T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2610 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1578 F NANSAL YÖNET M

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2610 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1578 F NANSAL YÖNET M Yazarlar Prof.Dr. Mehmet Baba KARAN (Ünite 1, 4, 7) Prof.Dr. Hatice DO UKANLI (Ünite 2, 6) Prof.Dr. Güler ARAS (Ünite 3) Prof.Dr. Turhan KORKMAZ (Ünite 5, 8) Editörler Doç.Dr. Asl AFfiAR Yrd.Doç.Dr. Mutlu Murat KOÇY T ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2012 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yard mc s Yrd.Doç.Dr. rem Erdem Ayd n Ö retim Tasar mc lar Yrd.Doç.Dr. Alper Tolga Kumtepe Yrd.Doç.Dr. Figen Ünal Çolak Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Dil Yaz m Dan flman Okt. Ferdi Bozkurt Grafikerler Hilal Küçükda aflan Aysun fiavl Ayflegül Dibek Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Finansal Yönetim ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde adet bas lm flt r. ESK fieh R, Nisan 2013

3 ARKA KAPAK YAZISI flletme yönetiminde temel görevlerden biri olan finansal yönetim, daha önceleri iflletmenin ihtiyaç duydu u fonlar n temin edilmesi ve iflletmenin nakit varl klar n n yönetilmesi ile s n rl kal rken, bugün faaliyet s n rlar ve sorumluluklar önemli ölçüde genifllemifltir. Günümüzde finansal yönetim, yaln zca fonlar n temini ile de il, bu fonlar n kullan lmas, de erlendirilmesi ve iflletme de erinin yükseltilmesini de dikkate almaktad r. Finansal yönetim, yaln z iflletmeyle s n rl kalmay p oldukça genifl bir alana odaklanan bir fonksiyon olmufl, çeflitli finansal kurumla iliflkileri ve yat r m yönetimini de kapsamaktad r. Finansal yönetim bu özelli iyle oldukça yayg n bir ifl alan yaratmakta, kurumlar n yan nda kiflilerin de yat r m kararlar nda rol oynamaktad r. Bu kitap finansal yönetim konusunda ihtiyaç duyulan temel bilgileri, ö rencilerimize ve konuya ilgi duyan kiflilere aktarmak üzere, uzaktan ö retim esaslar na göre tasarlanm flt r.

4 çindekiler iii çindekiler Önsöz... ix Finansal Yönetime Girifl... 2 F NANSAL YÖNET M N ÖNEM... 3 Finansal Yönetimin Tan m... 4 Finansal Yönetimin Kapsam... 4 Yat r m Kararlar... 5 Finanslama Kararlar... 6 Varl klar n Yönetimi ile lgili Kararlar... 6 flletmenin Amac... 7 flletmenin Temel Amac Nedir?... 7 Sosyal Sorumluluk... 8 Yönetici Hissedar liflkileri... 9 Vekâlet Teorisi... 9 Kurumsal Yönetiflim Finansal Yönetimin Örgüt çindeki Yeri YASAL VE F NANSAL ÇEVRE flletmelerin Yasal Yap lar fiah s flletmesi Adi Ortakl k Kollektif Ortakl k Komandit Ortakl k Limited Ortakl k Anonim Ortakl k Finansal Çevre Finanslama Türleri Finansal Piyasalar Yat r m Araçlar Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Paran n Zaman De eri PARANIN ZAMAN DE ER VE FA Z KAVRAMI FA Z TANIMLARI BAS T FA Z HESAPLAMALARI TEK B R NAK T AKIfiINA L fik N B LEfi K FA Z HESAPLAMALARI Gelecekteki De er Y lda Birden Fazla Faiz Ödenmesi Durumunda Gelecekteki De er Sürekli Bileflik Faiz Ödenmesi Durumu Bankac l kta 72 Kural Bugünkü De er ÜN TE 2. ÜN TE

5 iv çindekiler B RDEN ÇOK NAK T AKIfiI VE Efi T NAK T AKIfiINA (ANÜ TE) L fik N HESAPLAMALAR Nakit Ak fllar Düzensizken Gelecekteki De er Hesaplamalar Anüitenin Gelecekteki De erinin Hesaplanmas Düzensiz Nakit Ak fllar n n Bugünkü De erinin Hesaplanmas Anüitenin Bugünkü De erinin Hesaplanmas Sonsuz Anüitenin Bugünkü De erinin Hesaplanmas B R BORCUN TFASI ENFLASYONUN PARANIN ZAMAN DE ER HESAPLAMALARINDA D KKATE ALINMASI Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE 4. ÜN TE Finansal Analiz F NANSAL ANAL Z F NANSAL ANAL Z TÜRLER F NANSAL ANAL ZDE KULLANILAN F NANSAL TABLOLAR F NANSAL TABLOLAR ANAL Z N N BAfiARI KOfiULLARI F NANSAL ANAL Z TEKN KLER Karfl laflt rmal Finansal Tablolar Analizi Dikey Yüzde Yönetimi le Analizi Trend (E ilim Yüzdeleri) Yöntemi Oran Analizi Likidite Oranlar Finansal Yap (Kald raç) Oranlar Faaliyet (Verimlilik / Varl k Kullan m) Oranlar Kârl l k Oranlar Borsa Performans (Piyasa De eri) Oranlar Tobin Q Oran Du Pont Sistemi-Birleflik Oran Analizi Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Finansal Planlama ve Denetim F NANSAL PLANLAMA Finansal Tablolar n Tahmin Edilmesi Proforma Gelir Tablosu Proforma Bilanço Proforma Finansal Tablolar ve Varsay mlar F NANSAL DENET M VE KALDIRAÇ KAVRAMI Baflabafl Analizleri... 77

6 çindekiler v Faaliyet Kald rac fl Riski Finansal Kald raç Finansal Baflabafl Analizi Toplam flletme Riski Toplam Kald raç Kald raç Derecelerinin Denetimdeki Rolü flletmelerin Borç Ödeme Yeteneklerininin Denetimi Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Finansman Kaynaklar F NANSMAN KAYNAKLARI KISA VADEL FON KAYNAKLARI Ticari Kredi Ticari Banka Kredileri Borçlu Cari Hesap skonto Kredisi Spot Kredi Döviz Kredisi Dövize Endeksli Kredi Aç k Kredi Karfl l k Bakiyesi Teminat ve Kefalet Mektuplar Akreditif Kredisi Avans Stoklar Karfl l K sa Vadeli Kredi Di er K sa Vadeli Krediler Tahakkuklar Finansman Bonosu Faktoring Menkullefltirme Menkullefltirmeye Konu Olacak Alacaklar n Özellikleri ORTA VADEL FON KAYNAKLARI Orta Vadeli Banka Kredileri Orta Vadeli Sat c Kredileri Orta Vadeli Tahviller Sigorta fiirketlerinin Orta Vadeli Kredileri Finansal Kiralama (Leasing) Finansal Kiralama Türleri Finansal Kiralaman n Üstünlükleri ve Sak ncalar Forfaiting UZUN VADEL FON KAYNAKLARI Özkaynaklardan Sa lanan Fonlar D fl Kaynaklardan Sa lanan Uzun Vadeli Fonlar ÜN TE

