DAĞCILARDA VÜCUT KOMPOZİSYONU, BACAK HACMİ, BACAK KÜTLESİ, ANAEROBİK PERFORMANS VE BACAK KUVVETİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Transkript

1 ÖZKAN, A., SAROL, H., Dağcılarda Vücut Kompozsyonu, Bacak Hacm, Bacak Kütles, Anaerobk Performans ve Bacak Kuvvet Arasındak İlşk SPORMETRE Beden Eğtm ve Spor Blmler Dergs, 008, VI (4) DAĞCILARDA VÜCUT KOMPOZİSYONU, BACAK HACMİ, BACAK KÜTLESİ, ANAEROBİK PERFORMANS VE BACAK KUVVETİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Al ÖZKAN 1 Hall SAROL Gelş Tarh: Kabul Tarh: ÖZET Bu çalışmanın amacı dağcılarda vücut kompozsyonu, bacak hacm, bacak kütles, anaerobk performans ve bacak kuvvet arasındak lşknn belrlenmesdr. Çalışmaya toplam 59 gönüllü ( X yaş: 1.93±.07 yıl) erkek ünverste öğrencs katılmıştır. Araştırma grubunun vücut kompozsyonunun belrlenmesnde; boy uzunluğu, vücut ağırlığı, der kıvrım kalınlığı, yağ yüzdesnn belrlenmesnde Jackson ve Pollock (1978) formülü kullanılmıştır. Bacak hacm çevre ölçümler le bacak kütles Hanavan yöntem le anaerobk performans se Wngate anaerobk güç ve kapaste test le belrlenrken, bacak kuvvet belrlemek çn se İzometrk bacak kuvvet dnamometres kullanılmıştır. Yapılan Pearson Çarpımlar Moment Korelasyon sonucunda elde edlen bacak hacm le vücut yağ yüzdes (r=.310; p<0.01), yağ kütles (r=.400; p<0.01), yağsız beden kütles (r=.456; p<0.01), bacak kütles (r=.833; p<0.01), pk güç (r=.558; p<0.01), ortalama güç (r=.508; p<0.01) arasında anlamlı lşk bulunmuştur. Ayrıca vücut yağ yüzdes le pk güç (r=.405; p<0.01) arasında da anlamlı lşk bulunmuştur. Bu benzerlk bacak kütles le pk güç (r=.438; p<0.01), ortalama güç (r=.510; p<0.01) arasında da bulunmuştur. Bu sonuçlara ek olarak yağsız beden kütles le pk güç (r=.45; p<0.01) ve ortalama güç (r=.650; p<0.01), arasında da lşk bulunmuştur. Sonuçlar göstermştr k bacak kuvvet le pk güç (r=.70; p<0.01) ve ortalama güç (r=.63; p<0.01) arasında anlamlı poztf lşk bulunmuştur. Sonuç olarak, çalışmadak bulgular dağcıların bacak hacmnn ve bacak kütlesnn anaerobk performanslarında belrleyc rol aldığını göstermştr. Ayrıca zometrk bacak kuvvet le anaerobk performans arasında da lşk bulunmuştur. Anahtar Kelmeler: Bacak kuvvet, bacak hacm, bacak kütles, vücut kompozsyonu, anaerobk performans, dağcılar. RELATIONSHIP BETWEEN BODY COMPOSITION, LEG VOLUME, LEG MASS, ANAEROBIC PERFORMANCE AND KNEE STRENGTH IN CLIMBERS ABSTRACT The purpose of the present study was to nvestgate the relatonshp between body composton, leg volume, leg mass, anaerobc performance and knee strength n clmbers. 59 clmbers from unversty students partcpated n ths study voluntarly ( X age: 1.93 ±.07 yrs). For the determnaton of body composton, subjects heght, body weght and sknfold thckneses were taken and body fat percentage was determned by the Jackson & Pollock formula (1978). Crcumferental measurements were used for the determnaton of leg volume. Leg mass was determned by the Hanavan Method, Wngate Anaerobc Power Test (WanT) was used for the determnaton of anaerobc performance and Isometrc Knee Dynamometer was used for the determnaton of knee strength. Results of Pearson Product Moment correlaton analyss, leg volume was sgnfcantly correlated wth body fat percentage (r=.310; p<0.01), fat mass (r=.400; p<0.01), lean body mass (r=.456; p<0.01), leg mass (r=.833; p<0.01), peak power (r=.558; p<0.01) and mean power (r=.508; p<0.01). Body fat percentage was sgnfcantly correlated wth peak power (r=.405; p<0.01). Smlarly leg mass was sgnfcantly correlated wth peak power (r=.438; p<0.01) and mean power (r=.510; p<0.01). In addton, lean body mass (LBM) was found to be sgnfcantly correlated wth peak power (r=.45; p<0.01) and mean power (r=.650; p<0.01). Results also ndcated that knee strength was sgnfcantly correlated wth peak power (r=.70; p<0.01) and mean power (r=.664; p<0.01). As a concluson, the fndngs of the present study ndcated that leg volume and leg mass plays mportant role n anaerobc performance n clmbers. Isometrc knee strength was found to be correlated wth anaerobc performance. Key Words: Knee strength, leg volume, leg mass, body composton, anaerobc performance, clmbers. 1 Başkent Ünverstes Spor Blmler Bölümü Gaz Ünverstes Beden Eğtm ve Spor Yüksekokulu 175

2 SPORMETRE Beden Eğtm ve Spor Blmler Dergs 008, Clt: VI, Sayı: 4 GİRİŞ Performansı etkleyen faktörlerden br de bedensel yapı, başka br deyşle fzksel özellklerdr. Çünkü bedensel yapı ya da fzksel özellkler fzyolojk kapastelern ortaya konulmasını etklemektedr. Sahp olunan fzksel yapının özellğ yapılan spor dalına uygun olmadıkça stenlen performans düzeyne ulaşmak pek mümkün değldr. Fzksel yapı br sporcunun yüksek düzeyde performans göstereblmesnn göstergelernden sadece br tanesdr ve kuvvet, güç, esneklk, sürat, dayanıklılık ve çabukluk gb dğer performans göstergeleryle brleşerek sporcunun performansını olumlu yönde etklemektedr (1,). Dağcılık sadece tırmanmak, güzel manzaraları seyretmek değl mücadele, rsk ve zorlukları (doğa, canlılar) çeren üst düzey dayanıklılık, kuvvet, esneklk, sürat, çabukluk, denge ve stratej gb sportf performans ve kontrol gerektren br spordur. Ayrıca dağcılık kend çnde farklı tırmanış şekller le göze çarpar (Alpn, kaya, kar, buz tırmanış). Tırmanış şekllernden br olan Alpn tırmanış, kaya, kar, buzul, spor tırmanış özellklern bulunduran dağcılık teknk ve gereçlern kullanarak doğrudan zrve yapmayı fade ederken, kaya tırmanışı se br dağ ortamında tırmanma teknklern, güvenlk gereçlern kullanarak dk ve masf grant duvarlarda ple yapılan tırmanma şekldr (3). Dağcılar tırmanış şekllern belrlerken büyük ölçüde fzksel görüntülern de (boy uzunluğu, vücut ağırlığı) göz önünde bulundurmaktadırlar. Ayrıca fzksel kapasteler ve bomotor yetler de son derece önemldr. Ülkemzde ünversteler düzeynde gttkçe yaygınlaşan br spor branşı olarak göze çarpan dağcılığın popülartes günden güne artırmaktadır. Spor blmler alanında farklı branşlarda fzksel uygunluk, bacak hacm, bacak kütles, fzksel ve somatotp özellklern tanımlayan çalışmalar olmasına rağmen dağcıların bacak hacm, bacak kütles, vücut kompozsyonu le anaerobk performans ve bacak kuvvet arasındak lşkler tanımlayan çalışmalara rastlanmamıştır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı dağcılarda vücut kompozsyonu, bacak hacm, bacak kütles, anaerobk performans ve bacak kuvvet arasındak lşknn belrlenmesdr. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırma Grubu Çalışmaya Ankara dak k farklı ünverstede de dağcılık branşıyla uğraşan 59 sporcu gönüllü olarak katılmıştır (yaş: 1.93±.07 yıl). Ver Toplama Araçları Çalışmaya katılan araştırma grubunun boy uzunluğu, vücut ağırlığı, der kıvrım kalınlığı, bacak hacm, bacak kütles, anaerobk performans ve zometrk bacak kuvvet ölçümler yapılmıştır. Araştırma grubunun boy uzunlukları hassaslık dereces 0.01 m. olan stadometre (SECA, Almanya) le vücut ağırlığı ölçümler se hassaslık dereces 0.1 kg. olan elektronk baskülle (SECA, Almanya) ölçülmüştür. Der kıvrım kalınlığı ölçümler ± mm. hata le her açılımda 1mm ye 10 gr basınç uygulayan sknfold kalper (Holtan, UK) kullanılarak, çevre ölçümler Gulck antropometrk mezura (Holtan, UK) kullanılarak, çap ölçümler se harpenden kalper (Holtan, UK) kullanılarak ± 1 mm. hata le ölçülmüştür. Bacak hacm Frustum çevresel ölçüm yöntem kullanılarak belrlenrken, bacak kütles se Hanavan yöntem kullanılarak belrlenmştr. Anaerobk performansın belrlenmesnde Wngate Anaerobk Güç Test (WAnT) çn modfye edlmş blgsayara bağlı ve uyumlu br yazılımla çalışan kefel br Monark 834 E (İsveç) bsklet ergometres kullanılmıştır. Bacak kuvvetn belrlemek çn zometrk bacak kuvvet dnamometres (Prosport- TMR HBD 1000) kullanılmıştır. Verlern Toplanması Boy Uzunluğu Ölçümler: Araştırma grubunun boy uzunlukları baş frankfort düzlemndeyken dern br nsprasyonu takben başın verteks le ayak arasındak mesafenn ölçülmes le yapılmıştır (4). Vücut Ağırlığı Ölçümler: Araştırma grubunun vücut ağırlığı (VA) ölçümler standart spor kıyafet (şort, tşört) çersnde, ayakkabısız olarak standart teknklere göre ölçülmüştür (4). Der Kıvrım Kalınlığı Ölçümler: Der kıvrım kalınlığı ölçümler trseps, subskapula, supralak ve abdomen bölgelernden yapılmış ve ölçümler araştırma grubunun sağ tarafından alınmıştır. Der kıvrımı kalınlıklarının ölçümünde başparmak le şaret parmağı arasındak der altı yağ tabakası kalınlığı kas dokusundan ayrılacak kadar haffçe yukarı çeklmştr. Kalper parmaklardan yaklaşık 1 cm. uzağa yerleştrlmştr ve tutulan der altı yağ tabakası kalınlığı kalper üzerndek göstergeden -3 sanye çnde okunarak mlmetre cnsnden kaydedlerek der kıvrım kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayısı ve ölçümlern toplam hatası belrlenmştr (Formül 1). 176

3 ÖZKAN, A., SAROL, H., Dağcılarda Vücut Kompozsyonu, Bacak Hacm, Bacak Kütles, Anaerobk Performans ve Bacak Kuvvet Arasındak İlşk Formül 1: Th = ( d / n) %Th = 100 (Th / Öo) (Th=Toplam hata d=ölçüm farkları n=ölçüm sayısı Öo=Ölçüm Ortalamaları) Araştırma grubunun vücut danstes hesaplanmasında Jackson Pollock (5) formülü (Formül ) ve yağ yüzdesnn belrlenmesnde Sr nn formülü (6) (Formül 3) kullanılmıştır. Formül : Formül 3: (Db = Vücut yoğunluğu) Db = ( 7SKF ) ( SKF ) ( yaş) %Yağ = [( 4.95/ Db ) 4.50] 100 ( 7SKF = Bceps, Trceps, Subscapula, Supralac, Abdomnal, Uyluk, Baldır der mm. ) Trceps: Sağ drsek 90 derecelk açıya getrlerek kolun posteror yüzünde acromon çıkıntı le olecranon çıkıntı arasındak mesafe mezura le ölçülmüş ve orta noktası şaretlenmştr. Daha sonra bu orta noktadan ölçüm Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde kolun eksenne paralel olarak yapılmıştır. Trceps der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R=0.994 tür. Ölçümlern toplam hatası se bceps der kıvrımı çn 0.7 mm. dr (%.5). Bceps: Araştırma grubu üyes ayakta ve kolları yanlara serbestçe sarkıtılmış durumda ve avuç ç ön tarafa bakarken, bceps brach kası üzernden acromon ve olecranon proses arasındak mesafenn orta noktasından