ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2009 Osman Eravşar 1 Antiokheia ad Kragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Kuzeydoğu Tapınağı 2009 Sezonu Ece Erdoğmuş Arykanda Kazısı 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Bademağacı 2009 Yılı Kazıları Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Karain Mağarası 2009 Yılı Kazıları Harun Taşkıran 26 Kelenderis 2009 Yılı Kazıları Levent Zoroğlu 31 Kibyra 2009 Yılı Çalışmaları Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Ksanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 Myra ve Andriake Kazıları nda İlk Yıl: 2009 Nevzat Çevik 55 Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım Ebru Fatma Fındık Çalışmaları 2009 Olympos Kazısı 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Pisidia Antiokheiası 2009 Kazı Çalışmaları Mehmet Özhanlı 81 Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Side Tiyatrosu ve Çevresi 2009 Yılı Çalışmaları Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Soli/Pompeiopolis 2009 Kazıları Remzi Yağcı 104 Yumuktepe Höyüğü 2009 Yılı Ortaçağ Kazıları Gülgün Köroğlu 111 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Çaltılar Yüzey Araştırması Çalışmaları Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Antik Kenti ve Çevresi Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 127 Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2009 Erkan Konyar 136 Kibyratis Araştırmaları 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer Dağlık Kilikia 2009: Hamdi Şahin 148 Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları

3 CONTENTS Excavations at Alara in 2009 Osman Eravşar 1 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Project: Northeast Temple 2009 Season Ece Erdoğmuş Excavations at Arykanda in 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Excavations at Bademağacı in 2009 Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Excavations at Karain Cave in 2009 Harun Taşkıran 26 Excavations at Kelenderis in 2009 Levent Zoroğlu 31 Work at Kibyra in 2009 Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Xanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 First Season of Excavations at Myra and Nevzat Çevik 55 Andriake: 2009 Excavations at the Church of St. Nicholas in S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Ebru Fatma Fındık Documentation of the Wall Paintings in 2009 Excavations at Olympos in 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Excavations at Pisidian Antioch in 2009 Mehmet Özhanlı 81 Excavations at Rhodiapolis and Surveys in Its Environs 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Work at and around Side Theatre in 2009 Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2009 Remzi Yağcı 104 Excavations in the Medieval Strata of Yumuktepe Gülgün Köroğlu 111 Höyüğü in 2009 SURVEY REPORTS Surveys in Beydağları in 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Report on the Çaltılar Survey Project Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Ancient City and Environs Surveys in Isparta and Burdur in 2009 Mehmet Özsait 127 Surveys in Kahramanmaraş in 2009 Erkan Konyar 136 Research in the Kibyratis in 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer

4 İÇİNDEKİLER Dağlık Kilikia da Kentleşme ve Tarımsal Ümit Aydınoğlu 152 Organizasyon Araştırması 2009 Doğu Likya Batı Pamfilya Epigrafik-Tarihi Coğrafi Bülent İplikçioğlu 157 Araştırmalar 2009 Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009 Füsun Tülek 159 Sillyon Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2009 Elif Özer Murat Taşkıran 165 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Alanya Kızılkule Tophane Eksen Projesi Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Kazı Çalışmaları Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii (Attaleia Nekropolü) Aynur Tosun 174 Kurtarma Kazısı 2009 Kekova Bölgesi Liman Araştırmaları 2009: Erdoğan Aslan 181 Aperlai Limanı Oinoanda Arazi Çalışmaları 2009 Martin Bachmann 189 Soli/Pompeiopolis in Roma Dönemi Limanı: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 ROMACONS 2009 Arazi Çalışmaları John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeoarkeolojik Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Çalışmalar 2009 Gülcan Demir Soli/Pompeiopolis te LRA 1 Amphora Fırını Alanı Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

