ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2008 Osman Eravşar 1 Antiocheia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys Townsend 6 Kuzeydoğu Tapınağı 2008 Sezonu Ece Erdoğmuş Arykanda Kazısı 2008 Cevdet Bayburtluoğlu 12 Bademağacı 2008 Yılı Kazıları Refik Duru Gülsün Umurtak 15 Karain Mağarası 2008 Yılı Kazıları Metin Kartal 22 Kelenderis 2008 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları Levent Zoroğlu 26 Kibyra 2008 Yılı Kazıları H. Ali Ekinci Şükrü Özüdoğru 32 F. Eray Dökü Ksanthos Kazıları 2008 Jacques des Courtils 40 Limyra Kazı ve Araştırmaları 2008 Martin Seyer Ulrike Schuh 45 Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Semiha Yıldız Ötüken Ebru Fatma Fındık 49 Duvar Resimlerini Belgeleme Koruma-Onarım Çalışmaları 2008 Olympos Kazısı 2008 B. Yelda Olcay Uçkan 55 Perge 2008 Haluk Abbasoğlu 61 Pisidia Antiokheiası Kazıları 2008 Mehmet Özhanlı 70 Rhodiapolis Kazıları 2008 Nevzat Çevik Süleyman Bulut İsa Kızgut 75 Side Tiyatrosu ve Çevresindeki Kazı ve Ülkü İzmirligil 82 Düzenleme Çalışmaları 2008 Soli/Pompeiopolis 2008 Kazıları Remzi Yağcı 89 Yumuktepe Höyüğü nde 2008 Yılı Gülgün Köroğlu 92 Ortaçağ Kazıları YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Alanya ve Çevresinde Bizans Araştırmaları 2008 Sema Doğan 100 Andriake Yüzey Araştırması 2008 Banu Yener-Marksteiner 105 Beydağları 2008 Yılı Yüzey Araştırmaları İsa Kızgut Süleyman Bulut Nevzat Çevik 108 Burdur ve Isparta 2008 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 115 Isparta Bölgesi 2008 Yılı Arkeolojik Yüzey Bilge Hürmüzlü 122 Araştırması: Tymandos Antik Kenti ve Çevresi Dağlık Kilikia 2008: Yerleşim Tarihi ve Hamdi Şahin Selim Pullu 125 Epigrafya Araştırmaları

3 CONTENTS EXCAVATION REPORTS Excavations at Alara in 2008 Osman Eravşar 1 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys Townsend 6 Project: Northeast Temple 2008 Season Ece Erdoğmuş Excavations at Arykanda in 2008 Cevdet Bayburtluoğlu 12 Excavations at Bademağacı in 2008 Refik Duru Gülsün Umurtak 15 Excavations at the Karain Cave in 2008 Metin Kartal 22 Excavations and Restoration Work at Kelenderis Levent Zoroğlu 26 in 2008 Excavations at Kibyra in 2008 H. Ali Ekinci Şükrü Özüdoğru 32 F. Eray Dökü Excavations at Xanthos in 2008 Jacques des Courtils 40 Excavations and Research at Limyra 2008 Martin Seyer Ulrike Schuh 45 Excavations at the Church of St. Nicholas Semiha Yıldız Ötüken Ebru Fatma Fındık 49 in Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Documentation of the Wall Paintings in 2008 Excavations at Olympos in 2008 B. Yelda Olcay Uçkan 55 Perge 2008 Haluk Abbasoğlu 61 Excavations at Pisidian Antioch in 2008 Mehmet Özhanlı 70 Excavations at Rhodiapolis in 2008 Nevzat Çevik Süleyman Bulut İsa Kızgut 75 Excavation and Landscaping Work at and around Ülkü İzmirligil 82 Side Theater in 2008 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2008 Remzi Yağcı 89 Excavations in the Medieval of Yumuktepe Höyüğü Gülgün Köroğlu 92 in 2008 SURVEY REPORTS Surveys on Byzantine Remains in and around Sema Doğan 100 Alanya in 2008 Surveys in Andriake in 2008 Banu Yener-Marksteiner 105 Surveys in Beydağları in 2008 İsa Kızgut Süleyman Bulut Nevzat Çevik 108 Surveys in Burdur and Isparta in 2008 Mehmet Özsait 115 Archaeological Surveys in Isparta Region in 2008: Bilge Hürmüzlü 122 Ancient City of Tymandos and Environs Rough Cilicia 2008: Settlement History and Hamdi Şahin Selim Pullu 125 Epigraphy Surveys

