ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2008 Osman Eravşar 1 Antiocheia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys Townsend 6 Kuzeydoğu Tapınağı 2008 Sezonu Ece Erdoğmuş Arykanda Kazısı 2008 Cevdet Bayburtluoğlu 12 Bademağacı 2008 Yılı Kazıları Refik Duru Gülsün Umurtak 15 Karain Mağarası 2008 Yılı Kazıları Metin Kartal 22 Kelenderis 2008 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları Levent Zoroğlu 26 Kibyra 2008 Yılı Kazıları H. Ali Ekinci Şükrü Özüdoğru 32 F. Eray Dökü Ksanthos Kazıları 2008 Jacques des Courtils 40 Limyra Kazı ve Araştırmaları 2008 Martin Seyer Ulrike Schuh 45 Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Semiha Yıldız Ötüken Ebru Fatma Fındık 49 Duvar Resimlerini Belgeleme Koruma-Onarım Çalışmaları 2008 Olympos Kazısı 2008 B. Yelda Olcay Uçkan 55 Perge 2008 Haluk Abbasoğlu 61 Pisidia Antiokheiası Kazıları 2008 Mehmet Özhanlı 70 Rhodiapolis Kazıları 2008 Nevzat Çevik Süleyman Bulut İsa Kızgut 75 Side Tiyatrosu ve Çevresindeki Kazı ve Ülkü İzmirligil 82 Düzenleme Çalışmaları 2008 Soli/Pompeiopolis 2008 Kazıları Remzi Yağcı 89 Yumuktepe Höyüğü nde 2008 Yılı Gülgün Köroğlu 92 Ortaçağ Kazıları YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Alanya ve Çevresinde Bizans Araştırmaları 2008 Sema Doğan 100 Andriake Yüzey Araştırması 2008 Banu Yener-Marksteiner 105 Beydağları 2008 Yılı Yüzey Araştırmaları İsa Kızgut Süleyman Bulut Nevzat Çevik 108 Burdur ve Isparta 2008 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 115 Isparta Bölgesi 2008 Yılı Arkeolojik Yüzey Bilge Hürmüzlü 122 Araştırması: Tymandos Antik Kenti ve Çevresi Dağlık Kilikia 2008: Yerleşim Tarihi ve Hamdi Şahin Selim Pullu 125 Epigrafya Araştırmaları

3 CONTENTS EXCAVATION REPORTS Excavations at Alara in 2008 Osman Eravşar 1 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys Townsend 6 Project: Northeast Temple 2008 Season Ece Erdoğmuş Excavations at Arykanda in 2008 Cevdet Bayburtluoğlu 12 Excavations at Bademağacı in 2008 Refik Duru Gülsün Umurtak 15 Excavations at the Karain Cave in 2008 Metin Kartal 22 Excavations and Restoration Work at Kelenderis Levent Zoroğlu 26 in 2008 Excavations at Kibyra in 2008 H. Ali Ekinci Şükrü Özüdoğru 32 F. Eray Dökü Excavations at Xanthos in 2008 Jacques des Courtils 40 Excavations and Research at Limyra 2008 Martin Seyer Ulrike Schuh 45 Excavations at the Church of St. Nicholas Semiha Yıldız Ötüken Ebru Fatma Fındık 49 in Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Documentation of the Wall Paintings in 2008 Excavations at Olympos in 2008 B. Yelda Olcay Uçkan 55 Perge 2008 Haluk Abbasoğlu 61 Excavations at Pisidian Antioch in 2008 Mehmet Özhanlı 70 Excavations at Rhodiapolis in 2008 Nevzat Çevik Süleyman Bulut İsa Kızgut 75 Excavation and Landscaping Work at and around Ülkü İzmirligil 82 Side Theater in 2008 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2008 Remzi Yağcı 89 Excavations in the Medieval of Yumuktepe Höyüğü Gülgün Köroğlu 92 in 2008 SURVEY REPORTS Surveys on Byzantine Remains in and around Sema Doğan 100 Alanya in 2008 Surveys in Andriake in 2008 Banu Yener-Marksteiner 105 Surveys in Beydağları in 2008 İsa Kızgut Süleyman Bulut Nevzat Çevik 108 Surveys in Burdur and Isparta in 2008 Mehmet Özsait 115 Archaeological Surveys in Isparta Region in 2008: Bilge Hürmüzlü 122 Ancient City of Tymandos and Environs Rough Cilicia 2008: Settlement History and Hamdi Şahin Selim Pullu 125 Epigraphy Surveys