7 vi çindekiler Otofinansman Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE 7. ÜN TE Sermaye Maliyeti SERMAYE MAL YET KAVRAMI Sermaye Maliyeti ve Yat r m Kararlar liflkisi BORCUN MAL YET K sa Vadeli Borcun Maliyeti Uzun Vadeli Borcun ve Tahvilin Maliyetinin Hesaplanmas ÖZKAYNA IN MAL YET Adi Hisse Senetlerinin Maliyeti Kâr Pay ndirgeme Modellerine Dayal Olarak Maliyetin Hesaplanmas Büyümenin Olmad Kâr Pay ndirgeme Modeli Sabit Büyümeyi Temel Alan Kâr Pay ndirgeme Modeli Sermaye Varl klar n Fiyatlama Modeli Dikkate Al narak Maliyetin Hesaplanmas Tahvil Getirisi + Risk Primi Yaklafl m yla Hisse Senedi Maliyetinin Hesaplanmas mtiyazl (Tercihli) Hisse Senetlerinin Maliyeti A IRLIKLI ORTALAMA SERMAYE MAL YET SERMAYE YAPISI YAKLAfiIMLARI Net Gelir Yaklafl m Net Faaliyet Geliri Yaklafl m Geleneksel Yaklafl m Modigliani-Miller Yaklafl m flas Maliyetlerinin ve Temsil Maliyetlerinin Varl Durumunda flletme De eri Verginin Varl Durumunda Sermaye Maliyeti flas Maliyeti, Temsil Maliyeti, Vergi ve flletme De eri (Dengeleme Teorisi) Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Çal flma Sermayesi Yönetimi ÇALIfiMA SERMAYES N N TANIMI, ÖNEM VE YÖNET M Çal flma Sermayesinin Tan m Çal flma Sermayesinin Önemi ve Yönetim Politikalar Nakit Döngüsü Çal flma Sermayesinin S n fland r lmas

8 çindekiler vii Çal flma Sermayesinin Finansman na Yönelik Politikalar Dengeli (Korumal ) Yaklafl m Muhafazakâr Yaklafl m Atak Yaklafl m ÇALIfiMA SERMAYES N N ANA UNSURLARININ YÖNET M Nakit ve Haz r De erlerin Yönetimi flletmelerin Tahsilat ve Harcama Politikalar Ödemelerin Kontrolu Optimal Nakit Düzeyi Menkul K ymetlerin Yönetimi Pazarlanabilir Menkul K ymet Türleri Alacaklar n Yönetimi Kredili Sat fl Politikas Kredi Bilgilerinin Kaynaklar Stoklar n Yönetimi Stok Denetim Sistemleri Stok Maliyetleri Ekonomik Siparifl Miktar Modeli Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Yararlan lan nternet Adresleri Yat r m Kararlar FONLARIN YATIRIMI DURAN VARLIKLARA YATIRIM Yenileme Yat r m Geniflleme Yat r m Mamul Yat r mlar Stratejik Yat r m Modernizasyon Yat r mlar BEL RL L K KOfiULU ALTINDA PROJE DE ERLEME YÖNTEMLER Statik Yöntemler Denetim Yoluyla S ralama Yöntemi Toplam Net Nakit Giriflinin Yat r m Tutar na Oran Yöntemi Y ll k Ortalama Net Nakit Giriflinin Yat r m Tutar na Oran Yöntemi Ortalama Y ll k Gelirin Ortalama Yat r m Tutar na Oran Yöntemi Geri Ödeme Dönemi Yöntemi Ortalama Muhasebe Getirisi Yöntemi Dinamik Yöntemler Net Bugünkü De er Yöntemi ç Kârl l k Oran Yöntemi Kârl l k Endeksi Yöntemi Y ll k Eflde er Gider Yöntemi BEL RS ZL K KOfiULU ALTINDA PROJE DE ERLEME YÖNTEMLER Riske Göre Düzeltilmifl skonto Oran Yöntemi ÜN TE

9 viii çindekiler Belirlilik Eflitli i Yöntemi Olas l k Da l m Yöntemi Karar A ac Yöntemi Simülasyon Enflasyonun Proje De erlendirmesinde Dikkate Al nmas Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Ekler

10 Önsöz ix Önsöz Finansal yönetim, günümüzde ekonomi ve teknolojideki h zl de iflime paralel bir geliflme göstermifl ve iflletmeler için önemli bir fonksiyon olmufltur. Modern finansal yönetimde temel amaç, iflletmenin piyasa de erini maksimum yapmakt r. Finansal yönetim aç s ndan bu amaca ulaflmay sa layacak kararlar n al nmas gerekir. Modern bir iflletmede finansal yönetim temel olarak; finansal analiz ve kontrol, finansal planlama, dönen ve duran varl k yönetimi, sermaye yap s yönetimi, kâr pay da t m, fon kaynaklar bulma ve bu kaynaklar kullanma politikalar n oluflturma faaliyetlerini kapsamaktad r. Bu kitap, finansal yönetimin genel olarak aç klanmas, paran n zaman de eri, finansal analiz, finansal planlama ve denetim, finansman kaynaklar, kaynak maliyeti, çal flma sermayesi yönetimi ve yat r m kararlar konular üzerine kurgulanm flt r. Finansal yönetimi bu bafll klarla s n rland rmak mümkün de ildir ancak kitab n k s tlar nedeniyle belirtilen bu konular aç klanm flt r. Ünitelerde aktar lan teorik bilgiler, örneklerle pekifltirilmeye çal fl lm flt r. Üniteler içindeki yan sütunlarda, ifllenen konu aç s ndan önemli görülen kavramlar yer almaktad r. Ünite içinde yer alan s ra sizde ve ünite sonunda yer alan kendimizi s nayal m çal flmalar ile ö rencilerin konular daha iyi kavramalar amaçlanm flt r. Uzaktan ö retim tekni ine göre bir ders kitab olarak tasarlanan ve haz rlanan bu kitab n ünitelerinin yaz lmas nda, konuyla ilgili çeflitli kaynaklardan yararlan lm flt r. Bu kaynaklar her ünitenin sonunda gösterilmifltir. Ünitelerdeki konularla ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyenler bu kaynaklardan yararlanabilir. Finansal Yönetim kitab ; koordinatör, editör, yazar, tasar m ve dizgi ekibinden oluflan çok say da kiflinin ortak çal flmas sonucunda haz rlanm flt r. Öncelikle de- erli yazarlar m z Prof.Dr. Mehmet Baha KARAN, Prof.Dr. Hatice DO UKANLI, Prof.Dr. Güler ARAS ve Prof.Dr. Turhan KORKMAZ a teflekkür ederiz. Bu kitaba eme i geçen ve katk sa layanlara da teflekkür eder, ö rencilerimize baflar lar dileriz. Editörler Doç.Dr. Asl AFfiAR Yrd.Doç.Dr. Mutlu Murat KOÇY T