4 İÇİNDEKİLER Mersin, Silifke, Olba Arkeolojik Araştırmaları 2008 Emel Erten 132 Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2008 Erkan Konyar 138 Kibyratis Araştırmaları 2008 Thomas Corsten 143 Mersin İli Erdemli ve Silifke İlçelerinde Antik Ümit Aydınoğlu 146 Dönem de Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2008 Oinoanda da Arazi Çalışmaları 2008 Martin Bachmann 150 Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2008 Füsun Tülek 158 Rhodiapolis Çevresi Yüzey Araştırmaları 2008: Nevzat Çevik İsa Kızgut 164 İdebessos Süleyman Bulut Sivritaş Tepe: Gazipaşa da Bir Tarihöncesi Taş Yontma Atölyesi Keşfi Nicholas Rauh 169 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Alanya Kadıpaşa Mahallesi Kazı Çalışmaları 2008 Seher Türkmen Gülcan Demir 172 Belgin Savaş Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeofizik İncelemeler 2008 Seher Türkmen Claudia Winterstein 175 Beldibi Şapel ve Mezarlık Alanı Kurtarma Kazısı 2008 Ferhan Büyükyörük Mustafa Samur 179 Susuz Han 2008 Yılı Kazı Çalışmaları H. Ali Ekinci O. Gürer Ergin 184 Şakir Çakmak Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii Attaleia Kenti Nekropol Kurtarma Kazısı 2008 Aynur Tosun 189

5 CONTENTS Archaeological Surveys in Olba, Silifke, Mersin in 2008 Emel Erten 132 Surveys in Kahramanmaraş in 2008 Erkan Konyar 138 Research in the Kibyratis in 2008 Thomas Corsten 143 Surveys of Urbanization and of Agricultural Organization Ümit Aydınoğlu 146 during Antiquity within the Townships of Erdemli and Silifke in Mersin Province in 2008 Fieldwork at Oinoanda 2008 Martin Bachmann 150 Archaeological Surveys in Osmaniye in 2008 Füsun Tülek 158 Surveys around Rhodiapolis in 2008: Idebessos Nevzat Çevik İsa Kızgut 164 Süleyman Bulut Sivritaş Tepe in Gazipaşa: The Discovery of a Prehistoric Stone-Knapping Site Nicholas Rauh 169 OTHER REPORTS Excavations at Kadıpaşa Mahallesi, Alanya in 2008 Seher Türkmen Gülcan Demir 172 Belgin Savaş Geophysical Survey at Şekerhane Köşkü, Selinus in 2008 Seher Türkmen Claudia Winterstein 175 Salvage Excavations at the Chapel and Necropolis in Ferhan Büyükyörük Mustafa Samur 179 Beldibi in 2008 Excavations at Susuz Han in 2008 H. Ali Ekinci O. Gürer Ergin 184 Şakir Çakmak Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia Aynur Tosun 189 at Doğu Garajı-Halk Pazarı in 2008

6

7 Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeofizik İncelemeler 2008 Geophysical Survey at Şekerhane Köşkü, Selinus in 2008 Seher TÜRKMEN Claudia WINTERSTEIN Dağlık Kilikya nın batı kesimindeki sahil kenti Selinus ta yer alan ve Şekerhane Köşkü adıyla bilinen yapı 2005 yılından bu yana Alanya Müzesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü nün ortak bir projesi dâhilinde incelenmektedir*. Başka yorumların yanı sıra bu anıt genellikle İ.S. 117 yılında Selinus ta vefat eden Roma İmparatoru Traianus adına inşa edildiği bilinen bir kenotaph ile ilintilendirilmektedir. Mimari araştırma projemizin asıl amacı yapının orijinal kullanımı ve görüntüsünü saptamaktır. Şekerhane Köşkü, portik kalıntıları ile çevrili geniş bir alanda konumlanır (Res. 1). Aslında Roma döneminde inşa edilen yapı kompleksi 13. yy. başlarında Selçuklular tarafından av köşküne çevrilmiştir. Ancak Selçukluya ait dış kabuğun içerisinde Roma İmparatorluk dönemine ait mimarinin büyük parçaları korunmuş haldedir ve yapının rekonstrüksiyonu için önemli veri sağlamaktadır. Kısacası, araştırmamızın şu anki durumunda bu anıtın tetrastylos prostylos tapınak benzeri, Korinth düzeninde ve oldukça yüksek bir podyum üzerinde yükselen bir yapı olduğunu ve erişimin muhtemelen ön cephede, ana