Mersin Ýlinde Hassas Bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yýllarý Arasýndaki Deðiþiminin Araþtýrýlmasý

Transkript

1 Mersin Ýlinde Hassas Bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yýllarý Arasýndaki Deðiþiminin Araþtýrýlmasý Ekoloji Cilt: 13 Sayý: , 2003 Halil KUMBUR, Havva Duygu ÖZSOY, Zafer ÖZER Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliði Bölümü, Çiftlikköy - MERSÝN Özet Gürültü, istenmeyen ve rahatsýzlýk veren ses olarak tanýmlanmaktadýr. Özellikle hassas bölgeler olarak adlandýrýlan; hastane, otel ve huzurevleri gibi mekanlarda gürültü düzeylerinin çok düþük olmasý gerekmektedir. Bu çalýþma kapsamýnda Mersin Ýli Þehir Merkezinde bulunan çeþitli oteller, hastaneler ve huzurevinde yýllarý arasýnda 5 yýl süreyle gürültü düzeyleri ölçülmüþtür. Çalýþma sonucunda ölçülen deðerlerin tamamýnýn, Gürültü Kontrol Yönetmeliðinde (GKY) belirtilen sýnýr deðerlerden en az 20 db(a) yüksek olduðu ve yýllara baðlý olarak artýþ eðilimi gösterdiði belirlenmiþtir. Anahtar Kelimeler: Gürültü kirliliði, hassas bölge, Mersin. Investigation of Noise Levels in Sensitive Zones around the City of Mersin between Abstract Noise is described as unapproved and bothering voice. Noise levels must be lower around some residences like hospitals, hotels and old age asylums which are called sensitive zones. In this study; noise level of hospitals, hotels and old age asylums in the city centre of Mersin measured during the five years is discussed. As a result of this study, it was determined that all the measured noise values were at least 20 db(a) higher than limit levels given in Turkish Noise Control Regulation and an increasing trend of noise values was identified. Keywords: Noise pollution, sensitive zone, Mersin. GÝRÝÞ Ýstenmeyen ve insaný rahatsýz eden ses olarak tanýmlanan gürültü, giderek daha geniþ kitleleri olumsuz yönde etkilemektedir (Karabiber 1991, Kumbur ve Yalçýn 2000, Acar 2001). Tepkiler kiþisel ve toplumsal olarak deðiþiklik göstermekle birlikte, ses düzeyi 65 dba ve üzerinde olduðunda insanlarýn büyük bir çoðunluðunun gürültüden rahatsýz olduðu saptanmýþtýr (Karabiber 1999). Yarattýklarý olumsuz etkilere dayanarak gürültü düzeyleri þu þekilde derecelendirilebilir (Kumbur ve Doðan 1995): 1. Derece: L= 30 db(a)- 65 db (B): Konforsuzluk, rahatsýzlýk, öfke, kýzgýnlýk, konsantrasyon ve uyku bozukluðu 2. Derece: L= db(b): Fizyolojik tepkiler; kan basýncýnýn artmasý, kalp atýþý ve solunumun hýzlanmasý, beyin sývýsýndaki basýnç azalmasý, ani refleksler 3. Derece: L= db(b): Fizyolojik tepkilerin artmasý, baþ aðrýlarý 4. Derece: L> 120 db(b): Ýç kulakta sürekli hasar ve dengenin bozulmasý 5. Derece: L> 140 db(b): Ciddi beyin tahribatý Geliþen teknolojinin bir ürünü olarak ortaya çýkan gürültünün, düzeyinin yaný sýra etki süresine baðlý olarak da deðerlendirilmesi gerekmektedir. Gürültüden etkilenmenin sýnýrlarý tam olarak çizilemese de, zarar görme ve rahatsýzlýk olarak gruplandýrýlabilir. Zarar görme, kalýcý veya kýsa etki süresine sahip olan gürültüler için geçici olabilen ancak insaný fizyolojik, psikolojik ve performans yönünden olumsuz etkileyen durumlarý kapsamaktadýr. Rahatsýzlýk durumu ise, maruz kalan kiþi ya da grubun, gürültüyü azaltmaya ya da gürültü bölgesinden uzaklaþmaya çalýþtýðý durumlar olarak tanýmlanmaktadýr (Karabiber 1991) Gürültünün insan saðlýðý üzerindeki olumsuz etkileri temel olarak üç baþlýk altýnda belirtilmektedir: 1. Fizyolojik etkiler: Ýþitme kaybý, iþitme duyusu ve iþitme organýnda zarar, aþýrý adrenalin artýþýna baðlý rahatsýzlýklar. 