Uluslararasý Ticaret ve Sürdürülebilirlik

Transkript

1 Uluslararasý Ticaret ve Sürdürülebilirlik

2 Bu kitapçýk 2010 yýlýnda CSR Consulting Turkey ve Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneði tarafýndan geliþtirilmiþ ve Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu Ýnsan Haklarý Fonu'nun maddi katkýlarýyla yayýmlanmýþtýr. Kitapçýk 2012 yýlýnda CSR Consulting Turkey tarafýndan güncellenmiþ ve Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu Ýnsan Haklarý Fonu ve Ýstanbul Ticaret Odasý'nýn maddi katkýlarýyla yeniden yayýmlanmýþtýr. Ýstanbul Ticaret Odasý Reþadiye Caddesi, Eminönü, Ýstanbul Tel: Faks: / E-posta: ito@ito.org.tr Web sitesi: Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu Ýstiklal Cad. 197, Beyoðlu, Ýstanbul Tel: E-posta: ist-ha@minbuza.nl Web sitesi: CSR Consulting Turkey Amsterdam, Hollanda E-posta: info@csrconsulting.nl Web sitesi: Telif Hakký 2012 Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu. Tüm haklarý saklýdýr. Bu kitapçýðýn basýmýna olan katkýlarýndan dolayý Royal HaskoningDHV Turkey'e teþekkür ederiz.

3 Neden? Neden Hazýrlandý? Bu yayýnýn iki hedefi bulunmaktadýr. Öncelikle, Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu bu kitapla Türk þirketlerine, Hollanda (ve Avrupa) þirketlerinin bekledikleri sürdürülebilirlik kapsamýndaki gerekliliklere neden ve nasýl uyumlu bir þekilde faaliyet gösterecekleri konusunda daha kapsamlý bir fikir vermeyi amaçlamaktadýr. Dolayýsýyla bu kitapçýk, Hollanda þirketlerinin tedarik zinciri sorumluluklarý konusunda Hollanda devleti tarafýndan uygulanan uluslararasý sürdürülebilirlik politikalarý hakkýndaki temel bilgileri içermektedir. Ayrýca, kitapçýk Hollanda þirketleri ile ticaret yapan Türk þirketlerine de "sürdürülebilirliði uygulamaya koymanýn yollarý konusunda temel düzeyde rehberlik etmektedir. Ýkinci olarak, kitapçýðýn, Türkiye'de yatýrým yapan Hollanda þirketlerinin, iþlerini etkileyebilecek çevresel ve sosyal sorunlarý anlamalarýna yardýmcý olmasý ve bu sorunlarý çözmek için yerel ortaklarla nasýl çalýþýlacaðý konusunda pratik bir rehber olmasý beklenmektedir. Kitapçýkta, Türkiye ve Hollanda'daki mevcut sürdürülebilirlik politika ve uygulamalarý hakkýnda bilgiler de yer almaktadýr. Sonuç olarak, bu konularýn kavranmasý sayesinde, Türk þirketlerinin Hollandalý (ve Avrupalý) müþterilerinin konuyla ilgili olarak bildirdikleri gerekliliklere uyma konusunda deneyim edinecekleri, daha iyi iþ iliþkileri ve ticaret imkanlarý elde edecekleri düþünülmektedir. 01

4 Önsöz Önsöz H ollanda ve Türkiye uzun süredir devam eden verimli bir ticari iliþkisi içindedir. Son on yýl içinde ticaret hacmi üçe katlanarak 2 milyar ABD dolarýndan 7,2 milyar ABD dolarýna çýkmýþ ve Türkiye'deki yabancý yatýrýmlarýn yaklaþýk yüzde yirmisi Hollanda kaynaklý olmuþtur. Küresel ekonomideki çalkantýlara karþýn, iki ülke arasýndaki ticaretin düzenli olarak arttýðýný görmekten mutluluk duymaktayým. H o l l a n d a ' n ý n i þ k ü l t ü r ü v e u y g u l a m a l a r ý, sürdürülebilirliðe verilen büyük önemle ünlüdür. Deneyimlerimiz, çevreye ve paydaþlarýmýzýn refahýna özen göstermenin kârlardan ciddi ölçüde ödün vermeyi gerektirmediðini ortaya koymuþtur. Aksine, nihayetinde sürdürülebilirlik inovasyonu tetikler ve yeni iþ fýrsatlarýnýn doðmasýna yol açar. Sorumluluk anlayýþýna dayalý, sürdürülebilir, ama ayný zamanda daha da verimli bir ticari iþbirliði için Hollanda ve Türkiye'deki özel sektörün, sürdürülebilirlik ilkelerini ana iþ faaliyetlerine entegre etmeleri desteklenmektedir. Böylece her iki ülke de sürdürülebilirlik ile iliþkili konularda görüþ ve deneyimlerini paylaþmanýn yararýný görecektir. Bu kitapçýk, þirketlerin genel sürdürülebilirlik ilkelerini daha iyi kavramalarýný saðlamayý ve onlara Türkiye'deki sürdürülebilirlik uygulamalarýnýn genel durumu hakkýnda baþlangýç niteliðinde bilgiler sunmayý amaçlamaktadýr. Onno Kervers Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosu 02