11 1F NANSAL YÖNET M Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; Finansal yönetimin amaçlar ve görevlerini tan mlayabilecek, flletmenin temel amac n aç klayabilecek, Yönetici hissedar iliflkilerini aç klayabilecek, flletmelerin faaliyet gösterdi i yasal ve finansal çevreyi tan mlayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaks n z. Anahtar Kavramlar Finansal Yönetim Vekâlet Teorisi flletmenin Amac Yasal flletme Yap lar Kurumsal Yönetiflim Finansal Piyasalar çindekiler Finansal Yönetim Finansal Yönetime Girifl F NANSAL YÖNET M N ÖNEM YASAL VE F NANSAL ÇEVRE

12 Finansal Yönetime Girifl F NANSAL YÖNET M N ÖNEM Günümüzde iflletmeler bir taraftan kaynak sa larken di er taraftan yat r m yapmakta ve varl klar n etkin bir flekilde yönetmeye çal flmaktad r. Küreselleflen ve giderek daha fazla rekabet koflullar alt nda çal flan bu piyasalarda, uygun zamanda ve uygun yat r m arac na karar verme iflletmelerin ayakta kalmalar ve daha fazla getiri elde etmeleri aç s ndan çok önemlidir. Bu tür kararlar iflletmelerin üst yönetimi ile birlikte, finansman yöneticileri vermektedir. Bu yöneticilerin örgüt içindeki rolü, önemi ve di er iflletme fonksiyonlar ile iliflkisi oldukça önemlidir. Özellikle 1990 l y llardaki ekonomik çalkant lar, ard ndan gelen 2001 y l finans krizinde baflta bankalar olmak üzere birçok iflletmenin iflas etmesi ve daha sonra büyüme y llar nda gerek hizmet gerekse mal üreten birçok iflletmenin büyüyerek kârlar n art rmas ve benzer flekilde 2008 krizi ile ABD ve Avrupa flirketlerinin zor duruma düflmesi gibi olaylar gözleri finansal yönetim ve finans yöneticileri üzerine çekmifltir. Bu dönemde finansman yöneticilerinin becerileri ile sa l kl yat r m yapabilen, risklerini iyi yöneten iflletmeler di erlerinden ayr flmaya bafllam fl ve kamuoyu iflletmelerin finansal yönetimlerini daha yak ndan izlemeye bafllam flt r. flletme yönetiminin temel fonksiyonlar ndan biri olan finansal yönetim, mikro ekonominin bir unsurudur ve üretim, pazarlama ve insan kaynaklar yönetimi gibi di er iflletme fonksiyonlar na göre çok güçlü bir teorik tabana oturmaktad r. Ekonomi dal nda Nobel ödülü alan Markowitcz, Sharpe, Miller, Modigliani ve Scholes gibi birçok bilim adam n n finans kökenli olmas bunun çok aç k bir göstergesidir. Günümüzde finansal yönetim, sosyoloji, psikoloji, matematik ve istatistik gibi bilim alanlar ile çok yak n bir iliflki içindedir. Ça dafl finansman yönetimi yirminci yüzy ldan itibaren ortaya ç km fl ve özellikle son 50 y lda oldukça önemli bir geliflme göstermifltir y l nda Wall Street in çökmeye bafllamas ile bafllayan bir dizi geliflme ile bilimsel bir ç k fl arayan finans sektörü 1970 lerdeki bilgisayar devrimi ile büyük bir ivme kazanm flt r. Bu dönemde, ifl dünyas n n en önemli zenginlerinden Warren Buffet gibi yöneticilerin ola anüstü baflar lar yan nda yapt yolsuzluk ve etik d fl uygulamalarla Enron, Worldcom, Andersen ve Lehmann Brothers ler yolsuzluklar bize bu konunun yönetici-ortak iliflkisi ile etik boyutunun da en az di erleri kadar önemli oldu unu da göstermifltir. Ülkemizde de 1994 ve 2001 finans krizleri finansal yönetim konusunda bize önemli dersler vermifltir. Bu dönemdeki iflaslar ve baflar hikâyeleri kamuoyunun ilgisini çekmifltir. Finansal yönetim, iflletme yönetiminin fonksiyonlar ndan biri olup varl klar n temin edilmesi, finansman ve yönetimi ile ilgilenir. Bu fonksiyonlar bir iflletme kurarak ifl hayat na at lan kiflilerin verecekleri kararlar ile ilgilidir.

