Transkript

1 hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi 2006/2 Sayý 95 Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleðinde Etik Ýsterler Cengizhan ÝPBÜKER 1, Çiðdem GÖKSEL 2, Rasim DENÝZ 3 Özet Son yýllarda, iþ ve meslek alanlarýnda etik beklentiler giderek önem kazanmýþtýr. Çalýþanlar, iþverenler ve müþteriler, her meslek grubu için etik kurallar ve gereklerin bilincinde olan ve ona uygun davranan kiþileri aramaktadýrlar.. Etik kodlar olarak da adlandýrýlan mesleki davranýþ ilkeleri, bir mesleðin ve toplumun üyeleri arasýndaki inandýrýcýlýðýn aracýdýr ve ortak deðerlere ve özgöreve sahip üyeler arasýnda aidiyet duygusunu arttýrýr, toplumsal görev bilincini canlý tutar. Mesleki davranýþ ilkelerinin belirlenmesindeki temel amaç, o mesleðin insanlara daha iyi hizmet etmesi için kýlavuzluk görevini saðlamak olmalýdýr. Her mühendislik disiplini, genel mühendislik etik kurallarýný benimsemeli ve bu kurallara ters düþmemek kaydý ile kendi disiplinine öz kurallar üretebilmelidir. Etik kurallarýn izleyicisi de, diðer ülkelerde olduðu gibi mühendis odalarý olmalýdýr. Bu çalýþmada Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði mesleðinin etik isterleri irdelenmiþtir. Bu etik isterlerden yola çýkýlarak, HKMO nun, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði mesleðinin etik kodlarýnýn yayýnlanmasý, benimsenip uygulamaya yasal olarak koyulmasý için giriþimlerde bulunmasý önerilmektedir. Anahtar Sözcükler Meslek Etiði, Mühendislik Etiði, Etik Kodlar Abstract Ethical Requirements in Geodesy and Photogrammetry Engineering Profession In recent years, ethical requirements have gained more and more importance in the field of business and profession. In any profession, the concerned parties such as employers, employees and clients are in search for people who are aware of basic ethical principles and requirements in relation to their own professions. The principles of professional behaviour also called as code of ethics, are plausibility tools among the members of that profession, and also keep the consciousness vigorous for the task and the responsibilities to the public. The ethical codes strengthen the sense of belonging to a professional society amongst members who posses and uphold the same values and mission. The main objective in determining the principals of professional behaviour is to provide a guide for a highquality service to people. Every engineering discipline has adhere to ethical rules of general engineering and should be able to produce codes of ethics of their own. The chambers of engineers have to undertake the practice of legal tasks and the inspections of whether these codes are conducted properly, as is the case in many countries. This study examines the ethical requirements in the profession of Geodesy and Photogrammetry Engineering. Hence authors suggest a series of draft code of ethics for geodesy and photogrammetry engineers. In addition it is suggested that the Chamber of Survey and Cadastre Engineers should pioneer the role of scrutinizing and thus improving those draft codes for the professional community. Key words Professional Ethics, Engineering Ethics, Code of Ethics 1. Giriþ Ýçinde yaþadýðýmýz çaðda etik deðerler, geliþmiþ çaðdaþ toplumlarýn en ön planda tuttuklarý temel nitelikler olarak belirginleþmektedir. Bu nitelikler; salt araç-gereç kullanýmýnýn ötesinde aklýn bilgiye dayalý kullanýmý, bilgiye yeni bilgiler ekleme, öngörüde bulunma, geleceði hesaba katma, sonuçlar hakkýnda kestirimlerde bulunma, yaratýcýlýk, evrensel olaný önemseme, hesap verebilirlik, sorumluluk, bilinçlilik ve farkýnda oluþ, eleþtiri yapma ve eleþtiri sunma olarak sýralanabilir. Bunlar ayný zamanda aklýn çaðdaþ kullanýmý yoluyla bilgiyi ve teknolojiyi üreten toplumlarda öne çýkan