ABDÜLHAMİD'İN SELANİK'TEN İSTANBUL'A ALMAN GEMİSİ İLE NAKLİ "Alman Belgelerine Göre"

Transkript

1 ABDÜLHAMİD'İN SELANİK'TEN İSTANBUL'A ALMAN GEMİSİ İLE NAKLİ "Alman Belgelerne Göre" Celalettn YAVUZ,, 31 Mart Olayı le brlkte Abdülhamd'n hal' çn gereken çarklar hızla dönmeye başlar. Sultan Abdülhamd hakkında karar vermek üzere 26 Nsan 1909 tarhnden tbaren ayan ve mebusan gurubunun üyeler brer brer İstanbul'da toplanmağa başlar. 27 Nsan sabahı Mebuslar Mecls'nn başkanlık salonunda esk başkan Ahmet Rıza Bey'n de katılımıyla Mecls Mll Res Sad Paşa, Şeyhülslam Mehmed Zyaeddn Efend ve meclsn fıkıh ve şer konularda blg ve tecrübe sahb elemanlan br araya gelerek görüşmelere başladılar. ı Daha sonra bu toplantıya Şeyhülslamın davet le fetva emn Hacı Nur Efend'nn de katıldığı görüldü. Aynı gün knd namazını takben toplanan mecls, mecls başkanı Sad Paşa'nın mecls oturumurnun gzl yapılmasını teklfn ttfakla kabul ett. Daha sonra verlen fetvaya uygun olarak Sultan Abdülhamd II'nn tahttan ndrlmesne ve yerne velaht Reşat Efend'nn V.Mehmed ünvanıyla Osmanlı tahtına çıkarılmasına karar verld. 32 yıl 7 ay 13 gün süren Abdülhamd'n saltanatı kendsne 7 kez sadrazamlık yapmış olan Sad Paşa'nın başkanlığındak mecls tarafından sona erdrlmşt." Durumu Abdülhamd'e bld~rmek üzere Ayan ve Mebusan Meclsler'nden brer heyet seçlmşt. Bu heyetn çndek Tran'lı Esat Paşa "Sen mllet azlett!" dyerek padşahın "Hal edlşn" duyurmuştu.] Aynı gün Abdülhamd Selank'e gönderlmek stenr. Baş katp Al Cevad Bey Selank'te br konağa yerleşeceğn ve buna göre hazırlıklar yapılması gerektğn haber verr. Ferk Hüsnü Paşa başkanlığında ve çnde Jandarma Mralayı Galp Bey (Daha sonra Galp Paşa) le lerde sm yakın tarhmzde sıkça geçecek olan Al Feth 1. Kutay, Cemal; Osmanlıdan Cumhuryete Yüzyılımızda br İnsanımız; ILClt; a.g.e., Bozdağ, İsmet; Abdülhamd'n Hatıra Defter; 5.121

2 168 Celalettn Yavuz (Okyar)'nn de bulunduğu br heyet Abdülhamd' saraydan almak ve gara götürmek üzere gelmştr.4 Aslında çırağan Sarayı'nda hayatının ger kalanını geçrmek arzusu çnde olan Abdülhamd'n arzusu heyet başkanının "Tereddüde mahal yoktur, vakt geçrmeyelm. Mecls Mebusan ve Ayan'ca bu lüzum tasdk edlmştr. Bu karar cra olunacak." fadeleryle yerne gelemeyecektr. Daha sonra Abdülhamd'n küçük yaştak oğlu Şehzade Abdünahm Efend'nn sabah vaktnde gtme teklf ve ardından da br süre daha devam eden sözlü mukavemet de sonuç üzernde etkl olamayacaktır Nsan 1909 tarhnde Salı' yı Çarşamba'ya bağlayan gece Abdülhamd gecenn lerleyen br saatnde Srkec'de hazırlanmış olan özel br vagona yerleştrlerek Selank'e gönderld. 6 Abdülhamd yaklaşık üçbuçuk yıl sürecek "Sürgün Hayatı"nı Selank'tek "Alatn Köşkü'nde" geçrr. Alatn Köşkü aslında talyan uyruklu br un tüccarı olan Alatn smndek varlıklı brne at ken daha sonra Abdülhamd'n kamet maksadıyla ondan satın alınarak adı "Ordu Köşkü" olarak konmuştur. 7 Denze nazır güzelce br yerde yapılan Alatn köşkündek lk gün, Abdülhamd'n anlatımıyla tam br perşanlıktı. İlk gece Abdülhamd ve alesne kuru plav ve yoğurt çıkanlmıştır. Selank Vals'nn Abdülhamd'n şahsı çn gönderdğ yemeğ se sabık sultan ger göndermşt. Abdülhamd hatıralarında, Alatn Köşkü'ndek lk akşam kendlerne kurulan sofrada çatal, bıçak, kaşık ve bardak olmadığı çn elle yemek yedğn zkretmektedr. Keza sabık padşah o akşam k esk koltuğu brbrne yaklaştırıp yatak yaparak uyumaya çalıştığını, sadece kend odasında br mum bulunduğunu, kapının üzerlerne kltlendğn fade etmektedr. 