5 CONTENTS Rough Cilicia 2009: Settlement History and Hamdi Şahin 148 Epigraphy Surveys Surveys of Urbanization and Agricultural Ümit Aydınoğlu 152 Organization in Rough Cilicia in 2009 Epigraphic-Historical Geography Surveys in Bülent İplikçioğlu 157 East Lycia West Pamphylia in 2009 Archaeological Surveys in Osmaniye in 2009 Füsun Tülek 159 Surveys in and around the Ancient City of Elif Özer Murat Taşkıran 165 Sillyon in 2009 OTHER REPORTS Excavations at the Kızılkule Tophane Axis of Alanya Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia at Aynur Tosun 174 Doğu Garajı Halk Pazarı Mevkii in 2009 Harbour Surveys in Kekova Region in 2009: Erdoğan Aslan 181 Harbour of Aperlai Fieldwork at Oinoanda in 2009 Martin Bachmann 189 The Roman Harbour of Pompeiopolis: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 The 2009 ROMACONS Field Campaign John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Selinus in 2009 Gülcan Demir An LRA 1 Amphora Kiln Site at Soli/Pompeiopolis Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

6

7 Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009 Excavations at Rhodiapolis and Surveys in Its Environs 2009 İsa KIZGUT Emrah AKALIN Süleyman BULUT 11 Haziran - 24 Ağustos 2009 tarihleri arasında gerçekleştirilen Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Yüzey Araştırmaları çalışmaları, planlandığı gibi Hamam, Tiyatro, Asklepion, Tapınak, Batı Cadde, Dükkânlar, G Yapısı ve Kilise olmak üzere sekiz alanda yoğunlaştırılmıştır* (Res. 1). Hamam (O. Tıbıkoğlu) Castellum Doğu Önü olarak isimlendirilen alanda başlamıştır. Buradaki çalışmaların dışında, castellumun kısmen yıkılmış durumdaki doğu duvarı kuru duvar tekniğiyle örülerek boş olan iç kısmı toprakla doldurulmuş ve böylece castellum koruma altına alınmıştır. 1 no. lu servis mekânı içinde bulunan geç dönem zeminine ait kesitin önüne kuru duvar örülerek sağlamlaştırılmış, palaestra geç dönem mekânlarından daha önceden * Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü ne verilen kazı izni ve büyük maddi destekleri için; Bakanlık Temsilcisi Sayın E. Yiğit e kurallı, iyi niyetli, olumlu ve yönlendirici tavrı ve katılımından dolayı; DÖSİMM e, sağladığı mali kaynaklar ve eksilmeyen destekleri için; Akdeniz Üniversitesi Rektörlüğü ve idari ekibindeki arkadaşlarımıza kazımıza verdikleri destekleri ve duydukları ilgi için; Kumluca Belediye Başkanı Sayın Hüsamettin Çetinkaya ya ve tüm ekibine her türlü lojistik, işçi, ayni ve önemli miktardaki nakdi yardımları ve desteği, daha da önemlisi bir kazı üyesi gibi elini ve gönlünü işimizden eksik etmediği için; Kumluca Kaymakamı Salih Işık a kazımıza gösterdiği yakın ilgi ve destek için; İl Kültür Müdürü İ. Acar a kazıya ve kazı işlik/ depo yapısının gerçekleştirilebilmesinde gösterdiği ilgi ve verdiği destek için; Ankara DÖSİMM, Antalya İl Özel İdaresi ve Kumluca İlçe Özel İdaresi çalışanlarına mali sorunlarımızla yakından ilgilenip işlerimizin yürümesini sağladıkları ve Kazıevi-Depo binasının peyzajına sağladıkları destek için; Restoratör S. Küçük ve M. Doğan ile ekiplerine mozaik ve diğer restorasyon projelerimizi başarıyla yürüttükleri için; ve özellikle kazı ekibimizde olağanüstü emek veren öğrenci, üye ve tüm işçilere gönülden teşekkür ediyoruz. The 2009 campaign, Excavations at Rhodiapolis and Surveys in the Environs, was conducted from June 11 th through August 24 th and focused on eight areas: the baths, the theater, the Asklepion, the Temple, the West Street, Shops, Building G and Church (Fig. 1)*. Baths (O. Tıbıkoğlu) Excavations of the baths began at the east side of the castellum. Apart from the work carried out here, the partly ruined eastern wall of the castellum was taken under protection by dry masonry and earth filling the empty area inside. In service room nr. 1, the floor was reinforced with dry masonry, and the late period room on the palaestra, previously excavated, was cleaned of blocks fallen from the west wall. In the working process, a structure, comprising two oblong parallel rooms, was uncovered. The rear room of this structure rests on the * Our sincere thanks are due to the General Directorate