5 Önsöz Önsöz D eðerli Okuyucular, Hýzla deðiþen ve geliþen yeni dünyada, kurumlardan beklentiler de giderek artýyor. Bu durum, hem prestijlerini hem de ömürlerini büyük tutmak isteyen kurumlarý, tüm paydaþlarýna karþý daha sorumlu hareket etmeye zorluyor. Bu zorunluluktan dolayý, günümüzde kurumsal sosyal sorumluluk ve sürdürülebilirlik kavramlarý ortaya çýktý. Öyle ki bu kavram bir faaliyet alaný olarak deðil, iþ yapma felsefesi olarak kurumlarda yerleþmeye baþladý. Kuþkusuz gelir daðýlýmýnýn dengesizleþtiði, iþsizlik ve yoksulluðun giderek arttýðý bir dönem yaþýyoruz. Bu süreçte kaynaklarýn etkin kullanýmý, iklim deðiþikliði, sürdürülebilir üretim, iyi yönetim, çalýþan memnuniyeti ve müþteri sadakati gibi baþlýklar da her zamankinden fazla önem kazandý. Artýk iþ dünyasý, ne pahasýna olursa olsun, kýsa dönem büyüme ve kârlýlýðýn peþinde koþan þirketlerin, uzun vadede kaybedeceðine inanýyor. Ýþte firmalarý bu yeni atmosfere hazýrlayacak olan sürdürülebilirlik politikalarý, elinizdeki bu kitapta tüm perspektifleriyle ele alýnýyor. Yine burada sürdürülebilirliði, iþ yaþamlarýna entegre ederek rekabette bir adým öne çýkan baþarýlý þirketlerin tecrübeleri aktarýlýyor. 130 yýldýr böylesi bir anlayýþýn temel ilkelerine sýký sýký baðlý olan ÝTO olarak, sosyal sorumlulukta öncü olmanýn kývancýný da yaþýyoruz. Bir tüccarýn, ticaret ve ekonomik iþlerle meþgul olmak kadar, içinden çýktýðý topluma karþý sorumluluklarý olduðuna inanýyoruz. Bu bilinçle de biz spordan eðitime, sanattan saðlýða, kültürden bilime kadar onlarca alana el atýyoruz. Ýþte þimdi de, bu sosyal sorumluluk anlayýþýna yeni bir boyut ekliyor, sosyal sorumluluðu güncel örneklerle iþ dünyasýna yeniden hatýrlatýyoruz. Bu yayýnýn oluþmasýnda emeði geçen MATRA Ýnsan Haklarý Fonu'na, Hollanda Ýstanbul Baþkonsolosluðu'na ve yayýnýn içeriðini geliþtiren CSR Consulting Turkey'e teþekkür ediyorum. Eserin iþ adamlarýmýz için yeni ufuklar çizmesini diliyor, emeði geçen arkadaþlarýmý kutluyorum. Dr. Murat Yalçýntaþ Ýstanbul Ticaret Odasý Baþkaný 03

6 Nedir? Kurumsal sorumluluk, veya sürdürülebilir iþ uygulamalarý olarak da adlandýrýlan sürdürülebilirlik konusu þunlarla ilgilidir: bir þirketin ekonomik baþarýyý hedeflerken ayný zamanda faaliyetlerinin çevre, toplum ve çalýþanlarý üzerindeki etkilerinden sorumlu olmak riskleri uzaklaþtýrýp yeni iþ fýrsatlarý yaratmak amacýyla, þirket faaliyetlerinin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini dengeli bir þekilde yönetmek çalýþanlar, tedarikçiler, müþteriler, devletler, sivil toplum kuruluþlarý (STK), yatýrýmcýlar ve benzerleri de dahil olmak üzere tüm paydaþlarýn meþru taleplerine ve beklentilerine karþýlýk vermek. ÇEVRESEL Hammadde kullanýmý (Enerji ve su dahil) Sera gazý emisyonlarý Atýklar Biyoçeþitlilik Ulaþým Ürün yönetimi EKONOMÝK/ETÝK Kurumsal yönetiþim Uyum Yolsuzluk ve rüþvet Adil rekabet Davranýþ kurallarý Çevresel, sosyal ve yönetiþim risk yönetimi Dahil et Strateji geliþtir SOSYAL Yönet Raporla Ýnsan haklarý Eðit Ýnsan kaynaklarýný geliþtirme ve yetenekli çalýþanlarýn cezbedilmesi Çeþitlilik ve fýrsat eþitliði Ýþ saðlýðý ve güvenliði Müþteri ve tedarikçi iliþkileri Pazarlama iletiþimi Ürün sorumluluðu Toplumsal katýlým Sürdürülebilirlik ile iliþkili konulara örnekler Neden? Sürdürülebilirlik, ticari bir vaka olarak yönetildiðinde, þirketlere bazý avantajlar saðlar: Çevresel iyileþtirmeler nedeniyle iþletme maliyetlerinin düþmesi Kamuoyunda iyi imaj, itibar artýþý, marka deðerinin yükselmesi Nitelikli ve iþine baðlý çalýþanlarýn cezbedilmesi ve kurumda tutulmasý Yeni (sorumluluk anlayýþýna sahip) uluslararasý yatýrýmcý ve müþterilerin cezbedilmesi Yenilikçi ürün ve hizmetler sunarak yeni pazarlar kazanmak 04

