Sivas Kent Merkezindeki Çevresel Gürültü Kirliliðinin Araþtýrýlmasý

Transkript

1 Ekoloji 18, 69, (2008) Sivas Kent Merkezindeki Çevresel Gürültü Kirliliðinin Araþtýrýlmasý Fuat ÖZYONAR 1 *, Ýbrahim PEKER 2 1Cumhuriyet Üniversitesi, Çevre Mühendisliði Bölümü, Sivas-TÜRKÝYE 2Erciyes Üniversitesi, Çevre Mühendisliði Bölümü, Kayseri-TÜRKÝYE *Corresponding author: fozyonar@cumhuriyet.edu.tr ARAÞTIRMA NOTU Özet Bu çalýþmada Sivas þehir merkezinin çevresel gürültü kirliliði araþtýrýlmýþtýr. Bu kapsamda Sivas þehir merkezinin deðiþik yerlerinde 20 adet gürültü ölçüm yeri belirlenmiþ ve bu yerlerde gürültü seviyesini belirlemek için 1 yýl süre ile 5 saatlik aralýklarla sabah 8.00'ten akþam 24.00'e kadar ölçümler yapýlmýþtýr. Elde edilen gürültü deðerleri L Aeq (dba) olarak hesaplanmýþtýr. Ayrýca elde edilen gürültü deðerlerinin mevsimsel deðiþimi de gözlemlenmiþtir. Sonuçlara göre ölçüm noktalarýnda ölçülen gürültü düzeylerinin %100'nün gürültü limit deðeri olan 65 dba (Çevresel Gürültünün Deðerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliði) ve 55 dba (WHO)'dan yüksek çýktýðý görülmüþtür. Sonuç olarak Sivas ili þehir merkezinde çevresel gürültü kirliliðinin önemli bir seviyede olduðu saptanmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Gürültü, çevresel gürültü, gürültü kirliliði, Sivas. Investigation of The Environmental Noise Pollution in Sivas City Centre Abstract This study presents the results of a research conducted on the environmental noise pollution in the Sivas city centre. In this respect, points at 20 different areas were selected for noise measurement at the Sivas city centre and in order to determine the noise levels of these areas, measurements were taken at 5 hour intervals over a period of one year, between 08:00 in the morning and 24:00 at night. The results of the measurements were used to calculate at L Aeq (dba) and furthermore the results of the measurements were shown to change on seasonal. According to the results, noise levels at the measurement points were aboveby 100% and more than the recommended limits of 65 dba (Regulation on the Assessment and Management of Environmental Noise) and 55 dba (WHO), respectively. These show that the levels of environmental noise pollution in the Sivas province city centre is extremely significant. Keywords: Noise, environmental noise, noise pollution, Sivas. Özyonar F, Peker Ý (2008) Sivas Kent Merkezindeki Çevresel Gürültü Kirliliðinin Araþtýrýlmasý. Ekoloji 18, 69, Giriþ Günümüzde saðlýðýmýzý olumsuz yönde etkileyen kirletici kaynaklarýndan biri de her geçen gün etkisi biraz daha hissedilen gürültü problemidir. Çeþitli faaliyetlerin söz konusu olduðu þehirlerimizde gürültü kirlenmesi de diðer kirlenme türleri gibi