4 İÇİNDEKİLER Mersin, Silifke, Olba Arkeolojik Araştırmaları 2008 Emel Erten 132 Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2008 Erkan Konyar 138 Kibyratis Araştırmaları 2008 Thomas Corsten 143 Mersin İli Erdemli ve Silifke İlçelerinde Antik Ümit Aydınoğlu 146 Dönem de Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2008 Oinoanda da Arazi Çalışmaları 2008 Martin Bachmann 150 Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2008 Füsun Tülek 158 Rhodiapolis Çevresi Yüzey Araştırmaları 2008: Nevzat Çevik İsa Kızgut 164 İdebessos Süleyman Bulut Sivritaş Tepe: Gazipaşa da Bir Tarihöncesi Taş Yontma Atölyesi Keşfi Nicholas Rauh 169 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Alanya Kadıpaşa Mahallesi Kazı Çalışmaları 2008 Seher Türkmen Gülcan Demir 172 Belgin Savaş Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeofizik İncelemeler 2008 Seher Türkmen Claudia Winterstein 175 Beldibi Şapel ve Mezarlık Alanı Kurtarma Kazısı 2008 Ferhan Büyükyörük Mustafa Samur 179 Susuz Han 2008 Yılı Kazı Çalışmaları H. Ali Ekinci O. Gürer Ergin 184 Şakir Çakmak Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii Attaleia Kenti Nekropol Kurtarma Kazısı 2008 Aynur Tosun 189

5 CONTENTS Archaeological Surveys in Olba, Silifke, Mersin in 2008 Emel Erten 132 Surveys in Kahramanmaraş in 2008 Erkan Konyar 138 Research in the Kibyratis in 2008 Thomas Corsten 143 Surveys of Urbanization and of Agricultural Organization Ümit Aydınoğlu 146 during Antiquity within the Townships of Erdemli and Silifke in Mersin Province in 2008 Fieldwork at Oinoanda 2008 Martin Bachmann 150 Archaeological Surveys in Osmaniye in 2008 Füsun Tülek 158 Surveys around Rhodiapolis in 2008: Idebessos Nevzat Çevik İsa Kızgut 164 Süleyman Bulut Sivritaş Tepe in Gazipaşa: The Discovery of a Prehistoric Stone-Knapping Site Nicholas Rauh 169 OTHER REPORTS Excavations at Kadıpaşa Mahallesi, Alanya in 2008 Seher Türkmen Gülcan Demir 172 Belgin Savaş Geophysical Survey at Şekerhane Köşkü, Selinus in 2008 Seher Türkmen Claudia Winterstein 175 Salvage Excavations at the Chapel and Necropolis in Ferhan Büyükyörük Mustafa Samur 179 Beldibi in 2008 Excavations at Susuz Han in 2008 H. Ali Ekinci O. Gürer Ergin 184 Şakir Çakmak Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia Aynur Tosun 189 at Doğu Garajı-Halk Pazarı in 2008

6

7 Mersin, Silifke, Olba Arkeolojik Araştırmaları 2008 Archaeological Surveys in Olba, Silifke, Mersin in 2008 Emel ERTEN Sekizinci çalışma dönemini tamamlayan Olba arkeolojik yüzey araştırmaları kapsamında 2008 yılında da kentin yerleşim ve nekropol alanlarında çalışmalar sürdürüldü *. Bundan başka, Olba da ve yakın çevresinde yer alan kült alanlarının saptanması ve belgelenmesi işlemine de özel ağırlık verildi. İnsanların görkemli dağ zirvelerinde, kayalıklarda gökyüzüne yakın yerlerde doğa, dağ, fırtına tanrılarına kendilerini daha yakın hissetmeleri düşüncesiyle kült alanlarının oluşturmaları eskiden beri bilinen bir gelenektir. Yunan dünyasında tanınan dağ zirvelerindeki, mağaralardaki kutsal yerlerin tarihinin Yunan öncesi dönemlere dayandığı, Yunanlıların da buralarda tapındıkları, kendi inançlarına bu doğal mekânları uyarladıkları görülür. Yunan destanlarında mağaralar genellikle tanrıların doğum yeridir. Örneğin, Zeus un doğum yerinin Girit deki bir dağ zirvesi olduğu inancı vardır. Anadolu daki kaya kült yerlerinin Bronz Çağı veya Demir Çağı kökenleri, işlev ve kullanımları; özellikle de kültürlerarası etkileşim içindeki yerleri ise, uzmanlar arasında başlıca tartışma konularından biridir. Anadolu da Latmos, Tmolos (Bozdağ), Kaunos ile Kilikia da Seluceia Pieria da; Kıbrıs da Kouklia gibi merkezlerde taş kültüyle ilgili kutsal yerler vardır ve bunların çoğunun Zeus kültüyle bağlantıları saptanır. Olba da da arazi yapısının sağladığı elverişliliğin etkisiyle çok sayıda kült yerinin oluşturulduğu