KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ



Benzer belgeler
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

Korelasyon ve Regresyon

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1,

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

NİTEL TERCİH MODELLERİ

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

Türkiye de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

Muhasebe ve Finansman Dergisi

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

2015 Mayıs ENFLASYON RAKAMLARI 3 Haziran 2015

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ BULANIK HEDONİK REGRESYON. Gökalp Kadri YENTÜR İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ANKARA 2011

Sıklık Tabloları ve Tek Değişkenli Grafikler

NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ *

Türkiye den Yurt Dışına Beyin Göçü: Ampirik Bir Uygulama

2.7 Bezier eğrileri, B-spline eğrileri

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

2015 Haziran ENFLASYON RAKAMLARI 3 Temmuz 2015

TÜKETİCİLERİN FONKSİYONEL GIDALARI KULLANMAYA VE ÖDEMEYE RAZI OLDUĞU MİKTARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: ANTALYA İLİ ÖRNEĞİ

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

Tek Yönlü Varyans Analizi

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

OBEZİTENİN İKTİSADİ BELİRLEYİCİLERİ

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠ-ÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi

SU İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ. Suİhtiyacı. Proje Süresi. Birim Su Sarfiyatı. Proje Süresi Sonundaki Nüfus

Calculating the Index of Refraction of Air

COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA DOĞAL AFETLER 1 (The Natural Disasters in the Geography Teaching Curriculum)

Araştırma Notu 12/134

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır.

ENFLASYON YOKSULU VURUYOR. Yönetici özeti

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

T.C. MALİYE BAKANLIĞI Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARI

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi İktisat Anabilim Dalı İktisat Doktora Programı. Sinem G.

2014 yılı performansı

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

HisSE SENEDi FiYATlARıNDAKi SÜRPRiz HABERLERiN BULAŞICIlIK ETKiSi VESÜREKliliK

15. EKONOMİ GÖSTERGELERİ

T.C. AİLE ve SOSYAL POLİTİKALAR BAKANlIGI. SOSYAL YARDIMLAR GENEL MÜOÜRlÜGÜ ÜSKÜOAR SOSYAL YARDıMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKfı HANE BEYAN FORMU.

2015 Eylül ENFLASYON RAKAMLARI 6 Ekim 2015

Ege Bölgesi orman işletmelerindeki orman mühendisi dağılımının Atkinson endeksi ile değerlendirilmesi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 5 Şubat 2007

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

Araştırma Notu #002 HER HARCAMA DÜZEYİ İÇİN FARKLI ENFLASYON. Seyfettin Gürsel ve Nazan Şak. Yönetici Özeti

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

Akıllı Telefon Seçiminin Belirleyicileri: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama

2015 AĞUSTOS AYI ENFLASYON RAPORU

2015 Ağustos ENFLASYON RAKAMLARI 3 Eylül 2015

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ

Araştırma Notu 14/162

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

Metin Madenciliği ile Soru Cevaplama Sistemi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 5 Mart 2007

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ENDÜSTRİ İÇİ TİCARETİN YAPISI

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

TÜRKİYE DE KADININ İŞGÜCÜ PAZARINA KATILIM VE DOĞURGANLIK KARARLARI

2015 ŞUBAT AYI ENFLASYON RAPORU

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler

TÜRKİYE DE FARKLI GELİR GRUPLARI İÇİN ENFLASYON DEĞERLERİNİN ANALİZİ

Türkiye de Zeytin Sıkma Tesislerinin Karlılığı ve Etkinliği: Ege Bölgesi Örneği 1

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

Transkript:

Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Yavuz Arslan ve Evren Certoğlu ABSTRACT In ths study, average qualty growth and upward nflaton bas are estmated for a set of 51 goods by usng sx waves of TURKSTAT Household Budget Surveys from 2003 to 2008 and consumer prces n Turkey. Usng nstrumental varables approach suggested by Bls and Klenow (2001), the annual average qualty growth for these tems over ths perod s estmated to be 3.88 percent, of whch 2.03 percentage ponts have shown up as n consumer prce nflaton. QUALITY GROWTH VERSUS INFLATION IN TURKEY JEL D12, E31 Keywords Inflaton rates, Qualty bas ÖZ Bu çalışmada, 2003 le 2008 yılları arasındak TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler ve tüketc fyatları kullanılarak Türkye de 51 ürün çn ortalama kalte artışları ve enflasyon yanlılığı tahmn edlmektedr. Bls ve Klenow (2001) tarafından önerlen araç değşkenler yöntem kullanılarak elde edlen sonuçlara göre, seçlen dönem ve ürünler çn Türkye de yıllık ortalama kalte artışları yüzde 3,88 olarak tahmn edlrken, bu kalte artışlarının yüzde 2,03 puanlık kısmının tüketc fyatlarına enflasyon olarak yansıdığı gözlenmektedr. JEL D12, E31 Anahtar Kelmeler Enflasyon oranları, Kalte yanlılığı Türkye Cumhuryet Merkez Bankası, Araştırma ve Para Poltkası Genel Müdürlüğü, Đstklal Cad.10, 06100-Ankara, Türkye ARSLAN: yavuz.arlsan@tcmb.gov.tr CERITOĞLU: evren.certoglu@tcmb.gov.tr Çalışmada sunulan görüşler yazarlara at olup, Türkye Cumhuryet Merkez Bankası nı veya çalışanlarını bağlayıcı ntelk taşımaz.

2 Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 1. Grş Bu çalışmanın amacı hanehalkının gelr düzeynn artmasına bağlı olarak daha kaltel dayanıklı tüketm malları satın almayı terch etmesnn tüketc fyatları enflasyonu üzerndek etksn araştırmaktır. Hanehalkının daha kaltel dayanıklı tüketm malları satın almayı terch etmes, özellkle yüksek büyüme sergleyen gelşmekte olan ülkelerde kalte değşmlernn fyat endekslerne yansıtılmasındak güçlükler nedenyle enflasyonun gerçekte olduğundan daha yüksek ölçülmesne neden olablmektedr. 1 Farklı ülkeler, kalte artışlarının tüketc fyatları enflasyonu üzerndek etksnn kontrol edlmes çn çeştl yöntemler kullanmaktadır. Örneğn, tüketc fyatları endeksnde yer alan ürünler çn sabt ağırlıklar kullanılması pasf br düzeltme sağlamaktadır. Ancak, hem endeks çndek ürünlern sürekl olarak değşmes hem de ürünlern kaltelernn artması kalte artışlarının tüketc fyatları enflasyon oranları üzerndek etksnn tümüyle kontrol edlmesn engellemektedr. 2 Örneğn, Bls ve Klenow (2001) Amerka Brleşk Devletler ekonoms çn ölçülen tüketc fyatları enflasyon oranlarındak kalte yanlılığının kontrol edlemeyen kısmının 2,2 yüzde puan olduğunu göstermektedr. Ayrıca, Carvalho ve Chamon (2008) çalışmasında, ekonomk yapısı Türkye le benzerlk gösteren Brezlya ve Mekska çn enflasyon sevyesndek kalte yanlılığının yaklaşık 3 yüzde puan olduğu tahmn edlmektedr. Bu çalışmada, 51 ürün çn, Türkye ekonomsnde 2003-2008 yılları arasında gözlenen kalte artışlarının enflasyon üzerndek etks TÜĐK tarafından hazırlanan Hanehalkı Bütçe Anketler verler kullanılarak ncelenmektedr. 3 Söz konusu dönem, Türkye ekonoms çn k nedenden dolayı önemldr. Đlk olarak, bu dönemde Türkye ekonoms hızlı br büyüme performansı serglemş ve kş başına düşen mll gelr yüksek oranda artmıştır. Đknc olarak, bu dönem çersnde Türkye Cumhuryet Merkez Bankası (TCMB) enflasyon hedeflemes poltkası uygulamasına 1 Lteratürde tüketc fyatları enflasyon oranlarının ölçülmesnde karşılaşılan engeller arasında kalte yanlılığına ek olarak alışverş merkez yanlılığı, yen ürün yanlılığı ve kame yanlılığı tartışılmıştır. Daha ayrıntılı blg çn Yörükoğlu (2010) çalışmasına bakılablr. 2 Bu çalışmada daha kaltel dayanıklı tüketm mallarının temelde daha pahalı ürünler olduğu varsayılmaktadır. 3 TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler brbrn zleyen yatay-kest anketler olarak tanımlanmaktadır. Ancak, aynı fertler ve haneler yıllar çnde zlemedkler çn hanehalkı bütçe anketlernn panel boyutu bulunmamaktadır.

Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 3 geçmştr. Dğer br fadeyle, ncelenen dönemde artan hanehalkı gelr düzeynn daha kaltel dayanıklı tüketm malı satın alma eğlmn destekledğ, dolayısıyla hesaplanan enflasyon endekslernde kalte yanlılığını artırdığı düşünüleblr. Söz konusu durum, enflasyon hedeflemes uygulaması çerçevesnde Merkez Bankası nın hedeflern görel olarak daha yüksek belrlemesne neden olablr. 4 2. Model ve Ekonometrk Tahmnler Bu çalışmada, Bls ve Klenow (2001) tarafından önerlen modelden ve ekonometrk tahmn yöntemlernden yararlanılmıştır. Söz konusu çalışmadak uygulamaya benzer br bçmde gözlem sayıları yeterl olan ve tahmn edlen kalte eğm katsayılarının statstksel olarak anlamlı olduğu 51 ürün seçlmştr. TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verlerne göre, bu 51 ürün 2003 2008 dönem çn hanehalkı toplam gıda dışı tüketm harcamalarının yüzde 30,5 gb öneml br bölümünü oluşturmaktadır (Tablo 1). Bu çalışmada, hanehalkının gelr düzey yükseldğ zaman daha kaltel ve dolayısıyla daha pahalı dayanıklı tüketm malları satın almayı terch edeceğ varsayımı yapılmaktadır. Bu bağlamda, hanehalkı gelr düzey le hanehalkı tarafından satın alınan dayanıklı tüketm mallarının kaltes arasında güçlü br lşk olması gerekmektedr. Bu lşky gösteren kalte Engel eğrs, (1) numaralı denklemde sunulmaktadır: 5 θ (1) ln = σθ + q, h, t lnch, t ln z, t v, h, t Bu denklemde, q dayanıklı tüketm malının kaltesn, c dayanıksız tüketm mallarına yönelk harcamaları, z dayanıklı tüketm malının kaltesne göre düzeltlmş fyatını, v hanehalkının dayanıklı tüketm mallarına yönelk terchlern belrleyen etkenler göstermektedr. Ayrıca, seçlen dayanıklı tüketm malını, h hanehalkını, t zamanı göstermektedr. Hanehalkı gelr düzey yerne br gösterge olarak hanehalkı dayanıksız tüketm malları harcamaları kullanılmıştır. Bu denklemde, hanehalkı tarafından satın alınan dayanıklı tüketm mallarının kaltes le dayanıksız tüketm malları çn yapılan harcamalar arasındak lşknn büyüklüğünü gösteren katsayı, θ, kalte eğm olarak tanımlanmaktadır. Hanehalkı gelr düzey arttıkça gelr esneklğ daha yüksek ürünlere olan talebn daha fazla olması ve söz konusu ürünlern fyat artışlarının daha hızlı olması beklenmektedr. 4 Bkz. TCMB (2009). 5 Hanehalkı gelr düzey le satın alınan dayanıklı tüketm mallarının kaltes arasındak lşky gösteren kalte Engel eğrsnn çıkarımı çn Bls ve Klenow (2001) le Arslan ve Certoğlu (2011) çalışmalarına bakınız.