insanlara ve çevreye rahatsýzlýk veren boyutlara ulaþmýþtýr (Zanin ve ark. 2002, Morillas ve ark. 2002). Gürültü; genelde istenmeyen, hoþ görülmeyen, tahammül edilemeyen ses olarak ifade edilmektedir (Watts 1993). Gürültünün frekansý, ortamdaki bulunma süresi, gürültünün noktasal, düzlemsel veya çizgisel kaynaktan kaynaklanmýþ olup olmadýðý, gürültüye maruz kalan kiþinin yaþý, fiziði ve ruhsal durumu, gürültünün bulunduðu ortamda zamana göre daðýlýmý gibi durumlar gürültünün alýcý tarafýndan rahatsýzlýk olarak algýlanmasýnda önemli olan etkenlerdendir (Downn ve Stocks 1978). Gürültünün insanlar üzerindeki olumsuz etkileri, genelde fizyolojik ve psikolojik olmak üzere iki þekilde olmaktadýr. Fizyolojik etkiler arasýnda en yaygýn olaný iþitme kayýplarýdýr (Melnick 1979). Diðer fizyolojik etkiler arasýnda kan basýncýnýn ve kalp atýþlarýnýn artmasý, kalp-damar hastalýklarý, kas reflekslerinin oluþmasý ve uyku bozukluklarý sayýlabilir (Anonymous 1974, Burns 1979, Finegold ve ark. 1994, Liu ve ark. 2000). Yapýlan araþtýrmalar; gürültünün psikolojik etkilerinin, fizyolojik etkilere göre daha yaygýn olduðunu göstermektedir. Gürültünün karakter deðiþikliðine yol açtýðý, eðilimli insanlarda sorunlarýn ve bunalýmlarýn aðýrlaþmasýna neden olduðu ve hastalarýn iyileþme sürelerini uzattýðý belirlenmiþtir (Liu ve ark. 2000). Geliþ: / Kabul: No: 69,

2 Ekoloji Gürültü kirliliðinin birçok sebebi olmakla birlikte esas sebepleri; hýzlý nüfus artýþý ve sanayileþme ile bunlarýn beraberinde gelen, hýzlý ve çarpýk þehirleþmedir. Çevre kirlenmesine yol açan gürültülerin baþlýcalarý: trafik gürültüsü (kara, deniz ve hava), spor alanlarý, çocuk bahçeleri ve pazaryerleri gibi açýk hava faaliyetlerinden kaynaklanan gürültüler, kapalý, açýk iþyeri ve sanayi gürültüleri, inþaat gürültüleri ile gazino, kahvehane ve düðün salonu gibi ticari amaçlý gürültülerdir. Yaygýnlýðý nedeniyle trafik gürültüsü diðerlerine oranla daha önemlidir. Dünyada ve ülkemizde büyük yerleþim bölgelerinde, motorlu taþýtlarýn sayýsýnýn hýzla artmasý trafik gürültüsünü ön plana çýkarmýþtýr (Uslu ve Yücel 1997, Atmaca ve Peker 1999, Debik ve Altay 1999, Ali ve Tamura 2002, Li ve ark. 2002, Kumbur ve ark. 2003). Özellikle trafik gürültüsünün insanlar üzerindeki etkisi her geçen gün önemli düzeyde artmaktadýr (Polat ve ark. 1994, Ali ve Tamura 2002). Bu nedenle bu çalýþma kapsamýnda Sivas ili þehir merkezide çevresel gürültü düzeyini belirlemek amacýyla trafiðin ve nüfusun yoðun olduðu cadde, sokak ve kavþaklarda belirli saatlerde ölçümler yapýlmýþ ve elde edilen sonuçlar sunulmuþtur. MATERYAL VE METOD Sivas'ta çevresel gürültü ölçüm çalýþmalarýný gerçekleþtirmek amacýyla 20 adet ölçüm noktasý saptanmýþ ve bu noktalarda ölçümler yapýlmýþtýr (Þekil 1). Gürültü