of Cultural Heritage and Museums, Ministry of Culture and Tourism for the permission, contribution and great financial support facilitating a successful campaign; Mr. E. Yiğit, the state representative, for his principled, good-willing and positive guiding attitude; DÖSİMM for their financial support; Akdeniz University s Presidency and administrative staff for their attention and support for our excavation; Kumluca mayor Mr. Hüsamettin Çetinkaya and his team for all the support in cash and in kind, manpower and logistics, and above all, for his sincere participation; Kumluca kaymakam Mr. Salih Işık for his attention and support; Mr. İ. Acar, the director of Culture and Tourism of Antalya, for his attention and support for the construction of excavation work area and storehouse; Ankara DÖSİMM, Antalya Provincial Special Administration, Kumluca İlçe Special Administration and their staff for all the support for our financial difficulties and for the paysage of the excavation house; restorer S. Küçük, M. Doğan and their team for the successful restoration of the mosaics and others; and our team members and students who do not abstain from working under difficult conditions. 86

8 KAZI RAPORLARI Res. 1 Çalışma alanları Fig. 1 Work areas Res. 2 Asklepeion girişi Fig. 2 Entrance to the Asklepion kazısı tamamlanan bölümünün batı duvarının doğal nedenlerle yıkılmış olan blokları kaldırılarak mekân temizlenmiştir. Çalışmaların ardından arka arkaya, birbirine paralel sıralanmış, uzunlamasına iki mekândan oluşan bir yapı grubu ortaya çıkarılmıştır. Yapı arkada hamam doğu cephe duvarına yaslanmış ve bir ara duvarla bölünerek ikiye bölünmüş bir mekân ile onun hemen önünde benzer planda inşa edilmiş ikinci bir mekândan oluşmaktadır. Duvarlar orta boyutlu moloz taşlardan ve harçla örülmüştür. Mekân içinde herhangi bir döşeme rastlanmamıştır. Tiyatro (B. Özdilek-Tıbıkoğlu S. Fırıncı) Çalışmalara öncelikle sahne binasında başlanmış, porta regia (kuzey kapı) açılmış, burada kapıya ait bazı parçalar ele geçmiştir. Hyposkenionun ön odalarının tüm dolgusu temizlenerek sahne binası çalışmaları tamamlanmıştır. Kazısı daha önce tamamlanmış olan orkestra çukurunun alt katmanlarını araştırmaya yönelik 6 (altı) adet sondaj gerçekleştirilmiştir. Ortalama m. arasında değişen derinlikte açılan sondajlarla ana kaya ya da toprak katmanına ulaşılmıştır. Yapılan sondajlarda Hellenistik ve Roma dönemlerine ait altı adet sikke ele geçmiştir. Doğu cavea analemma kazıları batı alt noktadan başlamıştır. Öncelikle caveanın temelini oluşturan, dış çevre duvarının bloklarının bazılarının yıkılması sonucu aşağıya dökülen molozlar temizlenmiştir. Moloz dolgu içerisinden tiyatroya ait mimari bezemeli parçalar, yoğun Roma günlük kullanım seramiği, amorf malzeme ve seramik hamuru gibi malzemeler gelmiştir. Tiyatronun kuzey üst sınırında da kazılara başlanmış, burada yarım yuvarlak bir mekân gün yüzüne çıkarılmıştır. Mekânın hemen kuzeyinde ise aşağıya doğru inen east facade of the baths and is divided into two by a wall. The second room is built in front of it. The walls are built with medium size rubble and mortar. No floor pavement was found. Theater (B. Özdilek-Tıbıkoğlu S. Fırıncı) Work started inside the stage building and the porta regea (north gate) was exposed where some pieces belonging to the gate were found. The fill inside the forerooms of the hyposcenium was removed, completing work at the stage building. Six soundings were dug in the previously excavated orchestra, in order to investigate the strata underneath. The soundings were dug at about 0.40 m. to 0.60 m. in depth, reaching the bedrock or virgin soil. A total of six coins from the Hellenistic and Roman periods were uncovered. Excavations at the analemma of the east cavea started at the western end. First, rubble from fallen blocks from the outer encircling wall forming the foundation of the cavea, was cleaned. The rubble contained some architectural pieces with decorations from the theater, a substantial number of daily-use ware of the Roman period, amorphous materials and ceramic paste. Excavations were initiated by the northern top edge of the theater and a semicircular room was exposed. To the north of the room, there are stairs leading down. Both the room and the stairs are clearly of later periods and by continuing further down, the quantities of ceramics, amorphous or otherwise, and nails increased. As the rubble was removed from the east end of the analemma wall, it was seen that some rooms were formed to incorporate the analemma itself. One room extends from the analemma to stairs of the late Byzantine period. The room was exposed when rubble was removed 87