13 4 Finansal Yönetim DÜfiÜNEL M SORU D KKAT flletme yönetimin temel fonksiyonlar ndan biri olan finansal yönetim, daha önceleri yaln zca iflletmenin ihtiyaç duydu u fonlar n temin edilmesi ve iflletmenin nakit varl klar n n yönetilmesi ile s n rl kal rken, bugün yetki ve sorumluluklar önemli ölçüde genifllemifltir. Art k finansal yönetim yaln zca fonlar n temini ile de- il bu fonlar n kullan lmas de erlendirilmesi ve iflletme de erinin yükseltilmesini de dikkate almaktad r. Finansal yönetimi sa l kl bir flekilde anlayabilmek için, iflletme amac n n ne oldu unun tart fl lmas, iflletmelerde yöneticiler ile ortaklar n iliflkilerinin alt n n çizilmesi ve finansal yönetimin iflletme içindeki rolünün aç klanmas gerekmektedir. Finansal yönetimin iflletme içindeki önemi nedir? Finansal Yönetimin Tan m Finansal Yönetim, DÜfiÜNEL Miflletme yönetiminin temel fonksiyonu olup varl klar n temin edilmesi, finansman ve yönetimi ile ilgilenir. Bu fonksiyonlar bir iflletme kurarak ifl hayat na at lan SORUkiflilerin verecekleri kararlar ile ilgilidir. Kuracaklar iflletmenin yapaca yat r mlar, bu yat r mlar n finanse edilecekleri kaynaklar n temin edilerek etkin bir flekilde yönetilmesi kararlar, finansal yönetimin temel alan içindedir. D KKAT Finansal yönetimin 3 temel görevi vard r, bunlar; Yat r m karar, Finanslama karar, Mevcut varl klar n yönetimi karar d r. Görülece i gibi, finansal yönetim iflletmelerin finansal tablolar n ilgilendiren üç temel karar vermektedir. Bu kararlardan birincisi iflletmenin varl klar n büyütmesi, di er bir ifade ile yat r m karar, ikincisi bu varl klar n n nas l, hangi kaynaklardan ve hangi K T Amaliyetle P finanse edildi i yani finanslama karar, üçüncüsü ise mevcut varl klar iflletme amac na uygun bir flekilde, etkin ve kârl bir biçimde yönetilmesi karar d r. Görülebilece i gibi tüm bu kararlar iflletmenin bilançosu ile ilgilidir. Finansal TELEV ZYON yönetim bu kararlar verirken iki temel de iflkeni dikkate almak zorundad r. Bunlar; risk ve beklenen getiridir. Finansal yönetimin gelece e iliflkin alaca kararlar n kesin sonuçlar n n önceden kestirilmesi mümkün olmayaca için, verece i kararlar iflletmenin gelirini, kâr n ve de erini NTERNET olumlu ya da olumsuz olarak etkileyecektir. Bir iflletmenin riski getirilerinin oynakl ile ölçülmektedir. Di er bir ifade ile finansal yönetim, yat r mlar n getirilerdeki oynakl bir risk faktörü olarak de erlendirmektedir. flletme yöneticilerinin kararlar sonucunda iflletmenin getirisi yükselebilece i gibi düflebilecektir. Getirileri sürekli de iflen hisse senedi yat r mlar çok riskli, belirli bir getiriyi garanti eden hazine bonosu yat r mlar ise risksiz olarak kabul edilmektedir. Finansal yönetim, yöneticilerin daima rasyonel karar verdi ini ve daha yüksek getiri ile düflük riski tercih edece ini varsaymaktad r. Buna göre riskli bir yat - r m yapmak isteyen iflletmeler yüksek getiri beklentisine girerken düflük riskli yat r mlar nda düflük beklenen getirilere raz olacaklard r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P TELEV ZYON NTERNET 1 Finansal yönetim yat r m, finanslama ve mevcut varl klar n yönetimi kararlar n daima getiriyi art rma ve riski azaltma amaçlar na ba l olarak verecektir. Finansal Yönetimin Kapsam Finansal yönetim yaln z iflletme ve ekonomi ö rencilerinin de il, disiplinler aras çal flma yapan çok say da mühendislik ö rencisinin de ilgi alan içindedir. Ça m - z n geliflen bilgisayar teknikleri, mühendislik uygulamalar n n da finans alan nda yayg n bir flekilde kullan labilece ini bize göstermifltir. Finansal yönetim, oldukça genifl bir alana odaklanan bir finans fonksiyonu olup yaln z flirketlere de il, finan-

14 K T A P K T A P 1. Ünite - Finansal Yönetime Girifl 5 sal kurum, bankalar ve yat r m yönetimini kapsamakta ve ulusal ve uluslararas bazda kullan lmaktad r. Bu özelli i oldukça yayg n bir ifl alan yaratmakta ve kurumlar n yan nda kiflilerin de yat r m kararlar nda rol oynamaktad r. Genel olarak finansal yönetim afla daki dört alan kapsamaktad r: Kurumsal Finansman, Finansal Kurumlar, Yat r m Analizi, Uluslararas Finansman. Kurumsal finansman bu dört alan içinde en genifl kapsaml s d r ve finansal yönetim derslerinin içeri inde de önemli bir yere sahiptir. Daha çok anonim flirketlerin finansal yönetimi üzerine odaklanmakla birlikte kurumlar n finansal yönetim çal flmalar n aç klamaktad r. Günümüzde her iflletme faaliyetlerini yürütebilmek için finans yöneticilerine ihtiyaç duymaktad r. Son y llarda çok say da flirketin borsalar yolu ile halka aç lmas ile finansal yöneticilerin becerileri daha büyük önem kazanm flt r. fiirketlerin k sa ve uzun vadeli varl klar ile kaynaklar n n yönetilmesi, sermaye maliyetlerinin ve iflletme de erlerinin belirlenmesi gibi konulara özellikle önem vermektedirler. Finansal kurumlar, finansal ürünlere yönelik hizmetler veren kurulufllard r. Bankalar, sigorta ve sosyal güvenlik kurumlar ile finansal kiralama, faktoring gibi kurulufllar bu grup içinde yer almaktad r. Bu kurulufllar çeflitli finansal ürünler ihraç ederek sa lad klar kaynaklar, para ve sermaye piyasalar nda de erlendirirken, yat r mlar n n risklerini de denetlemeye çal flmaktad rlar. Finansal kurulufllar n risk yönetimi günümüzde giderek daha fazla önem kazanmaktad r. Bankac l k özellikle gençlere önemli kariyer imkânlar sa lamaktad r. Yat r m analizi daha çok, sermaye piyasalar n kapsamakta olup hisse senedi, tahvil ve ipotek senedi gibi ürünler üzerine odaklanmaktad r. Bu araçlar n risk ve getirilerinin ölçülmesi, de erinin araflt r lmas ile yat r mc lar n yat r m çeflitliliklerinin belirlenmesi de bu alan n temel fonksiyonlar d r. Bu alanda borsa arac kurumlar, yat r m bankalar ile yat r m fonlar faaliyet göstermektedir. Son y llarda vadeli sözleflmeler ile opsiyonlar n geliflmesi ile bu alandaki ifl ve yat r m olanaklar geliflmektedir. Portföy yönetimi, menkul k ymet uzmanl, fon yöneticili i ve risk yöneticili i gibi meslekler günümüzde giderek önem kazanmaktad r. Küreselleflmenin giderek artmas ile iflletmelerin faaliyetlerinin geliflmesi uluslararas finansman n alan n geniflletmifltir. Bu alanda finansal yönetimin temel görevlerinin d fl nda kur riski ile politik riskin araflt r l p ölçülmesi ve yönetilmesi büyük bir önem kazanm flt r. Uluslararas finansman, finans kurulufllar, iflletmeler ve yat r m analizinin s n r ötesi çal flmalar ile ilgilenmektedir. D fl ticaret faaliyetleri, uluslararas bankac l k ve portföy yönetimi gibi konulara da büyük önem vermektedir. Finansal yönetim hangi alanlar kapsamaktad r? Yat r m Kararlar DÜfiÜNEL M Yat r m karar iflletmelerin daha fazla getiri elde etmek için iflletme varl klar n art rma yolundaki eylemleridir. flletme yöneticilerinin yat r m karar verirken, temel amaçlar beklenen getiriyi art r rken, riski de azaltmak oldu unu SORU unutmamam z gerekmektedir. Bu bölümde bir iflletmenin yat r m kararlar n n güçlü yönlerinin araflt r lmas ve de erlendirilmesi yap lacakt r. Bilindi i gibi yat r m kararlar bilançonun varl klar taraf ile ilgilidir. flletmenin yat r m kararlar k sa vadeli (dönen) var- D KKAT l klar üzerine olabilece i gibi, duran varl klar ile ilgili olabilecektir. Dönen varl klar 2 DÜfiÜNEL M SORU D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