ölçümü yapýlacak noktalarýn seçiminde; caddenin, sokaðýn ve kavþaðýn trafik-nüfus yoðunluðuna bakýlmýþtýr. Ölçüm noktalarýnýn buralarda seçilmesinde özelikle kamu binalarýnýn çoðunun þehir merkezinde bulunmasý etkili olmuþtur. Þehrin kenar semtlerinde trafik ve nüfus yoðunluðunun az olmasý nedeniyle çevresel gürültünün seviyesinin düþük olmasý sebebiyle bu yerlerde gürültü düzeyinin ölçülmesine gerek duyulmamýþtýr. Çevresel gürültü düzeyinin ölçüldüðü noktalarda gürültü ölçümleri Ekim 2004-Eylül 2005 tarihleri arasýnda olmak üzere 12 ay sürmüþtür. Böylece bir yýllýk süreyle ölçümler yapýlmýþtýr. Ölçümler sabah saatleri arasýnda 5 saatlik aralýklarla yapýlmýþtýr arasýnda ölçüm yapýlmamasýnýn nedeni bu saatler arasýnda gürültü düzeyinin düþük olmasýdýr. Her bir ölçüm noktasýnda dakikada 5 ölçüm olmak üzere 5 dk'da 25 ölçüm alýnarak, karþýlýklý iki kaldýrýmda 50 ölçüm Özyonar ve Peker deðeri kaydedilmiþtir. Elde edilen deðerlerden ölçüm noktalarýna ait LAeq'leri (Eþdeðer gürültü düzeyi) aþaðýdaki eþitlik ile hesaplanmýþtýr (Eþitlik 1). n: Gürültü Sayýsý Li : Gürültü Düzeyleri, dba 1/n ve i=1 Caddelerdeki gürültü düzeyleri belirlenirken caddenin uzunluðuna baðlý olarak 2-4 kadar noktada ölçüm yapýlmýþ, böylece bir caddedeki gürültü düzeyi hesaplanýrken en az 100 ölçüm deðeri en fazla 200 ölçüm deðeri göz önüne alýnmýþtýr. Kavþaklarda ise kavþaðýn dört bir yanýndan ölçüm yapýlmýþtýr. Gürültü ölçümünde TES 1350 sound meter marka ses düzeyi ölçüm cihazý kullanýlmýþtýr. Cihaz kendi kalibratörü ile kalibre edilmiþtir. Ölçümler sýrasýnda ölçüm aleti yerden 1,2 m yükseklikte tutularak ölçüm sonuçlarý kaydedilmiþtir. Yapýlan ölçümler sonucunda alýnan verilerden yararlanýlarak LAeq (dba) olarak gürültü düzeyi hesaplanmýþ ve aylýk ortalamalar tablo halinde verilmiþtir. BULGULAR Sivas ilinde çevresel gürültü düzeyini belirlemek için yapýlmýþ olan bu çalýþmada ölçümler 20 noktadan alýnmýþ olup bu noktalarýn yerleri þehir haritasýnda gösterilmiþtir (Þekil 1). Ölçüm noktalarýna ait gürültü düzeylerinin yýllýk ortalamasý grafik ve tablo þeklinde sunulmuþtur ( Þekil 2-Tablo 1). Ayrýca ölçüm noktalarýndaki gürültü seviyeleri aylýk olarak Tablo 2'de verilmiþtir. Ýnsanlarýn, gürültünün meydana getirdiði olumsuz etkilerden korunmasý için WHO'nun önerdiði limit 55 dba (Anonymous 1999) iken, Çevresel Gürültünün Deðerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliði'nde Ek VIII Tablo 1'de belirtilen bu deðer ise 65 dba (Anonymous 2008)' dýr. HUD'a göre (The US Deparment of Housing and Urban Development) açýk havada, yerleþim bölgelerinde kullanýlmasý tavsiye edilen gürültü aralýklarý aþaðýda verilmiþtir (Zannin ve ark. 2002); L Aeq < 49 dba - Kesinlikle kabul edilebilir. 49< L Aeq < 62 dba- Normal olarak kabul edilebilir. 62<L Aeq <76 dba- Normal olarak kabul edilemez No: 69, 2008