8 Alatn Köşkü'ndek kamet sırasında muhafız grubunun başında önceler Bnbaşı Al Feth (Okyar) Bey varken daha sonraları Yüzbaşı Vasıf Bey bu göreve getrlr. Hatta bu görevlendrme o zamanlar 38 nc Nzamye Alayı'nda görevl olan Vasıf Bey'e kolordu kurmay başkanlığı heyetnde bulunan Kolağası Mustafa Kemal tarafından duyurulmuştur. 9 Vasıf Bey'n anlattıklarına 4. Galp Paşa'nın Hatıraları No:3; Hayat Tarh Mecmuası; Ekm 1966, Yıl 2, Sayı 8; S ; Ayrıca, Bozdağ, İsmet; a.g.e. S Galp Paşa'nın Hatıraları; Hayat Tarh Mecmuası; Ekm 1966, Yıl 2, Sayı 9; S Kutay, Cemal; a.g.e., S Kutay. Cemal;Türk İstklal ve Hürryet Mücadeleler Tarh; Clt 17; S. 9505; Ayrıca, Yasıf Bey; Alatn Köşkü-Sultan Hamd'n Muhafızıydım; Hayat Tarh Mecmuası, Yıl 2,Clt 2, Sayı ; S.24; Ayrıca, Danşmend, 1. Ham; 3 Mart Yakası; S.242 : Bu eserde Alatn Köşkünde o sıralarda Jandarma tenskatında görevl Roblan Paşa'nın İkarnet etmekte olduğu ve III.Ordu Komutanı Had Paşa'nın rcası le Roblan Paşa'nın köşkten taşındığı yazılmaktadır. 8. Bozdağ, İsmet; a.g.e., S Yasıf Bey; a.g.e., S. 24

3 Abdülhamd'n Selank'ten Istanbul'a Alman Gems le Nakl 169 ~, ' " ' göre sabık sultanın günler genellkle roman okutturarak ve ağaç oymacılığı le marangozluk yaparak geçmştr. Abdülhamd se hatıralarında kendlerne gazete verlmedğnden ve dünyadan habersz yaşamış olduklarından şkayetç olduğunu fade etmektedr. ıo Balkan Harb'nn ayak sesler duyulduğu sırada Türk Ordusu seferberlk halndeyd. Türk Donanması da dkkat çekc br hareketllk çndeyd. Kullanılablr durumdak gem ve botlar Çanakkale'den çeklerek İstanbul Boğazı le Karadenz çıkışında konuşlandırılıyordu. ll Harbn çıkışından hemen önce 50 Yunan tcaret gemsne naklye maksadıyla kullanmak üzere el konmuştu. l " Balkan Harb'nn başlamış olduğunu da Selank'n düşman tehdd altında olduğu günlerde öğrendğn söyleyen Abdülhamd'n düşman elne geçebleceğ endşes le Bursa'ya nakledlmes düşünülür. 13 Harbn başlamasında kısa br süre sonra düşülen bu durumda sabık padşahın kara ve demryolu yerne denz yolu le nakl en uygun formül olarak bulunur. Bu maksada uygun donanma gücü le bu gücü sevk dare edecek komuta esasları Balkan Harb'nde hayata geçrlememştr. Ege'dek Yunan Donanması'nın varlığından çeknen Osmanlı Hükümet sabık padşahını tarafsız br ülkenn br asker gems le nakletmekte çare göreblmştr. Bu gem Almanya'nın o sıralarda İstanbul'da bulunan ve asıl görev Doğu Akdenz'de stasyoner gem olarak varlık göstermek olan S.M.S Loreley gemsdr. Bu gem komutanlığının 2 Kasım 1912 tarhl "Abdülhamd'n Selank'ten İstanbul'a nakl hakkında Asker Poltk Haber" başlıklı raporunda yazılanlar şöyledr: 14 "26 Ekm 1912 akşam saat 2l:30'da Alman Büyükelçlğnden aldığı br emrle S.M.S Loreley Selank'e mütevecchen harekete geçt. Seyrn gerekçes Balkan Harb le brlkte Selank'n Yunanlılar'ın elne geçeceğ endşesdr. : Sürgündek sabık sultan (Sultan Abdülhamd II) da Selankte zorunlu kamet altında olup onun da Yunanstan elne geçebleceğ endşes vardır. Türk Donanması'ndan bazı unsurları göndererek sabık padşahı nakletmek düşünülse de o günkü Türk-Yunan donanmaları mukayese edldğnde emnyetl görülmeyerek bu göreve tarafsız br ülke gemsnn gönderlmesne karar verld. O. Bozdağ, İsmet; a.g.e., S BA RM 5/1585, Belge No:4188; S. 20 ı2. a.g.e., S Vasıf Bey; Düşman Selank Kapılarında; Hayat Tarh Mecmuası;Yıl 2, Clt 2, Sayı 12; S BA RM 5/1585; Belge No: 4454; S. 30