15 6 Finansal Yönetim DÜfiÜNEL M SORU D KKAT ile ilgili kararlar iflletmenin çal flma sermayesine yönelik olup iflletmenin likiditesi üzerine odaklanm flt r. Duran varl klar yani uzun vadeli aktifler ile ilgili yat r m kararlar na sermaye bütçelemesi ad verilmektedir. Sermaye bütçelemesi uzun vadeli yat r mlar n planlanmas, seçilmesi ve yönetilmesini kapsamaktad r. Finans yöneticisi, bu yat r mlar n riskini, zamanlamas n ve büyüklü ünü de erlendirdikten sonra maliyetinin üzerinde bir getiri sa lay p sa lamayaca n de erlendirecektir. Ayr ca hangi varl klara yat r m yap laca kadar, hangi varl klar n elden ç kar lmas ve iflletmenin optimal büyüklü ünün ne olmas gerekti ini de araflt racakt r. Yat r m karar SIRA verilirken S ZDE iflletme ile ilgili hangi hususlara önem verilmelidir? Finanslama Kararlar DÜfiÜNEL M Finansal yönetimin en önemli konular ndan biri de iflletmenin varl klar n hangi kaynaklar ile finanse edece idir. Finans yöneticisi bu aflamada bilançonun sa taraf ndaki kaynaklarla SORU ilgilenecektir. Bu bölümde, yer alan yabanc kaynak ile öz kayna n hangi kaynaklardan elde edilebilece i, maliyeti, riski ve bilanço içindeki oranlar üzerinde D KKAT duracakt r. Ayr ca iflletmenin nas l bir kâr da tma (temettü) politikas izleyece ini de erlendirecektir. Tüm bu bilgiler iflletmenin iyi bir finansman plan yapmas n sa layacakt r. Finanslama karar nda iflletme yöneticilerinin daha az risk ve daha fazla getiri (veya daha az maliyet) ilkesine göre hareket edece i varsay l r. Genel olarak yabanc kayna n iflletme için daha az maliyetli oldu unu, buna karfl l k daha fazla risk tafl d n unutmamak gerekmektedir. Özkayna n ise daha yüksek bir maliyet (f rsat maliyeti) olmas na ra men daha düflük bir riski vard r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K SIRA TS ZDE A P DÜfiÜNEL M TELEV ZYON SORU NTERNET D KKAT 3 flletmenin kredili SIRA K TS ZDE sat fl A Pve tahsilat ile ilgili kararlar niçin finansal yönetimi ilgilendirmektedir? Varl klar n Yönetimi ile lgili Kararlar Her iflletme, DÜfiÜNEL M TELEV ZYON varl klar n en etkin bir biçimde kullanmaya çal fl r. Etkin olarak kullanma, daha az riske girerek bu varl klardan daha fazla getiri elde etmek demektir. Finans yöneticilerinin SORU varl klar n çal flt r lmas nda çeflitli derecelerde sorumluluklar vard r. Genel olarak tipik bir imalat iflletmesinde iflletme varl klar n n hemen hemen yar s k sa vadeli varl klara yat r lm flt r. Bu nedenle dönen varl klar n NTERNET D KKAT yönetimine en az duran varl klar n yönetimi kadar önem verilmelidir. K sa vadede ayakta kalamayan iflletmelerin zaten uzun vadede var olmayacaklar n hat rda tutmak gerekir. SIRA Bu S ZDE aflamada da iflletme yöneticisinin amac yine beklenen getiriyi art r rken, risk azaltmakt r. flletmelerin ne miktarda nakit tutacaklar, hangi stok politikas n izleyecekleri, alacak yönetimi ile ilgili yaklafl mlar da finans yöneticisinin sorumluluklar aras ndad r. Daha fazla nakit, stok veya alacak bulundurmak iflletmenin riskini azalt rken getirisini de azaltmaktad r. Di er taraftan iflletmenin duran varl klar n n K T A Petkin olarak kullan lmas, makine ve stok park n n optimal büyüklüklerinin araflt r lmas gerekmektedir. Finansal yönetimin görevleri aras nda afla dakiler de bulunmaktad r. Bunlar yukar da anlat lan TELEV ZYON ilkeler dâhilinde yönetilecektir. Tahmin ve Planlama: Finans yöneticisi di er yöneticilerle ifl birli ine girerek planlar yapmal ve iflletmenin gelecekteki durumunu flekillendirmelidir. Koordinasyon ve Kontrol: Finans yöneticisi iflletmenin di er bölümleri ile koordinasyona NTERNET girerek faaliyetlerin iflletme amaçlar na ulaflmas n sa lamal d r. Di er taraftan finansal sonuçlar olan tümiflletme faaliyetleri kontrol edilmelidir. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P TELEV ZYON NTERNET 4