9 KAZI RAPORLARI basamaklar bulunmuştur. Bu mekânın ve basamakların geç dönem yapılaşması olduğu kesindir. Aşağıya doğru inildikçe amorf seramik, seramik ve çivi buluntuları yoğunluğu artmıştır. Analemma duvarının doğu alt sınırında moloz dolgu alındıkça analemma duvarının da kullanılarak bazı mekânların oluşturulduğu ve kullanıldığı anlaşılmıştır. Bunların içerisinde bir mekân hemen analemma duvarının bitişiğinde başlamakta, geç Bizans Dönemi nde oluşturulan basamakların altına doğru ilerlemektedir m. toprak dolgu alındıktan sonra gün yüzüne çıkan mekânın zemininde çok sayıda buluntu ele geçmiştir. Bunlar içerisinde bronz oinokhoe, hayvan protomlu kandiller, pişmiş toprak içki kapları, büyük boy saklama kapları ve çeşitli dönemlere ait sikkeler bulunmaktadır. Üst kottaki basamaklar nedeniyle ancak bir bölümü kazılabilen mekânda çok sayıda malzeme bulunması buranın büyük bir mutfak olduğunu göstermekte, belki de bir popina (lokantanın mutfağı) olabileceğini düşündürmektedir. Mekânda ele geçen buluntular, ilk incelemelere göre İ.S. 3. yy. a tarihlenmektedir. Asklepeion (E. Akalın F. Karakuza) Kent merkezinin güneybatı bölümünü kaplayan ve Sebasteion yapısına bitişik olan büyük yapı kompleksinin yak. % 85 inde kazı çalışmaları tamamlanmıştır. Alt yapısını sarnıçların oluşturduğu geniş avludan geçişin kuzey yöndeki stoadan, üç kapılı bir girişten sağlandığı günyüzüne çıkmıştır (Res. 2). Giriş geniş bir koridor görünümündeki alana açılır. Doğu ve batıda bulunan odaların trafiği bu alandan sağlanır. Avlunun doğu ve batı yönlerinde karşılıklı altı mekân bulunmaktadır. Bu mekânların içlerindeki moloz dolgular tamamen alınmış ve tamamında zemine ulaşılmıştır. Bütün mekânların duvarlarında görülen devşirme malzeme, zeminden gelen seramik ve sikke gibi buluntular birden fazla onarım ve kullanım olduğunu gösteren verilerdir. Orijinal yapımında Asklepion hasta sağaltım odaları olarak tasarlanan mekânlar daha sonra konut ve farklı amaçlar için kullanılmış olmalıdır. Çünkü buluntuların çoğunluğu orijinal zeminin üst kotlarından gelmiştir ve bunlar mutfak gereçleri ile kullanım kaplarıdır. Orijinal zemin buluntuları ise Asklepion ile çağdaş İ.S. 2. yy. sikkeleri, tıbbi alet parçaları ve aynı döneme tarihlenebilen seramik parçaları olmuştur. Kütüphane (S. Bulut E. Akalın H. İnaç) Asklepeion un batı yönündeki üç mekândan başka en güney kenarda, yuvarlak formlu yapının tam batısında duran, mimari formu ve heykel altlığı ile kütüphane at a depth of 2.20 m. and many small finds were found on its floor, including bronze oinochoe, terracotta drinking vessels, lamps with animal protomes, large storage jars and coins from various periods. The room could be exposed only partially due to the stairs at a higher level, but the objects found in it suggest that this might be popina (kitchen), and probably of a mass-hall. The finds point to a date in the 3 rd century A.D. Asklepion (E. Akalın F. Karakuza) The building, covering the southwest end of the town center and adjoining the sebasteion, has been 85% excavated. The wide courtyard resting on an infrastructure of cisterns is accessed via a triple portal from the stoa on the north (Fig. 2). The portal leads into the courtyard which resembles a wide corridor and facilitates circulation to rooms on the east and west. There are six rooms on the east and west sides of the courtyard. All were completely cleaned of rubble and the floors exposed. The large amounts of reused materials in the walls, as well as ceramics and coins found on the floor, indicate multiple repairs and phases. The rooms, originally designed for therapy, served as houses and other purposes in later periods. This is evidenced by most of the finds from levels above the floor being mainly wares for the kitchen and daily use. Finds from the original floor level include coins of