2. Psikolojik etkiler: Davranýþ bozukluklarý, sinir sisteminde bozukluklar, huzursuzluk, zihinsel iþlevlerde yavaþlama, konsantrasyon bozukluðu, uyku düzeninin bozulmasý. 3. Sosyal yaþama etkisi: Ýþ verimi ve üretkenliðin azalmasý. Bu etkilerin yaný sýra gürültünün karakter Ekim - Kasým - Aralýk 2003, Sayý: 49 25

2 Ekoloji H. KUMBUR - H. D. ÖZSOY - Z. ÖZER deðiþikliðine yol açtýðý, eðilimli insanlarda sorunlarýn ve bunalýmlarýn aðýrlaþmasýna neden olduðu, hastalarýn iyileþme sürelerini uzattýðý ve çeþitli kalp- damar hastalýklarýna neden olduðu bilinmektedir (Liu ve Tan 2000). Gürültü kirliliðinin neden olduðu olumsuz etkileri ortadan kaldýrabilmek için öncelikle hassas bölgelerdeki gürültü düzeylerinin saptanmasý ve gerekli önlem-lerin alýnmasý gerekmektedir. Bu amaçla Mersin þehir merkezinde yer alan çeþitli oteller, hastaneler ve huzurevinde yýllarý arasýn-da 5 yýl süreyle gürültü düzeyleri ölçülmüþ, sonuçlar GKY'de (Anonim 1986) belirtilen sýnýr deðerler ile karþýlaþtýrýlmýþ ve gürültü düzeylerinin düþürülmesi amacý ile çözüm önerileri sunulmuþtur. MATERYAL VE METOT Mersin'de çeþitli oteller (4 adet), hastaneler (Devlet Hastanesi, SSK Hastanesi, Mersin Üniversitesi Araþtýrma Hastanesi, 4 adet Özel Hastane ve 2 adet Özel Poliklinik) ve Huzurevinde yýllarý arasýnda 5 yýl süreyle gerçekleþtirilen gürültü ölçüm sonuçlarý Gürültü Kontrol Yönetmeliðindeki sýnýr deðerlerle ve yýllara göre deðiþimlerine bakýlarak deðerlendirilmiþtir. Ölçümler; CEL/254 marka Sound Lever Meter Digital ses basýnçý ölçüm cihazý ile yapýlmýþtýr. Kalibrasyon (114 db, 1000 Hz) amacý ile cihaza ait olan, ayný marka kalibratör kullanýlmýþtýr. Bu çalýþmada yapýlan ölçümler dakikada bir yapýlan beþ ölçümün ortalamasýdýr. Birimler db(a) cinsinden verilmiþ olup, bu birim insan kulaðýnýn en çok hassas olduðu orta ve yüksek frekanslarýn özellikle vurgulandýðý bir ses deðerlendirmesi birimidir. Bu birim logaritmik olduðundan, Þekil 1-4 de yer alan (y) eksenleri logaritmik olarak verilmiþtir. Ölçüm yapýlan oteller Mersin'de faaliyet gösteren 3, 4 ve 5 yýldýzlý otellerdir. Bu oteller, açýk isimlerinin verilmesi sakýncalý olabileceði görüþü ile kodlanarak belirtilmiþtir. Otellerde yýllara göre ölçümler, imkanlar ölçüsünde otel sayýsý arttýrýlarak yapýlmýþtýr. 