4 Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 Kalte eğmler, (1) numaralı denklem le seçlen 51 ürün ve ncelenen 2003 2008 dönem çn en küçük kareler yöntem kullanılarak ayrı ayrı tahmn edlmektedr. Ayrıca, ekonometrk tahmnlerde ale yapısı, çocuk sayısı, hane resnn yaşı ve cnsyet le yıl ve kır (rural) kukla değşkenler kontrol amaçlı olarak yer almaktadır (Tablo 1). Tablo 1. Seçlen Ürünlern Harcamalar Đçndek Payları ve Kalte Eğmler Seçlen Ürünler Payı (%) (1) Kalte Eğm Seçlen Ürünler Payı (%) (1) Kalte Eğm Gym 0,117 0,328 * Yedek Parça 0,248 0,415 * Erkek Gys 2,415 0,857 * Telefon 0,691 0,405 * Kadın Gys 2,626 0,869 * Ses Kayıt Aletler 0,071 0,613 * Çocuk Gys 1,137 0,668 * Televzyon 0,536 0,325 * Dğer Gym 0,305 0,595 * Fotoğraf Maknes 0,098 0,292 * Erkek Ayakkabı 0,929 0,592 * Blgsayar 0,381 0,222 * Kadın Ayakkabı 0,754 0,774 * Resm Kayıt 0,056 0,561 * Çocuk Ayakkabı 0,400 0,555 * Müzk Aletler 0,014 0,876 * Konut Bakım Ürünler 0,993 0,662 * Oyunlar ve Hobler 0,143 0,944 * Moblya 2,061 0,500 * Spor Malzemeler 0,050 0,597 * Halılar 0,440 0,379 * Evcl Hayvanlarla Đlgl Ürünler 0,037 0,726 * Ev ç Tekstl 0,987 0,641 * Eğlence 0,171 0,768 * Buzdolabı 0,581 0,194 * Snema 0,068 0,786 * Çamaşır Maknes 0,423 0,142 * Müze 0,003 0,851 * Fırınlar 0,172 0,269 * Ktap 0,279 0,610 * Klmalar 0,446 0,410 * Gazete 0,186 0,747 * Temzlk Ekpmanları 0,122 0,368 * Kırtasye 0,231 0,594 * Elektrkl Ev Aletler 0,196 0,171 * Lokanta 1,552 0,893 * Cam Eşyalar 0,311 0,510 * Kafe 0,809 0,440 * Sofra Takımı 0,063 0,445 * Dğer Kşsel Bakım Eşyaları 1,671 0,851 * Mutfak Gereçler 0,337 0,445 * Mücevher 1,099 0,782 * Küçük Aletler 0,192 0,448 * Bavul 0,172 0,609 * Bakım Ürünler 1,567 0,598 * Dğer Kşsel Eşyalar 0,118 0,664 * Tedav Aletler 0,171 0,555 * Sağlık Sgortası 0,057 0,281 * Yen Otomobl 3,659 0,280 * Ulaşım Sgortası 0,301 0,360 * Bsklet 0,071 0,381 * Toplam 30,517 (1) Kaynak: TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verlernden yararlanılarak yazarlar tarafından hesaplanmıştır. (2) Seçlen ürünlern gıda harcamaları dışarıda bırakıldıktan sonra hanehalkı toplam tüketm harcamaları çndek paylarını göstermektedr. (3) Tabloda * şaret, tahmn edlen katsayıların yüzde 1 düzeynde anlamlı olduğu durumları göstermektedr. Dayanıklı br tüketm malının brm fyatı, x, söz konusu ürün çn gerçekleştrlen yıllık ortalama hanehalkı tüketm harcaması mktarıdır. Bu yöntem le hesaplanan brm fyatlar kalte artışlarını çermektedr. Dayanıklı

Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 5 tüketm malının brm fyatı, kaltesnn, q, ve kaltesne göre düzeltlmş fyatının, z, br fonksyonudur. Buna bağlı olarak, her dayanıklı tüketm malı çn brm fyat artış oranları, x, kalte artışlarının, q, ve kalteye göre düzeltlmş fyat artış oranlarının, z, toplamından oluşur: x = q + z (2) Türkye Đstatstk Kurumu (TÜĐK) tarafından hesaplanan tüketc fyatları p le fade edlmektedr. Brm fyatlar le tüketc fyatları arasındak temel farklılık se tüketc fyatları toplanırken statstk kurumunun kalte artışlarını dkkate almasıdır. p le gösterlen mal grubu fyat artış oranı, bu mal grubunun kalteye göre düzeltlmş fyatlarındak artış, z, le kalte artışlarının kontrol edlemeyen kısmının, µ q, toplamından oluşur. Her br mal grubu fyat artışının kalte yanlılığı neden le gerçekte olduğundan ne kadar farklı ölçüldüğü, (3) numaralı denklemde yer alan, µ parametres le gösterlmektedr. Eğer kalte artışları tümüyle kontrol edleblrse (µ = 0), tüketc fyatları enflasyonu kalteye göre düzeltmş fyat artışlarına eşt olmaktadır. p = z + µ q (3) Öte yandan, (2) numaralı denklemde kalte artışları sağ tarafta yalnız bırakılır ve eştlğn sol tarafta kalan kısmı (3) numaralı denklemde kalte artışları yerne yazılırsa, dayanıklı tüketm malının fyat artış oranı le aynı mal çn brm fyat artış oranı arasındak lşky gösteren (4) numaralı denkleme ulaşılmaktadır. ( ) z µ x + 1 (4) p = µ Brm fyat düzeylern hesaplamak çn öncelkle TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verler kullanılarak seçlen 51 ürün ve her yıl çn hanehalkı tarafından yapılan ortalama harcama mktarları bulunmaktadır. Hanehalkı tarafından yapılan yıllık ortalama harcama mktarları seçlen 51 ürün dışarıda bırakılarak hesaplanan o yıla at tüketc fyatları endeks le bölünmektedr. 6 Brm fyat artış oranları se seçlen 51 ürün ve ncelenen 2003 2008 dönem çn harcamaların yıllık ortalama yüzde değşmler alınarak hesaplanmaktadır. Tüketc fyatları enflasyon oranlarını hesaplamak çn lk olarak seçlen 51 ürünün yıllık ortalama fyat düzeyler bulunmaktadır. Benzer bçmde, hesaplanan fyat düzeyler seçlen 51 ürün dışarıda bırakılarak hazırlanan o yıla at tüketc fyatları endeks le bölünmektedr. Daha sonra ncelenen 6 Bu çalışmada, dayanıksız tüketm malları çn hesaplanan tüketc fyatları endeks ölçüm standardı (numerare) olarak kabul edlmştr.

6 Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 2003 2008 dönem çn fyat düzeylernn yıllık ortalama yüzde değşmler alınarak tüketc fyatları enflasyon oranları elde edlmektedr. Yukarıda gösterlen (1) numaralı denklemn zamana göre değşm alınırsa, (5) numaralı denkleme ulaşılmaktadır. Bu denklem, dayanıklı tüketm mallarının kalte artışları, q, le dayanıksız tüketm mallarına yönelk harcamaların büyümes, c, arasındak lşknn dayanıklı tüketm mallarının kalte eğmlerne, θ, bağlı olduğunu göstermektedr. q = θ c σθ z + v (5) Ayrıca, (5) numaralı denklem (2) numaralı denklemn çne yerleştrerek elde edlen (6) numaralı denklem, brm fyat artış oranları le dayanıksız tüketm mallarına yönelk harcamaların artış oranı arasındak lşknn kalte eğmlerne bağlı olduğunu göstermektedr: x = ( σθ ) z + v θ c + 1 (6) Tüketc fyatları enflasyon oranları le brm fyat artış oranları arasındak lşk araç değşkenler yöntem kullanılarak tahmn edlmektedr. Bu nedenle, öncelkle brm fyat artış oranları çn araç değşken olarak kullanılan kalte eğmler tahmn edlmektedr. Seçlen 51 ürün ve ncelenen 2003 2008 dönem çn hesaplanan brm fyat artış oranları le tahmn edlen kalte eğmler arasında doğrudan ve anlamlı br lşk olduğu Grafk 1 de görülmektedr. Grafk 1. Brm Fyat Artış Oranları ve Kalte Eğmler 0.20 Brm Fyat Artış Oranları 0.10 0.00-0.10-0.20-0.30-0.40 0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 Kalte Eğmler Kaynak: TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verlernden yararlanılarak yazarlar tarafından hesaplanmıştır. Ayrıca, kalte eğmler le tüketc fyatları enflasyon oranları arasında doğru yönlü ve güçlü br lşk olduğu Grafk 2 de görüleblmektedr. Bu durum, dğer ülke deneymlerne paralel olarak ülkemzde de, tüketc

Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 7 fyatları enflasyon oranları hesaplanırken daha kaltel dayanıklı tüketm mallarına yönelk talep artışlarından kaynaklanan kalte yanlılığının tümüyle kontrol edlemedğn göstermektedr. Grafk 2. Tüketc Fyatları Enflasyon Oranları ve Kalte Eğmler Tüketc Fyatları Enflasyon Oranları 0.10 0.05 0.00-0.05-0.10-0.15-0.20-0.25 0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 Kalte Eğmler Kaynak: TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verlernden yararlanılarak yazarlar tarafından hesaplanmıştır. Tüketc fyatları enflasyon oranları le brm fyat artış oranları arasında doğru yönlü ve güçlü br lşk olduğu Grafk 3 te görüleblmektedr. Ayrıca, tüketc fyatları enflasyon oranları le brm fyat artış oranları arasındak korelasyon katsayısı yüzde 53,1 olarak ölçülmüştür. Grafk 3. Tüketc Fyatları Enflasyon Oranları ve Brm Fyat Artış Oranları Tüketc Fyatları Enflasyon Oranları 0.10 0.05 0.00-0.05-0.10-0.15-0.20-0.25-0.40-0.30-0.20-0.10 0.00 0.10 0.20 Brm Fyat Artış Oranları Kaynak: TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verlernden yararlanılarak yazarlar tarafından hesaplanmıştır. Tüketc fyatları enflasyon oranlarının ne kadar doğru ölçüldüğünü bulablmek çn (4) numaralı denklem araç değşkenler yöntem le tahmn edlmektedr. Bu denklemde, x le gösterlen brm fyat artış oranlarının önünde yer alan µ parametres kalte yanlılığını gösterrken gerçek enflasyon

8 Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 oranlarını çeren ( 1 µ ) z fades se hata term olarak kabul edlmektedr. Tüketc fyatları enflasyon oranları, p, brm fyat artış oranları le açıklanmaya çalışılmaktadır. Brm fyat artış oranları çn araç değşken olarak θ le gösterlen kalte eğmler kullanılmaktadır. Sonuçlar, 2003 2008 dönem ve seçlen 51 ürün çn kalte yanlılığını gösteren µ parametresnn yüzde 52,3 olarak tahmn edldğn göstermektedr. Br başka deyşle, sonuçlar söz konusu dönem ve ürün örneklem çn tüketc fyatları enflasyon oranlarının yüzde 52,3 oranında yanlı ve gerçekte olduğundan yüksek hesaplandığını göstermektedr. 7 Söz konusu ürünler çn, tüketc fyatları enflasyon oranları le hanehalkı bütçe anketlernden elde edlen brm fyatlar artış oranları arasında 1,85 yüzde puanlık br fark olduğu görülmüştür. Bu fark, tüketc fyatları enflasyon oranları üzerndek kalte büyümes kaynaklı fyat artışlarının kontrol edleblen kısmını oluşturmaktadır. Öte yandan, aynı ürün grubu ve dönem çn toplam kalte büyümes oranı se yüzde 3,88 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlardan yararlanarak, seçlen 51 ürün ve ncelenen 2003 2008 dönem çn tüketc fyatları enflasyon oranı yıllık ortalama 2,03 yüzde puan yanlı hesaplanmıştır. 8 Bu çalışmada kullanılan ürünlern TÜFE sepet çndek payının ncelenen dönemde yaklaşık olarak yüzde 28 olduğu göz önünde bulundurulduğunda, ncelenen ürünler çn ölçülen 2,03 yüzde puanlık kalte yanlılığının TÜFE ye yansımasının 0,57 yüzde puan olduğu tahmn edlmektedr. Öte yandan, çalışmada ver yeterszlğ neden le ncelenememesne karşın, TÜFE nn dğer alt kalemlernde de benzer bçmde kalte yanlılığının olduğu düşünülmektedr. Örneğn, gıda, sağlık ve eğtm alt kalemler çn tüketcler gelr ve servet düzeyler arttıkça, aynı grupta yer alan daha kaltel ürünlere yöneleblrler. Bu yönelm, söz konusu alt kalemlern enflasyon oranlarının ölçümünde kalte yanlılığı oluşturablr. Bu nedenle, hesaplanan 0,57 yüzde puanlık kalte yanlılığı TÜFE çn br alt sınır olarak düşünüleblr. 3. Sonuç Özellkle, yüksek büyüme performansı sergleyen gelşmekte olan ekonomlerde, hanehalkının gelr düzeynn artmasına bağlı olarak daha kaltel dayanıklı tüketm malları satın alma eğlm artmaktadır. 7 Ekonometrk tahmnler hanehalkı tüketm harcamaları çnde yüksek br paya sahp olan yen otomobl kategors dışarıda bırakılarak yapıldığında çok yakın sonuçlar elde edlmştr. 8 Tüketc fyatları enflasyon oranları ve brm fyat artış oranları le kalte eğmler arasındak lşk ncelendğnde, uç değer olablecek bazı ürünler olduğu göze çarpmaktadır. Bu ürünler dışarıda bırakılarak yenden yapılan ekonometrk tahmnlerde yakın sonuçlar elde edlmştr. Kalte yanlılığını gösteren µ parametres yüzde 48,9 olarak tahmn edlrken kalte yanlılığının TÜFE ye yansıması se 0,49 yüzde puan olarak hesaplanmıştır.