16 1. Ünite - Finansal Yönetime Girifl 7 Para ve Sermaye Piyasalar ile fl Birli ine Girmek: Finans yöneticisi para ve sermaye piyasalar hareketlerini takip etmeli ve bu piyasalardan iflletme amaçlar na uygun olarak yararlanmal d r. flletmenin Amac flletmeler, ortaklar ve yöneticilerinin d fl nda tedarikçileri, müflterileri ve sermaye sahipleri ile devletler gibi çeflitli ç kar gruplar n n kompozisyonundan oluflmaktad r. Her bir grup, iflletme faaliyetlerinin kendi ç kar do rultusunda hizmet vermesini istemektedir. Ancak do al olarak riske giren ve yönetim kurulunu ve CEO gibi üst yönetimi belirleyen en temel grup ortaklard r. Bu bölümde iflletme ortaklar n n beklentilerinin ne olmas gerekti i konusu üzerine tart fl lacakt r. Di er iflletme ve ekonomi derslerinde gördü ümüz gibi, bir iflletmenin çeflitli amaçlar vard r. Bunlardan bafll calar : Kâr maksimizasyonu, Büyümek, Süreklilik, flletme de erinin art r lmas d r. flletmenin Temel Amac Nedir? flletmenin amac ortaklar n servetini maksimum yapmakt r. Hisse senedinin de eri yükselince iflletmenin de de eri artacakt r. Bu amaçlardan acaba hangisi bir iflletmenin temel amac d r? Di er bir ifade ile hangi amaç, di er amaçlar da içinde bar nd rmaktad r? Tipik bir iflletme veya ekonomi kitab bir iflletmenin amac n n kâr oldu unu söylemektedir. Ancak genellikle bu kitaplarda kâr kavram n n nas l tan mland aç k de ildir. Di er bir anlat mla burada kastedilen kâr nedir ve bu kâr nas l hesap edilmifltir? Bu sorunun yan t genel olarak aç k de ildir. Ancak bir finans yöneticisi bu konuda daha objektif de erlendirme yapabilme kapasitesine sahiptir. Elde edilen kâr faaliyet kâr m d r yoksa faaliyet d fl kârlar da dikkate al nmal m d r? flletme elindeki gayrimenkulleri satarak veya bak m onar m ifllerini erteleyerek de kâr n art rabilir. Ayr ca elde edilen kâr karfl l nda ne kadar riske girildi i yan t da belli de ildir. Di er taraftan faaliyetlerden elde edilen tahsilat n zamanlamas konusu da kâr maksimizasyonu amac içinde aç k de ildir. Bilinmektedir ki yaln zca hisse senedi ihraç ederek ya da hazine bonosuna yat r m yaparak bu amaca ulaflmak mümkündür. Ancak o zaman hisse bafl na gelir düflecektir. Hisse bafl na gelir maksimizasyonu baz lar taraf ndan kâr maksimizasyonunun di er bir türü olarak de erlendirilirse de o yaln z bafl na gerçek bir amaç olmak için yetersizdir. Hisse bafl na gelir maksimizasyonu beklenen gelirlerin zamanlamas ve süresini dikkate almamaktad r. Di er bir ifade ile de iflik periyotlarda gelen nakit ak fllar - n n zaman de erini hesap etmemektedir. Hisse bafl na gelirin maksimizasyonu amac n n di er bir yetersizli i de riski de erlendirmemesidir. Baz yat r m projeleri baz lar na göre çok daha risklidir. Bazen de iflletmenin sermaye yap s nda bulunan borç miktar, iflletmenin finansman riskini yükseltmektedir. fiüphesiz ayn geliri sa layan iki yat r m projesinden riskli olana yat r m yap ld takdirde, iflletmenin de eri, risksiz projeye yat r m yap lmas durumuna göre daha düflük olacakt r. Di- er taraftan e er amaç yaln zca hisse bafl na gelirin maksimize edilmesi oldu u taktirde, iflletmeler hiçbir zaman hisse senedi sahiplerine temettü ödemeyecekler, kârlar iflletmede tutarak de erlendirmek isteyeceklerdir. Büyüme amac yaln z bafl na iflletmeye zarar verir. flas eden iflletmelerin birço- unun önceden plans z büyüdü ünü unutmayal m. Büyük risklere girilerek elde

17 8 Finansal Yönetim Hisse senedinin fiyat iflletme performans n gösteren bir endeks gibidir. flletmenin kârl l artar, büyür veya daha iyi yönetilmeye bafllarsa bu durum mutlaka iflletmenin hisse senedi fiyat n etkiler. edilen büyüme daha sonra iflletmeyi s k nt ya sokacakt r küresel krizi öncesi afl r büyüyen bankalar, kriz sonras nda yok olma sürecine girmifltir. Süreklilik amac ise çok önemli olmakla beraber, y llard r faaliyet gösterip de belirli bir kapasiteye eriflemeyen ve yat r mc lar için cazip olmayan iflletmeler acaba iyi bir örnek midir? Etraf m zda çok uzun y llard r hizmet veren ancak yat r mc lar na yeterli getiriyi sa layamayan birçok iflletme vard r. Netice itibari ile bir iflletmenin temel amac, iflletmenin mevcut hissedarlar n n servetlerini art rmakt r. Di er bir ifade ile iflletme de erini maksimize etmektedir. Günümüzde yat r mc lar daima flirketlere ortak olarak yat r m yapt klar nda hisse senetlerinin de erinin yükselmesini beklerler. Hissedar n serveti için en iyi gösterge hisse senedinin piyasa fiyat d r. Bu piyasa fiyat iflletmenin yat r m, finansman ve varl klar n yönetilmesine yönelik politikalar n n bir sonucu olarak oluflmaktad r. Bu nedenlerden dolay hisse bafl na geliri maksimize etmek, hisse senedinin piyasa fiyat n maksimize etmekle ayn fley de ildir. Genellikle hisse senedinin piyasa de eri flu faktörlerden etkilenmektedir: Hisse senedi bafl na flimdiki ve gelecekteki muhtemel gelirler, Bu gelirlerin riski, zamanlamas ve süresi, flletmenin temettü politikas, Hisse senedinin piyasa de erini etkileyen di er faktörler. Hissedarlar n memnun olmad bir iflletmenin piyasa de eri düflecektir. Çünkü memnun olmayan hissedarlar o senedi satacakt r. Sonuç itibari ile Kâr maksimizasyonu bazen iflletmeye zarar verebilir (örne in, bak m onar - m geciktirme, hazine bonosu almak için hisse senedi ç karmak, iflletme varl klar n satmak vb.). Riski ihmal eder. Beklenen getirilerin zamanlama ve süresini dikkate almaz. Temettü da tmamay teflvik eder. Hisse senedinin de erini art rma amac tüm bu faktörleri kapsar ve iflletmenin amac n daha iyi ve objektif olarak belirlemektedir. flletmenin amac ortaklar n servetini maksimum yapmakt r. Hisse senetlerinin cari fiyatlar maksimize edildi- inde ortaklar n da serveti maksimize edilecektir. DÜfiÜNEL M SORU D KKAT Kâr maksimizasyonu niçin iflletmenin temel amac olarak kabul edilmez? Sosyal Sorumluluk Sosyal sorumluluk DÜfiÜNEL Miflletmenin di er bir amac olup olmad üzerinde tart fl lan konulardan biridir. Bize göre iflçilere sa l kl ifl koflullar temin etmek, çevreye zarar vermemek ve SORU tüketicilerine sa l kl ürün satmak iflletmelerin ahlaki sorumlulu udur. Bu koflullar sa laman n iflletmeye bir maliyeti olacakt r. Çünkü bu koflullar sa lamayan iflletmeler, sosyal sorumlulu a önem veren iflletmeler karfl s nda bir D KKAT maliyet avantaj elde edecektir. Baz yazarlar iflletmeler aras nda eflitli i sa lamak için, topluma ve çevreye yönelik faaliyetleri iste e ba l de il de zorunlu hale getirilmesi gerekti ini öne sürmektedir. Dünyan n en zengin kiflilerinden biri ve Microsoft firmas n n kurucusu olan Bill Gates tüm servetini bir vak fta toplayarak hay r ifllerine önem vermeye bafllam flt r. Onun bu davran fl toplumda son derecede olumlu karfl lanm fl ve iflletmesinin imaj na çok önemli bir katk sa lam flt r. Bugün çevreye büyük zararlar veren petrol flirketlerinin sosyal sorumluluk projelerinde ön s ralarda olmas da bir tesadüf de ildir. 20. Yüzy l n en çok nefret edilen ifl adam olan petrol kral John Rockfeller karfl laflt siyasal ve sosyal bask lar K T A P sonucun- AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P 5 TELEV ZYON TELEV ZYON NTERNET NTERNET