3 Sivas Kent Merkezindeki Çevresel Gürültü Kirliliðinin Araþtýrýlmasý Ekoloji Þekil 1. Þehir merkezi haritasýnda ölçüm noktalarýnýn yerlerinin gösterimi. Tablo 1. Ölçüm noktalarýndaki yýllýk gürültü düzeyleri ve aralýklarý.( L Aeq, (dba)) Þekil 2. Ölçüm noktalarýna ait gürültü düzeylerinin yýllýk gösterimi (L Aeq (dba) ). L Aeq > 76 dba- Kesinlikle kabul edilemez. Yukarýdaki ölçütler göz önüne alýndýðýnda, ölçüm noktalarýnda elde edilen gürültü seviyelerine bakýldýðýnda, 6 ölçüm noktasýnda gürültü düzeyi kesinlikle kabul edilemez aralýkta iken, 14 ölçüm noktasýnda gürültü düzeyi normal olarak kabul edilemez düzeydedir. Tablo 1'e göre ölçüm noktalarýnda ölçülen gürültü düzeyleri 70< L Aeq < 80 dba arasýnda deðiþmektedir. Ölçüm noktalarýnýn, %30'unda Gürültü seviyesi 75< L Aeq < 80 dba arasýnda iken, %70'inde noktada ise gürültü seviyesi 70< L Aeq < 75 dba arasýndadýr. Gürültü ölçüm noktalarýnýn yakýnlarýnda hastane, okul, belediye, Valilik ve diðer kamu binalarý gibi halka açýk binalar ve özel iþyerlerinin bulunmasý, buna baðlý olarak da trafik ve insan yoðunluðunun buralarda artýþ göstermesi ve buralardaki caddelerin dar olmasý gürültünün artmasýna neden olmaktadýr. No: 69,

4 Ekoloji Özyonar ve Peker Tablo 2. Gürültü seviyelerinin aylýk gösterimi (L Aeq (dba)). Tablo ve 2005 Yýllarýnda Ocak-Haziran aylarý arasýnda ölçülen gürültü seviyelerinin gösterimi (L Aeq (dba)). Sonuç olarak ölçüm noktalarýnda ölçülen gürültü düzeyleri sýnýr deðerler olan 65 ve 55 dba'yý aþmaktadýr. Ayrýca bu yerlerde ölçülen yüksek gürültü seviyeleri dolayýsýyla özellikle hastahane ve okul gibi önemli yerlerde bulunan insanlar olumsuz yönde etkilenmekte olduðu düþünülmektedir (Kumbur ve ark. 2003). Elde edilen veriler sonucunda gürültü sevilerinin aylýk ortalama deðerlerine bakýldýðýnda en yüksek gürültü düzeyinin 1 nolu ölçüm nokatasýnda 84,7 dba deðeri ile Eylül ayýnda gerçekleþtiði görülmektedir (Tablo 2). Tablo 2'den görüldüðü üzere 1 nolu ölçüm nokatasýnda ölçülen tüm gürültü düzeyinin diðer gürültü ölçüm nokatalarýna göre daha yüksek gürültü seviyeleri elde edilmiþtir. Bunun nedeni ise 1 nolu ölçüm nokatasýnýn þehir merkezinin tam merkezi olmasý, buradaki trafik ve insan yoðunluðunun diðer noktalara göre çok daha fazla olmasýdýr. En düþük gürültü düzeyi ise 69,3 dba ile 8 nolu ölçüm noktasýnda Ekim ayýnda ve 16 nolu ölçüm noktasýnda Nisan ayýnda ölçülmüþtür. Sonuçlardan da görüldüðü üzere tüm ölçüm noktalarýnda ölçülen en düþük gürültü düzeyleri 65 dba'yý aþmaktadýr. Bu çalýþmaya benzer olarak yapýlan bir çalýþmada (Atmaca ve Peker 1999), ortak ölçüm noktalarýndaki ve bu çalýþmada elde edilen gürültü düzeyleri ile beraber karþýlaþtýrmalý