çaðdaþ etik deðerlerdir. Teknolojinin yönlendirdiði çaðýmýzda, yukarýda anýlan nitelikleri taþýyan, mühendisliðin sadece teknik boyutu ile deðil toplumsal sorumluluðu hakkýnda da bilgili, çevresini ve iliþkilerini özgür düþünce ile irdeleyebilen, eylemlerde bulunabilen, tek yönlü kaygýlara dayalý yarar hesapçýlýðýnýn yýkýcý etki ve sonuçlarýný eleþtirel bir açýdan deðerlendirebilen ve evrensel bir Dünya etiðinin geliþmesine katkýda bulunabilen mühendislere gereksinim duyulmaktadýr.. Bu baðlamda, toplumsal yaþamýn ahlaksal pratiðine yönelik bir gereklilik öðretisi, insanlarýn ortak deðerleri koruyarak kolektif çalýþma ve yaþama iliþkilerini düzenlemeye yönelik etik davranýþ standartlarý önem kazanmaktadýr (PIEPER 1999). Pek çok iþ ve meslek topluluðu, özellikle kendi durumlarý için geçerli olan deðerleri, yukarýda ifade edilen her dereceden deðerden özelleþtirerek, mesleki etik kurallarý ný hazýrlamýþlardýr. Bazý mesleklerde, özellikle týpta, kurallar öyle ayrýntýlý hale gelmiþtir ki neredeyse yasanýn yerini almýþtýr. Ancak genel yol gösterici ilkeleri veren bir etik kurallar sistemi, yasalar gibi ayrýntý içermeyen ve fakat yasalarýn izin vereceðinden daha fazla yoruma açýk bir stratejidir. Bu kurallar belli bir tarihsel uygulamalardan çýkar ve uygulamalardaki deðiþikliklere göre deðiþebilirler. Günümüzde bir meslek grubunun etik ilkeleri; kabul 1 Doç. Dr., buker@itu.edu.tr, 2 Y.Doç.Dr., goksel@itu.edu.tr, 3 Prof.Dr., denizr@itu.edu.tr; ÝTÜ Ýnþaat Fak. Jeodezi ve Fotogrametri Müh.Böl., Maslak, Ýstanbul -45-

2 Ýpbüker C., Göksel Ç., Deniz R., Reodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleðinde Etik Ýsterler hkm 2006/2 Sayý 95 edilmiþ veya edilebilir davranýþlarý belirlemek, uygulamanýn standartlarýný yükseltmek, özeleþtiri ortamýný yaratmak, mesleki davranýþ ve sorumluluklar için bir çerçeve oluþturmak amacýyla bir mesleki kimlik aracý, bir mesleki olgunluk standardý olarak algýlanýrlar ve meslektaþlar arasýnda birleþtirici bir harç, topluma verilen söz olarak da önem taþýr. Etik ilkeler, bir mesleðin ve toplumun üyeleri arasýndaki inandýrýcýlýðýn aracýdýr ve ortak deðerlere sahip üyeler arasýnda aidiyet duygusunu arttýrýr, topluma özgöreve karþý görevlerinin olduðu bilincini canlý tutar. Bu çalýþmada, genel mühendislik etiði ilkeleri çerçevesinde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði mesleðinin kendi öz uygulama alanýna iliþkin etik isterleri irdelenmekte ve mesleki kamuoyu önünde tartýþmaya açýlmasý amaçlanmaktadýr. Bu isterler doðrultusunda geliþtirilecek etik ilkeler, Jeodezi ve Fotogrametri mühendislerinin etik kodlarýný oluþturacaktýr. Bu ilkelerin uygulatýcýsý ve denetleyicisi yasal olarak mühendis odalarýdýr. Dolayýsýyla haritacýlýk sektörü için bu görev Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasýnýn sorumluluðundadýr. 2. Meslek Etiði Bir uðraþýn, meslek olarak sayýlabilmesi için taþýmasý gereken özellikler aþaðýdaki þekilde özetlenebilir: Meslekler, genellikle insanlarýn toplumca deðer verilen hedeflere, yararlara ve hizmetlere ulaþmalarýna olanak saðlar. Bir meslek dalý toplumun kaçýnýlmaz olan bir gereksinimini karþýlar (AYDIN 2002). Mesleklerin, mesleki faaliyetleri yöneten gizli veya açýk yeterlik ve davranýþ standartlarý vardýr (BAYLES 1988). Bu anlamda meslek, kiþinin salt kendi yararý için deðil ayný zamanda baþkalarýnýn yararý için de yaptýðý bir uðraþtýr. Meslek elemanlarý, bir mesleðe kabul edilmeden önce, resmi ve resmi olmayan uzun bir eðitimden geçerler. Sistemli bir eðitimle kazandýrýlan özel bilgi ve becerilerle donatýlmýþ olan meslek elemaný, toplum tarafýndan uzman olarak görülür ve o hizmette kiþiye tam bir güven duyulur (AYDIN 2002). Meslek dallarý, araþtýrma ve deneylerle, mesleki deneyimlerle geliþtirilir ve zamanla kendilerine özgü tekniklere