the 2 nd century, i.e. contemporaneously with the Asklepion, and fragments of medical utensils and potsherds of the same period. Library (S. Bulut E. Akalın H. İnanç) The single-room building to the west of the round building at the south end of the Asklepion, was thought to be a library with regard to its architecture. A statue base with an inscription uncovered in 2007 confirmed its identification as a library. As the only example of its kind in Lycia, this construction was, according to the inscription, a medical library and it was designed, together with the Asklepion, by Heraclites, who had written 60 volumes in total. The room measures 6.95x5.03 m. and the statue base, comprising four rows of blocks with profile extending along the entire length of the west wall, was blasted with dynamite which also caused extreme damage to the south and west walls. The blocks thrown out of the building were identified and carried back inside using a crane, then they were placed into their original positions (Fig. 3). The north and south walls of the library were divided symmetrically into three niches (Fig. 4). The niches are coated with a plaster layer of 0.05 m. thickness and an extant small piece shows that the niches were faced with thin marble panels. 88

10 KAZI RAPORLARI Res. 3 Kütüphane, heykel altlığı Fig. 3 Library, statue base Res. 4 Kütüphane, nişler Fig. 4 Library, niches olduğunu düşündüğümüz tek odalı yapının işlevi 2007 yılında bulduğumuz yazıt ile kuşku bırakmayacak şekilde kütüphane olarak belirlenmiştir. Likya Bölgesi nde şimdilik tek örnek olan yapı yine yazıta göre toplamda 60 cilt kitap yazan Herakleitos tarafından Asklepion ile birlikte tıp kütüphanesi olarak tasarlanmıştır. 6.95x 5.03 m. ölçülerindeki mekânın batı iç duvarını genişliğine kaplayan ve üstten alta düzgün işlenmiş, profilli dört blok sırasından oluşan heykel altlığının dinamitle patlatıldığı, bu esnada güney ve batı duvarının aşırı tahrip olduğu gözlemlenmiştir. Yapı dışına atılmış bloklar bulunarak vinç yardımıyla içeri alınmış, önce restitüsyonu yapılmış daha sonra da tekrar orijinal yerine yerleştirilmiştir (Res. 3). Kütüphanenin güney ve kuzey duvarları karşılıklı simetrik şekilde üçer nişe bölünmüştür (Res. 4). Yaklaşık 0.05 m. kalınlığında bir harçla kaplanmış olan nişlerin, ele geçen korunmuş küçük bir parçaya dayanarak ince mermer levhalarla kaplandığı tespit edilmiştir. Asklepios ve Hygeia Tapınağı (S. Bulut M. Erdoğan A. Tunç) Yazıtlara göre Herakleitos tarafından sağlık tanrıları Asklepios ve Hygeia ya adandığı belirlenen yapı doğu ve alt kotta bulunan hamamdan gelen ana caddede inşa edilmiştir. Cadde burada kuzeye döndürülerek köşe oluşturulmuş ve tekrar batıya kıvrılarak ana kapıya yönlendirilmiştir. Tapınağın cephesi doğuya bakmaktadır. İşlemeli bloklarla oluşturulmuş pronaostan başlayan 7 basamakla kapıya ulaşılır. Tapınak yine kaçak kazılar sonucu aşırı tahrip edilmiş durumda idi. Kentin diğer yapılarında olduğu gibi küçük moloz taşlarla ve harçla örülmüş olan duvarlar kısmen korunmuş, cephe ise parçalanmış, söve blokları dışında tamamen yıkılmıştır. Batı duvar, kütüphanede olduğu gibi düzgün ve profilli bloklarla heykel kaidesi olarak düzenlenmiştir. Yerinden Temple to Asklepios and Hygeia (S. Bulut M. Erdoğan A. Tunç) The temple dedicated to Asklepios and Hygeia by Herakleitos, according to inscriptions, was built on the main street which extended from the baths at a lower level on the east. The street turns north, forming a corner, then turns again to the west, towards the main gate. The temple facade faces east. Seven steps leading to the gate, and starting from the pronaos, are built with decorated blocks. The building was badly damaged by illegal excavations. Its partially preserved walls were built with small rubble and mortar, as were other buildings of the settlement, but the facade is entirely in ruins, except the broken door jambs. The west wall is arranged as a statue base, with blocks on profile as at the library. Blocks scattered around were put in their original places after restitution work (Fig. 5). On the top of the base are two superficial pieces of stonework, a circular one at the south end, and a rectangular one on the north. The circular block is thought to be the