araştırmalarımız sonucunda belirlenmektedir. Bu elverişlilik, sarp ve kayalık jeolojik oluşumun yanı sıra, bunun sağladığı dramatik etkiden de kaynaklanır. Olba daki kaya kült alanlarının tarihlendirmelerinin yapılabilmesi için gerekli arkeolojik verilere ne yazık ki sahip değiliz. Yine de bunların ayrıntılı tanım The eighth campaign of archaeological surveys in Olba was conducted in the settlement areas and necropoleis of the city in 2008 *. Furthermore, special attention was paid to the identification and documentation of cult areas in and around Olba. It is a well-known tradition that people established cult areas on mountaintops and rocks that were closer to the skies and where they felt closer to the nature, mountain and storm deities. The sanctuaries on mountaintops and caves known in the Greek world date indeed to the pre- Greek period, and the Greeks also worshiped there by adapting these natural sites to their faith. In the Greek myths, deities were usually born in caves; for example, it was believed that Zeus was born on a mountaintop in Crete. The origins, functions and use of rock cult areas in Anatolia during the Bronze or Iron ages as well as, particularly, their place in intercultural interaction constitute one of the major issues of debate among scholars. Sacred places at such centers as Latmos, Tmolos and Kaunos in Anatolia, Seleuceia Pieria in Cilicia and Kouklia in Cyprus are related with the cult of rocks and most of them are shown to be linked to the cult of Zeus. Our research has brought to light the presence of numerous cult areas in the favorable terrain at Olba. This favorableness rises from not only steep and rocky geological formations but also the dramatic effect such formations create. However, we do not have available the archaeological data that is required in order to date these rock cult areas at Olba. Yet, we continue exploring them, describing them in detail and documenting. * Silifke Kaymakamı Sayın Ahmet Beyoğlu nun çalışmalarımıza gösterdiği ilgi ve desteği özellikle belirtmek ve teşekkürlerimi sunmak isterim. Olba araştırmaları için yola çıktığımız yıllardan bu yana araştırmalarımızın yanında ve yardımında olan değerli dostumuz ve meslektaşımız Silifke Müzesi Müdürü İ. Öztürk e de şükranlarımızı sunuyoruz. * I would like to underline and express my gratitude for the attention and support paid to our surveys by Mr. Ahmet Beyoğlu, the kaymakam of Silifke. Further thanks are due to İ. Öztürk, our dear friend and colleague, director of Silifke Museum, for her support since the beginning of our surveys at Olba. 132

8 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI SURVEY REPORTS Res. 1 Şeytanderesi Vadisi ndeki Kutsal Yer Fig. 1 Sacred area in the Şeytanderesi Valley Res. 2 Şeytanderesi Vadisi ndeki Kutsal Yer deki kaya dikmesi (Baitylos) Fig. 2 Sacred area in the Şeytanderesi Valley, the rock pillar (baitylos) ve dökümünü yapmaya yönelik çalışmalarımız sürmektedir. Olba da bugüne dek yaptığımız çalışmalarda saptanan kaya kült yerleri içinde en görkemli ve dikkat çekicisi olan Şeytanderesi Vadisi nin batı yamacı üzerinde yer almaktadır. Söz konusu alan geniş bir kaya girintisinin çeşitli biçimlerde işlenmesi sonucunda oluşturulmuştur (Res. 1). Buradaki en belirgin unsur tam bir daire şeklinde açılan girişe sahip kaya odasıdır. Bunun içinde yer alan kaya dikmesinin bir baitylos niteliği taşıdığı düşünülmektedir (Res. 2). Kaya girintisi içinde yüzeyde bulunan çok sayıdaki hayvan kemiği burada bir sunu-adak ritüelinin yer alabileceğini düşündürmektedir. Olba daki bu kutsal yerin yöredeki dinsel geleneğin Zeus ile olan bağlantısı dikkate alınırsa, yine Zeus a