sahip olurlar. Meslektaþlar tarafýndan kuþaktan kuþaða aktarýlan bu mesleki birikim süreç içerisinde yeni tekniklerin keþfedilmesine de olanak saðlar (AYDIN 2002). Mesleklerin, meslek standartlarýna uyulmasýný garantileyen yönetim birimleri vardýr. Bunlar meslek odalarý, mesleki birlikler, dernekler vb. kurumlar þeklinde organize olurlar. Meslekler kariyerdir ve iþtir. Mesleki rolleri üstlenen insanlar, yaptýklarý iþlerden para kazanýrlar ve kariyerleri kendilerine saygý duyulmasýný saðlar. Meslek elemanlarý yaþamlarýný, mesleklerinden elde ettikleri yasal maddi kazanç ile sürdürürler (RESNIK 2004, AYDIN 2002). Meslek elemanlarýnýn topluma saðlayacaklarý yararlara ve hizmetlere iliþkin olarak ayrýcalýklarý vardýr. Halk, onlarýn bu hizmetleri toplumsal sorumlulukla ve etiðe uygun bir biçimde sunacaklarýna inanýr. Meslek elemanlarý, kendi uzmanlýk alanlarý içinde entellektüel otoriteler olarak görülürler (BAYLES 1988). Meslek elemanlarýnýn, kendi konularý üzerinde özel bir bilgiye, yargýya ve uzmanlýða sahip olduklarý düþünülür (RESNIK 2004). Ayný mesleði çok sayýda kiþinin yapmasý, bu kiþilerin bir araya gelmeleri ve bir meslek birliði etrafýnda toplanmalarý olgusunu gerektirir. Bu þekilde bir birlik ve dayanýþma, hem mesleðin saygýnlýðýnýn yükseltilmesi hem de topluma daha iyi hizmet sunulmasý hedefine yöneliktir (AYDIN 2002). Meslek Odalarý böyle bir özgörevi taþýrlar. Bir meslek birliðinin temel kaygýsý, mesleði geliþtirmek, üyeleri arasýnda birlik ve beraberliði saðlamak, onlarý ayný ilke ve deðerler etrafýnda toplamak, meslek grubunu toplum için onurlu ve saygýn bir konuma getirmek ve sonuçta herkes için yararlý bir meslek ortamý saðlamaktýr (AYDIN 2002). Mesleki etik kodlar, evrensel etik ilkelerin özel olarak bir mesleðin uygulama alanýndaki hizmetlerle sýnýrlý olarak düzenlendiði yazýlý dizgelerdir. Kaynaðý evrensel etik deðerlere dayalý olmasý nedeniyle, mesleki etik kodlarýn en önemli özelliðinden biri, dünyanýn neresinde olursa olsun, ayný meslekte çalýþan bireylerin bu davranýþ kurallarýna uygun davranmalarýnýn gerekli olmasýdýr (AYDIN 2002, KUÇURADÝ 1988). Etik sorumluluklar, etik kurallar etrafýnda örgütlü, kurumsal bir yapýyý gerektirir. Uluslararasý meslek örgütleri, bazý ulusal birlikler, evrensel mesleki etik deðerler çerçevesinde kendi mesleki etik kodlarýný uzun yýllar önce yayýnlamýþlardýr. Kendini topluma bir meslek grubu olarak kabul ettirerek ortaya çýkan her grup, öncelikli olarak mesleki etik kodlarýný meslektaþlarýna ve kamuoyuna açýklamaktadýr (BÝLGÝ ve ÝPBÜKER 2005). 3. Mühendislik Etiði Ýlkeleri Tarihsel geliþim içinde, ilk mühendislik etiði ilkeleri 1900 lü yýllarýn baþýnda ABD lerinde ve 1947 yýlýnda Almanya da benimsenmiþtir. Dünya Mühendisler Birliði, Mühendislik Etiði Ýlkeleri ni 1977 yýlýnda kabul etmiþtir (DENÝZ vd. 2005). Burada Temel Ýlkeler ; Mühendisler, mühendislik mesleðinin doðruluðunu, onurunu ve deðerini I- Ýnsanlýðýn refahýnýn artmasý için kendi bilgi ve becerilerini kullanarak, II- Dürüst ve tarafsýz olarak halka, kendi iþverenlerine ve müþterilerine sadakatle hizmet ederek, III- Mühendislik mesleðinin yeteneðini ve saygýnlýðýný arttýrmaya çabalayarak, IV- Kendi disiplinlerinin mesleki ve teknik birliðini destekleyerek, yüceltir ve geliþtirirler biçiminde belirlenmiþtir. Bu ilkelerin bir kýsmý mühendislik yemininde de yer almaktadýr. Bu metin HKMO nýn muhendislik etigi ilkeleri.php adresinde de mevcuttur. Anýlan web sayfasýnda Dünya Mühendisler Birliði nin yayýnladýðý -46-

