ÇÖZÜM Say : Yrd. Doç. Dr. Murat K RACI*

Transkript

1 YAPININ MADD DURAN VARLIK YATIRIMLARINA ETK S N N F NANSAL ORANLAR YARDIMIYLA NCELENMES : MKB ÜRET M filetmeler NDE B R ARAfiTIRMA AN EXAMINATION OF THE IMPACT OF FINANCIAL STRUCTURE ON TANGIBLE ASSET INVESTMENTS THROUGH FINANCIAL RATIOS: A RESEARCH AT MANUFACTURING FIRMS IN ISTANBUL STOCK EXCHANGE Yrd. Doç. Dr. Murat K RACI* Öz Araflt rman n amac, Maddi Duran Varl k (MDV) yat r m kararlar üzerinde iflletmenin mevcut mali yap s n n bir etkisinin olup olmad n incelemektir. Bu amaç do rultusunda MKB üretim sektöründeki iflletmelerin y llar aras ndaki finansal oranlar kullan lm flt r. Araflt rma sonucunda, iflletmelerin mali yap lar, MDV büyüme h z ve MDV nin duran varl klara oran aç s ndan herhangi bir farkl l k göstermemifltir. Yap lan tek yönlü varyans analizi sonucu, MDV nin aktife oran aç s ndan iflletmelerin mali yap lar n n bir farkl l k ortaya koydu unu göstermektedir. Özkaynak a rl kl mali * Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi BF flletme Fakültesi 99

2 yap daki iflletmelerin MDV nin toplam varl klara oran göreli olarak yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelere göre daha büyüktür. Anahtar Sözcükler: Mali Yap, Varl k Yap s, Finansal Oranlar, Maddi Duran Varl klar, Kald raç Oran. Abstract This study examines whether financial structure of firms impact tangible asset investment decisions. The study uses financial ratios from Istanbul Stock Exchange manufacturing sector between According to the study findings, the financial structure of the firms did not indicate any significant difference regarding tangible asset growth ratio and tangible asset to fixed asset ratio. However, one-way anova analysis indicated that the financial structures of the firms significantly differed regarding tangible asset to total asset ratio. Moreover, firms that relied more on equity financing have higher ratios of tangible asset to total asset than firms that relied more on dept financing. Abstract Key Words: Financial Structure, Asset Structure, Financial Ratios, Tangible Assets, Financial Leverage Ratio 1.Girifl flletmelerin varl k ve mali yap lar hem muhasebecilerin hem de finans yöneticilerinin yak ndan ilgilendikleri konular n bafl nda gelmektedir. Varl k ve mali yap konular üzerinde teorik olarak çal flmalar n belli bir geçmifli olmas na ve tart flmalar n halen sürmesine ra men konuyla ilgili ampirik çal flmalar n ve tart flmalar n hem bu kadar geçmifle sahip olmamas hem de bu kadar yo un olmamas dikkate de erdir (Chung 1993, 83). Böyle bir durumun, 100

3 varl k ve mali yap konular n n teorik alt yap s na sahip ampirik çal flmalar n önemini art raca düflünülmektedir. Muhasebe literatüründe iflletmenin faaliyetlerini sürdürmek için edindi- i varl klar temel olarak dönen varl klar ve duran varl klar olarak ikiye ayr lmaktad r. flletmenin varl k yap s, bu iki varl k grubunun toplam varl klar içindeki oransal a rl klar yla ifade edilmektedir. Dönen varl klar, brüt anlamda çal flma sermayesi olarak adland r l r ve günlük faaliyetlerin devam için sahip olunmas gerekli nakit, alacak, stok gibi varl klardan oluflur. Duran varl klar ise iflletme faaliyetlerine bir hesap döneminden daha uzun süre katk sa layan ve ço unlu u kullan ld kça tükenen ve gidere dönüflen varl klardan oluflur. Bu varl klara Sabit Sermaye Yat r mlar da denilmektedir. Duran varl klar n faaliyetlere katk s dönen varl klara nazaran daha uzun olmas ve toplam varl klar içindeki oransal a rl özellikle üretim iflletmelerinde- daha yüksek olmas ndan dolay bilgi kullan c lar için özel önem verilmesi gereken konular n bafl nda gelmektedir. Duran varl klar, gerek Maliye Bakanl taraf ndan haz rlanan ve uygulamaya konulan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli i ne uygun haz rlanan bilançolarda; gerekse Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar yla(ufrs) uyumlu bilançolarda aktifte ana grup olarak yer almakta ve sadece içeri inde baz farkl l klar bulunmaktad r. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli i nde mevcut bilançolar içinde duran varl klar grubunu oluflturan alt gruplar olarak: Mali Duran Varl klar, Uzun Vadeli Ticari Alacaklar ve Di er Alacaklar, Maddi Duran Varl klar (MDV), Maddi Olmayan Duran Varl klar ve Di er Duran Varl klar yer almaktad r. Ülkemizde uluslararas finansal raporlama standartlar kapsam nda Sermaye Piyasas Kanunu na (SPK) tabi iflletmelerin düzenlemesi gerekli bilanço format içinde ise, duran varl klar n s - n fland r lmas Tekdüzen Muhasebe Sistemine ek olarak 1 Finans Sektörü Fa- 1 Ayr nt l bilgi için, SPK Tebli Seri :XI No:29 Sermaye Piyasas nda Finansal Raporlamaya liflkin Esaslar Tebli i uyar nca düzenlenecek Finansal Tablo ve Dipnot Formatlar hakk nda duyurusunu tarih 11/467 say l karar gere i yapm flt r. 101

4 aliyetlerinden Alacaklar, Yat r m Amaçl Gayrimenkuller, fierefiye, Ertelenmifl Vergi Varl gibi kalemlerden oluflmaktad r. Özellikle üretim iflletmelerinin duran varl k yap lar nda maddi duran varl klar n çok yüksek bir a rl a sahip oldu u görülmektedir (Bkz. Tablo 1). Ayn zamanda maddi duran varl klar n amortismana tabi olmalar, iflletmenin üretim gücünü ve dolayl olarak sat fl kapasitesini art rmalar nedenleriyle bu konudaki yat r m karar n n çok dikkatlice al nmas gerekti i aç kt r. Bu karar, iflletmenin faaliyetlerini sürdürdü ü belli dönemlerde almas gereken bir karard r. Dolay s yla zaman zaman iflletmelerin ekonomik konjonktüre de ba l olarak duran varl klara yat r m konusunda kaynak yap lar n n da etkisiyle farkl kararlar verebilmesi söz konusudur. Örne in, ekonomik kriz dönemlerinde faizlerin yükseldi i bir ortamda yabanc kaynak maliyeti artacak ve duran varl k yat r mlar bundan etkilenebilecektir. Afla daki Tablo 1 stanbul Menkul K ymetler Borsas ( MKB) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) malat Sektörü verilerinden yararlan larak haz rlanm flt r. Tablo 1 de sunulan verilere göre kriz döneminde ülkemizde, Duran varl klar n ve MDV nin göreli olarak di er y llara göre bilanço içindeki a rl klar n n düflük seviyede oldu u görülmektedir. Tablo 1. MKB TCMB malat Sektöründe MDV ve Duran Varl klar n A rl Kaynak:TCMB Sektör Bilançolar, statistik Genel Müdürlü ü, Ankara ve stanbul Menkul K ymetler Borsas 102