18 1. Ünite - Finansal Yönetime Girifl 9 da Chicago Üniversitesini kurmufl ve yapt yard mlar ile yo un halkla iliflkiler çal flmalar yla toplumla olan problemlerini onarmaya çal flm flt r. Toplumlar her zaman iflletmelerin ifl ahlak na uygun olarak çal flmalar n beklemektedir. Ancak ifl dünyas nda ne yaz k ki etik d fl davran fl ile ifl dünyas n n manevralar n aç k bir flekilde ay rmak da her zaman kolay de ildir. Üretim tesislerini ucuz iflgücü nedeni ile Çin e tafl yan bir ifladam afl r kârlar peflinde koflarak mensup oldu u topluma hizmet vermekten kaç nmakta m d r? Yoksa rekabet mücadelesinde ayakta kalmaya çal flmakta m d r? Bu tür sorular n yan t n vermek zordur. Sonuç olarak birçok bilim adam sosyal sorumluluk amac n n servet maksimizasyonu amac n ortadan kald rmad n düflünmektedir. Yönetici Hissedar liflkileri Modern iflletmelerde yönetim fonksiyonu ile hissedar fonksiyonu birbirlerinden tamamen ayr lm flt r. Yöneticiler profesyonel bir flekilde iflletmeyi yönetirken hissedarlar bir taraftan hisse senedi fiyatlar n n artmas durumunda sermaye kazanc sa larken, di er taraftan kârdan pay alabilmektedirler. Hissedarlar n iflletme büyümesi sonucunda, yönetimden uzaklaflmalar ve iflletme yönetimini profesyonel yöneticilere b rakmalar ile zaman zaman bu yöneticilerin kendi ç karlar n iflletmenin ç karlar na tercih edip etmeyece i sorusunu akla getirmektedir. Bu konu finansal yönetimde Vekâlet Teorisi ad alt nda tart fl lmaktad r. Vekâlet Teorisi Vekâlet Teorisi Jansen and Meckling taraf nda 1976 y l nda ortaya konulmufl olup hissedarlar ile yöneticiler aras ndaki iliflkileri aç klamaktad r. Teoriye göre yöneticiler iflletmenin birer vekili olarak kabul edilmektedir. Vekil bir baflkas ad na onun verdi i yetki ile çal flan kimsedir. Vekâlet teorisi, yöneticilerin bir vekil gibi hissedarlar n ad na hareket ederken, hissedarlar ile ç karlar n n zaman zaman çak flt - n öne sürmektedir. Hissedarlar n temel yaklafl m, yöneticilerin kendi menfaatlerini korumas n beklemesi, di er bir ifade ile iflletme de erini maksimize etmesi yönündedir. Buna göre, hissedarlar n bak fl aç s na göre, temsilcilerin temel görevi hissedarlar n zenginli ini maksimize etmektir ya da iflletmenin hisse senetlerinin fiyatlar n n art r lmas d r. Ancak do al olarak iflletme yöneticileri de kendi ç karlar peflinde koflmakta ve daha yüksek maafl ve ikramiyeler arzu etmektedir. Burada sorulmas gereken temel soru, hissedarlar n yöneticileri nas l denetleyece i ve onlar hissedarlar n ç karlar do rultusunda nas l çal flt r laca d r. Hissedarlar yöneticileri denetlemek için baz maliyetlere katlan rlar. Bu maliyetler hem yöneticilerin denetimini hem de teflvikini içermektedir. Vekâlet teorisi bu maliyetlere vekâlet maliyeti ismini vermifltir. E er hissedarlar yöneticileri hiçbir maliyet olmadan denetleyebilseydi hiçbir sorun ç kmayacakt. Bu durum ancak yöneticilerin yüzde yüz ortak oldu u flirketler için sözkonusudur. Ancak günümüzde sermaye flirketlerinde bu durum söz konusu de ildir. Bu tür kurulufllarda denetleme ve izleme ücretsiz de ildir ve her bir karar n tamamen denetimi imkâns zd r. Baz yazarlar, e er yönetime elde edece i baflar lar karfl s nda ortak olma hakk, ikramiye veya teflvik verildi i takdirde yönetim ile hissedarlar n ç karlar birbirine yaklaflaca için, yöneticilerin temsil faaliyetlerini daha iyi yapabilece ini ortaya koymufllard r. Böylece iflletmeye ortak olan yönetici, hissedarlar n ç karlar n daha iyi izleyecektir. Di er taraftan yönetimin, hissedarlar taraf ndan etkin bir biçimde denetlenmesi de iflletmenin amaçlar na ulaflmas aç s ndan çok önemlidir. Yine baz yazarlar iflletmenin hisse senetlerinin piyasa fiyat n n asl nda yönetimi de erlendi- Vekâlet maliyeti denetim, teflvik, bonus ve hisse senedi opsiyonu gibi maliyetleri içermektedir.