eksen üzerinde yer alan harici merdivenle sağlandığını söyleyebiliriz. Podyum, arkadaki güzel şekilde aydınlatılan beşik tonozlu iki mekâna sahiptir. Bu arka mekândan dar bir merdi venle cellaya erişiliyordu. Yapı, dört yönden portiklerle çevrili büyük bir temenosun tam ortasın dan hafif çe kayık bir konumdadır. Kuzey portikteki tek * Jeofizik incelemeler Kiel Christian Albrechts Üniversitesi Yerbilimleri Enstitüsünden Dr. H. Stümpel ile birlikte gerçekleştirilmiştir. Araştırmayı yapmamız için gereken finansmanı sağlayan F. Thyssen Vakfı na müteşekkiriz. Çalışmamız sırasında bize cömert destekte bulunan Gazipaşa Belediye Başkanı Cem Özgenç ve Gazipaşa Belediyesine teşekkür ederiz. Selinus taki 2008 yılı çalışmaları 3-8 Eylül tarihleri arasında toplam bir hafta sürmüş ve Alanya Müzesi Müdürlüğü başkanlığında (S. Türkmen ve G. Demir), C. Klein (Kiel Üniversitesi), C. Winterstein (DAI Berlin) ve öğrenci asistanlar V. Glomb, K. Özkap ve C. Cajar (hepsi de Kiel Üniversitesi) tarafından gerçekleştirilmiştir. Since 2005, the remains of the so-called Şekerhane Köşkü in the coastal town Selinus in western Rough Cilicia have been investigated within a cooperative project between Alanya Museum and the German Archaeological Institute *. Among other interpretations, the monument has been associated with an assumed cenotaph erected for Roman emperor Trajan who died in Selinus in A.D The main objective of our architectural research project is the understanding of the original use and appearance of the building. Şekerhane Köşkü is situated in a wide square that is enclosed by the remains of porticos (Fig. 1). The building complex originally dates from Roman Imperial times, but was converted into a hunting pavilion by the Seljuks in the early 13 th century A.D. Within the Seljuk outer shell, however, large parts of the Imperial architecture are preserved. They provide substantial evidence for the reconstruction of the monument. In brief, our present research suggests a tetrastyle prostyle temple-like building of the Corinthian order with a remarkable high podium that was probably accessed by an outside stair in the major axis in front of the building. The podium comprised two barrel-vaulted rooms of which the rear one was elaborately lighted. A narrow staircase led from this room to the cella of the upper structure. The building stood slightly off-centre in a large temenos surrounded on all four sides by porticos. A single gate in the northern portico made the building * The geophysical survey was conducted in cooperation with Dr. H. Stümpel (Institute of Geosciences, Christian-Albrechts- Universität zu Kiel). We are indebted to the F. Thyssen Stiftung for providing the funds necessary to conduct the survey. We would also like to thank Cem Özgenç, mayor of Gazipaşa, and the Gazipaşa Belediyesi for their generous assistance with our work. The 2008 campaign at Selinus lasted for one week from the 3 rd to the 8 th of September. The survey was conducted under the chairmanship of Alanya Museum (S. Türkmen and G. Demir), by C. Klein (Universität Kiel), C. Winterstein (DAI Berlin) and the student assistants V. Glomb, K. Özkap and C. Cajar (all Universität Kiel). 175