5 Maddi duran varl k yat r mlar yla ilgili kararlar, dönen varl k yat r mlar na göre bir bütünlük, bölünmezlik göstermesi, yat r m kararlar n n k sa aral klarla düzeltme ve de ifltirme olana n n s n rl olmas, yap lan yat r mlar n paraya dönüflmesinin geç olmas ve iflletmenin risk derecesini önemli ölçüde etkilemesinden dolay önem arz etmektedir (Akgüç, 1998, 318). Muhasebe ve finansman literatüründe Mali Yap denilince, varl klar n ne ölçüde yabanc kaynaklardan ve ne ölçüde öz kaynaklardan sa land n n bilançonun pasif bölümündeki ifadesi anlafl l r. flletme yönetimleri öz kaynak veya yabanc kaynak ile finansman tercihlerinde fayda-maliyet analizi çerçevesinde karar vermekte; borçla finansman veyahut öz kaynak ile finansman n maliyetlerini ve getirilerini karfl laflt rmaktad rlar. Maddi duran varl klar n yukar da belirtilen önemine binaen, iflletme yönetimlerinin, bu varl klar n finansman nda borçlanma ya da öz kaynaklar aras nda bir tercih yapmas söz konusudur. Bu noktada iflletmenin mali yap s n n maddi duran varl klarla ilgili kararlarda herhangi bir etkiye sahip olup olmad bir sorun olarak karfl m za ç kmaktad r. Araflt rmam z, duran varl k yat r mlar n n toplam varl k yap s içinde önemli bir a rl a sahip oldu u üretim iflletmeleri üzerine odaklanm flt r. Çal flman n bundan sonraki bölümlerinde, konuyla ilgili literatür taramas sunulacak ve üretim iflletmelerinin mali yap lar n n maddi duran varl k yat r mlar üzerinde bir etkisinin olup olmad finansal oranlar arac l yla incelenecektir. 2.Literatür Taramas flletme bilançolar n n varl k ve kaynak da l mlar ve bunlar etkileyen de iflkenler muhasebe ve finans literatüründe uzun y llard r tart fl lan konular n bafl nda gelmektedir. Sermaye yap s ile sermaye maliyetleri ve piyasa de- erleri aras ndaki iliflkiler üzerine teorik çal flmalar n temelini ilk olarak Modigliani ve Miller (1958) atm fl ve bir sonraki çal flmalar nda (1963) borçlan- 103

6 man n vergi avantaj na ba l olarak firma de erini art rabildi ini belirtmifllerdir. 70 li y llar n ortalar ndan sonra ise Jensen ve Meckling (1976), Myers (1977), Bradley, Jarell ve Kim(1984) amprik çal flmalarla optimal sermaye yap s na, borçla finansman n faydas ve maliyetlerinin dengelenmesiyle ulaflabileceklerini ifade etmifllerdir. Literatürde mali yap kavram na efl olarak kaynak yap s, sermaye yap - s ve finansal yap kavramlar da kullan lmaktad r. Bu alanda yap lan ampirik çal flmalarda özellikle finansal oranlar n kullan ld gözlenmektedir. Finansal oranlar baz al narak yap lan araflt rmalarda iflletmelerin mali yap lar ve maddi duran varl k yat r mlar yla do rudan ilgili bir araflt rmaya rastlanmam flken, iflletmelerin varl k ve mali yap lar n n belirlenmesinde etkili olan faktörleri ortaya ç karmaya yönelik çal flmalar bir hayli fazlad r. Afla- da araflt rmam z n kapsam yla ba lant l oldu u düflünülen çal flmalara k saca de inilmifltir. Chung un (1993) Varl k Özellikleri ve flletmenin Borçlanma Politikas adl çal flmas nda maddi duran varl klar oran ve borçlanma oranlar (k sa, uzun ve toplam) kullan lm flt r. Chung (1993) bu araflt rmayla, iflletmelerin mali yap lar nda varl k karakterlerinin ve faaliyet risklerinin etkili olup olmad n ortaya koymay amaçlam flt r. Araflt rmada, iflletmenin k sa, uzun ve toplam olarak yabanc kaynak kullan mlar nda hangi faktörlerin etkili oldu u incelenmifltir. Araflt rmada kullan lan veriler ABD de Standard & Poor s un Compustat veri taban ndan elde edilmifltir. Bu veri taban ndan araflt rma örneklemine, y llar aras nda yer alan 319 iflletme seçilmifltir. flletmenin varl k yap s yla finansal yap s aras ndaki iliflkiyi ortaya koymak için 3 adet regresyon modeli gelifltirilmifltir. K sa vadeli borçlanma, uzun vadeli borçlanma ve toplam borçlanma oran na yönelik regresyon modelleri kurulmufltur. Sonuç olarak, daha fazla uzun dönem borç kullanma e ilimindeki iflletmelerin, duran varl klar n n a rl n n artt gözlenmifltir. Bu durum iflletmelerin yükümlülükleri ile varl klar n n vadelerini efllefltirme durumunda olduklar n göstermektedir. Regresyon modellerinden uzun bir dönemde yatay 104

7 kesitte varl k özellikleriyle mali yap aras nda kuvvetli bir ba lant oldu u görülmüfltür (Chung, 1993, 83-98). Ambrose ve Megginson ise (1992), borsada flirket ele geçirmelerinin belirlenmesinde iflletmenin sahiplik ve varl k yap s n n rolünü araflt rm fllard r. Bunun için ayr cal kl hissedar ve kurumsal hissedar yap s n n ve iflletmenin toplam varl klar içinde de iflen oranlardaki maddi duran varl klar n n etkili oldu u düflünülmüfltür. Amerika da NYSE deki (New York Stock Exchange) 475 iflletme içinden hisseleri belirlenen kritere göre baflar l olarak ele geçirilen 135 iflletmeyle, hisseleri ele geçirilmede baflar s z olunan 34 iflletme, araflt rma evreninde hedef kitle olmufltur. Geri kalan 274 adet iflletme grubu ise, borsada bu tarz sald r lara hedef olmayan iflletme grubu olarak belirlenmifltir. Araflt rma kapsam ndaki iflletmelerin flu finansal oranlar kullan lm flt r: Kald raç oran, likidite oranlar, büyüme oranlar, iflletmenin aktif büyüklü ü, maddi duran varl klar n toplam varl klara oran, fiyat kazanç oran, piyasa defter de eri oran. Yap lan Logit Regresyon modeliyle devir teklifi alma olas l n n maddi duran varl klarla pozitif iliflkili oldu u ve iflletme büyüklü ü ve kurumsal tasarruf hakk ndaki net de iflimle negatif iliflkili oldu u bulunmufltur. Bir baflka ifadeyle, iflletmenin varl klar içindeki maddi duran varl klar n oran ndaki art fl n, borsada bu iflletmenin ele geçirilmesinde hedef haline getirebildi i belirlenmifltir (Ambrose ve Megginson, 1992, ). Sharma, Kamath ve Tuluca n n (2003) fiirket Borçlanmalar n n Belirleyicileri: Yapay Sinir A (YSA) Yaklafl m adl çal flmalar ise, iflletmelerin kaynak yap s yla ilgili kararlar nda yapay sinir a yaklafl m n n kullan labilirli i üzerinedir. Araflt rma gözlemlenen borçlanma oranlar n aç klamadan, yapay sinir a ndan elde edilen sonuçlarla klasik do rusal istatistiksel yöntemlerle ulafl lan sonuçlar karfl laflt rmaktad r. Ayn zamanda yapay sinir a n n iflletmenin borçlanma oranlar n tahmin edilebilirli i incelenmifltir. ABD de Compustat veri taban ndan y llar aras ndaki 151 iflletmeye ait finansal de iflkenden yararlan lm flt r. Toplam varl klar, amortismanlar, maddi duran varl k oran, k sa ve uzun vadeli borçlanma oranlar gibi toplam 105