adanan bir kült yeri olması mümkün ya da önerilebilir nitelikte görülmektedir. Hatta yine bölgenin sahip olduğu genel karakter düşünülerek, buradaki kültün köklerinin Luvilere dayandığı, Fırtına/Hava Tanrısı Tarhunt ile ilişkili olabileceği de akla gelmektedir. Olba daki söz konusu kült yeri konusunda yapılabilecek bir diğer yorum da basamaklarla kaya yüzeyine oyulmuş ve bir nişe çıkışın sağlandığı kesime ilişkindir (Res. 3). Özellikle Friglerde kayalara oyulmuş basamaklara sahip anıtlara rastlanmaktadır. Olba kült yerindeki belli bir nişe yönelen bu basamakların da bölgedeki Demir Çağı geleneği ile bağlantılı olabileceği düşünülmektedir. Kaya basamakları Olba nın başka kesimlerinde de sıkça rastlanan bir olgudur. Bu konudaki saptama ve belgeleme çalışmalarımız sürmektedir Olba araştırmaları kapsamında akropolisin kuzeybatı eteğindeki tiyatro da incelenmiştir (Res. 4). Söz The most outstanding of the rock cult areas identified at Olba is located on the west slope of Şeytanderesi Vadisi. This area was formed by working a wide rock recess into various shapes (Fig. 1). The most distinctive element here is a full circular rock chamber with a doorway. The rock pillar in it is thought to be a baitylos (Fig. 2). Numerous animal bones found on the surface of the rock recess suggest the presence of an offering-votive ritual site here. Taking into account the regional religious tradition related with Zeus, it may be plausible to propose that this sacred area at Olba may be cult area dedicated to Zeus. Again, based on the overall character of the region, it can be suggested that the origins of the cult here may go back to the Luwians and be related with the Storm/ Weather God Tarhunt. Another remark to be made about this cult area at Olba is in regard to the section with rock-cut stairs leading to a niche (Fig. 3). Phrygians in particular are known for their monuments with rock-cut steps. Thus, the stairs leading to a niche at the cult area in Olba may be related to the Iron Age tradition in the region. Rock-cut steps are also found in other parts of Olba. Our surveys and documentation on this issue continue. The surveys during 2008 also included exploration of the theater on the northwest skirt of the acropolis (Fig. 4). The plan and description of the theater was published by Keil and Wilhelm in 1931 after their surveys in the region in 1925; however, this published plan seems devoid of details. In particular, the depth of the stage building was given as an average despite the lack of visible remains on the surface and thus, this plan needs to be revised. Following the clearing of vegetation, it was calculated based on the average depth and height of the rows of 133

9 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI SURVEY REPORTS Res. 3 Şeytanderesi Vadisi, Kutsal Yer deki nişe çıkan kaya basamakları Fig. 3 Sacred area in the Şeytanderesi Valley, rock-cut stairs leading to the niche Res. 4 Tiyatro (?) Fig. 4 Theater (?) ko nusu yapının plan ve tanımı Keil ve Wilhelm tarafından bölgede 1925 yılında yapılan çalışmaların sonuç lar 1931 de yayınlanmıştır. Ancak, bu plan ayrıntılardan yoksun görünmektedir. Özellikle skene binasının derinliği konusunda yüzeyde hiçbir veri görünmediği halde, ortalama bir derinliğin verilmiş olması, planın revize edilmesini gerekli kılmaktadır. Tiyatroda yapılan ot temizliği sonrasında oturma sıralarının ortalama derinlik ve yükseklikleri esas alınarak, yapının oturma kapasitesi 500 izleyici olarak hesaplanmıştır. Bu durumda, yapının bir odeon olması ihtimali de ortaya çıkmakta; özellikle skene derinliğini gösteren hiçbir izin olmaması, yapının kapalı bir mekân olabileceğini