7 Sürdürülebilirlik ayrý bir konu baþlýðý olarak Hollanda'nýn resmi politikasýna ilk kez 2001'de girmiþtir. Halen hükümet, Ýlham verici, yenilikçi ve bütünleyici" olma hedefiyle yýllarýna ait sürdürülebilirlik vizyonunu uygulamaktadýr. Hollanda'da CSR Netherlands (MVO Nederland), Hollanda Sürdürülebilir Ticaret Giriþimi (IDH), Uluslararasý Ticaret ve Ýþbirliði Kurumu (NL Agency) ve Ticaret Odalarý (KVK) gibi muhtelif kuruluþlar sürdürülebilirlik alanýndaki deneyimleriyle þirketlere yardým sunmakta, bu konuda bilinçlenme saðlamakta ve ilham kaynaðý olmaktadýrlar. Ýnovasyon (yenilikçilik) Hollanda ekonomisinin en önemli itici güçlerinden birini oluþturuyor. Hollanda hükümeti, rüzgâr enerjisi ve organik tarým gibi yenilikçi ve sürdürülebilir ticari giriþimlere maddi destek saðlamaktadýr. Entegrasyon (bütünleþtirme) konusunda ise, özellikle uluslararasý ticaret baðlamýnda tedarik zinciri sorumluluðu, Hollanda hükümetinin önde gelen politikalarýndan biri olarak görülmektedir. Hollanda hükümetinin, yurt dýþýnda faaliyet gösteren ya da deniz aþýrý ülkelerden malzeme ve hizmet tedarik eden Hollanda þirketlerinden çok net beklentileri vardýr. Bunlarýn baþýnda, insan haklarý, çalýþma koþullarý, çevre ve yolsuzluk gibi sorunlarý ele alan OECD Çokuluslu Ýþletmeler Genel Ýlkelerine uyum yer almaktadýr. 05

8 2011 yýlýnda güncellenen OECD Genel Ýlkeleriyle birlikte ILO (Uluslararasý Çalýþma Örgütü) Çalýþan Haklarý Sözleþmeleri; UNGC (Birleþmiþ Milletler Küresel Ýlkeler Sözleþmesi) insan haklarý, çalýþma standartlarý, çevre ve yolsuzlukla mücadele ilkeleri; 2010 yýlý sonunda yayýmlanan ISO Sosyal Sorumluluk Rehberi de uluslararasý kapsamda sürdürülebilirlik uygulamalarýnýn ana çerçevesini oluþturmaktadýr. Tedarik zincirinde sorumluluk konulu ICC (Uluslararasý Ticaret Odasý) tavsiyeleri ve kýlavuz ilkeleri de (bknz. Referanslar) bu çerçevenin ayrýlmaz bir parçasýný oluþturmaktadýr. Hollanda'daki geliþmelerden biri de, 2010 yýlýndan itibaren, borsada iþlem gören þirketler için sürdürülebilirlik raporlamasýný zorunlu kýlan bir yönetmeliðin yürürlüðe girmesidir. Tedarik zincirinde sorumluluk. Neden önemli? Küreselleþmeyle birlikte hemen hemen bütün þirketler uluslararasý satýn alma ya da üretim zincirlerinde yer almaya baþlamýþlardýr. Tedarikçilerin ve taþeronlarýn yaklaþýmlarý, Hollanda þirketleri açýsýndan giderek daha önemli hâle gelmektedir, çünkü bu yaklaþýmlar þirketlerin kendi performans ve itibarýný da etkileyebilmektedir. Þirketler açýsýndan bakýnca, tedarik zincirinde sorumluluk almak, tedarik zincirinin tamamýnda daha iyi sosyal ve çevresel performans sergilemeyi kolaylaþtýrmak ve teþvik etmek için tedarikçiler üzerinde olumlu etkiler yaratma kararlýlýðý anlamýna gelmektedir. Þirketler bu hedefe ulaþmak için, bilgi saðlamaktan süreç denetimine kadar pek çok yöntemden yararlanabilmektedir. Hollanda hükümeti söylediðini yapýyor H ollanda merkezi hükümeti, bölgesel ve yerel yetkililerle iþbirliði içinde, pazarý sürdürülebilir ürünlere teþvik etmek için öncelikle kendisi iyi örnek olmaktadýr: yani sürdürülebilir mal ve hizmetler satýn almaktadýr. Hükümet, resmi yetkilileri ürün ve hizmet tedarikinde çevresel ve sosyal unsurlarý da dikkate almaya yönlendirecek þekilde tasarlanmýþ Sürdürülebilir Kamu Alýmlarý Programý ný yürürlüðe koymuþtur itibarýyla, 50 ürün grubunda sürdürülebilirlik kriterleri uygulanmaktadýr. (Kaynak ve daha detaylý bilgi: 06