4 170 Celalettn Yavuz Loreley'n komutanı Alman asker ataşe le görüşmey müteakp Çanakkale Boğazı'ndan gece geçşle lgl şlemler ve dğer formalteler konuşmak üzere son olarak Osmanlı Dışşler Nazın Noradunghan Efend le görüşür. Abdülhamd'n güvenlk çnde nakl le lgl hususlar görüşüldükten sonra Dışşler Nazın Noradunghan Efend Loreley'n aynı gün Dolmabahçe önlerne ntkalle sarayda Sultan'ın Brnc Kabne üyeler le görüşmesn de tavsye eder. Loreley Komutanı br tercüman eşlğnde aynı gün 1l:30'da Dolmabahçe Sarayı'na grer. Brnc Kabne üyeler Hall Hurşd Bey başkanlığında toplantı halndedr. Loreley Komutanı'nın gece Çanakkale Boğazı'ndan geçş kolaylıkları başta olmak üzere tüm sorularına cevap bulunmaya çalışılır. Görüşme sırasında Abdülhamd'n k akrabasının da gemye alınması ve esk sultana refakat etmes stenr. Bunlar Abdülhamd'n damadı Arf Hkmet Paşa le Sultan Azz'n damadı Şerf Paşa'dır. Her k kş de gece saat 03:00'te gemye gelr ve gem sabah 05:00 sularında Çanakkale'ye doğru harekete geçer. Ertes gün görevn gzllğnn korunması maksadıyla Almanya'nın İstanbul büyükelçs Osmanlı Lloyd'una gönderdğ br not le, "S.M.S. Loreley'n Kızılhaç' ın malzemelern almak üzere Rodos' a mütevecchen denze açıldığını" bldrr. 27 Ekm günü akşam 18:00 sularında Çanakkale Boğazı'na gren Loreley Nara Burnu'na yaklaştığında yağmur bastırmıştır. Nara Koyu'nda gemye br Türk subayı gelr ve S.M.S. Loreley'n geçş zn konusunda kendsne ulaşan br haber olmadığını söyler. Nara Koyu'ndan Çanakkale önlerne hareket edlr ve muhtemel bazı haberler almak üzere gece yarısına doğru demrlenr. Gemye gönderlen br memur geceleyn mayın manaları arasından geçş konusunda Loreley'n komutanı'nı uyarır. Bunun üzerne Loreley'n Komutanı 29 Ekm sabahı hareketle mayın manaları arasından geçmeye karar verr. Veertes sabah saat 06:00'da hareketle br rehberlerne botunun peşnden mayın manaları arasından geçlerek Selank Körfez'ne doğru seyred1r. Selank Körfez'ne grşte Karaburun dışında engel bulunmamaktadır. Karaburun'da uyarı atışı yapılır ve şaret stasyonu tarafından gemnn durması çn şaret verlr. Br rehber teknenn peşnde, S.M.S. Loreley'n daha öncek Selank'e grş/çıkışında rastlamadığı mayın manaları arasından geçlerek yaklaşık öğleden önce 10:00 sularında Selank önlerne demrlenr. O sırada Selank Lmanı'nda muharebe yeteneğ bulunmayan k esk Türk savaş gems de yatmaktadır. " Balkan Harb başlayalı henüz br hafta ble olmamışken yaşanan bozgun ve Selank'n düşman elne geçme tehlkes taşıması İtthat ve Terakk yanlısı

5 Abdülhamd'n Selank'ten Istanbul'a Alman Gems le Nakl 171 subaylarda hayal kırıklığı yaratmış, hatta bazıları nanmakta güçlük çekmşt. O sırada Abdülhamd'n Alatn Köşk'ündek muhafızı Vasıf Bey de bu olaydan hayal kırıklığının ötesnde kuşku duyan kşlerden bryd. Kendsne Abdülhamd'n Bursa veya cvanna nakledlmes le lgl blg Vardar Ordusu'ndan ulaştığı sırada duruma nanamamış ve ellerne resm br belge ulaşmadığından bu habern Abdülhamd'n Bursa yada İstanbul bölgesne götürülmes çn uydurulan br bahane olarak değerlendrmşt. Hatta hükümetn hçbr hüsnü kabul görmeyen bu kararı Abdülhamd' tekrar tahta çıkarmak çn atılmış br adım olarak dah yorumlanablmşt. 15 Hükümet, Abdülhamd' n Selank'ten nakln kararlaştırdığında Sultan Reşad öncelkle Abdülhamd'n şahsen muafakatnn alınmasını stemşt. 