düşündürmektedir. Buna göre, üç açıklıklı skene olarak tanımlanan yapı, aslında odeonun dış duvarı olmalıdır. Ancak, tiyatro olduğu daha önce önerilen bu yapı ile ilgili ayrıntılı bilgilere ulaşılması için burada arkeolojik kazıların yapılması zorunludur. Olba 2008 araştırmalarının bir diğer çalışma alanı ise, Olba akropolisine göre batı yönde, Olba ile Diokaesareia arasındaki yol güzergahı üzerinde yer alan Yağardıç Mahallesi ndeki çiftlik yapısıdır (Res. 5). Söz konusu yapının yanındaki tonozlu mezar ve yazıt daha önceki yayınlarda yer almaktadır. Yazıt, İ.S. 2. ve 3. yy. lara tarihlenmekte ve bir veteran askere ait olduğu saptanmıştır. Mezarın yakın çevresindeki tarım terasları, tarlalar ve çiftlik evi, Olba nın kırsal yerleşim dokusunda yeri olan bir üçlemeyi (tarla-konut-mezar) temsil eder. Daha önce yapısal özellikleri ve planı incelenmeyen çiftlik yapısı 2008 çalışmaları kapsamında değerlendirildi. Buna göre, yapının kısmen anakaya oyularak oluşturulduğu, kısmen de büyük ve harçsız rektagonal kireçtaşı bloklardan oluşan duvarlara sahip olduğu görüldü. seats that the capacity of the theater was 500 pax. In this case, it is also plausible that this structure was an odeon and absence of any traces indicating the depth of the stage building especially suggests that this building was covered by a roof. Therefore, the structure described as a stage building with three openings should be the exterior wall of the odeon; however, it is necessary to conduct archaeological excavations here to clarify details of this building that had been proposed previously to be the theater. Another area of exploration in the 2008 campaign was the farmstead in the Yağardıç Mahallesi on the way between Olba and Diokaesareia, to the west of the acropolis of Olba (Fig. 5). The vaulted tomb and inscription found next to this building were published previously. The inscription dated to the 2 nd -3 rd centuries A.D. belonged to a veteran soldier. Agricultural terraces, fields and farmhouse near the tomb represent a trilogy (fieldhouse-tomb) that is typical of the countryside texture of Olba. The farmhouse was not explored in detail previously and thus studied in 2008 campaign. It was seen that the building was partially hewn from the bedrock and partially built with large rectangular limestone blocks without using any mortar. The standing doorway with its lintel and jambs was built with large blocks of stone. All these constructional features are typical for the rural buildings of the region and Olba. The farmhouse was built on a slope of inclined bedrock. The upper room was entirely hewn from bedrock, while the lower rooms were built with stone masonry. A wide threshing field is found in front of the structure in accordance with the regional customs. 134

10 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI SURVEY REPORTS Res. 5 Yağardıç Mahallesi çiftlik evi Fig. 5 Yağardıç Mahallesi, farmhouse Res. 6 Yağardıç Mahallesi kaya mezarı Fig. 6 Yağardıç Mahallesi, rock-cut tomb Ayakta kalabilen kapıda, lento ve sövelerde yine büyük taş bloklar kullanılmaktadır. Tüm bu yapısal özellikler Olba nın ve bölgenin kırsal yapılarının ortak özellikleri olarak ortaya çıkar. Çiftlik evi, eğimli bir anakaya kütlesinin yamacına yerleştirilmiştir. Daha yukarıdaki mekân tümüyle kayaya oyularak yapılırken, alttaki mekânlar taş duvar örgüleriyle oluşturulur. Yapının önünde, yine bölgesel geleneklere uygun olarak genişçe bir harman yeri bulunur. Çiftlik yapısının önemli ölçüde tahrip olması ve bir bölümünün de toprak altında olması eksiksiz planının çıkartılmasını olanaksız kılmaktadır. Ancak, yapının Olba çevresinde önceki yıllarda