9 Türkiye Türkiye'deki Sürdürülebilirlik Eðilimleri Türk þirketleri sürdürülebilirlik konusunda farklý paydaþlarýn farklý konularda beklentileriyle karþý karþýyadýr. Bunlardan bazýlarý yasal zorunluluklar iken, diðerleri uluslararasý tedarik kurallarýna, yerel ve küresel standartlara uyumla ilgili beklentiler olabilmektedir. Ýþgücü uygulamalarýnda, özellikle ILO (Uluslararasý Çalýþma Örgütü) Sözleþmelerine, Birleþmiþ Milletler Ýnsan Haklarý Komisyonu Ýþletmeler ve Ýnsan Haklarý konusunda Yol 1 2 Gösterici Ýlkeler ve SA8000 Standardý gibi gönüllülük esaslý önlemlere uygun þekilde, daha yüksek standartlarýn hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu standartlar, pek çok özelliklerinin yaný sýra, eþit ve eþdeðerdeki iþ için erkek ve kadýn çalýþanlara eþit ücret ödeme, iþ yerinde ayrýmcýlýk yapmama, örgütlenme ve toplu sözleþme hakký, çocuk iþçiliði, mesai saatleri, saðlýk ve güvenlik gibi konularý da kapsamaktadýr. Çocuk iþçiliði sorunu, özellikle tarým gibi daha geleneksel sektörlerde hâlâ etkili bir þekilde ele alýnmýþ deðildir. Yolsuzluk ve rüþvetle mücadeleye her zamankinden daha çok özen gösterilmektedir; fakat bu ilkelere uyumun hem kurumlar hem de devlet düzeyinde daha etkili yöntemlerle takip edilmesi gerekmektedir. Doðal kaynaklar üzerinde artan baský þirketlerin enerji, su ve hammadde tüketimlerini azaltarak, temiz ve etkin üretim yöntemlerine aðýrlýk vermelerine ön ayak olmaktadýr. Verimlilikteki bu artýþýn temel itici güçlerini yüksek enerji fiyatlarý, iklim deðiþikliði/karbon yasasý ile iliþkili kaygýlar, bazý bölgelerde artan su sýkýntýsý gibi unsurlar oluþturmaktadýr. Devletin çevre kalite standartlarýný Avrupa'daki yönetmeliklere uygun þekilde yükseltme çabalarý da son dönemlerde artýþ göstermekte ve þirketlerin sorumluluk anlayýþý içinde faaliyet göstermelerini teþvik etmektedir SA 8000 (Sosyal Hesap Verebilirlik) Standardý, 07

10 Yerel ve küresel hesap verebilirlik ve þeffaflýk giriþim ve uygulamalarý Türk þirketlerini daha fazla sorumluluk üstlenerek iþ yapmaya yönlendirirken, ayný zamanda raporlama standartlarýna da özen göstermelerini saðlamaktadýr. Türkiye'deki þirketler arasýnda iki küresel giriþime dayanan uygulamalar gittikçe daha fazla yaygýnlýk kazanmaktadýr: Birleþmiþ Milletler Küresel Ýlkeler Sözleþmesi (UNGC Principles) ve Küresel Raporlama Giriþimi (Global Reporting Initiative - GRI) GRI Sürdürülebilirlik Raporlamasý Ýlkeleri. Ayrýca, Türkiye Sermaye Piyasasý Kurulu'nun 2003'te yayýmladýðý ve 2011'de güncellediði Kurumsal Yönetim Ýlkeleri de Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý'na kayýtlý þirketlerin yýllýk kurumsal raporlarýný bu ilkelere uygun þekilde hazýrlamalarýný zorunlu tutmaktadýr. Dolayýsýyla kurumsal faaliyet raporlarý hazýrlanýrken insan kaynaklarý politikasý, müþterilere karþý sorumluluklar, tedarikçiler ve diðer paydaþlar, etik kurallar ve sosyal sorumluluk konularýnýn da ele alýnmasý gerekmektedir. Eylül 2012 itibariyle sayýlarý yüzü aþan Türk þirketi Birleþmiþ Milletler Küresel 3 Ýlkeler Sözleþmesine taahhütte bulunmuþ; otuza yakýn þirket de sürdürülebilirlik raporlarýný GRI Ýlkeleri doðrultusunda hazýrlamýþ bulunmaktadýr. Türk þirketleri, tedarik zinciri sorumluluðu anlayýþýný geliþtirip korumayý hedefleyen sektörlere özgü standartlarý, kurumsal davranýþ kurallarýný, takip ve sertifikasyon planlarýný giderek daha fazla benimsemektedir. Bu standartlarýn en 4 yaygýn olanlarý arasýnda SA8000 Standardý, BSCI Tedarik Kurallarý, Elektronik Sanayii 5 6 Tedarik Kurallarý ve Etik Ticaret Giriþimi sayýlabilir. Ýhracat yapan Türk þirketleri için ticari bir gereklilik olarak sürdürülebilirlik Türk ihracatçýlarý, uluslararasý müþterilerinin kendilerinden daha yüksek sürdürülebilirlik performansý ve bunun raporlama aracýlýðýyla iletiþimi þeklindeki beklentilerini giderek daha fazla hissetmektedirler. Özellikle perakende, tekstil ve otomotiv sektörlerinde faaliyet gösteren þirketler, kurumsal müþterilerinin davranýþ kurallarýna ve SA8000 Standardý ve BSCI Tedarik Kurallarý gibi uluslararasý ölçütlere uymak zorundadýr. Örneðin, H&M ve C&A gibi perakendecilerin, tedarikçilerin uyum sorunlarýnýn ýsrarla devam etmesi hâlinde sözleþmelerinin feshedilmesini gerektiren çevresel ve sosyal performans koþullarý bulunmaktadýr. 3 Ýlkelere imzacý olan Türk þirketlerinin listesi için: 4 Þirketler için Sosyal Uyum Giriþimi (The Business Social Compliance Initiative),