1 nolu otelde yýllarý arasýnda; 2 nolu otelde yýllarý arasýnda; 3 ve 4 nolu otellerde ise 2002 yýlýnda yapýlan gürültü ölçümleri verilmiþtir. Hassas bölgelerin bir diðer grubu olan hastanelerden Devlet Hastanesinde yýllarý arasýnda; SSK Hastanesi, 1 ve 2 nolu özel hastanelerde tarihleri arasýnda gürültü ölçümleri yapýlmýþtýr. Mersin Üniversitesi Araþtýrma Hastanesi 2001 yýlýnda; 3, 4 nolu özel hastaneler ile 1 ve 2 nolu özel poliklinikler ise 2002 yýlýnda faaliyete geçtiklerinden bu tarihlere ait gürültü ölçümleri verilmiþtir. BULGULAR A) Mersin'de Yer Alan Çeþitli Otellerin Gürültü Ölçümleri Mersin Ýli sýnýrlarý içerisinde yer alan dört adet; 3,4 ve 5 yýldýzlý otellerde yýllarý arasýnda gerçekleþtirilen gürültü ölçüm sonuçlarý tablolar halinde verilmiþtir (Tablo 1-4). Tablo 1. Yýllara göre 1 no'lu otelin gürültü - Ölçüm yapýlamadý Tablo 2. Yýllara göre 2 no'lu otelin gürültü ölçüm - Ölçüm yapýlamadý Tablo 3. Gürültü ölçümü yapýlan 3 no'lu otelin 2002 yýlý Gürültü ölçümlerinin tamamý yýlýn ayný zamanlarýnda yapýlmýþ olmasýna raðmen, gürültü düzeylerinin otellerin müþteri yoðunluðuna baðlý olarak deðiþmesi ve bunun da yýlýn zamanlarýna 26 Ekim - Kasým - Aralýk 2003, Sayý: 49

3 Mersin Ýlinde Hassas Bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yýllarý Arasýndaki Deðiþiminin... Ekoloji Tablo 4. Gürültü ölçümü yapýlan 4 no'lu otelin 2002 yýlý Tablo 5. Yýllara göre Devlet Hastanesi gürültü ölçüm Tablo 6. Yýllara göre SSK Hastanesi ortalama gürültü baðlý olmamasý sonucu yýllara baðlý bir artýþ veya azalýþ saptanamamýþtýr. Otellerdeki gürültü düzeyleri; özellikle lobi, restoran gibi müþteri yoðunluðunun fazla olduðu mekanlarda artýþ göstermektedir. B) Mersin'de Yer Alan Çeþitli Hastanelerin Gürültü Ölçümleri Hastanelerde gerçekleþtirilen gürültü ölçümlerinde en yüksek gürültü seviyeleri hasta yoðunluðunun en fazla olduðu Devlet Hastanesi ve SSK Hastanesinde saptanmýþtýr (Tablo 5, Tablo 6). Devlet Hastanesinde, hem pencerelerin açýk, hem de kapalý olduðu konumlarda gürültü düzeylerinin yýllarý arasýnda giderek arttýðý belirlenmiþtir (Tablo 5, Þekil 1). Mersin Üniversitesi Araþtýrma Hastanesi, 2001 yýlýnda açýlmýþ olup bir yýl sonraki gürültü ölçüm sonuçlarý ile 2001 yýlýna ait gürültü ölçüm sonuçlarý arasýndaki farklar Þekil 2'de görülmektedir. Gürültü ölçümlerinin yapýldýðý özel hastanelerde özellikle giriþ katlarýndaki gürültü düzeylerinin, yatakhanelerin olduðu üst katlara oranla daha yüksek olduðu belirlenmiþtir. Hasta yoðunluklarýna baðlý olarak, kullanýlan katlar göz önünde bulundurulduðunda, hem 1 hem de 2 No'lu özel hastanelerde gürültü düzeylerinin giderek arttýðý saptanmýþtýr (Tablo 8-9). Ölçüm yapýlan diðer özel hastaneler ve iki özel poliklinik 2002 yýlýnda faaliyete geçtiðinden sadece bu yýla ait gürültü deðerleri mevcut bulunmaktadýr (Tablo10-13) (Þekil 3). C) Huzurevi Gürültü Ölçümleri Mersin Ýli Valiliðine ait Huzurevinde gerçekleþtirilen gürültü ölçümleri yýllara baðlý olarak karþýlaþtýrýldýðýnda; en yüksek ortalama gürültü düzeylerinin 1999 yýlýna ait olduðu (Þekil 4), 1. ve 2. katlarda saptanan ölçüm sonuçlarýnýn giderek arttýðý ancak bahçedeki gürültü düzeyinin azaldýðý belirlenmiþtir (Tablo 14). Tablo 7. Yýllara göre Mersin Üniversitesi Araþtýrma Hastanesi gürültü Þekil 1. Yýllara göre Devlet Hastanesi gürültü ölçüm Þekil 2. Yýllara göre Mersin Üniversitesi Araþtýrma Hastanesi gürültü Ekim - Kasým - Aralýk 2003, Sayý: 49 27