8 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI OTHER REPORTS Res. 1 Selinus tepesinden Şekerhane Köşkü ve civarına, kuzeye doğru bakış Fig. 1 Northward view from Selinus hill to Şekerhane Köşkü and its surroundings Res. 2 Şekerhane Köşkü nün giriş cephesinde yapılacak jeofizik incelemeler için çok elektrotlu düzeneğin hazırlanması Fig. 2 Preparation of multielectrode array for the geoelectric survey at the entrance front of Şekerhane Köşkü bir kapı ile deniz kenarında dar bir alandan komplekse giriliyordu. Mimari belgelemeyi ve inşa ayrıntılarına girmemizi sağlayan birkaç sondaj kazısını 2007 yılında tamamladık yılı için, o zamana kadar yapılan araştırmayı bütünleyecek jeofizik inceleme planlandı. Araştırmanın bir amacı da Şekerhane Köşkü civarındaki kentsel yapı hakkında bilgi toplamaktı. Bu Roma İmparatorluk dönemi yapısının özellikle doğusundaki nekropol ve batısındaki odeon ve hamam gibi birkaç büyük yapı içeren kent merkezi ile olan ilintisini de değerlendirmek istiyorduk. Buradaki asıl soru, Şekerhane Köşkü nün Romalı öncülünün kentin merkezinde mi yoksa kıyısında mı yer aldığı idi. Üstelik netleşmemiş kimi mimari ayrıntıları da jeofizik yöntemlerle incelemek gerekiyordu. Özellikle Şekerhane Köşkü nün giriş cephesinde, tarımsal kullanım yüzünden 2007 yılında sadece küçük alanların kazısı şeklinde incelenebilen bir temele dikkat edilecekti. Bu temelin, yapının rekonstrüksiyonunda hayati öneme sahip harici merdivenlerin kiriş temeli olup olamayacağını da saptamak istiyorduk. Jeofizik inceleme yöntemlerinden magnetometri, GPR (Ground Penetrating Radar) ve elektrik dirençliliği gibi birkaçını kullandık. Tüm bu yöntemler Selinus tepesinin eteği ve nehir arasındaki düz arazi için mükemmel şekilde işe yaradı. Ölçümlerde sıkıntı yaşadığımız yerler, yoğun tarım nedeniyle giremediğimiz araziler oldu. Başlangıçta Şekerhane Köşkü nün alanında ve bitişik alanda magnetik incelemeler yapıldı. Selinus un batı kenarındaki eski agoranın bazı kısımları da incelendi. Magnetometri sayesinde yüzeyin altındaki kalıntılar hakkında genel fikir sahibi olmak için hızla veri toplanabiliyor. İki kişinin taşıyabileceği hareketli bir kızak üzerine altı adet Fluxgate gradiometre probu takılarak toplamda m 2 alan incelendi (Res. 3). Ölçüm cihazı benzer şekilde diferansiyel GPS ile de donatılarak inceleme complex accessible from a narrow piece of land by the waterside. In 2007, we completed work on the architectural documentation and on several soundings, which had been carried out in order to gain further insight into construction details. For 2008, a geophysical survey was intended to complement the research so far conducted. One aim of the survey was prospecting the town s urban structure in the vicinity of Şekerhane Köşkü. Of particular interest for the interpretation of the Imperial-era monument is its connection to the nearby eastward necropolis and to the westward town centre, which was equipped with several large buildings such as an odeon and a bath house. The question was whether the Roman predecessor of Şekerhane Köşkü had been located in the urban centre or rather at the town s periphery. Moreover, a goal of the geophysical survey was to further explore unclear architectural details. Particular attention was to be paid to a foundation at the entrance front of Şekerhane Köşkü, which had been excavated in 2007 only in small parts due to the agricultural utilisation of the area. We wanted to clarify whether it can possibly be identified as a foundation for the stringers of an outside stair, an architectural element of vital importance for the reconstruction of the building. We utilized a variety of geophysical survey techniques: magnetometry, ground-penetrating radar (GPR) and electrical resistivity (Fig. 2). All techniques proved to be ideally suited to the flat area of the town between the foot of Selinus hill and the river. The measurements were only partially restricted by intense agricultural utilization, which prohibited access to some parts of Selinus. At first, magnetic prospecting was conducted on the square of Şekerhane Köşkü and the adjoining areas. Some parts of the former agora at the western edge of Selinus were also surveyed. Magnetometry enables fast 176