11 Özellikle 2005 yýlýndan bu yana sürdürülebilirlik uygulamalarý, Türkiye'deki þirketler arasýnda giderek yaygýn hâle gelmeye baþlamýþtýr. Bu eðilimin en önemli destekçileri uluslararasý þirketler, (yakýn zamanda kurulan) iþ dünyasýnda sürdürülebilirlik uygulamalarýný teþvik eden yerel sivil toplum kuruluþlarý, Birleþmiþ Milletler örgütleri, akademik çevreler ve çevre bilincine sahip tüketiciler ve müþteriler olmuþtur yýlýnda T.C. Kalkýnma Bakanlýðý sürdürülebilir kalkýnma çalýþmalarýný yürütmeye baþlamýþ, fakat henüz þirketlere yönelik özel bir sürdürülebilirlik mevzuatý yayýmlanmamýþtýr. Bunun yanýnda, Türk þirketleri iþgücü uygulamalarý, insan haklarý ve çevre gibi konularda ilgili ulusal yasa ve yönetmeliklere tabidir (bkz. kitapçýðýn sonundaki Rehber ). Bu yasa ve yönetmeliklerin büyük bölümünün uluslararasý sözleþmeler ve AB yönetmelikleri dikkate alýnarak geliþtirilmiþ olmasýna karþýn, uygulamalarýn hâlâ yetersiz olmasý çoðu zaman yasalara uymamakla sonuçlanmaktadýr. Kalite ve Çevre Yönetimi konulu ISO Standartlarý ve OHSAS Saðlýk ve Güvenlik Standartlarý, özellikle büyük þirketlerde yaygýn uygulama hâline gelmektedir. Kýsa süre öncesine kadar Türk þirketlerinde en sýk görülen ve sürdürülebilirlik kapsamýnda kabul edilen uygulamalarý, eðitim, saðlýk, kültür, spor gibi hizmetlere eriþim sýkýntýsý gibi kitlesel sorunlarý çözmek üzere yapýlan hayýrseverlik ve sponsorluk yatýrýmlarý olmuþtur. Bu sorunlar elbette ki özel bir ilgiyi hak etmektedir. Fakat þirketler, bu yöndeki çalýþmalarýný ana iþ stratejileriyle uyumlu hâle getirerek kalýcý bir katma deðer yaratýlabilirler. Örneðin bir ilaç þirketin sürdürülebilirlik çalýþmalarý çocuk saðlýðýný iyileþtirmeye (BM Binyýl Kalkýnma Hedeflerinden biri) odaklanabilir. Pazarda rekabet gücünü korumak ve uluslararasý müþterilerle iþ yapmaya devam etmek isteyen Türk þirketlerinin, sorumluluklarýný daha stratejik ve sistematik bir anlayýþla yönetmeye baþlamalarý gerekmektedir. Bu da þirketi ve paydaþlarýný yakýndan ilgilendiren sürdürülebilirlik konularýný belirlemeyi ve bunlarý þirketin hem karar alma süreçlerine hem 09 de günlük faaliyetlerine entegre etmelerini gündeme getirmektedir.

12 A þaðýda özetlenen üç baþarýlý uygulama, yerel bir çimento üreticisi olan Akçansa'nýn çevresel sorumluluk giriþimlerini, Hollanda kökenli Unilever Türkiye'nin sorumluluk anlayýþýna dayanan tedarik zinciri yönetimini ve Hollanda-Türkiye ortaklý Royal HaskoningDHV'nin sürdürülebilirlik ve yenilikçilik konusundaki çalýþmalarýný ele almaktadýr. Türkiye'nin önde gelen çimento üreticisi Akçansa çevreyi ve toplumu gözeterek ekonomik varlýðýný geliþtirmeye özen göstermektedir. Üretimden satýþ ve pazarlamaya ve satýþ sonrasý hizmetlere kadar tüm iþ süreçlerini sürdürülebilirlik ekseninde yürütmeyi hedefleyen Akçansa, yarýnýn rekabet ortamýnda ve karbon ekonomisinde bir adým önde olmak için, enerji ve sürdürülebilir çevre alanýnda yatýrýmlar yapmaktadýr. Akçansa'nýn sürdürülebilirlik alanýndaki çalýþmalarý, ilki 2011 yýlýnda GRI B - uygulama seviyesi onayý ile yayýmlanan yýllýk Sürdürülebilirlik Raporlarý aracýlýðý ile paydaþlarý tarafýndan takip edilebilir. Örnek: Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi Eylül 2011'de 24 milyon dolarlýk yatýrýmla devreye alýnan Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi ile yýllýk 105 milyon kwh elektrik enerjisi üreten Akçansa, Çanakkale Fabrikasýnýn elektrik tüketiminin yaklaþýk %30'unu karþýlar hale gelmiþ ve yýlda ton karbon salýmýný önlemiþtir. Söz konusu Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi, ÝSO Çevre Ödüllerinden Onur Ödülünü almýþ ve 2012 Haziran ayýnda gerçekleþen Rio+20 Konferansý'nda Türkiye'yi temsil eden en iyi uygulamalar arasýnda yer almýþtýr. Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi ile, gönüllü emisyon standartlarý arasýnda en fazla kabul gören Gold Standart baþvurusunda bulunan Akçansa, bu sertifikaya sahip olduðunda karbon ticareti konusunda uzmanlaþmayý planlamakta ve bundan elde edilmesi beklenen yýllýk Euro tutarýndaki geliri de sosyal projelerde kullanmayý hedeflemektedir. 10