16 Buna karşılık harbn gdşatını, öğrenen Abdülhamd, kendsn Selank'ten ayrılması çn bzzat Alatn Köşkü'ne kadar gelmş olan Vardar Ordusu Komutanı Al Rıza Paşa'ya da drenerek Selank'ten ayrılmak stemedğn söyleyecektr. Hatta "hal edlmş olma"nın vermş olduğu hddetle Al Rıza Paşa'ya; "...Allah devletm bu hale getrenler kahretsn. Zat Şahaneye blağ ednz, ben Selank'ten çıkmayacağım. Mukadderse, düşmanla savaşarak son nefesm vermek, br Osmanlı hanedanı mensubu olarak hakkımdır. Bunu hç kmse elmden alamaz." dyecektr.i? Arf Hkmet Paşa, 29 Ekm günü öğleden sonra Loreley'n komutanına Abdülhamd'n ertes gün sabah 09:00'a doğru gemye çıkacağını, bu maksatla gemnn esk sultanın kamet ettğ Alatn Köşkü karşısına geceleyn demrlernesn söyler. Gem komutanı se bu durumun görevn gzllğn açığa vuracağı gerekçes le söz konusu dah olamayacağını fade eder ve gemy ertes sabah Alatn Köşkü'ne pek uzak olmayan Alman Konsolosluğu önüne demrler. Hatıralarında o gecey uyumadan geçrdğn yazan Abdülhamd, sabah namazından sonra dürbünle lmanı seyrederken Alman gemsn farkeder. Yanına gelen hzmetkar Nur Ağa da gemnn gelş habern verr. IS Aynı gün br denz vasıtası le Loreley'n komutanı Alman Konsolosluğu'na gderken Damat Hkmet Paşa le Damat Arf Hkmet Paşa da Alatn Köşkü'ne gelr. Abdülhamd o "kederl günler"n de k yakınının gelmesnden duyduğu sevnc hatıralarına kadar yansıtacaktır. Abdülhamd Selank'ten nakledlme konusunda " kendsne refakat çn gelmş olan k saray paşasına da br süre drenmşse de '. bahse konu şahısların harbn vehametn blnen tüm açıklığı le anlatmaları, LS. Vasıf Bey; Düşman Selank Kapılarında; S Kutay, Cemal; Osmanlıdan Cumhuryete Yüzyılımızda Br İnsanımız; II. Clt; S Bozdağ, İsmet; a.g.e., S. 161; Ayrıca. VasıfBey; Düşman Selank Kapılarında; S Bozdağ, İsmet; a.g.e. S.161

6 172 Celalettn Yavuz Selank-İstanbul demryolunun kesldğn vb. söylemesyle yumuşayarak Selank'ten ayrılmaya rıza gösterr. Bu sırada Alatn Köşkü'nde olan btenden habersz olan Loreley'n komutanı, Abdülhamd'n Selank'ten İstaıbul'a nakledleceğn gem Selank'e varıncaya kadar gemde kendsnn dışında haberdar Alman personel bulunmadığı ve kendsnn Alman Konsolosluğunu zyaret edp dönünceye kadar da k Türk refakatç dışında gemden ayrılan olmadığı halde, durumu blmeyen kalmadığını öğrenr. Alman Başkonsolosu Schwörbel'n Loreley komutanına söyledğne göre, S.M.S. Loreley'n Selank'e gelş maksadı tüm Selank tarafından zaten blnmektedr. Bu yüzden gem komutanı Abdülhamd'n yakınları olan k refakatç Türk'ün Selank'e gelş maksadının gzl tutulmasıyla lgl olarak kends ve Alman Konsolosu tarafından yapılan uyanlara dkkat etmedkler kuşkusuna kapılacaktır. Loreley'n kayıtlarına göre sabık padşahın gemye nakl konusunda çevrede yapılan hazırlıklara bakılırsa gzllğn temn de mümkün değldr. İskeleden Alatn Köşkü'ne kadar olan yol askerlerle kordon altına alınmıştır. Osmanlı Denz Kuvvetler'ne at br bot subaylarla donanmış, köşkün bulunduğu cadde temzlenp paklanmıştı. Bu yüzden ertes sabah 10:00' a doğru sabık padşahın skeleye gdş sırasında nsanların bu cadde yakınındak evlern pencerelernde karıncalar gb kaynaşması, hç de mucze sayılmaz dye yazılacaktı.19 Loreley'n kayıtlarına göre, Loreley'n komutanı bu hatırı sayılır konuğu n kullanablmes çn gemde bazı yerler boşalttırır. Şehrde büyük br yyecek sıkıntısı olmasına rağmen, 30 kşye 5 gün yetecek erzak almayı başarır. Gemdek gözcü ve muhafız görevllern güçlendrr, toplar ve cephanelern atışa hazır hale getrtr. Loreley komutanına göre, sultana karşı Alman bayrağı altında herhang br teşebbüse meydan vermemek çn bunlar alınması elzem olan tedbrlerdr. 