19 10 Finansal Yönetim DÜfiÜNEL M SORU D KKAT 6 ren en iyi gösterge oldu unu belirtmektedir. yi bir flekilde yönetilen iflletmelerin hisse senedi piyasa fiyatlar yüksek olacakt r. Ayr ca iflletmesini iyi bir biçimde yöneten yöneticilere ifl piyasalar nda yüksek teklifler gelmektedir. flletmesinde baflar l bir yönetici, daha iyi bir ücretle baflka bir ifl bulacakt r. Bu nedenle yöneticiler için oluflan ifl piyasas, yöneticileri en iyi bir flekilde denetleyen ve de erlendiren bir mekanizmad r. flletmeler mutlaka yöneticilere kararlar nda büyük esneklikler tan mal d r. Bu da baz kararlar n hissedarlar n en iyi ç karlar do rultusunda olmayabilece i olas l n ortaya ç kartmaktad r. Zaman zaman motivasyonlar n yitiren yöneticiler, iflletmenin yaln zca mevcut durumu korumas için çaba gösterirler. Yönetimin ç - karlar n kendi ç karlar do rultusuna getirebilmek için, onlar daha iyi denetleyebilecekleri veya iflten ç kartma ile tehdit edebilecekleri gibi, yöneticilere baz teflvikler ve ikramiyeler de verebilirler. Hisse senedi al m opsiyonlar buna en iyi örnektir. Bu opsiyonlar genellikle üst düzey yöneticilere verilmekte ve belirli bir fiyattan belli bir say daki hisse say s n belirli bir tarihte sat n alma hakk n ifade etmektedir. Bu yöntemle bu yöneticiler iflletmenin de erini maksimize edecek kararlar almalar için teflvik edilmektedirler. Örne in hisse senedi fiyat bugün itibari ile T10 olan bir iflletme yöneticilerine önümüzdeki üç y l boyunca iflletmenin yüz bin hisse senedini T10 den sat n alma opsiyonunu verebilirler. E er yönetici becerisi ile flirketin hisse senedi fiyat n T15 e ç kartabilirse yönetici iflletmeden T10 a sat n alaca yüz bin hisse senedini piyasada T15 e satarak befl yüz bin Türk Liras bonus elde edecektir y l nda ABD de NASDAQ borsas ndaki teknoloji hisselerinin fiyatlar ortalama %80-90 artt nda yöneticiler bu opsiyonlar kullanarak milyonlarca dolar para kazanm fllard. Ancak 2001 y l nda ABD piyasalar bir dizi mali skandalla karfl karfl ya gelmifltir. Enrol ile bafllayan bu süreç, WorldCom, Artur Andersen, Adelphia ve Xerox gibi iflletmelerde bir dizi muhasebe yolsuzlu u yap ld n n ortaya ç kmas ile ABD ve dünya mali piyasalar n sarsm flt r. Yap lan incelemelerde iflletme yöneticilerinin iflletme de erini art rmak için iflletmelerin finansal tablolar - n bilinçli olarak manipüle ettikleri, iflletme kârlar n yapay bir flekilde art rd klar ortaya ç km flt r. Bu suretle, hisse senedi fiyatlar n piyasaya yanl fl bilgiler vererek yükseltmeleri sonucu, yöneticilerin de opsiyonlardan alacaklar para yükselmiflti. Bu skandallar n ortaya ç kmas ile geliflmifl ülkelerde finansal piyasalar düzenleyen kurulufllar, bir dizi reform yapmak zorunda kalm flt r. Vekâlet teorisine SIRA göre S ZDEhissedarlar n katlanmak zorunda oldu u vekâlet maliyetleri nelerdir? Kurumsal Yönetiflim Günümüzde DÜfiÜNEL M hissedar yönetici iliflkilerinin daha sa l kl iflleyebilmesi ve iflletmenin verdi i kararlardan ortaklar n, hükümetlerin ve finansal piyasalar n kolayca haberdar olabilmesi SORU ve iflletmelerin kararlar nda etik standartlar na uygun kararlar verebilmesi için son y llarda kurumsal yönetiflim olarak adland r lan kurallar iflletmelerde uygulanmaya bafllam flt r. Bir süredir geliflmifl ülkelerde daha fazla uygulan lan D KKAT bu ilkeler, uzun bir süre ülkemizde gönüllülük esas na ba l olarak uyguland ktan sonra, 2011 tarihinden sonra zorunlu olarak MKB 30 endeksinde yer alan iflletmelere SIRA uygulanmaya S ZDE bafllanm flt r. Bu uygulaman n yak n bir zamanda tüm MKB flirketleri için geniflletilece i beklenmektedir. Kurumsal yönetiflim ilkeleri, bir flirketin yönetim ve denetim yaklafl m n etkileyen bir dizi süreç, politika, yasa ve kurumdan oluflmaktad r. Kurumsal yönetiflim AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON

20 1. Ünite - Finansal Yönetime Girifl 11 ilkeleri böylece flirketlerin hesap verebilirli ini art rarak hissedar-yönetici iliflkilerinde ortaya ç kabilecek sorunlar azaltabilecektir. fiirket yönetiflim ilkeleri fleffafl k, adil olma, hesap verilebilirlik ve sorumluluk ana bafll klar ndan oluflmaktad r. fiirket yönetiflim ilkelerini uygulayan iflletmeler, iflletmenin kreditör, müflteri ve tedarikçi olarak bilinen d fl ç kar gruplar ile daha sa l kl iliflkiler kurabilecekleri gibi iflçiler ile yöneticiler aras nda olan iliflkilerini gelifltirebilecektir krizinde özellikle büyük bankalar ile finansal kurumlar n fleffaf olmayan uygulamalar topluma çok ciddi zararlar vermifltir. Lehman Brothers, AIG ve Citi Group bankalar büyük zararlar aç klarken, banka yöneticilerinin büyük paralar almas, toplumda büyük bir tepki ile karfl lanm flt r. Özellikle 2011 den itibaren baflta ABD olmak üzere birçok ülkede büyük flirketlerin uygulamalar na karfl, halk n sokaklara ç karak tepki göstermesi, önümüzdeki y llarda flirket yönetiflim ilkeleri konusunda bütün ülkelerde önemli ad mlar n at laca n bize göstermektedir. Kurumsal güvenin temelini oluflturan kurumsal yönetiflim giderek daha fazla flirkette yayg nlaflmakta ve kurumsal kültür ögeleri aras ndaki yerini almaktad r. Finansal Yönetimin Örgüt çindeki Yeri Her iflletme, uygun bir kalite ve maliyette bir mal veya hizmet üretir, bu ürününü en iyi fiyatla satmaya çal fl r. Bu faaliyetini insan kaynaklar n en etkin bir flekilde yürütürken, finans bölümleri vas tas ile raporlama, finanslama ve yat r m faaliyetini yerine getirecektir. Hemen hemen her iflletmenin bu kapsamda ana bölümleri vard r. fiekil 1.1 de finansal yönetim fonksiyonunun örgüt flemas içindeki rolü verilmifltir. fiekilde görülece i gibi, finansman ya da finansal yönetim bölümü ço unlukla genel müdüre veya CEO ya ba l bir genel müdür yard mc s taraf ndan yönetilmektedir. Finansal yönetim fonksiyonu örgütün di er fonksiyonlar ile do rudan iliflkilidir. Haz rlayaca mali tablolar ile onlar n performanslar n de erlendirirken, tüm üretim, pazarlama ve insan kaynaklar ile ilgili kararlar n iflletme de eri ve riskine etkilerini de erlendirir. Genel Müdür Yard mc s (Üretim) Finansal fller - Sermaye Bütçelemesi - Nakit Yönetimi - Temettü Da t m - Finansal Analiz/Planlama - Emekli Fon Yönetimi - Sigorta/Risk Yönetimi - Vergi Analizi/Planlama Genel Müdür Yard mc s (Finansman) Yönetim Kurulu Baflkan (Genel Müdür-CEO) Genel Müdür Yard mc s (Pazarlama) Denetim - Maliyet Muhasebesi - Maliyet Yönetimi - Bilgi fllem - Yevmiye Hesaplar - Devlete Rapor Verme - ç Denetim - Finansal Tablolar Haz rlanmas - Bütçe Haz rlanmas - Tahminlerin Haz rlanmas Genel Müdür Yard mc s ( nsan Kaynaklar ) fiekil 1.1 Finansal Yönetim Fonksiyonunun flletme Örgütü çindeki Yeri Kaynak: VAN H. J., ve WACHOWICZ J. M. (2001). Fundamentals of Financial Management, Prentice Hall, 11th Ed. s. 7.