olarak Tablo 3'te sunulmuþtur. Bu gürültü düzeyleri karþýlaþtýrýldýðýnda ölçüm noktalarýnýn büyük bir çoðunluðunda gürültü düzeylerinin arttýðý görülmüþtür. En fazla gürültü deðiþikliði 7,2 dba'lýk bir fazlalýðýn görüldüðü 8'nolu ölçüm noktasýnda Þubat ayýnda ölçülmüþtür (74,4 dba). Ayrýca Sivas'ta trafik gürültü düzeyini belirlemek amacýyla 1993 yýlýnda (3-28 Mayýs) 10 cadde ve 19 ölçüm noktasýnda yapýlan çalýþmada (Polat ve ark. 1994), 10 ölçüm noktasýnda gürültü düzeyinin 65 dba'yý geçtiði görülmüþtür. Genel olarak gürültü düzeylerinin bu denli deðiþmesinin önemli sebepleri motorlu araç sayýsýndaki artýþ miktarý ve trafik güzergahýnda yapýlan deðiþiklikler olarak düþünülmektedir. Çalýþma sonunda elde edilen veriler mevsimsel olarak incelediðinde, en fazla gürültü düzeyinin yaz aylarýnda olduðu görülmektedir (Þekil 3. Bunun nedeni yaz aylarýndaki trafikteki araç sayýsýnýn ve insan faaliyetlerinin kýþ aylarýna göre daha fazla olmasýdýr. Özellikle insanlarýn kýþ þartlarýndan dolayý toplu taþýma araçlarýný tercih etmesi kýþ aylarýndaki gürültü düzeyinin azalmasýna neden olmaktadýr. TARTIÞMA VE SONUÇ Çalýþma sonucunda elde edilen verilerin analizi sonucu Sivas'ta da gürültü kirliliðinin önemli bir düzeyde olduðu saptanmýþtýr. Ölçüm noktalarýnýn %100'ünde gürültü düzeyinin Çevresel Gürültünün Deðerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliði'nde Ek VIII'de belirtilen Tablo 1'de belirtilen limit deðer olan 65 dba'yý geçtiði görülmüþtür. En yüksek aylýk gürültü düzeyi 84,7 dba ile 1 nolu ölçüm noktasýnda Eylül ayýnda, en düþük gürültü düzeyi ise 69,3 dba ile 8 nolu ölçüm notasýnda Nisan ayýnda ve 16 nolu ölçüm noktalarýnda Ekim ayýnda ölçülmüþtür. Ölçüm Yapýlan noktalarýn %35'de ise gürültü seviyesi 75 dba'dan fazla olduðu görülmüþtür. Bu sonuçlar ýþýðýnda ölçüm yapýlan noktalarda yaþayan insanlarýn "black acoustics zone" (65 dba'dan yüksek gürültü Seviyesi) da yaþadýðý görülmüþtür (Belojevi ve Jakovlevi 1997). Çünkü, 65 dba ve üzerinde gürültüye maruz kalan 78 No: 69, 2008

5 Sivas Kent Merkezindeki Çevresel Gürültü Kirliliðinin Araþtýrýlmasý Ekoloji Gürültü Düzeyi LAeq (dba) Ölçüm Noktası Þekil 3. Ölçüm noktalarýndaki gürültü düzlerinin mevsimsel olarak gösterimi. insanlarda fizyolojik, uyku ve davranýþ bozukluklarýyla birlikte bir çok rahatsýzlýklar ortaya çýkmaktadýr (Zannin ve ark. 2002). Dolayýsýyla bu yerlerde yaþayan insanlar gürültünün bu olumsuz etkilerine maruz kalýyor olmalýdýrlar. Ayrýca tüm ölçüm noktalarýnda elde edilen gürültü deðerleri dünya saðlýk örgütünün belirlediði limit deðer olan 55 dba deðerini de aþmaktadýr. Þehirlerdeki çevresel gürültü kirliliði insan yaþamýný ve saðlýðýný önemli ölçüde etkilemektedir. Sivas'ýn küçük ve sanayileþmemiþ bir þehir olmasýna