dkey olarak ölçüm Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde yapılmıştır. Bceps der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R=0.996 dır. Ölçümlern toplam hatası bceps der kıvrımı çn 0.18 mm. dr (% 3). Subscapula: Araştırma grubu üyes ayakta ve kolları yanlara serbestçe sarkıtılmış durumda ken, scapulanın nferor ucunun hemen altından ölçüm çapraz olarak Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde yapılmıştır. Subscapula der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R=0.996 dır. Ölçümlern toplam hatası subscapula der kıvrımı çn 0.19 mm. dr (%1.6). Supralac: Araştırma grubu üyes ayakları btşk dk duruşta, kolları yanlara serbestçe sarkıtılmış durumdayken lac crestn ve acslla çzgs üzernden çapraz olarak ölçüm Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde yapılmıştır. Supralac der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R=0.998 dr. Ölçümlern toplam hatası supralac der kıvrımı çn 0.30 mm. dr (%.5). Abdomen: Ölçüm karın kasları gevşek konumda ken göbek çukurunun 3 cm. yanından yatay olarak Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde yapılmıştır. Abdomen der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R=0.997 dr. Ölçümlern toplam hatası abdomen der kıvrımı çn 0.85 mm. dr (% 4.5). Baldır: Araştırma grubu üyes otururken dz açısı 90 o ye getrldkten sonra ölçüm; baldırın maddal tarafının en genş kısmından der kıvrımı tutularak ölçüm Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde yapılmıştır. Baldır der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R= dr. Ölçümlern toplam hatası baldır der kıvrımı çn 0.19 mm. dr (% ). Uyluk: Araştırma grubu üyes ayakta ağırlığını sol bacak üzerne vererek dğer bacak gevşek durumda tutarken sağ ayağın yerden temasının keslmemesne dkkat edlr. Ölçüm ngunal crease ve patellanın procsmal ucu arasındak orta noktadan dkey olarak ölçüm Harrson ve arkadaşlarının (7), önerdğ şeklde yapılmıştır. Uyluk der kıvrımı kalınlıklarının test-tekrar test güvenrlk katsayıları R= tür. Ölçümlern toplam hatası uyluk der kıvrımı çn 0.5 mm. dr (% 1.5). Bacak Hacmnn Hesaplanması: Hacm ölçümlerne uyluk, baldır ve ayak tab tutulmuştur. Uyluk çn tbal nokta le ngunal katlantı arasındak uzaklık, baldır çn, tbal nokta le medal malleolus noktası arasındak uzaklık, ayak çn se medal malleolus le tüm ayak belrlendkten sonra ölçümler Frustom model yöntemnn tanımladığı gb yapılmıştır Uyluk hacm tbal nokta le ngunal katlantı arasındak ve baldır hacm tbal nokta le medal malleolus arasındak uzaklık %10 aralıklarla ölçüldükten sonra Frustom şaret model yöntemnn tanımladığı gb önce %10 luk aralıklarla alınan parçaların hacmler hesaplanmış (Formül 4) daha sonra tüm parçaların hacmler toplanarak uyluk (Formül 5) ve baldırın (Formül 6) toplam hacm hesaplanmıştır (8). 177

4 SPORMETRE Beden Eğtm ve Spor Blmler Dergs 008, Clt: VI, Sayı: 4 Formül 4: Formül 5: Formül 6: C R =, π V V u b = = 10 = 1 10 = 1 π h 3 π h 3 ( R + R r + r ) ( R + R r + r ) (V u =Uyluk Hacm V b =Baldır Hacm R =%10 luk parçanın genş kısmının yarıçapı r =%10 luk parçanın dar kısmının yarıçapı C =%10 luk parçanın genş kısmının çapı c =%10 luk parçanın dar kısmının çapı h=%10 luk parçanın genş kısmı le dar kısmı arasındak mesafe) Ayak Hacmnn Hesaplanması: Her kısımdak enne kest alanının (S ) elptk alan hesabı (Formül 7) le hesaplanırken ardışık kısımlarda sınırlanmış bölgeler çeren hacmler se frustom model kullanılarak hesaplanmıştır. Ayak hacm hesaplanırken h,+1 mesafes arka arkaya gelen kısımların arasındak mesafe; (Formül 8) 1 nolu çzgden ayak tabanının altına kadar yükseklk (h) değer ayaktan ayağa değşen L 3 / dr. 3. kısmından 4. kısmına kadar h değer se ayaktan ayağa değşen L 1 / dr. 5. kısmın hacm elptk parabolk formül 3.18 le hesaplanırken, toplam ayak hacm se tüm kısımların hacmler toplanarak hesaplanmıştır (Formül 9) (9). Formül 7: Formül 8: Formül 9: S = ПW D /4 V = (h,i+1 /3) { S S S S 1/ } V 5 = ПL W 5 D 5 / ( + 1) (S =Enne kest alanı W = Maksmum genşlk D =Maksmum dernlk V =Hacm h =Yükseklk V 5 =Toplam ayak hacm) Ayak hacm ayak tabanı le medal malleolus noktası arasındak gerekl çzmler yapılarak daha önce fade edldğ şeklde parçaların hacmler hesaplanmış daha sonra tüm parçaların hacmler toplanmış ve ayağın toplam hacm hesaplanmıştır (Formül 10). 178

5 ÖZKAN, A., SAROL, H., Dağcılarda Vücut Kompozsyonu, Bacak Hacm, Bacak Kütles, Anaerobk Performans ve Bacak Kuvvet Arasındak İlşk Formül 10: V a =V 1+ V +V 3 +V 4+ V 5 (V a= Ayak hacm V 1 =Brnc bölge hacm V = İknc bölge hacm V 3 = Üçüncü bölge hacm V 4 = Dördüncü bölge hacm V 5 = Beşnc bölge hacm) Bacak Kütlesnn Hesaplanması: Kütle ölçümlerne uyluk, baldır ve ayak tab tutulmuştur. Uyluk çn tbal nokta le ngunal katlantı arasındak uzaklık, baldır çn, tbal nokta le medal malleolus noktası arasındak uzaklık, ayak çn se medal malleolus le tüm ayak belrlendkten sonra ölçümler Hanavan model yöntemnn tanımladığı gb yapılmıştır (10). Şekl.1. Hanavan Model Yöntem Formül 11: m = 0,074VA + 0,138UÇ 4,641 (m= Uyluk kütle VA= Vücut ağırlığı UÇ= Uyluğun en genş çevre ölçümü verdğ yer) Formül 1: m = 0,135BÇ 1,318 (m= baldır kütle B = Baldırın en genş çevre ölçümü verdğ yer) Formül 13: (m= Ayak kütle VA= Vücut ağırlığı ABÇ= Ayak bleğ çevres AU= Ayak uzunluğu) m = 0,003VA + 0,048ABÇ + 0,07 AU 0,869 Wngate Anaerobk Güç Test (WAnT): Araştırma grubuna test başlamadan önce test hakkında ayrıntılı blg verldkten sonra bsklet ergometresnde W ş yükünde, devr/dk. pedal hızında, 4-8 sn. sürel veya 3 sprnt çeren, 4-5 dakka ısınma protokolü uygulanmıştır. Isınma sonrasında 3-5 dakka pasf dnlenme verlmştr (11). Isınma ve dnlenmeden sonra her araştırma grubu üyes çn sele ve gdon ayarları yapılmıştır. Oturma sevyes araştırma grubu üyes selede oturur pozsyonda, pedal çevrrken pedalın en alt noktada ken dz tam ekstansyona gelecek şeklde ayarlanmış ve ayakları pedala klpsler yardımı le sabtlenmştr. Her araştırma grubu üyesnn vücut ağırlığının %7.5 ne karşılık gelen ağırlık, test sırasında drenç olarak bskletn kefesne yerleştrldkten sonra test başlamış; belrlenen br pedal hızına ulaşmaları çn ( rpm) başlangıçta 3-4 sn. yüksüz, daha sonra yüklü olarak 30 sn. süre le mümkün olan en yüksek maksmal steml pedal hızını korumaları stenmştr (11). Her araştırma grubu üyes test boyunca sözel olarak teşvk edlmştr. İzometrk Kuvvet: İzometrk kuvvetn belrlenmesnde, dnamometre, araştırma grubu üyesnn ayak boyuna göre ayarlanmış daha sonra araştırma grubu üyes chaza olabldğnce kuvvet uygulamıştır. Araştırma grubu üyes tarafından k deneme sonucunda elde edlen en y sonuç, en yüksek değer olarak kabul edlmştr. Verlern Analz Verlern analznde tanımlayıcı statstk le dağcılarda vücut kompozsyonu, bacak hacm, bacak kütles, anaerobk performans ve bacak kuvvet arasındak lşky belrlemek amacıyla Pearson Çarpımlar Moment Korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Analzde Wndows çn SPSS 10.0 paket programı kullanılmış ve anlamlılık düzey 0.05 olarak alınmıştır. 179