20 Loreley kayıtlarında yazılanlar şöyledr :21 Sabık padşahı gemye getrmek üzere Loreley komutanı ayrıca br subayını br kk le kotranın peşnden sahle gönderr. Saat 10'a doğru kk Abdülhamd' gemye getrr. Loreley Komutanı subayları le brlkte esk padşahı gem skelesnde selamlayarak karşılar. Törenle lgl tüm formalteler uygulanır BA RM 5/1585; Belge No: BA RM 5/1585; a.g.b. 21. BA RM 5/1585; a.g.b. 22. Bozdağ. İsmet; a.g.e.; S. IM'de Abdülhamd'n anılarına dayanılarak yazılanlara göre; Abdllhamd'n Loreley gemsne çıkışını müteakp yapılan selamlamadan sonra gem komutanı. "Gem emrnzdedr majesteler. Nereye gtmek styorsanız oraya hareket etmek çn mparatorlimdan şahs emr aldım." Şeklnde konuşmuştur. Abdülhamd de bu konuşmaya teşekkür ederek, "İstanbul' a" şeklnde cevap vermştr.

7 ! t l Abdülhamd'n Selank'ten Istanbul'a Alman Gems le Nakl 173 Loreley komutanı'nın notlarına göre 67 yaşında olduğu bldrlen Sultan Abdülhamd, komutan tarafından lk kez görülmüş olduğu 1901 yılına oranla daha sağlıklı ve dnç görünmektedr. Kıyafet se yoksul br görünüme sahptr. Eskmş br svl elbse, krl br gömlek ve br lastk yaka vardır üzernde. Ezlmş yaşlı br nsan etks görünümündek bu kş, konuştuğu zaman dost ve çekngen görünümüne rağmen nsanlar üzernde dern etkler bırakan, ama aynı zamanda hnlk düşünen br nsan zlenm yaratıyordu. -Abdülhamd skelede Loreley komutanı'nın eln hararetle sıkarken kendsn götürmeye geldkler çn teşekkür eder. Aynca: "Alman mparatoru hazretlerne sağlığımla lglendğ çn kalpten şükranlarımı sunarım." der. Loreley'n komutanı konuğuna, kendsn ve mahyetndeklern kamet çn ayrılmış olan subay salonuna kadar refakat eder. Burada Abdülhamd LoreIey'n komutanına dönerek tekrar: "Alman mparatoru hazretlerne, bana y ve kötü günlerde bahşettğ dostluk çn teşekkür ettğm lü~fen bldrnz" der. Loreley'n komutanı sabık padşahın bu sözlerndek sammyetne ve 'Selank'ten nakledlyor olmasına memnun kalmış olduğunu hsseder ve sultana Loreley gemsndek mevcudyeternn ne denl öneml olduğunun drak çnde olduklannı, gemdek günlernn mümkün olduğu kadar memnunyet verc olması çn elnden gelen yapacağını fade eder. Abdülhamd 12 kadın ve 7 yaşındak oğlu Abd Efend le gemye yerleşr. ~ynca dört subay, yed hzmetl mevcuttur. Refakat maksadıyla gemye " stanbul'da katılmış olan k saray paşası akraba le k hzmetçnn de hesaba ~ atıldığında Loreley'le Selank'ten dönen Türkler'n sayısı 25' buluyordu.~3 Abdulhamd ve eşler gemnn kıç tarafındak subay salonu le hemen 'kınındak k subay kamarasına yerleşmşt. Büyükelç kamarası le komutan s lonu da dğer erkekler ve subaylara tahss edlmşt. Abdülhamd yemeğn e ler le brlkte subay salonunda yerken, gem komutanı da dğer Türkler ve s 'baylan le komutan kamarasında yemşt. S.M.S. Loreley 30 Ekm günü öğleden sonra saat 15:00'e kadar demrde kclmış, saat 15:00'te gem demr alarak hareket etmeden hemen önce Alman K nsolosu Dr. Schwörbel gemye gelmş ve gem komutanı Dr. Schwörbel' A dülhamd'e takdm etmşt. Abdülhamd Dr. Schwörbel'e htaben yapmış ole uğu konuşmasında da Alman mparatoruna olan dern şükranlannı letmesn lı 23. Bozdağ, İsmet a.g.e.; S. 164'de Abdülhamd le brlkte Lerdey'e gelen subaylar arasında adı daha sonrak yıllarda Atatürk'ün yanında anılacak olan Yüzbaşı Salh (Bozok) da buh nmaktadır.