da birçok örneği saptanan Roma çiftlik yapılarından biri olduğu kesindir. Yanındaki mezar ve onun yazıtı uyarınca İ.S. 2. ya da 3. yy. a tarihlenen yapının Hıristiyan ev sahipleri tarafından da kullanıldığı, bir duvarları üzerine kazınan haçtan anlaşılmaktadır. Başlangıçta belki de Romalı bir veteran askere bağışlanan topraklar üzerinde kurulan çiftliğin o sıralar geçirilen dinsel dönüşüm sonucu Hıristiyanlaşan sahiplere geçmiş olduğu düşünülebilir. Söz konusu çiftlik yapısına bakan dik yamaç üzerinde belli bir cephe düzenlemesi gösteren kaya mezarına da rastlanmaktadır (Res. 6). Bu mezar, modern karayolu üzerinde, Olba ile Diokaesareia arasında uzanan nekropol alanlarının içinde yer almaktadır. Mezar odası yaklaşık kare planlıdır (3.35x3.60 m.), biri girişin karşısında, diğeri iki yanda olmak üzere toplam üç mezar yeri vardır. Bunlar tümüyle kayaya oyulan mezar odası duvarlarına açılmış birer dikdörtgen niş görünümündedir. Mezar odasının tavanı düzdür. Mezar önüne düşen mimari blokların incelenmesi sonucunda mezarın cephesinin sağda ve soldaki iki plaster ve As the farmhouse is considerably damaged and partly buried under earth, it was not possible to retrieve its plan entirely. However, it is certain that this building is one of the numerous farmhouses identified around Olba. Dated to the 2 nd or 3 rd century A.D. based on the inscription on the tomb nearby, the building stayed in use also in the Christian period as inferred from the cross motif incised on a wall. It is possible that the farmhouse was built on land given to a veteran Roman soldier but then passed to a Christian owner as a result of the religious transformation. On the steep rock surface facing this farmhouse, there is also a rock-cut tomb with a distinct façade arrangement (Fig. 6). This tomb is on the modern road and within the necropolis areas extending between Olba and Diokaesareia. The burial chamber measures 3.35x3.60 m. and contains three burial sites one opposite the entrance and two others on the sides. These grave sites are rectangular niches carved into the walls of the burial chamber. The ceiling is flat. Upon exploring the architectural blocks scattered around, it was seen that this tomb had a façade with a pilaster at both ends and a pediment in the middle. Thus, here we have another example of tombs with a pediment and pilasters on both ends, which resemble the rock-cut tombs with Ionic or Corinthian temple façade arrangement previously identified at Olba. An interesting find of the 2008 campaign is the inscription in the masonry of the tower in the northeast corner of the acropolis (Fig. 7). This four-line-long inscription in ancient Greek was placed facing down in the wall masonry of the tower; this shows that this inscribed block was used as spolia here. This inscription was 135

11 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI ortada bir alınlıktan oluştuğu anlaşıldı. Böylece, daha önce Olba da varlığı saptanan İon ve Korinth düzeninde tapınak cepheli kaya mezarlarına benzerlik gösteren, alınlıklı ve yanlarda plasterli cephe düzenlemesine sahip bir başka örnek daha eklenmektedir arazi çalışmalarının en ilginç bulgularından biri de akropolisin kuzey-doğu köşesindeki kulenin duvar örgüsü içinde bulunan yazıttır (Res. 7). Dört satırdan oluşan eski Yunanca yazıt, kulenin rektagonal duvar örgüsü içinde baş aşağı konumda yer alır. Bu da bloğun kulede devşirme malzeme olarak kullanıldığını kanıtlar. Olba ile ilgili olarak 19. yy. da yapılan en erken bilimsel yayınlardan birine konu olan bu yazıtın aquaedukt un hemen üzerinde olduğu belirtilmekte ise de aslında akropolisin kuzey-doğu köşesindeki kulededir. Bu