3 hkm 2006/2 Sayý 95 Ýpbüker C., Göksel Ç., Deniz R., Reodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleðinde Etik Ýsterler temel kurallar aþaðýdaki þekilde özetlenmiþtir; 1. Mühendisler, mesleki görevlerini yerine getirirken toplumun güvenliðini, saðlýðýný ve rahatýný en önde tutacaktýr 2. Mühendisler, sadece yetkili olduklarý alanlarda hizmet vereceklerdir. 3. Mühendisler, sadece objektif ve gerçekçi raporlar düzenleyeceklerdir. 4. Mühendisler, mesleki konularda iþveren veya müþteri için güvenilir vekil veya yeddi emin olarak davranacaklar ve menfaat çatýþmalarýndan kaçýnacaklardýr. 5. Mühendisler mesleki itibarlarýný hizmetlerinin liyakatine göre tesis edecekler ve diðer meslektaþlarýyla haksýz rekabete girmeyeceklerdir. 6. Mühendisler, meslek doðruluðunu, onurunu ve deðerini yüceltmek ve ge1iþtirmek için çalýþacaklardýr. 7. Mühendisler, mesleki ge1iþmelerini kendi kariyerleriyle devam ettirecekler ve kendi kontrolleri altýndaki mühendislerin mesleki ge1iþme1eri için olanaklar saðlayacaklardýr. TMMOB, Nisan 2003 tarihinde, Ülkemizdeki mühendisler için Mesleki Davranýþ Ýlkeleri ni yayýmlamýþtýr. Bu ilkeler, Dünya Mühendisler Birliðinin düzenlemesinden farklý olarak, 1- Topluma karþý sorumluluklar, 2- Doðaya ve çevreye karþý sorumluluklar, 3- Ýþverene ve müþteriye karþý sorumluluklar, 4- Mesleðe ve meslektaþlara karþý sorumluluklar, 5- Kendilerine karþý sorumluluklar, baþlýklarý altýnda düzenlenmiþtir (TMMOB 2003). 4. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleði ve Etik Ýsterleri Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri; tüm jeodezik ölçme iþlemleri ve modellenmeleri, yersel ve uzay teknikleri ile kazanýlmýþ mekansal verinin kartografik sunumu ve görselleþtirilmesi, kadastro, arazi yönetimi ve deðerlemesi, araç yönlendirme, konum belirleme ve bilgi sistemlerine, fotogrametrik ve uzaktan algýlama görüntülerine iliþkin projelerin geliþtirilmesi ve yönetimi faaliyetlerini yürütürler. Bir Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, topluma, vatandaþlara, müþterilerine ve meslektaþlarýna, mekansal bilgilerin doðru ve güvenilir bir biçimde elde edilmesine, sunumuna, kullanýlmasýna ve arazinin daha iyi yönetimine en yüksek katký saðlayarak, onun barýþcýl ve yasal kullanýmýný koruyarak hizmet eder. Yukarýdaki alanlarda katkýda bulunmak için, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin toplumsal sorumluluðu özel yükümlülüklerini gerektirir. Arazi sýnýrlarýnýn belirlenmesi ve aplikasyon çalýþmalarý özellikle önemlidir. Arazi sýnýrlarýnýn doðru ölçülmesi ve aplikasyonu, ülke kadastro sisteminin kurulmasý ve devam ettirilmesi için zorunludur. Jeodezi ve Fotogrametri mühendisi, jeodezik altyapýyý ve kadastral yapýyý her zaman korur. Bu toplumsal ilgi, Jeodezi ve Fotogrametri mühendisinin herhangi bir vatandaþa veya müþterisine olan ilgiden daha fazla olmalýdýr ve mesleki olarak kendi görevlerini kayýrmasýz, etkilenmeden, görevinin gereðince yerine getirmesi gerekir Kiþisel Sorumluluk Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, mesleðe katkýlarý yoluyla topluma en yüksek seviyede hizmeti saðlamak için kendi meslektaþlarý, stajyerleri, teknik elemanlarý ve çalýþanlarýna yardým etmekle görevlidir. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin, öðrencilerin, stajyerlerin ve teknik elemanlarýn sanatta, uygulamada, etikte ve meslekte teorik ve pratik olarak eðitilmelerini güvence altýna almak için bir özel yükümlülüðü de vardýr Mesleki Sorumluluk 4.3. Mesleki Gizlilik Jeodezi ve Fotogrametri Mühendislerinin, vatandaþlarýn veya müþterilerinin sýrlarýný saklama ve onlarýn durumlarý konusunda elde edebilecekleri bilgileri ayrýcalýklý olarak dikkate alma görevleri vardýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi; mesleki bir uygunsuzluðun meydana gelmesinden de kaçýnmalýdýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi; Mesleki görevlerini baðýmsýz ve objektif olarak yapmasýný önleyebilecek olan herhangi bir çýkar çatýþmasýný, yakýn iliþki veya önceki iliþkileri müþterilerine açýklamalýdýr. Eðer müþteri kabul ederse, bu iþi kabul