13 Örnek: CO 2 Tek Karbon Çift Oksijen Projesi Co 2 Tek Karbon Çift Oksijen Projesi çimento sanayiinin, çeþitli atýklarýný alternatif yakýt olarak kullanan bir modeldir. Türkiye çimento sektöründe atýk bertarafýna iliþkin yasal zorunluluklarý yerine getirerek ilk kez atýk temin eden ve bu alanda yatýrým yapan þirket Akçansa'dýr. Proje, gerçek katma deðerin yalnýzca atýk toplayarak deðil ayný zamanda doðru bertaraf ile saðlanabileceði düþüncesinden hareketle geliþtirilmiþtir. Proje sayesinde Akçansa'nýn Ýstanbul Büyükçekmece ve Çanakkale çimento fabrikalarýnda, bir yandan atýklar saðlýklý ve güvenli þekilde bertaraf edilirken diðer yandan yakýt maliyetinde ve karbondioksit salýnýmýnda kayda deðer azalma saðlanmaktadýr. Çimento üretim süreci ve yasal sýnýrlar çerçevesinde, gerekli þartlarý saðlayan birçok atýk ve endüstriyel yan ürünler çimento fabrikalarýnda deðerlendirilebilmektedir. Alternatif yakýt olarak adlandýrýlan yan ürünleri toplayarak üretim tesislerinde her gün kg atýðý enerjiye dönüþtüren Akçansa, halihazýrda %10,2 olan alternatif yakýt kullaným oranýný, 2020 yýlýnda %29'a çýkarmayý hedeflemektedir. 11

14 1 90 ülkede ürünleri ile her gün 2 milyar tüketiciye ulaþan Unilever, insanlarýn kendilerini iyi hissetmelerine, iyi görünmelerine ve hayattan daha fazla keyif almalarýna yardýmcý olan markalarýyla günlük hijyen, beslenme ve kiþisel bakým ihtiyaçlarýna hizmet vermektedir. Tüm dünyada toplam 267 fabrikasýnda istihdam ettiði çalýþanýyla her gün daha iyi bir gelecek için çalýþmayý ve sürdürülebilir yaþamý en önemli politikalarýndan biri olarak kabul etmektedir. Unilever iþini büyütürken, çevreye býraktýðý ayak izini yarý yarýya indirecek yeni bir sürdürülebilir iþ modeli geliþtiriyor. Sürdürülebilir Yaþam Planý olarak adlandýrýlan bu iþ modeli ile Unilever 2020 yýlýna kadar þu taahhütleri veriyor; ürünlerinin çevrede býraktýðý ayak izini yarýya indirmek, tarýmsal hammaddelerinin %100'ünü sürdürülebilir kaynaklardan saðlamak, bir milyar insanýn saðlýk ve esenliðini artýrmak için harekete geçmelerine yardýmcý olmak. Örnek: Unilever ürünlerinin çevresel etkilerini azaltma çalýþmalarý Unilever paydaþlarý ve ürünlerini kullanan milyonlarca tüketicisi ile iþbirliði halinde, tüm deðer zincirinde çevre üzerindeki toplam etkisini azaltmayý hedefliyor. Bu kapsamdaki çalýþmalara örnekler: Bir Unilever markasý olan OMO üretiminde, kompakt olmayan toz deterjandan konsantre sývý üretimine geçilerek kullanýlan hammaddenin sera gazý etkisi, %47'den %15'e düþürüldü. Unilever çevresel ayak izini yarýya indirmek için 2012 yýlý sonuna kadar Türkiye'deki tüm fabrikalarýný sýfýr atýk özelliðine sahip hale getirmeyi hedeflemektedir. Bu baðlamda yapýlan çalýþmalardan birisi de Konya'daki Algida fabrikasýnýn Dünya'nýn ilk LEED sertifikalý fabrikasý olma özelliðini taþýmasýdýr. 12

15 Örnek: Sürdürülebilir tedarik çalýþmalarý Sürdürülebilir tedarik, hem doðal kaynaklarýn korunmasý hem de ürünler için gerekli hammaddelerin güvenli þekilde tedarik edilmesine iliþkin olasý risklerin uzun vadede yönetilmesi açýsýndan önem taþýyor. Unilever'in sürdürülebilir tedarik anlayýþý, toprak verimliliðini sürdürmeyi ve iyileþtirmeyi, su kalitesini ve bulunurluðunu artýrmayý ve biyolojik çeþitliliði korumayý ifade ediyor. Bu kapsamda: Unilever 2015'e kadar Lipton poþet çaylarda kullanýlan bütün çaylarý Yaðmur Ormanlarý Birliði (Rainforest Alliance) tarafýndan sertifikalandýrýlmýþ çay tarlalarýndan saðlamayý hedefliyor. Sürdürülebilir Çay Tarýmý Projesi ile de 2020'ye kadar tüm Unilever markalý çaylarýn sürdürülebilir kaynaklardan tedarik edilmesi amaçlanýyor. Bu kapsamda Türkiye'de küçük ölçekli çay üreticisine bire bir eðitim verildi ve çay üreticisi Rainforest Alliance sürdürülebilir tarým denetiminden geçti. Unilever Türkiye, çevreyi koruyan ve çiftçilere ekonomik faydalar saðlayan, daha sürdürülebilir tarým uygulamalarýný teþvik etmek hedefiyle, markasý olan Knorr'un WWF ile yaptýðý iþbirliði ile, Ýyi Tarým projesini baþlattý. Bu kapsamda 2011'de 7 farklý bölgede çiftçilere sürdürülebilir ve iyi tarým eðitimleri sunuldu. Örnek: Ýnsan saðlýðý ve esenliðini geliþtirme çalýþmalarý Unilever toplumun hijyen alýþkanlýklarýnýn iyileþtirilmesine yardýmcý olmak için çaba gösteriyor. Bir Unilever markasý olan Domestos'un önderliðinde ve Türkiye Eðitim Gönüllüleri Vakfý (TEGV) iþbirliðinde 3 yýllýk Eðlen, Öðren, Hijyen Projesi geliþtirildi. Türkiye'nin sosyo-ekonomik açýdan az geliþmiþ bölgelerinde yaþayan çocuklarda hijyen konusunda farkýndalýk yaratmayý hedefleyen bu eðitim projesi, üç yýlýn sonunda çocuk ve ebeveynleri de dâhil olmak üzere 1 milyondan fazla kiþiye ulaþmayý amaçlýyor. Ekim 2012 itibariyle çocuk hijyen eðitimi aldý. 13