8 14 adet finansal oran hesaplanm flt r. De iflkenlerin normallik testleri yap ld ktan sonra Yapay sinir a, bu finansal oranlar kullan larak e itilmifltir. Ayn zamanda bu veriler kullan larak regresyon modeli kurulmufl ve sonuçta her iki yöntemin tahmin güçleri karfl laflt r lm flt r. Araflt rma bulgular kaynak yap s n n belirleyicileri alan nda Yapay Sinir A lar n n umut verici sonuçlar verdi ini göstermifltir. Yapay Sinir A lar n n borçlanma oranlar n tahmin etme gücü bak m ndan regresyon modelinden (toplam hatalar n karesi daha düflük oldu undan) daha iyi sonuç vermifltir. Her iki yöntem için borçlanma oranlar n n tahmininde 4 ba ms z de iflken kullan larak bu karfl laflt rma yap lm flt r. Bu yöntemlerde amortismanlar n toplam aktife oran, borçlanma oran n n tahmininden sürekli olarak önemli ölçüde farkl l k göstermifltir. Ayn etki karl l k oran içinde bulunmufltur. Maddi duran varl klar n toplam varl klara oran ve araflt rma gelifltirme giderlerinin toplam varl klara oranlar, borçlanma oranlar n n tahmininde her hangi bir etki yapmamaktad r. Bu sonuçlar borçlanma oranlar ile amortismanlar n toplam varl klara oran ve karl l k oran aras nda do rusal olmayan bir iliflki oldu unu göstermektedir (Sharma ve di erleri, 2003, 63-73). Örtqvist ve di erlerinin (2006) sveç teki ortak giriflimlerin kaynak yap lar n n belirleyicileri üzerine yapm fl olduklar çal flma ise önemli sonuçlar içermektedir. Araflt rmac lar, kaynak yap s n belirleyen unsurlar olarak, karl l k, büyüme, büyüklük ve varl k yap s n ele alm fllard r. Regresyon ve korelasyon analiziyle iflletmelerin finansal oranlar n kullanm fllard r. Uzun vadeli borçlanma oran ile varl k yap s aras nda pozitif bir iliflkinin olup olmad araflt r lm fl, varl k yap s içerisinde duran varl klar n a rl n n artmas ile uzun vadeli borçlanma oran aras nda pozitif bir iliflki oldu u öngörülmüfltür. Benzer flekilde k sa vadeli borçlanma oran ile varl k yap s aras nda negatif bir iliflki olmas gerekti i, k sa vadeli borçlanma oran art kça duran varl klar n aktif içindeki a rl n n azalmas gerekti i araflt r lm flt r. Yap lan analizler sonucu kaynak yap s n belirleyen unsurlar n bafl nda varl k yap s n n geldi i ve uzun vadeli borçlanma ile duran varl klar n aktif içindeki a rl n n 106

9 yükselmesi aras nda pozitif bir iliflki oldu u saptanm flt r (Örtqvist, 2006, ). Daskalakis ve Psillaki nin (2008) Kaynak Yap s n Aç klayan Faktör: flletme mi Yoksa Ülke mi? Fransa ve Yunanistan daki Küçük ve Orta Ölçekli flletmeler (KOB ) Üzerine Bir Araflt rma adl çal flmalar nda finansal oranlar kullanm fllard r. Bu çal flman n amac, KOB 'lerde kaynak yap s n belirleyen faktörleri (ülke-iflletme faktörü) belirlemektir. Bunun için y llar aras nda Fransa ve Yunanistan daki KOB ler ele al nm flt r. Bu dönem aral nda KOB lerin finansal oranlar hesaplanm fl ve Yunanistan da 1252 iflletme, Fransa da ise 2006 iflletme için bir veri taban oluflturulmufltur. Araflt rmada bu veri taban na iliflkin Panel Veri Analizi yöntemi kullan lm flt r. Sonuçlar her iki ülkede de KOB lerin kaynak yap s seçimlerinde benzerlikler oldu unu göstermektedir. Varl k yap s, karl l k ve kald raç oranlar negatif bir iliflkiye sahiptir ayn zamanda iflletme büyüklü ü borçlar n aktife oran ile pozitif iliflkilidir. Büyüme sadece Fransa daki iflletmelerde borçlar ile istatistiksel aç dan pozitif iliflkidir. Bu benzerliklerin ülkelerin sivil hukuk yap lar n n ve kurumsal özelliklerinin benzer olmas ndan kaynaklanmakta oldu- u vurgulanm flt r. ki ülke aras nda kaynak yap s n n yo unlu undaki iliflkide bir farkl l k söz konusudur. Bu farkl l n ülke faktöründen ziyade iflletme özelinden kaynaklad tespit edilmifltir (Daskalakis ve Psillaki 2008, 87-97). Benzer sonuçlar zaten Errunza n n 1979 y l nda Orta Amerika da borsadaki iflletmelerin kaynak yap lar n n belirleyicisi olarak sektör ve ülke farkl l n inceledi i çal flmas nda da bulunmufltur. Buna göre Errunzo (1979) çal flmas nda, sermaye yap s n n belirleyicileri olarak ülke faktörünün sektör s n fland rmas kadar güçlü bir faktör olmad sonucuna ulaflm flt r (Errunza, 1979, 72-77). Margaritis ve Psillaki (2007) Kaynak Yap s ve flletme Etkinli i adl çal flmalar nda finansal oranlardan yararlanm fllard r. Bu çal flman n amac, iflletme etkinli i ile kald raç aras ndaki iliflkiyi araflt rmakt r. Kald raç oran n n iflletme etkinli ine bir etkisi oldu u kadar ters bir etkisinin de oldu u düflünü- 107