etmeli veya devam ettirmelidir. Birbiriyle çýkar çatýþmasýnda olan müþterileri için çalýþýrken, birlikte temsil etme sonuçlarýný tam olarak her birine açýklamalýdýr. Eðer tüm müþteriler kabul ederse ve görevini baðýmsýz ve objektif olarak yapabileceðinden eminse iþi kabul etmeli veya iþe devam etmelidir. Eðer herhangi bir çýkar çatýþmasý, yakýn iliþki veya önceki iliþkiler, mesleki görevlerin baðýmsýz ve objektif olarak gerçekleþtirilmesini engellerse, bir baþka Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisini müþterisine önermelidir. Müþterilerle herhangi bir aþýrý ücret anlaþmazlýðýný iyi niyetle çözme giriþiminde bulunmalýdýr. Mühendis, yapýlan tüm harcamalarý tanýmlamalý ve deðerlendirmeye esas olan kanýtlarýn bir kopyasýný müþteriye vermelidir. Anlaþmazlýklarýn çözülemediði durumlarda, Mühendis þikayet hakkýný veya Meslek Odasýnýn arabuluculuðunu müþteriye saðlama durumundadýr. Herhangi bir resmi kurumu veya memuru uygunsuz þekilde etkilememeli veya onlarýn uygunsuzluk yapabileceklerini ifade veya ima etmemelidir. Mesleðin veya diðer meslektaþlarýnýn haksýz eleþtirilmesini reddetmeli, kendi onurunu koruduðu gibi mesleðin onurunu korumalýdýr. Güvenilmez herhangi bir kiþi veya giriþimle mesleki anlamda adýnýn iliþkilendirilmesine izin vermemelidir. -47-

4 Ýpbüker C., Göksel Ç., Deniz R., Reodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleðinde Etik Ýsterler hkm 2006/2 Sayý 95 Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri, Bir iþin bitirilmesi veya bir görevin tamamlanmasý esnasýnda veya sonrasýnda müþterilerinin durumlarýyla ilgili sýrlarýný saklamalýdýr. Konuya iliþkin olarak stajyer ve çalýþanlarýn davranýþlarýndan da sorumlu olacaklarýndan, eleman seçimine ve bu elemanlarýn eðitimine özen göstermelidir Mesleki olarak Doðru Karar Verme Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, vatandaþlarýn veya müþterilerinin gýyabýnda yansýz, baðýmsýz mesleki kararlar vermekle görevlidir ve bunu onlara tam olarak göstermelidir. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, Ýþverenlerden, yöneticilerden, memurlardan veya kendi organizasyonundaki diðer amirlerden, doðruluðunu, baðýmsýzlýðýný veya nesnelliðini tehlikeye sokacak doðrultuda gelen talimatlarý reddetmelidir. Herhangi bir yanlýþ anlaþýlmayý ortadan kaldýrmak için, organizasyon ile Mühendis arasýnda bir yazýlý anlaþma yapýlmalýdýr. Anlaþma; iliþkiyi ve Mühendisin uzmanlýk konularýnda etkinlik ve kararlarýnda baðýmsýz olduðuna izin verildiðini tanýmlamalýdýr. Bir þirket kurulurken, þirkette görevlerini yerine getirirken, herhangi bir yönetici, memur veya hissedarýn Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin baðýmsýzlýðýný etkileyemeyeceði güvence altýna alýnmalýdýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri, kabul görecek uygun bir sürede bitiremeyeceði, kendi becerilerinin üstünde olan veya mesleki anlamda kendi uzmanlýðýný ilgilendirmeyen görevleri kabul etmemelidir. Ýþverenin, Mühendisin kapasitesinin tam olarak farkýnda olmasý koþuluyla, yeteneðini ve deneyimini arttýracaðýna güven duyduðunda, görevin müþterisine aþýrý zaman ve para kaybýna mal olmayacaðý durumlarda, tam olarak yeterli olmadýðý bir alanda da görev kabul etmesini mutlaka engellemez. Eðer teklif edilen iþin yeteneði ve deneyimi artýracaðý beklenmiyorsa, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi iþi, müþterinin rýzasý olsa bile reddetmeli, deneyimi yeterli olan bir baþka Mühendisle iþbirliðinde görevi kabul etmelidir. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, kanuni otorite tarafýndan reddedilebilme olasýlýðý bulunan kararlarýný ve sonuçlarý müþterisine açýk olarak anlatmalýdýr Dürüstlük ve Yetenek Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, haritacýlýk mesleðinin gereklilikliði, güvenirliliði ve etkinliðinin sürdürülmesi ve geliþtirilmesine yardýmcý olacaktýr. Bu sorumluluk; görünen herhangi bir hata veya aykýrýlýðý meslektaþlarýyla iþbirliði yaparak çözmeyi veya bu hatayý ya da aykýrýlýðý gereken tüm ölçüleri yaparak gidermek yoluyla ölçme sisteminin (jeodezik altyapýnýn) devamlýlýðýný saðlamayý içerir. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi; yetersiz uygulamalarý ve uygulamalardaki savsaklamalarý Meslek Odasý na rapor eder. Bu durumlara kayýtsýz kalmanýn, ölçme sisteminin (jeodezik altyapýnýn) kötüleþmesine ve mesleðin güvenirliðine zarar verebileceði bilincinde olmalýdýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri; Ayný meslekten olmayan elemanlar tarafýndan gerçekleþtirilen tüm yetkilendirilmiþ çalýþmalar için mesleki sorumlu kabul edilirler. Zamanlarýnýn bir kýsmýný Meslek Odasý çalýþmalarýna ayýrmalýdýrlar. Toplumsal sorunlardaki deðiþmeler ve insan topluluklarýndaki eksiklikler; Haritacýlýðýn ve meslek toplumunun süreçlerini ve sistemlerin (altyapýlarýn) sürekliliðinin saðlanmasý ve geliþtirilmesi belirli bir çabayý gerektirir. Haritacýlýðýn, meslek toplumunun, süreçlerin ve sistemlerin (altyapýlarýn) iyileþtirilmesi için programlara ve yasamaya iliþkin önerilere ve desteklemeye katýlmalýdýr. Eðer bir Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi; bir kanunun, yönetmeliðin veya talimatýn bir kuralýnýn olmamasýnýn veya olmasýnýn haksýz sonuç oluþturacaðýna veya bu sonucun oluþmasýna katkýda bulunacaðýna inanýyorsa, uygun deðiþimleri saðlamak için çabalamalýdýr. Konu ile ilgili mesleki geliþim programlarý ve mesleðe ve topluma iliþkin programlara, Oda nýn etkinliklerine katýlarak bilgisini ve becerisini sürekli olarak geliþtirmelidir Mesleðin Saygýnlýðý Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin, vatandaþlarla, müþterileriyle, meslektaþlarýyla ve diðer ilgililerle iþbirliði yoluyla mesleðin saygýnlýðýný devam ettirmek görevi vardýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi; Kendini tanýtmada özenli ve ölçülü olacaktýr. Tanýtýmýn hazýrlanmasýnda sýralanan yayýnlardaki mesleki konular, katýlýnan seminerler, kurslar, reklam yapmaktan ziyade, iþe en uygun Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin seçimine iliþkin bilgileri içermeli ve toplumda eðitici bir isteði harekete geçirmelidir. Herhangi bir tanýtýmda, kendini övücü dil veya herhangi bir yanlýþ veya yanýltýcý ifadeler kullanmaktan sakýnmalýdýr. Bir müþteri veya olasý müþteriyle herhangi bir iþ iliþkisinde, diðer Haritacý tarafýndan yapýlmakta olan görevler veya projeler için ýsrarlý isteklerde bulunmaz. Eðer diðer Haritacý tarafýndan yapýlmakta olan bir projeye katýlým veya tamamlama istenirse, bu hizmet sadece önceki haritacýnýn hizmetinin bitiminde ya da onun uygun bulmasý, ayrýlmasý veya geri çekilmesi durumunda yapýlmalýdýr. Herhangi bir Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin mesleki ününü zedelemeye giriþmemelidir. Diðer bir Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisinin -48-

5 hkm 2006/2 Sayý 95 Ýpbüker C., Göksel Ç., Deniz R., Reodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleðinde Etik Ýsterler üretimini veya uygulamasýný aleni eleþtirmekten sakýnmalýdýr Mesleki Hizmetler Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, teknik karmaþýklýk, sorumluluk seviyesi ve sunulan hizmetin sorumluluk potansiyeli ile uygun olarak müþterilerinden adaletli ve tam ücreti takdir etmeli ve almalýdýr. Müþteriye etkin hizmet için gereken bir ücret takdir ederek ve doðru ve güvenilir bir ölçme hizmetiyle projeyi tamamlamalýdýr. Müþterilerin cesaretlerini azaltan, bir makul ücretten daha fazla ücret istenmemelidir. Ýþin verilmesi iþlemi esnasýnda ödenecek ücret için müþteriyle bir açýk anlaþmaya varýlmalýdýr. Bu tutum, yanlýþ anlaþýlmalarý