9 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI OTHER REPORTS data acquisition in order to get a general idea of the subsurface remains. In total approximately sq. m. were surveyed with six Fluxgate gradiometer probes mounted on a movable rack that can be carried by two people (Fig. 3). The measurement device is likewise equipped with differential GPS and therefore allows georeferencing of the prospection results. Thus, the results can be superimposed with the architectural and topographic mappings of the previous campaigns. The integrated plan (Fig. 4) facilitates the interpretation of the magnetic anomalies and specifies the layout of Selinus. Res. 3 Altı adet Fluxgate gradiometre problu ve diferansiyel GPS antenli magnetik araştırma kızağı Fig. 3 Magnetic survey rack with six Fluxgate gradiometer probes and differential GPS antenna sonuçlarının yeryüzü referansları da elde edildi. Böylece, sonuçlar daha önceki sezonlarda elde edilen mimari ve topografik haritalamaların üzerine işlenebilecektir. Birleştirilmiş plan (Res. 4) magnetik anomalilerin yorumlanmasını kolaylaştırıyor ve Selinus un yerleşim vaziyetini ortaya çıkarıyor. Şekerhane Köşkü nün doğusunda, odeon ve hamam kalıntılarının yakınında önemli magnetik anomaliler saptandı. Bu alanda, kesinlikle kent merkezini oluşturan büyük ölçekli yapıların yoğunlaştığı görülüyor. Kuzey kesimde anomaliler bu noktada yönünü kuzeye çeviren Prominent magnetic anomalies were found to the west of Şekerhane Köşkü in the vicinity of the remains of the odeon and the bathhouse. This area reveals a dense concentration of large-scale structures that certainly formed part of the public centre of the town. In the northern area, anomalies indicate the position of former posts of the aqueduct that at this point changed its direction northbound. The parallel anomalies to the north of the odeon suggest a colonnaded street with a row of rooms at its northern side. The situation to the east of Şekerhane Köşkü appears to be completely different. The area is almost devoid of any anomalies indicative of architectural features; only at the foot of Selinus hill some indistinct structures can be seen. The sporadic point-shaped anomalies in all parts of the magnetogram presumably derive from metallic vestiges of simple greenhouses that were constructed all over Selinus until recently. Res. 4 Selinus un düz arazisinde korunmuş eski mimari yapılar ve Şekerhane Köşkü nün kuzeyinde bir GPR zaman dilimi üst üste bindirilmiş magnetogram Fig. 4 Magnetogram superimposed with the preserved ancient architectural structures in the flat part of Selinus and with a GPR time slice north of Şekerhane Köşkü 177