raðmen çevresel gürültü kirliliðinin büyük Kış İlkbahar Yaz Sonbahar þehirlerde olduðu gibi önemli bir düzeyde olduðu ortaya çýkmýþtýr. Özellikle cadde ve sokaklarýn dar, araç sayýsýnýn fazla olmasý çevresel gürültüye neden olan trafik gürültüsünün etkisini ve önemini daha da hissedilebilir hale gelmesine neden olmaktadýr. Ayrýca kamu binalarýnýn þehrin merkezinde yoðunlaþmasý da buradaki insan yoðunluðunu artýrdýðýndan insan faaliyetleri sonucu oluþan gürültünün etkisinide arttýrmaktadýr. Sonuç olarak bu çalýþma ile Sivas'ta çevresel gürültü kirliliðinin önemli bir seviyede olduðu ortaya çýkmýþtýr. Çevresel gürültünün etkisinin azaltýlmasý için bazý önlemler alýnabilir. Özelikle trafik açýsýndan; yol kaplamalarý deðiþtirilebilir, kavþak dönemeç ve ýþýklar düzenlenerek trafiðin durmaksýzýn akýþý saðlanabilir ya da minimun duruþ saðlanabilir, trafiðin yoðun olduðu yerlerdeki yoðunluðu daha az yoðun yerlere çekilmesi ile trafik yoðunluðu azaltýlabilir. Ayrýca Þehir merkezindeki kamu binalarýnýn (Valilik, Belediye v.s) daha az yoðun yerlere taþýnmasý hem taþýt hem de insan yoðunluðu'nda azalma saðlayacaktýr. Böylece alýnacak bu önlemler ile çevresel gürültünün azalmasý saðlanacaktýr. KAYNAKLAR Anonymous (1974) Environmental Protection Agency, Information on Levels of environmental noise regisite to protect public health and with adequate Margin of Safety (EPA/ONAC Rep No ) EPA, Washington. Anonymous (1999) WHO (World Health Organization) Guidelines for community noise. In: Berglund B. Lindvall T, Schwela D.H (eds). Geneva. Anonymous (2008) Çevresel Gürültünün Deðerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliði. 07 Mart 2008 Tarih ve Sayýlý Resmi Gazete. Çevre ve Orman Bakanlýðý, Ankara. Ali SA and Tamura A (2002) Road traffic noise mitigation strategies in Greater Cairo (Egypt). Applied Acoustics 63, Ali SA and Tamura A (2003) Road traffic noise levels, restrictions and annoyance in Greater Cairo (Egypt). Applied Acoustics 64, Atmaca E, Peker Ý (1999) Sivas'ta Trafik Gürültüsü. Ekoloji 8, 30, 3-8. Belojevi G, Jakovlevi B (1997) Subjective reactions for traffic noise with regard to some personality traits. Environmental International 23, Burns W (1979) Physiological Effects of Noise. In: Haris CM (eds), Handbook of Noise Control, Mc Grow Hill., Newyork, Debik E, Altay AD (1999) Ýstanbul'da Trafikten Kaynaklý Gürültü Kirliliðinin Boyutlarý. In: Karpuzcu M, Þenlier N, Kýnlý H (eds.), Türkiye'de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu III, Kasým 1999, Gebze-Kocaeli, Downn CG, Stocks J (1978) Environmental Impact of Mining. Applied Science Publishers, London. Finegold LS, Harris CS, and Gierke HEV (1994) Community Annoyance and Sleep Disturbance: Updated Criteria for Assessment of the Impacts of General Transportation Noise on People. Noise Control Engineering Journal 42, 1, Kumbur H, Özsoy HD, Özer Z (2003) Mersin Ýlinde Hassas Bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yýllarý Arasýndaki Deðiþiminin Araþtýrýlmasý. Ekoloji 13, 49, No: 69,