8 174 Celalettn Yavuz stemşt. Gem Selank'ten ayrılırken muhtemeldr k Abdülhamd'n ale efradı tekrar İstanbul' a dönüyor olmalarını sevnçle karşılamıştı. Oysa Vasıf Bey gb subaylar br taraftan Balkan Harbn'de kısa br sürede uğranılan büyük bozgunun, öbür taraftan sabık da olsa br Türk hakanının kend devlet mkanları yerne çareszlk çnde başka ülke bayrağının altındak gem le kaçırılışı etksyle çok acı hatıralarla Selank'ten ayrılıyordu. Üstelk Loreley gems kayıtlarında her ne kadar nazk oldukları zlenm yaratan yazılar varsa da, tam tersne Vasıf Bey; Almanlar'ın "nazk ruhlu olmadıkları" gerekçesyle blnçsz olarak yaptıkları hoyratlıktan dolayı duymuş olduğu rahatsızlığı hatıralarında yazmadan geçemeyecekt. 24 Alman gems her şeye rağmen Selank'e zamanında gelerek Abdülhamd' nakletmştr. Abdülhamd'n Selank'ten ayrılışı k gün daha geckmş olsaydı sabık Osmanlı Hakanı muhtemelen Selank'e gren Yunan askerlerne esr düşecekt Ekm sabahı saat 10:00 sularında Lmn Adası'nın Mondros Körfez'n bordalayan Loreley, her br br vapuru kontrol etmekte olan k Yunan muhrbn farkeder. Thyella sınıfı br muhrp br İsveç vapurunu, Asps rtmhrb de Amerkan vapuru Mane'y alıkoymuştur. Gemlern topları yöneltlmş ve atışa hazır vazyette d. Asps muhrb S.M.S.Loreley'n 500 metre yakınından geçerken sakn görünen personelnce Loreley selamlanmıştı. Bu esnada Loreley'n komutanı çok önceden gemdek Türk konukları alt güvertelere yerleştrmşt.26 Yaklaşık sekz denz ml daha seyretmey müteakp Çanakkale Boğazı önlernde Nke sınıfı üç Yunan muhrbnn karakol yapmakta olduğu görünür. S.M.S. Loreley'n komutanı güneş batmadan önce Çanakkale Boğazı'ndak mayın manaları arasından geçmey planlamaktadır. Saat 16:20 cvarında Boğaz grşne yaklaşır ve İşaret stasyonu le de haberleşme sağlanarak çok ved br rehberlerne vasıtası stenr. Ancak sonucu olumsuzdur. Br saat sonra br subay le br bot yaklaşır. Loreley'n komutanı br an önce rehberlerne botunu takben mayın manaları arasından geçmey ümt ederken, Türk botundak subayertes sabah geleceğn söyler. Bu arada hava da karam ve akıntı şddetnden dolayı denz fenerler le markalamanın a olduğu ve tehlkel addedlen bu yerde demr yer bulma mecburyet ortaya çıkar. Gem 24. Vasıf Bey, Düşman Selank Kapılarında; S Kutay, Cemal;.a.g.e.; S Vasıf Bey; a.g.e.'de anlatılanlara göre Vasıf Bey o esnada Yüzbaşı Salh le güvertede dolaşırken gemnn IL.K. tarafından azarlanırcasına kaz edlmş ve kalpaklarının çıkarılmasının gerektğn söylenmştr.