6 SPORMETRE Beden Eğtm ve Spor Blmler Dergs 008, Clt: VI, Sayı: 4 BULGULAR Tablo 1: Dağcıların Vücut Kompozsyonu, Bacak Hacm, Bacak Kütles ve Somatotp Özellkler Dağcılar (n=59) Boy (cm) Vücut Ağırlığı (kg) VKİ (kg/m ) Yağ % Endomorf Mezomorf Ektomorf Bacak Hacm (l) Bacak Kütles (kg) 176.7± ± ± ±3.7.9± ± ± ± ±0.8 Tablo : Dağcıların Fzksel Uygunluk Özellkler Dağcılar (n=59) Anaerobk Güç (watt) Anaerobk Kapaste (watt) Bacak Kuvvet (kg) Mutlak Relatf Mutlak Relatf Mutlak Relatf 849.5± ± ± ± ± ±1.8 Tablo 1 ve den görüldüğü üzere, dağcıların normal vücut ktle ndeksne, düşük yağ yüzdesne ve ektomezomorfk özellğe, y br anaerobk performansa ve y br bacak kuvvetne sahp olduğu görülmektedr. Yapılan Pearson Çarpımlar Moment Korelasyon sonucunda elde edlen bacak hacm le vücut yağ yüzdes (r=.310; p<0.01), yağ kütles (r=.400; p<0.01), yağsız beden kütles (r=.456; p<0.01), bacak kütles (r=.833; p<0.01), pk güç (r=.558; p<0.01), ortalama güç (r=.508; p<0.01) arasında anlamlı lşk bulunmuştur. Ayrıca vücut yağ yüzdes le pk güç (r=.405; p<0.01) arasında da anlamlı lşk bulunmuştur. Buna benzer br lşk de bacak kütles le pk güç (r=.438; p<0.01), ortalama güç (r=.510; p<0.01) arasında bulunmuştur. Bu sonuçlara ek olarak yağsız beden kütles le pk güç (r=.45; p<0.01) ve ortalama güç (r=.650; p<0.01), arasında da lşk bulunmuştur. Sonuçlar göstermştr k bacak kuvvet le pk güç (r=.70; p<0.01) ve ortalama güç (r=.63; p<0.01) arasında anlamlı poztf lşk bulunmuştur. TARTIŞMA Elde edlen bulgular çalışmaya katılan dağcıların düşük vücut ağırlığına, vücut ktle ndeksne ve yağ yüzdesne sahp olduklarını göstermştr. Lteratürdek çalışmalarla kıyaslandığında elt dağcıların da özellkle kaya tırmanışıyla uğraşanların bu çalışmaya katılan dağcılar gb daha az klolu oldukları ve daha düşük yağ yüzdesne sahp oldukları görülmektedr (1,13). Ayrıca lteratürde dağcıların vücut ktle ndeks le lgl yapılan çalışmalar ele alındığında bu çalışmada yer alan dağcıların elt dağcılara göre daha yüksek vücut ktle ndeksne sahp olmalarına karşın genel olarak çalışmaya katılan dağcıların vücut ktle ndeks ncelendğnde normal klolu kategorsne grdkler tespt edlmştr (6,14). Örneğn Grant ve arkadaşları (15), tarafından yapılan çalışmada spor tırmanıcıların vücut ağırlıkları ortalama 59.5 kg. le 66.4 kg. arasında, Mermer ve arkadaşları (16), tarafından yapılan çalışmada se alpn tırmanışçılarında vücut ağırlıkları 7.8 kg. le 80.5 kg. arasında bulunmuştur. Yne Grant ve arkadaşlarının (15), çalışmasında alpn tırmanışçılarının daha yüksek vücut ağırlığına sahp oldukları saptanmıştır (74.5±9.6). De Ste Crox ve arkadaşları (13), tarafından yapılan çalışmada se yaşın, cnsyetn, vücut ağırlığının, der kıvrım kalınlığının, bacak kas hacmnn ve zoknetk bacak kuvvetnn anaerobk performans değerler üzernde etks vardır. Çalışmada lerleyen yaşla brlkte bacak kas hacmnn arttığı bunun da anaerobk performans değerler üzernde anlamlı br etksnn olduğu bldrlrken zoknetk bacak kuvvetnn anaerobk performans