önleyecek ve müþterilerle iyi iliþkilere katkýda bulunacaktýr. Müþteriye verilen herhangi bir fiyat teklifi veya tahmininde, tahminin yapýlmasýnda ilave maliyet gerektirmeyecek çalýþma içeriði açýkça ana hatlarýyla belirtilmelidir. Tüm olasýlýklarý içeren ücretler olmaksýzýn çalýþmanýn bilinmeyen miktarlarý için bir sabit ücret teklif edilmemelidir. Belirli bir fiyatta iþin yapýlmasý için bir anlaþma yapýldýktan sonra, çalýþma anlaþýlan miktarla tamamlanmalýdýr. Aþaðýdaki davranýþ kurallarý birer ilke olarak benimsenmelidir: Anlaþýlan maliyette bir projeyi tamamlamak için, mesleki hizmetin kalitesi düþürülmez. Hizmetler için alýnan ücret, aþaðýdaki koþullar dýþýnda diðer haritacýyla, bir ortakla veya kendi firmasýnýn ortaklarýyla bölünmez: - Bir ilave, haritacýnýn çalýþtýrýlmasýna tam olarak müþteriyle anlaþýldýktan sonra ücret bölünmesi yapýlýr. - Bölünme sunulan hizmetlerle orantýlý olmalýdýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, diðer bir meslektaþý ile haksýz rekabet etmek için bulunduðu pozisyonun avantajýný kullanmaz ve iþverenin rýzasý ve bilgisi olmadan bir baþka iþe angaje olmaz Yetkisiz (izinsiz) Uygulama Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri, haritacýlýðýn yetkisiz uygulamalarýný önlemeye yardým edecektir. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri; Niteliksiz elemanlarýn yanlýþ uygulamalarýný Oda ya rapor eder. Niteliksiz bir kiþiyle herhangi bir anlaþmaya girmez ve doðrudan veya dolaylý bir haritacýlýk iþini tamamlamak için birlikte þirket kurmaz. Sorumluluðun kendisi veya bir baþka meslektaþýna verilmediði haritacýlýk çalýþmalarýný yürüten bir þirketin elemaný olmaz veya ona katýlmaz. Tam zamanlý müdürü veya yöneticisi Jeodezi ve Fotogrametri mühendisinin denetiminde olmayan bir büro veya þube oluþturmaz 5. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendislerinin Etik Kodlarý (Öneri) Yukarýda ayrýntýsý verilen etik isterler, TMMOB nin mesleki davranýþ ilkeleri metni formatýna benzer olarak, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendislerinin ya da popüler adýyla harita mühendislerinin etik kodlarý aþaðýdaki þekilde düzenlenerek önerilmektedir. I- Topluma karþý sorumluluklar Harita mühendisleri, mesleki görevlerini yerine getirirken, toplumun güvenliðini, saðlýðýný ve refahýný en önde tutacaklardýr. Bunun için; topraðýn ve arazinin toplumun ve çevrenin yararýna kullanýlmasýna çaba gösterecekler, görevlerini kayýrmasýz, etkilenmeden ve tarafsýz yapacaklar, sadece objektif ve gerçekçi raporlar düzenleyeceklerdir. II- Doðaya ve çevreye karþý sorumluluklar Harita Mühendisleri, mesleki görevlerini yerine getirirken, doðayý ve çevreyi korumayý, onlara zarar vermemeyi, uygulamalarýnýn doða ve çevre ile uyumlu olmasýný gözetirler III-Ýþveren ve müþteriye karþý sorumluluklar Harita Mühendisleri; mesleki konularda vatandaþa, iþverenine veya müþterisine güvenilir iþ gören ya da vekil veya danýþman olarak davranacaklar ve menfaat çatýþmalarýndan kaçýnacaklardýr. Bunun için: teknik karmaþýklýk, sorumluluk seviyesi ve sunulan hizmetin sorumluluk potansiyeli ile uygun olarak, adaletli ve tam ücreti takdir ederler ve alýrlar, vatandaþý, iþvereni veya müþteriyi yapýlan/yapýlacak iþler konusunda açýk ve tam bilgilendirirler, vatandaþtan iþverenden, veya müþteriden doðrudan veya dolaylý, hediye (bahþiþ) istemezler ve kabul etmezler, bir projeyi anlaþýlan maliyette tamamlamak için hizmetin kalitesini düþürmezler, kendilerinin saðladýðý hizmetlere karþý olan açýklamalara, etkinliklere veya organizasyonlara katýlmazlar, bir jüri üyesi veya komisyon üyesi olarak kendilerine ulaþan bilgileri çýkarlarý için kullanmazlar. IV-Mesleðe ve meslektaþlara karþý sorumluluklar Harita Mühendisleri, meslek doðruluðunu, onurunu ve deðerini yükseltmek ve geliþtirmek için çalýþýrlar. Bunun için: mesleki itibarlarýný hizmetlerinin liyakatine göre oluþtururlar, diðer meslektaþlarýyla haksýz rekabete girmezler, sadece yetkili olduklarý alanlarda hizmet verirler, iþ saðlamak için doðrudan veya dolaylý olarak herhangi bir komisyon, hediye veya benzeri þeyler vermezler, teklifte bulunmazlar, politik destek kullanmazlar, -49-