9 Abdülhamd'n Selank'ten Istanbul'a Alman Gems le Nakl 175.~ komutanı bulunduğu yerde demr atar. Bu demrlerne ş se gemye gelen Türk subayının hç hoşuna gtmemştr. Zra, S.M.S. Loreley'n bulunduğu mevk tban le br müstahkem mevkn toplanyla tehdt eder konumda olup, usulen orada demrl kalmaması cap etmektedr. Bu durum se S.M.S. Loreley'n komutanının sabnnın taşmasına neden olur. Komutan, o zfr karanlık havada ve üç ml şddetndek akıntıda kımıldamak stemedğn ve başka demr yer arayamayacağını söyler. Bu arada gemdek Türk konuklara da, S.M.S. Loreley söz konusu görev nedenyle kendlerne gösterleceğne dar Türk Hükümet'nce söz verlen kolaylıkların eksklğn vurgulayarak, bu kez artık gerekl olduğunu fade etmeye çalışır. Durumu ve hoşnutsuzluğunu Abdülhamd'e de söyler. Ancak, sabık padşahın bu konuda hang tarafı suçlu bulduğu konusunda pek renk vermedğ gem komutanı tarafından da farkedlr. Surların projektörü o gün gece boyunca devamlı -yanmıştır. Ertes sabah saat 06:00'da hareketle S.M.S.Loreley br rehberlerne botunun Ldümen suyunu takben mayın manaları arasından geçerek Çanakkale'ye ulaşır. \. Çanakkale'de val ve Alman Konsolosu Chrstdes br tekneyle gemye gelr. Gelenler önce Abdülhamd' selamlarlar ve daha sonra da Alman büyükelçsnn br mesajı S.M.S. Loreley'n komutanına verlr. Bu mesajda gemnn gece ( karanlığında İstanbul'a ntkal ve Çırağan Sarayı önlerne demrlernes talmatı verlmektedr. Alman Konsolosu Chrstdes'n Loreley'n komutanına söyledklerne göre Loreley'n bu görev hakkında tüm haberler, İstanbul'dan ayrılışını takp eden günden tbaren gzlce basılıp dağıtılmıştır. Asıl lgnç olanı da "tüm bu haberlern bzzat Bab-ı Al tarafından çıkartılmış olması"ydı. Gemye taze yyeceğn kmal le brlkte İstanbul'a doğru tekrar ntkale geçlr. 2?. S.M.S. Loreley'dek seyr sırasında Abdülhamd nadren güverteye r çıkıyordu. Havalann güzelolduğu zamanlarda ble genellkle kıç taraflarda L subay salonu grşnde oturup, sgara çer ve dğer Türk erkekleryle sohbet II 'derd. Bu yüzden onu görmek ve konuşma mkanı bulmak pek nadrd.! ıoreley'n komutanı o sabah fırsattan stfade le bu değerl konuğu görür. \ bdülhamd y olduğunu ve çok y uyuduğunu söyler. Gem komutanı I, bdülhamd'n doğru söyledğ ve Selank'te korku dolu günlerden sonra L.M.S. Loreley'de bulunmaktan duyduğu mernııunyetn hssedleblr olduğunu fade etmektedr Vasıf Bey; a.g.e.; S. 81; Vasıf Bey'n anılanna göre Çanakkale'dek yyecek kmal geç gldğ çn henüz yen mutasarrıflık görevne başlamış olan görevl de Alman komutanının lı şmmdan nasbn alacak ve yavaş hareket edldğ gerekçesyle azarlanacaktır.