değerler çn tanımlayıcı br değşken olamayacağı belrtlmştr. Grant ve arkadaşlarının (1), çalışmasında; vücut ağırlığı, der kıvrım kalınlığı ve yaşın kontrol altında tutulması halnde ble bacak hacmnnde meydana gelen artışa bağlı olarak anaerobk performans değerlernde br artışın olduğu belrtlmştr. Bu sonuç da bacak hacmnn anaerobk performans değerler üzernde anlamlı etks olduğunu göstermektedr. Bu sonuç bzm bu çalışmamızın sonuçlarını destekler görünmektedr. Buna ek olarak uyluk çevresnn genşlğ, uyluk bölgesn oluşturan kasların (Cuadrceps, hamstrng vb.) kas ktlesnn ve kas lflernn fazla oluşuna bağlı olarak kasta oluşturulan kuvvet-gücün daha yüksek olduğunu bunun da maksumum gücü etkledğn göstermektedr (15). Thorland ve arkadaşları (17), tarafından yapılan çalışmada, sprnt ve orta mesafe kadın koşucuların kuvvet ve anaerobk özellkler arasındak lşky nceledkler çalışmada zoknetk dz kuvvet le anaerobk kapaste arasında yüksek br lşk (r=0.76) bulunmuştur. Yne Beyaz (18), tarafından yapılan çalışmada; 15 sedanter erkek üzernde yapılan zoknetk kuvvet değerler le maksmum güç değerler arasında poztf br lşk (r=0.77) bulunmuştur. Bu çalışmalardan elde edlen sonuçlarla bzm bu çalışmamızın sonuçları örtüşmektedr. Ayrıca yapılan çalışmalarda anaerobk güç le uyluk çevres, uyluk uzunluğu ve boy le lşk bulunmuş olması ve daha uzun uyluk boyuna, daha genş uyluk çevresne sahp olan araştırma gruplarının da anaerobk güçlernn daha yüksek olableceğn düşündürtmektedr. 180

7 ÖZKAN, A., SAROL, H., Dağcılarda Vücut Kompozsyonu, Bacak Hacm, Bacak Kütles, Anaerobk Performans ve Bacak Kuvvet Arasındak İlşk Ayrıca kas fbrl uzunluğu, kas kest alanı, bacak hacm ve kas ktles anaerobk şartlarda kasın üreteceğ güç üzernde belrleyc rol alan özellklerdendr (19). Araştırmalarda sıklıkla bacak hacm, kas ktles ve kas kest alanı fazla olan araştırma gruplarının anaerobk performanslarının daha y olduğu fade edlmektedr (1,13,0,1,). Van Praagh ve arkadaşları (1), antropometrk teknk kullanarak bacak hacmn tahmn etmşler ve hem maksmum hem de ortalama güçle lşklendrmşlerdr. Welsman ve arkadaşları (), çalışmalarında bacak kas hacm le anaerobk performans arasında anlamlı lşk bulmuşlardır. Buna benzer br çalışmada da anaerobk güç le yağsız vücut ktles, yağsız bacak hacm ve vücut ağırlığı arasında lşk bulunmuştur (0). Bu konuda yapılan çalışmalarda uyluk çevresnde, baldır çevresnde, bacak hacmnde, bacak kas hacmnde ve yağsız bacak hacmnde meydana gelen artışa bağlı olarak anaerobk performans değerlernde artışa sebep olduğu fade edlmektedr. Bunun neden de bacak bölgesn oluşturan kasların, kas ktlesnn ve kas lflernn fazla oluşu ve kasın meydana getrdğ kuvvet-gücün daha yüksek olableceğdr (1,19,1,). Bzm çalışmamızdak sonuçlardan yola çıkacak olursak; bacak hacm fazla olan dağcıların anaerobk performansları daha ydr gb br yorum yapablrz. Sonuç olarak dağcıların bacak hacmlernn ve bacak kütlelernn anaerobk performanslarında belrleyc rol aldığı belrlenrken, buna ek olarak zometrk bacak kuvvet le anaerobk performansları arasında da poztf anlamlı br lşk vardır. KAYNAKLAR 1. Açıkada, C., Ergen, E., Blm ve Spor, Ankara, Büro-Tek Ofset Matbaacılık, Özkan, A., Arıburun, B., Kn-İşler, A., Ankara dak Amerkan Futbolu Oyuncularının Bazı Fzksel ve Somatotp Özellklernn İncelenmes, Gaz Beden Eğtm ve Spor Blmler