nedenle de belki de eksik tanımlama nedeniyle aradan geçen uzun yıllar içinde yazıtın yerini belirlemek mümkün olamamıştır. Bu bakımdan yazıtın yerinin bulunmuş olması önem taşır. Söz konusu yazıtın yerinin saptanmış olması ile ilgili daha önemli olan arkeolojik saptama ise, kulenin geçirdiği tarihsel süreç ile ilgili olarak verdiği ipucudur. Kule duvarları içinde yazıtlı bloğun baş aşağı olarak kullanılması, kulede yapılan restorasyonu doğrulamaktadır. Böylece, kulenin bugünkü görünümünü kazanmasının Hellenistik Dönem sonrasına ait olduğu kesin olarak belirlenmektedir. Olba da 2008 döneminde yapılan çalışmaların bir bölümünü de kentteki erken Hıristiyanlık dönemi yapıları oluşturmaktadır. Çeşitli kilise kalıntıları ve manastırla Hıristiyanlığın özellikle 5. yy. daki etkisinin açıkça anlaşıldığı Olba, 381 yılından itibaren toplanan çeşitli konsillere temsilci olarak kentin piskoposlarını yollayarak katılır. Kentte Hıristiyanlık yapıları içinde en dikkat çekici olanlardan birisi de İ.S. 5. yy. a tarihlenen manastırdır (Res. 8). Manastır, Olba nın Hıristiyanlık dinsel mimarisini gösteren önemli yapılarından biridir. İki katlı manastır yapısı, Olba da akropolisin doğusunda, Doğu Vadisi olarak adlandırılan kesimde, aquadukt un yaklaşık 300 m. güneyinde bulunmaktadır. Aynı vadinin içinde, manastırın yaklaşık 100 m. kuzeyinde bugün ancak temelleri izlenebilen bir başka kilise bulunmaktadır. Söz konusu kilisenin planı, daha önce ekibimiz tarafından çizilmiş ve yayınlanmıştır. Yine Şeytanderesi Vadisi nde manastırdan yaklaşık 1 km. güneye inildiğinde mağara kilise ve SURVEY REPORTS published in one of the earliest publications on Olba from the 19 th century; however, the publication states that the inscription was located right above the aqueduct. The inscription is found today in the masonry of the northeast tower of the acropolis, not in the masonry of the tower right above the aqueduct. Therefore, perhaps due to this incorrect description, we had not been able to spot this inscription earlier. This find is of importance in this respect. Another point thus identified is of even greater importance for it provides us with clues regarding the history of the tower. The fact that the inscribed block was used upside down in the wall of the tower verifies the renovation the tower underwent, indicating therefore that the tower attained its present look certainly after the Hellenistic period. Another area of survey in 2008 campaign covered the Early Christian period buildings in the city. Various church and monastery remains show the influence of Christianity in Olba, which participated in the councils as of 381 A.D. by sending her bishops. Res. 7 Akropolis Kuzeydoğu Kulesi (Yazıt) Fig. 7 Acropolis, northeast tower, inscription Res. 8 Manastır (Doğu Vadisi) Fig. 8 Monastery in the East Valley 136

12 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI hemen önünde yer alan bir başka kilise yapısının kalıntılarıyla karşılaşılmaktadır. Böylece, aquaedukt un bulunduğu yerden başlayarak, aynı güzergah üzerinde Hıristiyanlığa ait dört dinsel yapı yaklaşık 1.5 km. içinde karşımıza çıkmaktadır. Bu yoğunluk, Hıristiyanlık döneminde Olba nın sahip olduğu dinsel ayrıcalığı göstermesi bakımından önemlidir. Kuzey ve güneyden iki ayrı kapıyla girişi sağlanan manastır, kurulduğu yerin coğrafi durumu bakımından Doğu Kiliselerine bağlı manastırlarla çeşitli bakımlardan uyum gösterir. Din adamlarının yaşam gereksinimlerinin rahatça karşılanabilmesi için kent merkezinden çok uzakta kurulu değildir. Öte yandan kente yakınlığa karşın etkileyici bir vadi içinde yer alması manastırı din adamları için münzevi bir yaşam geçirmeye