10 lerek yüksek kald raç oran n n iflletmenin etkinli ini yükseltip yükseltmedi i gibi sorulara cevap aranm flt r. Bunun için Yeni Zelanda da iflletme araflt rma kapsam na al nm flt r. Kald raç oran, maddi duran varl klar oran, maddi olmayan duran varl klar oran, karl l k oran gibi oranlar kullan larak veri zarflama yöntemi ve regresyon analiziyle bu iliflki araflt r lm flt r. Jensen and Mecling in agency cost 2 modelinin teorik kestirimlerini do rulayan kan tlar bulunmufltur. flletme etkinli i, kald raç ile pozitif iliflkilidir. Ayr ca iflletme etkinli inin belirleyicileri olarak maddi duran varl klar n ve karl l n kald raç oran na etkisi pozitifken, maddi olmayan varl klar ve di er varl klarla negatif iliflkinin söz konusu oldu u bulunmufltur (Margaritis ve Psillaki, 2007, ). Ülkemizde konuyla ilgili benzer amprik çal flmalar da yap lm flt r. Bunlar n en günceli Kand r ve di erlerinin (2007) Türkiye de Büyük Sanayi flletmelerinin Sermaye Yap s n Etkileyen Faktörlerin Analizi adl çal flmas - d r. stanbul Sanayi Odas na kay tl en büyük iflletmenin finansal oranlar üzerinden regresyon analiziyle bir araflt rma yap lm flt r. Regresyon analizinde iflletmenin sermaye yap s n gösteren en iyi oran olarak kald raç oran ba ml de iflken olarak seçilerek, ihracat tutar, iflletmede yabanc sermaye olup olmad, MKB ye kay tl olup olmama, aktif karl l, personel say s, kamu sermayesinin olup olmad, özkaynak karl l, sat fl tutar, aktif devir h z oranlar ba ms z de iflken olarak kullan lm flt r. Buna göre ülkemizde en büyük sanayi iflletmesinin sermaye yap s n belirleyen en önemli faktörler, sat fl hacmi ve karl l k olarak bulunmufltur (Kand r ve Di erleri, 2007, ). Bir baflka çal flmada Topal n (2006: 45-70) MKB ye Kay tl flletmelerin Sermaye Yap lar ve Finansal Kald raç Oranlar n n Karl l klar na Etkisi 2 Agency Cost: Vekalet Maliyeti 108

11 adl çal flmas d r. Bu çal flmada y llar aras nda MKB ye kay tl imalat iflletmelerinin sermaye yap s, finansman maliyetleri ve karl l klar n n analizi yap lmaktad r. Ayr ca iflletmelerin finansal kald raç oranlar n n, karl - l klar na etkisi test edilmifltir. Sonuç olarak, iflletmelerin varl klar n borçla finanse etmeleri belirli bir orana kadar öz kaynak karl l klar n olumlu etkilerken belirli bir orandan sonra olumsuz etkiledi i görülmüfltür. Bunun yan nda, sermaye yap s iflletme ölçe i bak m ndan farkl l k gösterirken, finansman maliyetlerinin farkl l k göstermedi i tespit edilmifltir (Topal, 2006, 45-70). Yap lan literatür taramas sonucunda bu çal flmalar n, mali yap konusunu etkileyen/belirleyen faktörler çevresinde yo unlaflt gözlenmifltir. Mali yap y belirleyen faktörlerin bafl nda iflletmenin varl k yap s n n da geldi i yap lan birçok ampirik çal flmayla desteklenmifltir. flletmenin mali yap - s ile varl k yap s aras nda karfl l kl bir etkileflim söz konusudur. flletme yönetimleri varl k ve mali yap y do rudan etkileyen kararlar, gene bilançoyu dikkate alarak vermektedir. Mali yap n n flekillenmesinde varl k yap s ne kadar etkili olursa, varl k yap s n n flekillenmesinde de mali yap o kadar etkili olur. Finansal analiz yaz n nda iflletmenin mali yap s n n, varl k yap s yla ilgili kararlarda bir faktör olabilece i konusunun çok incelenen bir araflt rma alan olmad söylenebilir. Bu yüzden mali yap n n bir faktör olarak, iflletmelerin varl k yap s nda etkilerinin olabilece i düflünülerek araflt rma bu konu üzerine odaklanm flt r. 3.Veri ve Yöntem Araflt rmada veri olarak iflletmelerin finansal tablolar ndan hesaplanan finansal oranlar kullan lacakt r. Afla da araflt rmada kullan lacak finansal oranlar n ne anlama geldi ine ve nas l hesapland na dair k sa aç klamalara yer verilmifltir. Mali yap yla ilgili oranlar iflletmenin öz kayna n n yeterli olup olmad -, kaynak yap s içinde borç ve öz kayna n dengesi ve öz kaynak olarak ya- 109

12 rat lan fonlar n ne tür dönen varl k ve duran varl klara kullan ld n n ölçülmesinde kullan l r (Akdo an ve Tenker, 1998, 610). Bu oranlar n bafl nda kald raç oran gelmektedir. Araflt rmada kullan lan kald raç oran (Debt to assets), üçüncü kiflilerin iflletme varl klar karfl s ndaki haklar n n oran n göstermekte ve borç verenler aç s ndan oran n yüksekli i risk inde artmas anlam na gelmektedir(helfert, 2001, 128). Kald raç oran, yabanc kaynaklar n toplam kaynaklara oran olarak da ifade edilebilir ve iflletmenin kaynaklar içinde yabanc kaynaklar n n yüzde olarak a rl n gösterir. Oran, bu flekilde ifade edildi inde k sa ve uzun vadeli yabanc kaynaklar kullan larak daha hassas bir ölçüm yapmas sa lanabilir. Bu oran ayn zamanda borçla finanse edilen varl klar n oran n ölçer ve iflletmenin negatif sermayesinin olmas bu oran n yükselmesine neden olur (Robinson, 2004, 240). Mali yap yla ilgili bir di er oranda, Öz kaynaklar n toplam kaynaklara oran d r. Bu oran, iflletmenin kaynaklar içinde öz kaynaklar n yüzde a rl - n ve iflletme varl klar n n yüzde kaç n n iflletme sahip ve ortaklar taraf ndan finanse edildi ini gösterir. Oran n yüksek olmas iflletmenin uzun vadeli yabanc kaynaklar ile bunlar n faizlerini ödemede güçlükle karfl laflma ihtimalinin zay f oldu unu ifade eder (Çabuk, 2004, 199). Borçlar n öz kaynaklara oran (debt to equity) ise, iflletmenin borçlanma yoluyla sa lad yabanc kaynak ile kendi katt sermaye aras ndaki iliflkiyi ifade eder (Akgüç, 1995, 362). Ayn zamanda iflletmenin faaliyetlerinin yürütülmesinde borçlar n öneminin ne oldu unu da gösterir (Yalk n 1988, 263). Yukar da belirtilen oranlara ek olarak k sa ve uzun vadeli borçlanma düzeyini gösteren oranlarda bulunmaktad r. K sa Vadeli Borçlar n Oran, iflletmenin toplam yabanc kaynaklar içinde ne kadar k sa vadeli borcunun oldu unu gösteren orand r. Uzun Vadeli Borçlar n Oran ise, k sa vadeli borçlar n oran n tamamlar ve toplam yabanc kaynaklar içinde, uzun vadeli borçlar n a rl n gösterir. 110