Dergs, X (): Graydon, D., Hanson, K., Dağcılık. Homer Ktabev, İstanbul, Gordon, C.C., Chumlea, C.C., Roche, A.F., Stature, Recumbent Length and Weght. İçnde (Eds) Lohman, TG, Roche, AF & Marorell, R., Anthropometrc Standardzaton Reference Manual, Illnos: Human Knetcs Books, s:3-8, Jackson, A.S., Pollock, M.L., Generalzed equatons for predctng body densty of men, Brtsh Journal of Nutrton., 40, , Heyward, V.H., Stolarczyk, L.M., Appled Body Composton Assessment, IL: Human Knetcs.s;1-43, Harrson, G.G, Buskrk, E.R, Carter, J.E., Sknfold Thcknesses and Measurement Technque. İçnde: (Eds) Lohman, TG, Roche, AF & Marorell, R., Anthropometrc Standardzaton Reference Manual, Illnos: Human Knetcs Books, s:55-80, Sukul, D.K., Den Hoed, K.S., Johannes, E.J., Van Dolder, R., Benda, E., Drect and ndrect methods for the quantfcaton of leg volume: comparson between water dsplacement volumetry, dsk model method and the frustum sgn model method, usng the correlaton coeffcent and the lmts of agreement, Journal of Bomedcal England., 15, , Mayrovtz, H.N., Sms, N., Ltwn, B., Pfster, S., Foot volume estmates based on a geometrc algorthm n comparson to water dsplacement, Lymphology., 38, 0-7, Kwon, Y.H., Modfed Hanavan Model. [onlne]. [ ], Inbar, O., Bar-Or, O., Sknner, J. S., The Wngate Anaerobk Test, Human Knetcs Books, Champagn, IL., Grant, S., Hasler, T., Daves, C., Atchson, T.C., Wlson, J., Whttaker, A., A Comparson of the Anthropometrc, strength and flexblty Characterstcs of Female Elte and Recreatonal Clmbers and Non-Clmbers, Journal of Sports Scences, 19: , De Ste Crox, M.B.A., Armstrong, N., Cha, M.Y.H., Welsman, J.R., Parsons, G., Sharpe, P., Changes n short-term power output n 10 to 1 year-olds, Journal of Sports of Scences., 19, , Morrson, A.B., Schöffl, V.R., Physologcal Responses to Rock Clmbng n Young Clmbers, Brtsh Journal of Sports Medcne, 41: , Grant, S., Hynes, V., Whttaker, A., Atchson, T., Anthropometrc, Strength, Endurance and Flexblty Characterstcs of Elte and Recreatonal Clmbers, Journal of Sports Scences, 14: , Mermer, C.M., Janot, J.M., Parker, D.L., Swam, J.G., Physologcal and Anthropometrc Determnants of Sport Clmbng Performance. Brtsh Journal of Sports Medcne, 34: , Thorland, W.G., Johnson, G.O., Csar, C.J., Housh, T.J., Tharp, G.D., Strength and anaerobc responses of elte young female sprnt and dstance runners, Medcne and Scence n Sport and Exercse., 19(1), 56-61, Beyaz, M., İzoknetk Tork Değerler ve Wngate Test le Anaerobk Gücün Değerlendrlmes, Tıpta Uzmanlık Tez, İstanbul Ünverstes Tıp Fakültes Spor Fzyolojs Araştırma ve Uygulama Merkez, İstanbul, Armstrong, N., Welsman, J.R., Cha, M.Y.H., Short term power output n relaton to growth and maturaton, Brtsh Journal of Sports Medcne. 35, , Dore, E., Bedu, M., França, N.M., Praagh, E.V., Anaerobc cyclng performance characterstcs n prepubescent, adolescent and young adults females, European Journal of Appled Physology., 84, , Van Praagh, E., Felmann, N., Bedu, M., Falgarette, G., Coudert, G., Gender, J., Gender dfference n the relatonshp of anaerobc power output to body composton n chldren, Pedatr. Exerc. Sc.,, , Welsman, J.R., Armstrong, N., Krby, B.J., Parsons, G., Sharpe, P., Exercse performance and magnetc resonance magngdetermned thgh muscle volume n chldren, Eur. J. Appl. Physol., 76, 9-97,