uygun hale getirmektedir. Daha önce yapılan birçok yayında manastırın planı verilmiş ve konudan söz edenler aynı planı asıl olarak kullanmıştır. Ancak ekibimizin 2007 araştırma döneminde yaptığı incelemeler, planda eksiklikler olduğunu ortaya koymuştur. Manastırın sarnıcı ve yapının güneyinde otların arasından güçlükle görülebilen yeni mekânlar bu planda yer almamaktadır. Bu eksiklikleri tam olarak ortaya çıkarıp yeniden plan çizimi yapabilmek için büyük ölçüde maki topluluklarının altında kalan manastırın güney ve doğu bölümlerinde bu yıl ot temizliği yapıldı. Temizlik sonrasında, yeni mekânlar saptanarak, manastıra ait konik biçimli sarnıca çıkan, kayaya oyularak yapılan merdivenler bitkilerden temizlendi. Ayrıca, manastırın güney duvarının eski plandaki gibi sonlanmayıp, doğuya doğru bir köşe yaptığı ve bu köşenin içinde ayrı bir bölümün bulunduğu da 2008 çalışmalarımızda belirlendi. Ayrıca, Olba daki kültür varlıklarının güncel koruma problemlerine başlangıcından beri ekibimizce büyük önem verilmekte ve duyarlılık gösterilmektedir arazi çalışmalarımızda Olba daki eski eser tahribatında göreceli bir azalma kaydedildiğini memnuniyetle gördük. Bunun da konuyla ilgili olarak ekip üyelerimiz M. Özyıldırım ve T. Akçay ın etkin çabalarının bir sonucu olarak değerlendirmekteyiz. SURVEY REPORTS An important Christian monument in the city is the monastery dated to the 5 th century A.D. (Fig. 8). The twostory monastery reflects the Christian architecture of Olba. It is located about 300 m. south of the aqueduct in the East Valley, to the east of the acropolis. In the same valley and about 100 m. north of the monastery, are the remains of a church at foundation level. The plan of this church was prepared and published by our team. Continuing about 1 km. south from the monastery along the Şeytanderesi Valley is a cave church with another church building right in front of it. Thus, there are four religious buildings of Christianity in a stretch of about 1.5 km. starting from the site of the aqueduct. This frequency witnesses to the religious privilege Olba enjoyed in the Christian period. The monastery is accessed via two doorways, one in the north and the other in the south, and it conforms in various aspects to the monasteries of the East Church. It is not located very far from the city center, so the inhabitants could procure their needs easily. In spite of its proximity to the city, it is located in an imposing valley making it favorable for the inhabitants to adapt to an isolated way of life. Many earlier publications give the plan of the monastery using the same source always. However, our surveys in 2007 have already shown that there are missing parts in that published plan, which does not show the cistern and other rooms that are barely discernible amidst vegetation to the south. In order to be able to draw its plan entirely, vegetation and undergrowth in the east and south parts of the monastery were cleared in this campaign. Following the clearing of the vegetation, new rooms were identified and rock-cut stairs leading to the conical cistern of the monastery were cleared of plants too. Besides, it was seen in 2008 that the south wall of the monastery did not terminate as shown in the plan but rather made a corner toward east and contained another room here. Furthermore, our team has given great attention and care to the modern protection issues of the cultural heritage at Olba. In 2008, we gladly noted that destruction to cultural heritage there had decreased somewhat. We consider this pleasing outcome to be the result of the active efforts of M. Özyıldırım and T. Akçay, our team members. 137