10 176 Celalettn Yavuz Seyrn sonu yaklaşırken ve konuklar gemde geznrken.loreley'n komutanı sabık sultanın eşlernden her brne üzernde S.M.S. Loreley'n fotografı olan brer saç bandını ve. mnyatür can smdn hatıra olarak takdm eder. Bu küçük hedyeler büyük br memnunyetle kabul edlr, dostlukları da güçlendrr. Akşam yemeğnde gem komutanı sabık Osmanlı Sultanı hakkında övgü dolu fadelere yer verr. Ayrıca, gemdek bu değerl konuklanna sakn br akşam geçrmelern dler. Komutanın sözler Türk erkek konukları tarafından sevg ve memnunyetle karşılanır. Şerf Paşa; sabık padşah da dahl S.M.S. Loreley'le seyr esnasında kendlerne gösterlen üstün görevanlayışına şükran sözleryle cevap verr. Herkes adına gemnn konukseverlğ ve çten davranışı nedenyle teşekkür eder. 2 Kasım sabah saat 03:30 sularında İstanbul Boğazı önlerne yaklaşılır ve Alman büyükelçsnn talmatı doğrultusunda o zamanlar yanmış olan çırağan Sarayı önlerne saat 04:00'te demrleilr. Saat 05:00'e doğru İstanbul'un asker vals Mehmet Paşa ve beraberndek br emr subayını taşıyan buharlı br tekne gemye aborda olur. 28 Mehmet Paşa, hükümetn düştüğü ve yen kabnenn sadrazamının Kaml Paşa olduğu habern verr. Konuklar ayrılıncaya kadar br saat süre daha geçer. Loreley'n komutanı sabık padşahın S.M.S. Loreley'den ayrılma konusunda tereddüt ettğ kanısına kapıımıştır. Arf Hkmet Paşa gemy terketmeden önce Abdülhamd adına S.M.S. Loreley'n komutanı le subaylannın her brne sabık padşahın Loreley gems subaylarına mnnettarlığını fade eden ve hatıra olarak düşünülen brer altın yaka ğnesn takdm eder. Loreley'n komutanı da buna karşılık; padşah hazretlernn bu hedyelern en çten sevglerle kabullendklern ve bu hedyelerlesultanın S.M.S. Loreley'de seyretmş olmasının kendler çn en değerl ve dama hatırlanacak br olayolarak kalacağını, padşaha söylemesn rca eder. Nhayet Şerf Paşa Osmanlı İmparatorluğu Hükümet'nn sözleşmes gereğ 150 Türk Lrasun S.M.S. Loreley'n eratı çn takdm eder ve bunu verrken de sarf ettğ sözler gem komutanının reddetmesne mkan tanımaz. Gece esnasında şddetl br yağmur bastırır. Abdülhamd saat 07:00'ye doğru gemy terk ederken yağmur nspeten şddetn azaltır. Gem komutanı 28. Vasıf Bey; a.g.e.; S. 81;Alman arşv kayıtlarında İstanbul Asker Vals olarak her ne kadar Mehmet Paşa adı geçyorsa da bu zatm Memduh Paşa olması gerekmektedr.

11 Abdülhamd'n Selank'ten Istanbul'a Alman Gems le Nakl 177 subaylannın veda çn toplandığı borda skelesne kadar Abdülhamd'e refakat eder. Abdülhamd oğlu Abd Efend'nn elnden tutarken hanımlar onlan zlemektedr. Borda skelesnde Abdülhamd Loreley komutanının eln avuçlan çne alır ve "Imparator hazretlerne teşekkür ederm. Sağolun" dyerek dğer subaylarında ellern aynı hararetle sıkar ve kendlern sahle götürecek vasıtaya bner. S.M.S. Loreley'de çok y anılan olduğu kuşku götürmeyen Şerf Paşa le Hkmet Paşa' da benzer çtenlklerle Loreley personelne veda ederler ve gem subaylan da aynı çtenlkle karşılık verrler. Vasıta hareket ettğnde Abdülhamd çtenlk ve dostça fadelerle selam vererek el sallar. Daha sonra vasıta sabık Osmanlı padşahını müteakp yaşamında kametgahı olacak olan Beylerbey Sarayı'na bırakır. S.M.S. Loreley se görev sona erdğnden demr alarak Tophane önlerne demrlernek üzere hareket eder... " KAYNAKÇA: (1) Bozdağ, İsmet; Abdülhamd'n Hatıra Defter; Kervan Ktapçılık; İstanbul, 1975 (2) Bundesarchv Rechsmarne (BA RM) 5/ 1585, Belge No: 4188/4454 (Alman İmparatorluk Bahryes Arşvlernden zamanın Doğu Akdenz'dek.Alman İstasyoner Gems S.M.S. Loreley tarafından tutulan gem jurnalndek 'notlan kapsamaktadır.) (3) Danşmend, İ. Ham; 31 Mart Vakası; İstanbul Ktabev; İstanbul, 1974 (4) Galp Paşa'nın Hatıralan: 3/4 ; Hayat Tarh Mecmuası 1 Ekm 1966; Yıl 2, Clt 2, Sayı 8; Tfdruck Matbaacılık; İstanbul \ (5) Kutay, Cemal; Türkye İstklal ve Hürryet Mücadeleler Tarh; Clt 17; t İstanbul, 1961 (6) Kutay, Cemal; Osmanlı'dan Cumhuryete Yüzyılımızda br İnsanımız; ıl. Clt; Kazancı Matbaacılık;İstanbul, 1992, (7) Vasıf Bey; Alatn Köşkü - Sultan Hamd'n Muhafızıydım; Hayat arh Mecmuası, Yıl 2, Clt 2, Sayı 11/12; Tfdrock Matbaacılık; İstanbul, 1967