6 Ýpbüker C., Göksel Ç., Deniz R., Reodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Mesleðinde Etik Ýsterler hkm 2006/2 Sayý 95 iþ istemeye iliþkin müracaatlarda, geçmiþ baþarýlarý konusunda yanlýþ beyanlarda bulunmazlar, yeteneklerini abartmazlar, diðer bir Harita Mühendisinin üretiminin veya uygulamasýnýn aleni eleþtirilmesinden sakýnýrlar, bilerek adlarýnýn veya firmalarýnýn baþka kiþiler veya firmalar tarafýndan kullanýlmasýna izin vermezler, hileli veya aldatýcý iþlere angaje olmazlar, temel jeodezik altyapýya iliþkin görünen herhangi bir hatayý veya çalýþmasýnda belirlediði aykýrýlýklarý meslektaþlarýyla iþbirliði yaparak giderirler, yetersiz mesleki uygulamalarý ve mesleki uygulamalardaki savsaklamalarý Oda ya rapor ederler, zamanlarýnýn bir kýsmýný meslek Oda sýna ayýrýrlar, sektörün sorunlarý, noksanlýklarý vb. konularýnda katkýda bulunurlar, mesleki teknik standartlarýn, mesleki hukukun geliþtirilmesi çalýþmalarýna katkýda bulunurlar, yanlarýnda çalýþan elemanlarýn daha iyi eðitilmesine çaba gösterirler, yanlarýnda çalýþan elemanlarý mesleki yazý yazmak ve teknik toplantýlara katýlmak konusunda desteklerler, öðrencilere ve stajyerlere, mesleðin tanýtýlmasý, mesleðin temel uygulamalarý, mesleki etik vb. konularýnda yardým etmeyi görev sayarlar, iþe alacaklarý kimselere, çalýþma koþullarý ve çalýþmadaki statüleri hakkýnda tüm bilgileri verirler ve sonradan bu konuda deðiþiklik yapmazlar. V-Kendilerine karþý sorumluluklar Harita Mühendisleri; mesleki bilgilerini, kültürlerini ve yeteneklerini güncelleþtirmek ve geliþtirmek için sürekli çaba sarfederler. Bunun için: bilgi ve becerilerini en az güncel uygulama düzeyinde tutarlar, mesleki etkinliklerine iliþkin meslektaþlarýnýn dürüst ve nesnel eleþtirilerini dikkate alýrlar, gerektiðinde kendileri de eleþtirmekten kaçýnmazlar, birlikte çalýþtýklarý insanlarý anlamaya, çok kültürlü, çok disiplinli çalýþma ortamlarýna uyum saðlamaya çalýþýrlar. Yukarýda teklif edilen etik kodlar, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliðinin geleneksel uygulamalarý içindir. Oysa günümüzde, bilgi ve iletiþim teknolojileri ve coðrafi bilgi sistemlerinin kullanýlmasýndan doðan etik problemler de çoðalmaya baþlamýþtýr. Buna baðlý olarak, telif hakký, fikri mülkiyet hakký, kiþisel dokunulmazlýk hakký, kamusal alana iliþkin bilgi üzerindeki kamu haklarý, ekonomik çýkarlar vb. konularda etik kodlarýn tartýþýlmasý ve geliþtirilmesi de gerekmektedir. Kaynaklar: AYDIN Ý. P.: Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, 3. Baský, Pegem A Yayýncýlýk, 2002, 227 s. BAYLES M.: Professional Ethics, 2.Edition, Belmont,CA: Wadsworth., 1988 BÝLGÝ S. ve ÝPBÜKER C.: CBS Etiði, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayý, 28 Mart-1 Nisan 2005 HKMO, Ankara DENÝZ R., ÝPBÜKER C. ve GÖKSEL Ç.: Mühendislik Etiði Dersi Niçin Zorunlu Olarak Okutulmalýdýr?, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayý, 28 Mart-1 Nisan 2005 HKMO, Ankara KUÇURADÝ Ý.: Etik, Türkiye Felsefe Kurumu Türk Felsefesi ya da Simurg Dizisi, No:5 Ankara, 1988, 196 s. PIEPER A.: Etiðe Giriþ, Ayrýntý Yayýnlarý, Einführung in die Etik kitabýndan çevirenler Veysel Atayman, Gönül Sezer, 1999, 287 s. RESNIK D. B.: Bilim Etiði, Ayrýntý Yayýnlarý, The ethics of science, an introduction kitabýndan çeviren Vicdan Mutlu, 2004, 299 s. TMMOB II. Mühendislik ve Mimarlik Kurultayý Tutanak ve Kararlarý, TMMOB Bülteni, Nisan-Mayýs, 2003, (29), Ankara -50-