13 Duran varl k oran (Fixed Asset Ratio), duran varl k toplam n n iflletmenin varl k toplam içerisindeki oransal a rl n gösterir (Chung, 1993, 89). Maddi duran varl k oran (Tangible Asset Ratio), arazi ve arsa, tesis ve makine gibi duran varl klar n net defter de erinin toplam varl klar içindeki oran d r(ambrose ve Megginson, 1992; 579). MDV nin toplam iflletme varl klar içerisindeki oransal a rl n göstermektedir. Maddi duran varl klar n büyüme h z oran, bir önceki y la göre maddi duran varl klar grubundaki de iflimin ne oldu unu gösterir. Tablo 2. Araflt rmada Kullan lacak Finansal Oranlar n Hesaplanma fiekli Araflt rman n amac, üretim iflletmelerinin mali yap lar n n maddi duran varl klara yap lan yat r mlar üzerine herhangi bir etkisinin olup olmad n finansal oranlar yard m yla ortaya koymakt r. Araflt rman n kapsam n MKB de y llar aras nda Üretim ( malat) sektöründe yer alan iflletmeler oluflturmaktad r. Buna göre araflt rman n örneklem kapsam, döneminde MKB de yer alan üretim iflletmelerinin 775 gözlem verisinden oluflmaktad r. Bu iflletmelerin finansal oranlar internet sayfas ndan ulafl lan finansal tablolardan yararlan larak elde edilmifltir. Araflt rma kapsam ndaki iflletmelerin y llara ve alt sektöre göre da l m afla daki tabloda sunulmufltur. 111

14 Tablo Üretim Sektörü ve Alt Sektördeki flletmelerin Da l m Araflt rma MKB üretim sektörü üzerine oldu undan, araflt rma sonucu elde edilen bulgular n bu evren için genellenebilmesi Türkiye deki tüm imalat sektöründeki iflletmeler üzerine bir genelleme yap lamamas bir araflt rma s n r olarak ifade edilebilir. Ayr ca araflt rman n bir baflka s n r da, iflletmelerin mali yap lar ndaki farkl l n duran varl k yat r mlar na etkisini ortaya koyarken finansal oranlardan yararlanmakt r. Araflt rmada ilk olarak, iflletmeler, mali yap lar n gösteren finansal oranlara göre üç gruba ayr lacak ve bu gruplar aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark n olup olmad incelenecektir. Mali yap y gösteren oranlardan yararlan larak iflletmeler, varl klar n finansman ndaki e ilimlerine göre gruplara ayr lacakt r. Daha sonra bu gruplar aras nda MDV ye yap lan yat r mlar aç s ndan bir fark n olup olmad istatistiksel olarak ortaya konulacakt r. Tablo 4. Mali Yap Oranlar na Göre flletmelerin Kaynak Yap lar n n Grupland r lmas 112

15 Çal flma evreninde yer alan iflletmeler kald raç oran, öz kaynaklar n kaynaklara oran, borçlar n öz kaynaklara oran gibi temel mali yap oranlar - na göre grupland r lacakt r. Örne in kald raç oran 0.40 n alt ndaki iflletmeler öz kaynak a rl k mali yap ya sahip iflletme olarak grupland r l rken, kald raç oran 0.40 ve 0.60 aras nda ise dengeli bir mali yap ya sahip iflletme grubu, kald raç oran 0.60 n üzerinde ise mali yap s yabanc kaynak a rl kl iflletme olarak grupland r lacakt r. Buna göre iflletmeler mali yap oranlar baz al narak, Tablo 4 te gösterildi i flekilde grupland r lm flt r y llar aras nda mali yap lar na göre grupland r lan iflletmelerin, MDV ye yap lan yat r mlarla ilgili oranlar n (MDV büyüme h z oran, MDV nin duran varl klara oran ve MDV nin aktife oran ) ortalamalar aras nda istatistiksel olarak bir fark n olup olmad incelenecektir. kiden fazla grubun ortalamalar aras ndaki fark n analizinde Varyans Analizinin kullan lmas gerekti i belirlenmifltir. Bir ba ml de iflken ve bir ba ms z de iflkenin söz konusu oldu u varyans analizi ise, Tek Yönlü Varyans analizi olarak adland r lmaktad r (One Way Anova-Tek Yönlü Anova). Tek yönlü varyans analizinde, ba ms z de iflken nominal seviyede olup iki veya daha fazla kategorisinin olmas gerekir, ba ml de iflkenin ise sürekli/metrik düzeyde olmas gerekmektedir (Akgül ve Çevik, 2003,197). Araflt rmada, tek yönlü varyans analizinde, 3 grupta ifade edilen mali yap kategorik özellik gösteren ba ms z de iflken iken, metrik özellik gösteren MDV ye yap lan yat r mlarla ilgili finansal oranlar ise ba ml de iflkendir. Tek yönlü varyans analizi, bu gruplara göre, ba ml de iflkendeki ortalamalar aras nda fark n olup olmad n test eder (Kalayc, 2008,132). Varyans analizinden sa l kl sonuçlar alabilmek için, gruplar n varyanslar n n homojen yani eflit olmas flart aran r. Varyanslar n homojenlik testi ise Levene testi ile yap l r (Sipahi ve di., 2008, 124). Bu yüzden araflt rmada, 3 Bu grupland rmada s n rlar n dar tutulmamas na özen gösterilmifl ve finansal analiz yaz n ndaki mali yap yla ilgili genel e ilimler dikkate al narak s n rlar belirlenmeye çal fl lm flt r. 113

16 ilk olarak gruplar aras ndaki varyanslar n homojenli i test edilecek ve varyanslar n homojen oldu u ba ms z de iflken için Tek Yönlü Varyans Analizi yap lacakt r. Analiz yap lmadan önce dönemi içinde veriler içerisinde çok uç de erlere sahip iflletmelerin verileri araflt rma d fl nda b rak lm flt r. Tek yönlü varyans analizinde genel olarak hipotezler afla daki gibi ifade edilebilir: H0 : Her grubun ilgili de iflken için ortalama de erleri eflittir. H1 : En az ndan bir grubun ilgili de iflken için ortalama de eri di erlerinden farkl d r. Tek yönlü anova testinin hipotezi, karfl laflt r lan gruplardan en az birinin di erlerinden farkl oldu unu iddia etmektedir. Ancak test istatisti i, istatistiksel bir fark bulundu unda bunun hangi gruplardan kaynakland n göstermekte yetersiz kal r. Bu yüzden Post Hoc testleriyle bu sorun afl labilir (Sipahi, 2008, 128). Tukey ve Scheffe testleri önemli Post Hoc testlerinden baz lar d r. Özellikle Scheffe testi gruplar n gözlem say lar birbirine eflit olmad nda tercih edilmektedir. 4. Araflt rma Bulgular 4.1.Kald raç Oran na Göre Mali Yap lar n MDV ye Etkisi flletmelerin mali yap lar kald raç oran na göre grupland r ld nda elde edilen analiz sonuçlar afla daki gibidir. n=755 Levene statisti i Önemlilik MDV Büyüme H z MDV n Duran Varl klara Oran MDV n Aktife Oran Tablo 5. Varyanslar n Homojenli i Testi Sonuçlar 114