6 Ekoloji Özyonar ve Peker Li B, Tao S, Dawson RW (2002) Evaluation and analysis of traffic noise from the main urban roads in Beijing, Applied Acoustics 63, Liu EHC, Tan SM (2000) Patients Perception of Sound Levels in the Surgical Suide. Journal of Clinical Anesthesia 12, Melnick W (1979) Hearing Loss from Noise Expouse. In: Haris CM (eds), Handbook of Noise Control, Mc Grow Hill., Newyork, 1-9. Morillas JM, Escobar VG, Sierra JAM, Gomez RV, Carmona JT (2002) An Environmental Study in the City of Caceras (Spain). Applied Acoustics 63, Polat HH, Sümer H, Demirok H, Özarslan E, Özer C, Sümer M, Tel A, Tüfekçioðlu E (1994) Sivas'ta Trafik Gürültüsü. Ekoloji 3, 12, Uslu C, Yücel M (1997) Adana Kentinde Gürültü Kirliliði Üzerine Bir Araþtýrma. Ekoloji 7, 25, Watts GR (1993) A Comparasion of Noise Measures for Assesing Vehicle Noisines. Journal of Sound and Vibration 180, 39, Zannin PHT, Diniz FB, Barbosa WA (2002) Environmental Noise Pollution in the City of Curitiba (Brazil). Applied Acoustics 63, Prof. Dr. Abd-Alla Gad Prof. Dr. Ahmet AKSOY Prof. Dr. Ahmet ASAN Prof. Dr. Ahmet BALCI Prof. Dr. Aysen MÜEZZÝNOÐLU Prof. Dr. Ayþen TÜRK Prof. Dr. Ayþen TÜRKMAN Prof. Dr. Aytuð AKESEN Prof. Dr. Bahri KARLI Prof. Dr. Cengiz DARICI Prof. Dr. Emel GÖKSU Prof. Dr. Erdoðan GÜLTEKÝN Prof. Dr. Erdoðan HASDEMÝR Prof. Dr. Erol PEHLÝVAN Prof. Dr. Ersin YÜCEL Prof. Dr. Fahri YAVUZ Prof. Dr. Fatma Tülay KIZILOÐLU Prof. Dr. Ferhat BOZKUÞ Prof. Dr. Ferruh ERTÜRK Prof. Dr. Gülen GÜLLÜ Prof. Dr. Gürcan GÜLERYÜZ Prof. Dr. Hasan ÖZÇELÝK Prof. Dr. Ýbrahim ATALAY Prof. Dr. M. Ruþen USTAOÐLU Prof. Dr. Mehmet Bülent ÖZKAN Prof. Dr. Mehmet DOÐAN Prof. Dr. Mikdat KADIOÐLU Prof. Dr. Musa DOÐAN Prof. Dr. Münevver PINAR Prof. Dr. Recep ÞENER 80 Ekoloji 2008 Referee List Prof. Dr. Refik KARAGÜL Prof. Dr. Sedef AKGÜNGÖR Prof. Dr. Sükran CÝRÝK Prof. Dr. Tufan KORAY Prof. Dr. Uður SUNLU Prof. Dr. Zehra YÜKSEL CAN Prof. Dr. Ahmet YEÞÝL Prof. Dr. Bahar ÝNCE Prof. Dr. Bülent OKUR Prof. Dr. Ýlhami KÝZÝROÐLU Prof. Dr. Kazým YILDIZ Prof. Dr. Mehmet SIKI Prof. Dr. Metin BAÞAL Prof. Dr. Nalan KABAY Prof. Dr. Recep ÝLERÝ Prof. Dr. Sadýk USTA Prof. Dr. Selahattin KÖSE Doç. Dr. Þule ÖZTÜRK Doç.Dr. Mehmet Vedat PAZARLIOÐLU Doç. Dr. Aykut GÜVENSEN Doç. Dr. Ýsmet UYSAL Doç. Dr. Mehmet ALTINDAÐ Doç. Dr. Semra ÝLHAN Doç. Dr. Süleyman BAÞLAR Doç. Dr. Cengiz ACAR Doç. Dr. Mustafa TEMEL Yrd. Doç. Dr. Sinan ERTEN Yrd. Doç. Dr. Yavuz ÇÝFTÇÝ Dr. Anely NEDELCHEVA No: 69, 2008