 73,9 12 4 4,3 21 22,8 67 72,8 13 2 2,2 5 54 21 22,8 64 69,6 14 1 1,1 6 6,5 31 33,7 54 58,7 15 1 1,1 3 3,3 22 23,9 66 71,7 16 4 4,3 26 28,3 62 67,4 17 1 1,1 2 2,2 20 21,7 69 75 18 1 1,1 3 3,3 23 25 65 70,7 19 5 5,4 21 22,8 66 71,7 20 19 20,7 73 79,3
Dersle ilgili madde 1bu derste ogrendiklerimi gunluk yasamda uygulayabilecegimi dusunuyorum 2bu derste ogrendiklerimi gunluk yasamda uygulayabilecegimi dusunu katilmiyorum ortadayim katiliyorum tamamen katiliyorum asiksura notrifade gulensur cokgulen
Öğretmenle ilgili madde 1ogrencilerle iyi iletisim kuruyor 2ogrencilerle iyi iletisim kuruyor katilmiyorum ortadayim katiliyorum tamamen katiliyorum asiksuratl notrifade gulensura cokgulens
Madde puanı - toplam puan korelasyonu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 kelime ta ba nlý ölç ek Pear s o n.801(* * ).765(**).634(**).724(**).757(**).828 (**).739(**).567(**).885(**).825(**).735 (**).638(**).701 (**).757(**).812(**).839(**).735 (**).742 (**).807 (**).573(**) N 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Gulen yuz ölçek Pear son.807(* *).772(**).638(**).801(**).798(**).851 (**).746(**).573(**).767(**).720(**).735 (**).713(**).699 (**).733(**).829(**).788(**).749 (**).832 (**).877 (**).635(**) N 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92 92
Sonuç Sonuç olarak hipotez testinde, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine uygulanan iki ölçeğin puanları arasında anlamlı bir fark olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Daha çok çocuklarda yapılan araştırmalarda uygulanan gülenyüz ölçek tipinin zaman kaybını önlemek ve uygulama kolaylığı nedeniyle üst düzey eğitim seviyelerinde de uygulanabileceği ve alınacak ölçme sonuçları açısından bir farklılık yaratmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Uygulamada frekans ve yüzdelere bakıldığında katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum seçeneklerinin işaretlenmiş olması öğrencilerin ders ve öğretim elemanı ile ilgili memnuniyet düzeylerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Yine bu araştırmanın birbirlerine bağlılıkları yüksek olan bir ortamda yapılmış olması, bireylerin ortamdan etkilenerek yanlı cevap vermiş olabilecekleri konusunda da tartışma gerektiğini ortaya koymaktadır.
LİKERT TİPİ ÖLÇEKLERE FARKLI BİR YAKLAŞIM Kelime Tabanlı Ölçekler ile Gülenyüz Ölçeklerin Karşılaştırılması Kemal KURŞUN Dr. Hakan BAYRAMLIK Orhan ÇİMENCİ Hacettepe Üniversitesi Kara Harp Okulu Kara Harp Okulu