4 Ekoloji Tablo 8. Yýllara göre 1 No'lu Özel Hastane gürültü H. KUMBUR - H. D. ÖZSOY - Z. ÖZER Tablo No'lu Özel Poliklinik 2002 yýlý gürültü Tablo 14. Yýllara göre Huzurevi gürültü ölçüm Tablo 9. Yýllara göre 2 No'lu Özel Hastane gürültü Tablo 10. No'lu Özel Hastane 2002 yýlý gürültü ölçüm Þekil 3. Özel Hastanelerin 2002 yýlý gürültü ölçüm deðerleri (Pencereler kapalý konumda iken). Tablo No'lu Özel Hastane 2002 yýlý gürültü Tablo No'lu Özel Poliklinik 2002 yýlý gürültü Þekil 4. Yýllara göre Huzurevi gürültü TARTIÞMA VE SONUÇ Çalýþma sonucunda hassas bölgeler olarak adlandýrýlan ve gürültü düzeylerinin çok düþük olmasý gereken hastane, otel, huzurevi gibi mekanlarda ölçülen gürültü düzeylerinin, Gürültü Kontrol Yönetmeliðinde belirtilen sýnýr deðerlerini en az 20 db(a) aþtýðý saptanmýþtýr. Buratti (2002), iç ortam gürültülerinin azaltýlmasý ile ilgili çalýþmasýnda, özellikle sýcak iklimli ve dolayýsýyla pencerelerin açýk tutulduðu 28 Ekim - Kasým - Aralýk 2003, Sayý: 49

5 Mersin Ýlinde Hassas Bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yýllarý Arasýndaki Deðiþiminin... Ekoloji bölgelerde iç ortamdaki gürültü düzeylerinin trafik gürültüsünün etkisi ile arttýðýný belirtmiþtir. Bu çalýþma da sýcak aylar nedeniyle pencerelerin uzun süre açýk olduðu ve açýk alanlarda faaliyetlerin yaygýn olduðu kentlerden biri olan Mersin Ýlinde gerçekleþtirilmiþtir. Ölçüm sonuçlarý incelendiðinde pencereler açýk konumda iken ölçülen deðerlerin pencereler kapalý konumda iken ölçülen deðerlerden daha yüksek olduðu görülmektedir. Çalýþmada gürültü düzeyleri belirlenen polikliniklerden biri olan 2 nolu özel poliklinik araç trafiðinin yoðun olduðu ana cadde üzerinde yer almaktadýr. Ana cadde yönünde (kuzey) yer alan odalardaki gürültü düzeylerinin diðer odalara oranla daha yüksek olmasý iç ortam gürültülerinin trafik gürültüsü etkisi ile arttýðýný göstermektedir. Cabrera ve Lee (2000) hastanelerdeki gürültü düzeylerinin azaltýlmasýna yönelik yaptýklarý çalýþma kapsamýnda, ölçüm yaptýklarý hastanelerde genellikle 55 db'in üzerinde gürültü seviyeleri belirlemiþlerdir. Araþtýrmacýlar bu deðerin EPA'nýn (Environmental Protection Agency) hastaneler için belirlediði ve gün boyunca 45 db, gece 35 db olan sýnýr deðerden oldukça yüksek olduðunu bildirmiþlerdir. Benzer þekilde bu çalýþmada da hastanelerin hemen hemen hepsinde gürültü düzeylerinin 55dB'in üzerinde olduðu saptanmýþtýr. Skanberg ve Öhrström (2002) trafikten ve diðer etkenlerden kaynaklanan yüksek gürültü düzeylerinin insan saðlýðýný olumsuz etkilediðini ve dolayýsýyla iyileþme süreçlerini uzattýðýný belirtmiþlerdir. Ingel ve ark. (1997) ise farklý karakterlerdeki kiþiler üzerinde yaptýklarý çalýþmada, çevresel gürültü kirliliðinin insanlarýn ruh hallerini bozduðunu ve strese yol açtýðýný bildirmiþlerdir. Bu nedenle özellikle hastanelerde saptanan yüksek gürültü düzeylerinin hastalarýn iyileþme süreçlerini etkileyebileceðini ayrýca yeni fizyolojik ve psikolojik hastalýklara yol açabileceðini düþünmekteyiz. Yapýlan çalýþma sonucunda belirlenen yüksek gürültü düzeyleri, bazý tedbirlerin alýnmasýnýn gerekli olduðunu ortaya koymaktadýr. Gürültü denetiminde alýnacak tedbirlerin baþýnda özellikle hastane, otel, huzurevi gibi mekanlarýn kentin sakin, sessiz ve ulaþým gürültüsünden uzak bölgelerine inþa edilmesi gelmelidir. Bunlarýn yaný