17 MDV büyüme h z oran için levene testi sonuçlar na göre p de eri 0.017, önemlilik (anlaml l k) düzeyi 0.05 den küçük oldu undan (p<0.05), varyanslar n homojenli i ön flart sa lanmam flt r. Bu oran için varyans analizinin sonuçlar sa l kl de erlendirilemeyece inden tek yönlü varyans analizi yap lmayacakt r. MDV nin duran varl klara oran için levene testi sonuçlar na göre p de- eri 0.212, anlaml l k düzeyinden 0.05 den büyük oldu undan(p>0.05), bu oran için tek yönlü varyans analizi uygulanabilir. MDV nin aktife oran için levene testi sonuçlar na göre p de eri 0.075, anlaml l k düzeyinden 0.05 den büyük oldu undan (p>0.05), bu oran için tek yönlü varyans analizi uygulanabilir. Tablo 6. Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçlar Tek Yönlü Varyans analizi sonuçlar na göre, MDV nin duran varl klara oran n n F de eri ve p=0.918 (p>0.05) oldu undan iflletmelerin mali yap lar n n bu orana göre anlaml bir fark oluflturmad klar söylenebilir. Maddi duran varl klar n aktife oran n n F de eri, iken p=0.000 d r ve p de eri 0.05 den küçük oldu undan H0 hipotezi reddedilir ve H1 kabul edilir. flletmelerin mali yap lar ndaki farkl l k, Maddi duran varl klar n aktif içindeki a rl n etkilemektedir. MDV nin aktife oran aç s ndan böyle bir farkl l k tespit edildikten sonra, hangi gruplar n aras nda böyle bir farkl l n olufltu unu görmek için Post Hoc testlerinden Tukey veya Scheffe test sonuçlar na bakmak gerekir. Tek 115

18 Yönlü Varyans Analizinde, gruplar n gözlem say s n n 30 dan az olmamas ve gruplar n gözlem say lar n n birbirlerine yak n olmas önemlidir (Sipahi, 2008, 132). Araflt rmada gruplar aras ndaki gözlem say lar birbirinden farkl oldu undan (Bkz. Tablo 8.) Post Hoc testlerinden Scheffe Test sonuçlar na bakmak daha do ru olacakt r. Tablo 7. Gruplararas Farkl l klara Yönelik Test Sonuçlar Analiz sonuçlar na göre, Özkaynak a rl kl mali yap s olan iflletmeler(1) ile dengeli mali yap s olan iflletmelerin(2) MDV nin aktif içindeki a rl klar aras nda anlaml bir fark bulunmufltur. Ayr ca Özkaynak a rl kl mali yap s olan iflletmeler(1) ile yabanc kaynak a rl kl mali yap s olan iflletmelerin(2) MDV nin aktif içindeki a rl klar aras nda anlaml bir fark bulunmufltur. Özkaynak a rl kl mali yap ya sahip iflletmelerin, dengeli veya yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelere göre aktif içinde MDV nin büyüklü ü daha fazlad r. Özkaynak a rl kl mali yap daki iflletmelerin MDV aktife oran ortalamas 43,81 iken dengeli mali yap daki iflletmelerin 38.97, yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelerin ise dir. 116

19 Bunun yan nda Scheffe testi sonucunda, özkaynak a rl kl mali yap bafll bafl na bir grup olarak belirlenirken, dengeli mali yap ve yabanc kaynak a rl kl mali yap gruplar tek bir alt gruba dahil edilmifltir. Dengeli mali yap ve yabanc kaynak a rl kl mali yap alt gruplar n n tek bir gruba dahil edilmesi, bu iki grubun iki ayr grup özelli i göstermedi ini yani maddi duran varl klar n aktif içindeki a rl klar n n benzer özellikler gösterdi ini tekrar göstermektedir. Bu test sonucu özkaynak a rl kl mali yap daki iflletmeler, hem dengeli mali yap daki iflletmelerden hem de yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelerden farkl özellikler gösterdi i için ayr bir grup olarak belirlenmifltir. 4.2.Özkaynaklar n Kaynaklara Oran na Göre Mali Yap lar n MDV ye Etkisi flletmelerin mali yap lar öz kaynaklar n kaynaklara oran na göre grupland r ld nda elde edilen analiz sonuçlar afla daki gibidir. Tablo 9. Varyanslar n Homojenli i Testi Sonuçlar Tablo 9 a göre araflt rmadaki ba ml de iflkenlerin tamam n n p de eri 0.05 den yüksek oldu undan gruplar aras ndaki varyanslar n homojenli i varsay m gerçekleflmifltir. Bu oranlar için gruplar aras nda anlaml bir fark n olup olmad tek yönlü varyans analizi ile incelenebilir. 117

20 Araflt rma sonuçlar na göre MDV büyüme h z oran ve MDV nin duran varl klara oran na yönelik p de erleri 0.05 den büyük oldu undan (p>0.05) H0 hipotezi kabul edilir H1 alternatif hipotez reddedilir. Buna göre MDV yat r mlar aç s ndan, farkl mali yap gruplar ndaki iflletmeler aras nda anlaml bir fark yoktur. MDV nin aktife oran n n, F de eri iken, p de eri olarak anlaml l k düzeyi 0.05 den küçüktür. Buna göre H0 reddedilir ve H1 hipotezi kabul edilir. Dolay s yla MDV nin aktife oran aç s ndan, mali yap gruplar aras ndaki iflletmelerde istatistiksel olarak anlaml düzeyde bir farkl l k vard r. Tablo 11. Gruplararas Farkl l klara Yönelik Test Sonuçlar Gruplararas farkl l klara yönelik test sonuçlar na göre, sadece öz kaynak a rl kl mali yap s olan iflletmeler ile yabanc kaynak a rl kl mali yap s olan iflletmelerin MDV nin aktif içindeki a rl klar aras nda anlaml bir fark bulunmufltur. 118

21 Tablo 12 deki verilerden hareketle, özkaynak a rl kl mali yap daki iflletmelerin MDV nin aktife oran ortalamas 43,50 iken, yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelerin oran oldu u gözlenmektedir. Scheffe testi sonucuna göre, özkaynak a rl kl mali yap ya sahip iflletmelerin, yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelere göre aktif içinde MDV nin büyüklü ü daha fazlad r. Bu sonuçta iflletmelerin mali yap lar ndaki farkl l k bir etkendir. Tablo 12.Scheffe Testi Alt Gruplama Sonuçlar Scheffe testi sonucunda, yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmeler, bafll bafl na bir grup olarak belirlenirken, dengeli mali yap ve öz kaynak a rl kl mali yap daki iflletmeler tek bir alt gruba dahil edilmifltir Borçlar n Öz Kaynaklara Oran na Göre Mali Yap lar n MDV ye Etkisi flletmelerin mali yap lar Borçlar n öz kaynaklara oran na göre grupland r ld nda elde edilen analiz sonuçlar afla daki gibidir. Tablo 13. Varyanslar n Homojenli i Testi Sonuçlar 119