Arslan ve Certoğlu Central Bank Revew 11(1):1-9 9 Hanehalkının daha kaltel dayanıklı tüketm malları satın almayı terch etmes se kalte değşmlernn fyat endekslerne yansıtılmasındak güçlükler nedenyle enflasyonun gerçekte olduğundan daha yüksek ölçülmesne neden olablmektedr. Bu çerçevede, TÜĐK Hanehalkı Bütçe Anketler verler kullanılarak seçlen 51 ürün ve ncelenen 2003 2008 dönem çn kalte Engel eğrs denklemler tahmn edlmştr. Bulgular, brm fyat artış oranlarının daha yüksek kalte eğmne sahp ürünler çn daha hızlı olduğunu göstermştr. Ayrıca, tüketc fyatları enflasyon oranlarının daha yüksek kalte eğmne sahp ürünler çn daha hızlı olduğu gözlenmştr. Bu durum, dğer gelşmekte olan ülke deneymlerne benzer şeklde, kalte değşm kaynaklı fyat hareketlernn bütünüyle fyat endekslerne yansıtılamadığını ve lgl yanlılığın gelşmş ülkelere kıyasla daha yüksek olduğunu göstermektedr. Ancak, uygulanan yöntem le her br ürün çn kalte yanlılığının ayrı ayrı tahmn edlmes mümkün olmamaktadır. Bu nedenle, seçlen ürünler ve ncelenen dönem çn yıllık ortalama kalte yanlılığı tahmnler verleblmektedr. Öte yandan, hanehalkı terchlern ve demografk yapılarını çeren daha ayrıntılı tüketm harcamaları verler le daha kapsamlı çalışmalar yapılableceğ hatırlatılmalıdır. Kaynakça Arslan,Y ve E.Certoğlu, 2011, Qualty Growth versus Inflaton n Turkey, TCMB Çalışma Teblğ, yayımlanma aşamasında. Bls,M. ve P.Klenow, 2001, Quantfyng Qualty Growth, Amercan Economc Revew, 91 (4), pp. 1006 1030. Costa,D., 2001, Estmatng Real Income n the Unted States from 1888 to 1994: Correctng CPI Bas Usng Engel Curves, Journal of Poltcal Economy, 109 (6), pp. 1288 1310. Flho,C. ve M.Chamon, 2008, The Myth of Post-Reform Income Stagnaton: Evdence from Brazl and Mexco, IMF Workng Paper, No. 08/197. Hausman,J., 2003, Sources of Bas and Solutons to Bas n the Consumer Prce Index, Journal of Economc Perspectves, 17 (2), pp. 23 44. Hamlton,B.W., 2001, Usng Engel s Law to Estmate CPI Bas, Amercan Economc Revew, 91 (3), pp. 619 630. Moulton,B.R. ve K.E.Moses, 1997, Addressng the Qualty Change Issue n the Consumer Prce Index, Brookngs Papers on Economc Actvty, 1997 (1), pp. 305 366. Öğünç,F., 2009, Dayanıklı Tüketm Malı Fyat Dnamkler (Prce Dynamcs of Durable Consumpton Goods), CBRT Workng Paper, No.09/08. TCMB, 2009, 2010 Yılında Para ve Kur Poltkası Türkye Đstatstk Kurumu, Hanehalkı Bütçe Anketler, 2003 2008. Yörükoğlu,M., 2010, Dffcultes n nflaton measurement and monetary polcy n emergng market economes, BIS Paper No 49.