16 R oyal Haskoning DHV önde gelen, baðýmsýz uluslararasý mühendislik danýþmanlýk hizmetleri veren bir kuruluþtur. Þirket 35 ülkede 100 ofis ve personeli ile havacýlýk, binalar, sanayi, enerji ve madencilik, altyapý, denizcilik ve su yollarý, planlama ve strateji, nehirler, deltalar ve kýyýlar, ulaþým ve varlýk yönetimi, ve su teknolojileri alanlarýnda uzmanlaþmýþtýr. Türkiye'de, Ýstanbul ve Ankara'da ofisleri bulunmaktadýr. Royal HaskoningDHV uzmanlarý, madencilik (pit-to-port), gýda ve suyun güvenliði ve kýtlýðý, büyük (mega) þehirlerin geliþimi, sürdürülebilir altyapý, enerji kaynaklarý ve arzýn geliþtirilmesi konularýnda yenilikçi sürdürülebilir ve pragmatik çözümler sunmaktadýr. Faaliyetleri ile toplumun, müþterilerinin ve çalýþanlarýnýn iyiliðine odaklanarak faaliyet gösteren þirket için sürdürülebilirlik, iddialý kurumsal sorumluluk ajandasýnýn temelini oluþturmaktadýr. Örnek: Su arýtmada mavi devrim, Nereda E vsel atýksu arýtma için kullanýlan geleneksel uygulamalar, uzun, pahalý ve enerji tüketen bir süreçtir. Ancak Royal HaskoningDHV'ye göre, büyük olasýlýkla önümüzdeki yýllarda su tanklarýnda Nerada teknolojisi ile ''Mavi Devrim'' hayata geçecek, ve bu toplumsal ve çevresel faydalarý ile sürdürülebilir su arýtma alanýnda muazzam bir atýlým oluþturacaktýr. Nerada teknolojisi Hollanda'da Delft Teknik Üniversitesi'nde baþlamýþ olan uzun araþtýrmalarýn sonucunda ortaya çýkmýþtýr. Laboratuar araþtýrmacýlarý, kirleticileri yiyen mikroorganizma pýhtýlarýný alýþýlagelmiþ floklar (bir sývý içinde asýlý kalan, gevþek bir þekilde birleþtirilmiþ küçük kütle) yerine granüllerin içinde büyütmeyi baþardýlar. Granüller atýk sudan floklara göre daha hýzlý ayrýþtýrýlabildiðinden, Nerada sayesinde suyun daha az kimyasal madde kullanarak ve enerjiden tasarruf ederek arýtýlmasý ve daha temiz bir su elde edilmesi mümkün hale geldi. 14

17 Pilot tesislerde yýllar süren deneylerin sonucunda ve 1999 yýlýnda Nereda granüllerinin potansiyelini gördükten sonra, ekip, küçük endüstriyel atýksu arýtma tesisleri inþa etti ve Güney Afrika ve Portekiz'de evsel atýklar için örnek tesisler kurdu. Mayýs 2012 tarihinde Hollanda'nýn Epe þehrinde dünyanýn bu teknolojiyi kullanann ilk þehir suyu arýtma tesisi faaliyete geçti. Ýleriye yönelik olarak, üç tane Hollanda'da, bir tane Güney Afrika'da ve bir tane de Polonya'da olmak üzere beþ arýtma tesisinin daha açýlmasý planlanmaktadýr. Bu baþarý, Royal HaskoningDHV, Delft Teknik Üniversitesi, STOWA (Uygulamalý Su Araþtýrmalarý Vakfý) ve altý Hollanda Su Ýþleri Kurumu arasýndaki kamu-özel sektör ortaklýðý ile mümkün olmuþtur. Konvansiyonel tesisler ile kýyasla Nereda'nýn alan ihtiyacý daha küçüktür ve kapladýðý alan %75'e kadar düþürülebilir. Bu durum, þehrin ortasýnda konumlandýrýlmýþ mevcut ve yeni tesisler için büyük bir avantaj saðlayabilir. Varolan tesislerde maliyetli geniþlemeler yapmaya gerek kalmadan daha fazla atýk su arýtýlabilir ve küçük bir arsaya yüksek kapasiteli bir tesis inþa edilebilir. Temizlik ve atýksu taþýma ve arýtmanýn genellikle düþük düzeyde kaldýðý ülkeler için, Nereda daha düþük bir maliyetle çevre ve kamu saðlýðý yararýna olacak tesisler inþa etme imkaný saðlar. 15