22 MDV büyüme h z ve MDV nin aktife oran aç s ndan gruplar aras nda, önemlilik de erleri 0.05 ten yüksek oldu undan varyanslar n homojenli i söz konusudur. MDV nin duran varl klara oran ise bu ön flart sa lamad ndan varyans analizi sonuçlar na bak lmayacakt r. Tablo 14. Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçlar Tek yönlü varyans analizi sonuçlar na göre, MDV büyüme h z oran ve MDV nin duran varl klara oran p de erleri den büyük oldu undan H0 hipotezi kabul edilir ve gruplar aras nda anlaml bir fark yoktur sonucuna var l r. MDV nin aktife oran aç s ndan ise F de eri iken, p de eri d r ve p de eri 0.05 den küçük oldu undan H0 reddedilir ve H1 hipotezi kabul edilir ve gruplar aras nda anlaml bir fark vard r sonucuna var l r. Tablo 15. Gruplararas Farkl l klara Yönelik Test Sonuçlar 120

23 Gruplararas farkl l klara yönelik Scheffe testi sonuçlar na göre, öz kaynak a rl kl mali yap s olan iflletmeler ile yabanc kaynak a rl kl mali yap daki iflletmeler aras nda MDV nin aktife oran na göre anlaml bir fark bulunmaktad r. Bunun yan nda dengeli mali yap daki iflletmeler ile öz kaynak a rl kl mali yap daki iflletmeler aras nda da anlaml bir fark vard r. Öz kaynak a rl kl çal flan iflletmelerin MDV sinin aktife oran ortalamas iken, yabanc kaynak a rl kl mali yap ya sahip iflletmelerin ortalamas tür. Öz kaynak a rl kl mali yap daki iflletmelerin MDV nin aktife oran di er her iki grup ortalamas ndan da yüksektir. Bu farkl l kta mali yap lar n bir etken oldu u söylenebilir. Tablo 16.Scheffe Testi Alt Gruplama Sonuçlar Scheffe testi sonucunda, öz kaynak a rl kl mali yap bafll bafl na bir grup olarak belirlenirken, dengeli mali yap ve yabanc kaynak a rl kl mali yap alt gruplar tek bir alt gruba dahil edilmifltir. Tablo 17. MKB / Üretim Sektörü Yabanc Kaynak Kullan m 121

24 Araflt rma bulgular na genel olarak bak ld nda, her üç mali yap oran aç s ndan benzer sonuçlara ulafl ld görülmektedir. Buna göre özkaynak yabanc kaynak a rl kl mali yap, MDV nin toplam aktife oran aç s ndan iflletmelerde bir farkl laflma meydana getirmektedir. Yabanc kaynak a rl kl iflletmelerin MDV sinin toplam aktife oran göreli olarak daha düflüktür. Ayr ca yabanc kaynak kullan m nda üretim iflletmelerinin Tablo 17. ye göre y llar aras nda %70-72 lik oranda k sa vadeli borç kulland klar görülmektedir. Bu tablodan MKB üretim sektöründeki iflletmelerin uzun vadeli yabanc kaynak kullanma durumlar n n az oldu u söylenebilir. 5. Sonuç ve Tart flma flletmelerin faaliyetleri sonucu sürekli flekillenen mali yap lar, ayn zamanda varl k yap s n n da flekillenmesinde rol oynayabilmekte ve karfl l kl bir etkileflim söz konusu olabilmektedir. Özellikle iflletmelerin yaflamlar içinde verdikleri yat r m kararlar nda mali yap bir etken olarak karfl m za ç kabilmektedir. Çal flma bu ba lamda iflletmelerin mali yap lar n n maddi duran varl klar özelinde yap lan yat r mlara olan etkisini araflt rmak üzerine odaklanm flt r y llar aras MKB imalat sektöründeki iflletmeler üzerinde yap lan araflt rma sonucu elde edilen en önemli bulgular n bafl nda, öz kaynak ve yabanc kaynak a rl kl mali yap n n, iflletmenin toplam aktifindeki maddi duran varl klar n n a rl üzerinde herhangi bir farkl l a yol açmas gelmektedir. Mali yap y gösteren finansal oranlardan kald raç oran, özkaynaklar n kaynaklara oran ve borçlar n özkaynaklara oran aç s ndan benzer sonuçlara ulafl lm flt r. Özkaynak a rl kl mali yap ya sahip üretim iflletmelerinin toplam aktif içerisindeki MDV nin a rl, göreli olarak yabanc kaynak a rl kl mali yap ya sahip iflletmelere göre daha fazlad r. Burada istatistiksel aç dan mali yap daki farkl l klar n MDV nin aktif içindeki a rl üzerinde etkisi oldu u söylenebilir. 122

25 Araflt rmada ayr ca MDV büyüme h z oran ve MDV nin duran varl klara oran aç s ndan mali yap daki farkl l k, herhangi bir etkiye sahip de ildir. Araflt rma yap lan dönemde iflletmeler aras nda MDV nin duran varl klara oran ortalamalar na bakt m zda genelde çok büyük bir farkl l klar n bulunmad görülmektedir. Büyüme h z oran aç s ndan araflt rma yap lan hiçbir y lda mali yap daki farkl l k bir etki göstermemifltir. Kald raç oran na göre mali yap daki iflletmeler grupland r ld nda, MDV büyüme h z oran varyans analizinin flartlar n sa lamad ndan herhangi bir analizde yap lamam flt r. MDV nin bir önceki y la göre de iflimini gösteren bu oran n ortalamalar, mali yap lar farkl olan iflletmeler aç s ndan herhangi bir farkl l k göstermemektedir. Burada MDV büyüme h z oran ndaki maksimum ve minumum de erlerin di er oranlara göre veri aral n n genifl olmas, standart sapmas n n yüksek olmas na yol açm fl gözükmektedir. flletmelerin MDV büyüme h zlar n n y llar aras nda çok farkl l klar göstermesi burada üzerinde durulmas gereken noktad r. Baz iflletmelerin MDV si %300 artarken baz iflletmelerin MDV si %200 azalma göstermektedir. Böyle bir durum flu flekilde aç klanabilir; yönetim karar olarak zorunlu bir flekilde mali yap ya bak lmaks z n- MDV nin yenilenmesi söz konusudur veyahut iflletmelerin maddi duran varl klar n n büyük bir k sm n n amorti edilmesi söz konusu olabilir. Ayr ca üretim iflletmelerinin makine parklar n n yenilenmesi için yap lan büyük yat r mlar iflletmelerin pazardaki belirledi i stratejik konumuna ba l olarak verdi i kararlar sonucu olabilir. Her zaman MDV ye yap - lan yat r m da uygun finansman koflullar söz konusu olmayabilir her zaman özkaynak yoluyla finansman da tercih edilmeyebilir. Bu sonuçlara ba l olarak özkaynak a rl kl mali yap ya sahip iflletmelerin MDV büyüme h zlar di er gruptaki iflletmelere göre daha fazlad r veya daha azd r fleklinde bir yorum yap lamamaktad r. Bu oran aç s ndan, tek yönlü varyans analizi sonucu istatistiksel olarak bir fark gözükmemektedir. Fakat y llar aras nda 775 gözlem verisindeki 249 iflletme nin MDV büyüme h z negatiftir. Dolay s yla bu iflletmelerin MDV si bir önceki y la göre azald n söylemek mümkündür. 123