sýra bu tür mekanlarýn inþasýnda ses yalýtýmýna önem verilmeli, kullanýlacak malzemelerin buna göre seçilmesi saðlanmalý ve ayný özen kullanýlan cihazlardan kaynaklanan gürültünün giderimi için yapýlacak çalýþmalarda da gösterilmelidir. Þehir planlarý yapýlýrken gürültüden kaynaklanabilecek olumsuz etkiler göz önünde bulundurulmalý ve özellikle çevre yollarý, kavþaklar gibi trafikten kaynaklanan gürültü kirliliðinin yoðun olacaðý bölgeler, hassas bölgeleri etkilemeyecek þekilde planlanmalýdýr. Yaþam ile iç içe olan atölyelerin (panjur, marangoz, mermer, demir-doðrama v.b.) yerleþim merkezlerinden uzak olmasý saðlanmalýdýr. Gürültü ile ilgili gerek idari (hýz kontrolü, trafik akýþý v.b.) gerekse teknik (otomobillerin düzenli bakýmý, teknik muayeneleri, eksoz borularýnýn kontrolü v.b.) denetimler þehir merkezine uzak olan yerleþim yerlerini de kapsayacak þekilde düzenli olarak gerçekleþtirilmeli ve Gürültü Kontrol Yönetmeliðinde; hastaneler ve huzurevleri için verilen 35 db(a), oteller için verilen 30 db(a) sýnýr deðerlerinin aþýlmamasý saðlanmalýdýr. Gürültüye hassas mekanlarýn çevreleri için uygun bitki örtülerinin seçimi ve ses yalýtýmý saðlayan perdelerin oluþturulmasý da alýnabilecek tedbirlerdendir (Lertsawat ve ark. 1999). KAYNAKLAR Acar M (2001) Ülkemizde Gürültü Mevzuatýnýn Uygulanmasý ve Karþýlaþýlan Sorunlar; Gürültü Kontrol Yönetmeliðinin Revizyon Çalýþmalarý. In: Ulusal Sanayi-Çevre Sempozyumu Bildirileri, Nisan 2001, Mersin, Anonim (1986) Gürültü Kontrol Yönetmeliði. Resmi Gazete, Sayý: Buratti C (2002) Indoor Noise Reduction Index with Open Window. Applied Acoustics 63, Cabrera IN, Lee MHM (2000) Reducing Noise Pollution in the Hospital Setting by Establishing a Department of Sound: A Survey of Recent Research on the Effects of Noice and Music in Health Care. Preventive Medicine 30, Ingel F, Tsutsman T, Kivtsova E, Khripach L, Yurchenko V, Yurtseva N, Revazova J (1997) Transport Pollutions and their Influence to Homan Emotional Stress. Mutation Research 379, 1, Karabiber Z (1991) Gürültü-Ýnsan Etkileþimi. In: Türkiye'de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu Bildirileri, I. Cilt, Mayýs 1991, Ýstanbul, Karabiber Z (1999) Gürültü Denetiminde Ulusal ve Uluslararasý Politikalar. In: 3. Ulusal Çevre Mühendisliði Kongresi Bildirileri, Kasým 1999, Ýzmir. Kumbur H, Doðan N (1995) Mersin'de Gürültü Sorunu. Beþinci Ergonomi Kongresi Bildirileri, Kasým 1995, Ýstanbul, Ekim - Kasým - Aralýk 2003, Sayý: 49 29

6 Ekoloji H. KUMBUR - H. D. ÖZSOY - Z. ÖZER Kumbur H, Yalçýn E (2000) Mersin'de Gürültü Düzeylerinin Yýllara Göre Deðiþimi ve Gürültü Kirliliði Haritasýnýn Oluþturulmasý. In: 2000-GAP Çevre Kongresi Bildirileri, Ekim 2000, Þanlýurfa, Lertsawat K, Tangjaitrong S, Areebhol P (1999) Prediction of Noise Emission from Power Plant by a Mathematical Model. Applied Acoustics 58, Liu EHC, Tan SM (2000) Patients' Perception of Sound Levels in the Surgical Suite. Journal of Clinical Anesthesia 12, Skanberg A, Öhrström E (2002) Adverse Health Effects in Relation to Urban Residential Soundscapes. Journal of Sound and Vibration 250, 1, Ekim - Kasým - Aralýk 2003, Sayý: 49