18 A. 16

19 Örnek: Sürdürülebilirliði ana ticari faaliyetlerine entegre etmek Sürdürülebilirlik çalýþmalarýný ana ticari faaliyetlerine odaklamak ve kaynaklarý bu faaliyetlere yönlendirmek akýlcý bir yaklaþýmdýr. Örneðin, bir kâðýt fabrikasý için sürdürülebilirlik, daha az doðal kaynak tüketerek ve atýk yaratarak kâðýdý verimli üretmek anlamýna gelebilir. Bunu bir adým daha ileri götürmek, geri dönüþtürülmüþ kâðýt kullanmak ya da kâðýt ürünleri imalatýnda Orman Yönetim Konseyi (Forest Stewardship Council - FSC) sertifikalý aðaç kullanmak demek olabilir. Bir ev aletleri þirketi için sürdürülebilirlik, enerji verimliliði yüksek, kullanýcý dostu ürünler tasarlayýp üretmek anlamýna gelebilir. Stratejiyi uygulayýn Stratejinizi hayata iki temel uygulama ile geçirebilirsiniz: teknik ve kiþisel. Teknik uygulama, politikalar ve prosedürler yoluyla günlük faaliyetlere sürdürülebilirliði entegre etmek demektir. Kiþisel düzeyde uygulama ise, çalýþanlarýnýzýn bilinç düzeyini artýrmayý ve politika ve prosedürleri uygulamaya koyma kapasitelerini geliþtirmeyi gerektirir. Gözden geçirin ve deðerlendirin Gözden geçirmek, deðerlendirmek ve yeniden uyarlamak baþarýlý bir sürdürülebilirlik yönetimi sisteminin temel adýmlarýdýr. Hem mevcut süreçleri hem de belirtilen hedeflere yönelik sürdürülebilirlik performansýnýzý iyileþtirmek amacýyla gözden geçirebilirsiniz. Ýç ve dýþ paydaþlarla iletiþim kurun Kaydedilen geliþmeleri hem þirket içinde hem de dýþýnda duyurmak pek çok avantaj sunar. Þirket içinde çalýþanlarýn çalýþma þevkini artýrýrken, þirket dýþýnda kurumunuza verilen toplumsal onayýný korumanýza ve imajýnýzý güçlendirmenize yardýmcý olur. Paydaþlarýnýzla iletiþimi raporlama yaparak saðlayabilirsiniz. Birleþmiþ Milletler Küresel Sözleþmeler Ýlkelerini imzalamýþ þirketler, kaydettikleri ilerlemeyi yýllýk Ýlerleme Bildirimi Raporuyla açýklarken; bazý diðer þirketler yýllýk sürdürülebilirlik raporlarýný oluþtururken GRI Sürdürülebilirlik Raporlamasý Ýlkelerinden yararlanýrlar. 17

20 B. S ürdürülebilirlik konularý altý ana kategoriye ayrýlabilir: Çevre Sorunlarý, Ýnsan Haklarý, Ýþgücü Uygulamalarý, Adil Ýþ Yapma Uygulamalarý, Ürün Sorumluluðu ve Toplumsal Katýlým. Bu kategorilerden öncelik taþýyanlar genellikle sektörler, hatta þirketler arasýnda -bulunulan yere, büyüklüðe, paydaþlara ve benzeri unsurlara göre- farklýlýk gösterir. Aþaðýdaki ilkeler, þirketiniz ve paydaþlarýnýz açýsýndan en önemli olan konularý belirlemenize yardýmcý olur. Ayný zamanda da þirketinizde sürdürülebilirlik yönetimi için benimseyebileceðiniz eylemlerin örneklerini sunmaktadýrlar. Bu konularýn birbirileriyle iliþkili olduðu ve en etkili ve uzun süreli sonuçlarý elde etmek için dengeli bir þekilde yönlendirilmeleri gerektiði unutulmamalýdýr. 1. Çevresel Konular Ekonomik faaliyetler çevre üzerinde etki yaratarak kirlilik, iklim deðiþikliði ve biyoçeþitlilik kaybý gibi sorunlara yol açar. Temel çevresel unsurlar enerji, su ve hammadde tüketimi; hava emisyonlarý; katý atýklar ve atýk sudur. Bazý çevresel unsurlar ayný zamanda insan saðlýðý ve iþ güvenliðiyle de iliþkilidir. Toksik atýklar, tehlikeli kimyasallar, gürültü, koku, titreþim, elektromanyetik emisyonlar ve radyasyon bu kategoriye girer. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Yasalara uyum: 2872 sayýlý Çevre Yasasý ve sözgelimi hava ve su kirliliði ve kontrolü, atýk, kirliliði önleme ve kontrol, tehlikeli kimyasallar ve sera gazý emisyonlarý gibi konularla iliþkili bütün yönetmelikler. Ayrýca 5627 sayýlý Enerji Verimliliði Yasasý ve binalardaki ve sanayii tesislerindeki enerji verimliliði de dâhil olmak üzere iliþkili bütün yönetmelikler. Uluslararasý standartlarý hedeflemek: ISO 14001, çevre yönetimi sistemlerine yönelik geliþtirilen, ölçeði, yeri ya da cirosu ne olursa olsun bütün þirketlerde uygulanabilecek uluslararasý bir standarttýr. Bu standardý uygulayarak þirketinizin faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkileri azaltabilirsiniz. 18