10 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI su kemerinin ayak yerlerini işaret ediyor. Odeonun kuzeyindeki paralel anomaliler ise kuzey tarafında bir dizi mekân bulunan bir stoayı akla getiriyor. Şekerhane Köşkü nün doğusunda ise durum tamamen farklıdır. Bu kesimde herhangi bir mimari özelliğe işaret eden anomalilere rastlanmaz; yalnızca Selinus tepesinin eteğinde bazı belirsiz yapılar seçilebilir. Magnetogramın her yerinde dağınık şekilde görülen sivri anomaliler ise yakın zamana kadar Selinus un her tarafını kaplayan seralara ait madeni kalıntılardan kaynaklanıyor olmalıdır. Magnetik incelemelere göre Şekerhane Köşkü nün Roma İmparatorluk dönemi öncülü kent merkezinin doğu ucunda yer alıyordu. Selinus un kentsel yapısı dâhilinde bu anıt yoğun yapılaşmış kent merkezi ile bitişik açık alanların yer aldığı nekropol arasında bağlantıyı kuruyordu. Göze çarpan bazı magnetik anomaliler GPR ve elektrik dirençliliği yöntemleriyle daha ayrıntılı incelendi. Bu incelemeler için iki ayrı GPR anteni (200 ve 400 MHz) ve çoklu elektrot düzeneği kullanıldı. GPR ve elektrik dirençliliği yöntemleriyle toplamda m 2 alan incelendi. Jeofizik incelemeler sayesinde 2007 yılındaki sondajlarda yapılan gözlemler doğrulandı ve genişletildi. Örneğin, çok geniş doğu portiğin ortasında ikinci bir sütun sırası olduğunu, burada bir dizi odayı bölen bir duvar bulunmadığı artık kesinleşmiştir. Diğer yanda, sondajlardan elde edilen bilgiler de jeofizik incelemedeki anomalileri ve incelenen yapıları yorumlamakta büyük yarar sağladı. Şekerhane Köşkü nün giriş cephesindeki incelemeler özellikle önemliydi yılında kısmen açığa çıkartılan temellerin aslında çok daha büyük olduğu anlaşıldı (Res. 5). Vaziyet ve ebatlar İmparatorluk dönemi anıtının önünde harici merdivenlerin varlığına işaret etmektedir. Üstelik yapının orta ekseni üzerinde saptanan bugüne kadar bilinmeyen masif bir yapı da sunak veya benzeri bir konstrüksiyon olarak yorumlanabilir. Özetleyecek olursak 2008 yılında gerçekleştirdiğimiz jeofizik incelemeler antik Selinus kenti hakkında ve bugün Şekerhane Köşkü olarak bilinen yapı hakkındaki bilgilerimize büyük katkılarda bulunmuştur. OTHER REPORTS The magnetic survey has shown that the Imperial-era predecessor of Şekerhane Köşkü was built at the eastern edge of the town centre. Within the urban structure of Selinus this monument served as a link between the densely developed town centre and the necropolis with the adjoining open spaces. Some striking magnetic anomalies were further investigated with GPR and electrical resistivity measurements. Two different GPR antennas (200 and 400 MHz) and a multielectrode array were used for these surveys. Altogether, an area of about 2500 sq. m. was prospected with GPR and electrical resistivity. Through the geophysical survey some observations that had been made during the soundings in 2007 could be verified and expanded. For instance, we could definitively confirm that the very wide eastern portico had a second row of columns in its centre and not a wall separating a row of rooms. On the other hand, the observations from the soundings significantly helped to interpret the anomalies and structures prospected during the geophysical survey. The investigations at the entrance front of Şekerhane Köşkü were of particular importance. They showed that the foundations partly excavated in 2007 were in fact much larger (Fig. 5). Their layout and size strongly suggest the existence of an outside stair in front of the Imperial-era building. Furthermore, a farther, hitherto unknown, massive structure in the centre axis of the building can presumably be interpreted as the foundation of an altar or a similar construction. In sum, our geophysical survey of 2008 contributed considerably to the knowledge of ancient Selinus and the monument that today is known as Şekerhane Köşkü. Res. 5 Şekerhane Köşkü nün giriş cephesindeki incelemelerden GPR zaman dilimi Fig. 5 GPR time slice from the survey at the entrance front of Şekerhane Köşkü 178