26 Araflt rmada en çarp c nokta, MDV büyüme h z aç s ndan üretim iflletmelerinin mali yap lar nda herhangi bir farkl l k yok iken, MDV nin toplam aktife oran nda her zaman bir farkl l n olmas d r. Bu durum flöyle aç klanabilir: flletmelerin, bir önceki y la göre MDV ye afl r yat r m yapmas veya önemli tutardaki MDV yi elinden ç karmas /amorti etmesinin yan nda y llar içinde iflletmelerin genel olarak aktif içinde belli bir MDV a rl n muhafaza etmeye çal flmalar d r. Her ne kadar iflletmeler bir önceki y la göre MDV yat r mlar nda uç noktalarda olsa da genel olarak MDV nin a rl n aktif içerisinde belli bir düzeyde tutma gayretinde oldu u ve burada da mali yap - n n bir etken olabilece i göze çarpmaktad r. Aktif Pasif karfl laflt rmas nda MDV nin toplam aktife oran MDV nin duran varl klara oran na göre daha sa l kl bir karfl laflt rma yap lmas na imkan vermektedir. MDV nin duran varl klara oran aç s ndan analiz sonucu iflletmelerin mali yap lar n n bir farkl l k oluflturmamas, hem bu aç dan hem de bu oran n rakamlar n n birbirine çok yak n olmas ndan normal karfl lanabilir. Özkaynak a rl kl mali yap daki iflletmeler göreli olarak, mali yap lar n n daha sa lam ve sa l kl oldu undan hareketle getirisi uzun dönemde ortaya ç - kacak MDV ye toplam varl klar içerisinde daha fazla yer ay rmaktad r. Bunun karfl l nda ço unlukla yabanc kaynak a rl kl iflletmelerin, toplam varl klar nda MDV ye göreli olarak daha az yer verdi i söylenebilir. MKB imalat sektörüne bakt m zda iflletmelerimizin yabanc kaynak kullanma durumlar nda k sa vadeli borçlanman n yüksek oldu u görülmektedir. Yaklafl k borçlar n %70 i k sa vadeli borçlardan oluflmaktad r. Yabanc kaynak a rl kl iflletmelerde, kaynak maliyeti ve varl k-kaynak vadesi efllefltirmesi aç s ndan genelde k sa vadeli borçlanman n yüksekli ine ba l olarak bu iflletmeler MDV yerine çal flma sermayesine yöneldikleri görülmektedir. Özkaynak a rl kl mali yap s olan iflletmeler toplam varl klar içerisinde MDV ye daha fazla yer verebilmekte ve bu durumu uzun y llar sürdürebilmektedir. Bu önemli tespit, bilgi kullan c lar aç s ndan, iflletmelerin analizinde dikkate al nmas gereken bir unsur olarak karfl m za ç kmaktad r. 124

27 KAYNAKÇA Akdo an Nalan ve Tenker Nejat (1998). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri. 6.bs. Ankara : Gazi Kitabevi. Akgüç, Öztin. (1995) Mali Tablolar Analizi. 9.bs. stanbul : Muhasebe Enstitüsü E itim ve Araflt rma Vakf Ambrose, Brent W., & William L. Megginson (1992), The Role of Asset Structure, Ownership Structure and Takeover Defenses in Determining Acquisition Likelihood Journal of Financial and Quantitative Analysis.4, 27 (1992 December) : Bradley, M. A. Jarell, ve Kim, E. (1984). On The Existance of an Optimal Capital Structure: Theory and Evidence Journal of Finance (1984 July) : Chung, Kee H.(1993) Asset Character st c And Corporate Debt Pol cy: An Emp r cal Test Journal of Business Finance and Accounting. 20, 1 (1993) : Çabuk, Adem (2004). Mali Tablolar Analizi. 3.bs. Bursa : Vipafl Yay nlar. Dimitris Margaritis, ve Psillaki, Maria (2007), Capital Structure and Firm Efficiency Journal of Business Finance and Accounting. 34, 9 (2007 November-December) : Errunza, Vihang R.(1979). Determinants of Financial Structure in the Central American Comman Market. [y.y.] : Financial Managemen Ass. [çevrimiçi eriflim] Jensen C.M., ve Meckling, H.W. (1976) Theory of The Firm Managerial Behavior, Agency Cost and Ownership Structure The Journal of Finance. 33(1976) : Kalayc, fierif..[ve öte.] (2008) SPSS Uygulamal Çok De iflkenli statistik Teknikleri. 3.bs. Ankara : Asil Yay n Da t m. Kand r Serkan Y lmaz, Karadeniz Erdinç, ve Önal Y ld r m Beyaz t(2007), Türkiye de Büyük Sanayi flletmelerinde Sermaye Yap s n Etkileyen Faktörlerin Analizi Muhasebe Bilim Dünyas Dergisi. 9, 2 (2007) 125

28 Koç Yalk n, Yüksel (1988). flletmelerde Mali Analiz Teknikleri. 6.bs. Ankara : [yayl.y.] Modigliani F., ve Miller, M.H. (1958). The Cost of Capital Corporation Finance and The Theory of Investment American Economic Review. 48 (1958) : Modigliani F., ve Miller, M.H. (1963) Corporation Income Taxes and The The Cost of Capital: A Correction American Economic Review (1963) : Myers S.C. (1977) Determinants of Corporate Borrowing Journal of Financial Economics 5 (1977) : Nikolai Daskalakis ve Psillaki, Maria (2008) Do Country or firm Factors Explain Capital Structure? Evidence SME in France and Grecee Applied Financial Economics 18 (2008) : Örtqvist Daniel [ve öte.] (2006). Determinants of Capital Structure in New Ventures Evidence From Swedish Longitudinal Data Journal of Developmental Entrepreneurship. 11, 4 (2006) : Robinson, Thomas R., Munter Raul, ve Julia,Grant (2004). Financial Statement Analysis A Global Perspective. [y.y.] : Pearson Education. Sharma, Jandhhyala, Ravi Kamath, ve Sorin, Tuluca (2003) Determinants of Corporate Borrowing: An Application of a Neural Network Approach American Business Review. (2003 June) : Sipahi, Beril, Yurtkoru E.Serra, ve Çinko Murat.(2008) Sosyal Bilimlerde SPSS le Veri Analizi. 2.bs. stanbul : Beta Yay nlar. Topal, Yusuf (2006). MKB ye Kay tl flletmelerin Sermaye Yap lar ve Finansal Kald raç Oranlar n n Karl l klar na Etkisi Erciyes Üniversitesi BF Dergisi. 27 (2006) : 45 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas Sektör Bilançolar [çevrimiçi eriflim] 126