place for a dressed female figure, while the rectangular place is thought to be for a male figure. Excavation was completed when the statue bases were put in place. Damage in the walls was repaired with lime mortar and the structure was reinforced. Stoa (E. Akalın E. Yeşilyurt F. Karakuza) The stoa, adjoining the north wall of the Asklepion complex, was cleaned of debris from the temple up to the Sebasteion (Fig. 6). The stoa, which was likely roofed over, extends parallel to the street. Due to the topography ascending westward, access to the Asklepion from the east side was through an arched doorway rising on a podium. It was reached with three steps. Blocks 89

11 KAZI RAPORLARI Res. 5 Tapınak girişi Fig. 5 Entrance to the temple Res. 6 Portik, kazı sonrası Fig. 6 Stoa after excavation sökülmüş ve etrafa yayılmış bloklar önce restitüsyonu yapılarak tekrar orijinal yerine yerleştirilmiştir (Res. 5). Heykel kaidesinin üst bölümünde güney yönde yuvarlak, kuzey tarafında ise dörtgen formlu fazla derin olmayan bir taş işçiliği görülmektedir. Giysi düzenlemesi nedeniyle yuvarlak formun kadın, diğerinin ise erkek heykeline ait olacağı düşünülmektedir. Bu yapının kazısı tamamlanarak, heykel kaidesi yerine yerleştirilmiş, duvarlardaki tahribat kireç harcı ile giderilmiş ve yapı sağlamlaştırılmıştır. Stoa (E. Akalın E. Yeşilyurt F. Karakuza) Asklepeion un kuzey duvarına bitişik olan stoa, tapınaktan Sebasteion sınırına dek yoğun moloz dolgudan arındırılmıştır (Res. 6). Caddeye paralel uzanan ve üstünün örtülü olduğu anlaşılan stoanın, doğudan batıya yükselen topografya nedeniyle asklepionun girişlerine doğu yönden ulaşmak isteyenler üç basamaklı bir podyuma kemerli bir girişle geçmekteydi. Ele geçen bloklar cadde kazısı henüz tamamlanmadığından bu mimariyi tümlemek için henüz yeterli sayıda değildir. Akropol Kilisesi (E. Akyürek A. Tiryaki Ö. Çömezoğlu) İki sezondur devam eden kilise kazılarına bu sezon neflerin kazısı ile devam edilmiştir. Kuzey nefte başlanan kazı ile zeminin tamamen mozaik kaplı olduğu anlaşılmıştır. Kuzeydeki duvarın yıkıntısından içerisinden mimari plastik parçalar ve çok sayıda freskolu duvar parçası çıkarılmıştır. Açmanın içindeki in situ sütun numaralandırılarak boş bir alana taşınmış, kazı sırasında bulunan freskolu duvar parçaları belgelenmiştir. Bu açmanın buluntuları arasında az miktarda seramik parçaları, çok sayıda fresko parçası, alt kotlarda çiviler ele uncovered so far are not sufficient to complete this structure because the excavation of the street is not finished. Acropolis Church (E. Akyürek A. Tiryaki Ö. Çömezoğlu) Excavation of the church has been going on for two seasons and continues with the work on the aisles. The north aisle was determined to have been paved with mosaics. Fragments of architectural sculpture, as well as wall plaster fragments with traces of fresco, were uncovered from the debris of the north wall. The in situ column in the trench was removed, as well as the plaster fragments with fresco, and all were documented. Among the finds from this trench are a few potsherds, numerous fresco fragments and nails from the lower levels. Architectural sculpture pieces included architrave fragments, columns separating the aisles, balusters and balustrade panel fragments. The well preserved mosaic pavement of the north aisle contains geometric composition with drinking vessels and double-axes in the corners. South Building (G) (M. Kunze S.G. Bruer E. Tokgöz) The work in this building of a dubious function, included excavation of a room in the southwest corner and another in the east corner. This was done to clarify its connection with a building on the west. The southwest room was excavated down to the m. level, but the floor was not reached. It is thought this room was originally two-storied and, after having lost its function in the later periods, it served as a waste dump for a nearby workshop. The fill, debris rubble and ashlars from the wall contain a high quantity of potsherds. The potsherds contained amorphous pieces as well as 90

12 KAZI RAPORLARI geçmiştir. Mimari plastik parçalar arasında arkhitrav parçaları, nef ayrımlarında kullanılan sütun, paye, levha parçaları gibi örnekler görülmektedir. Kuzey nefin zemini geometrik bezemeli mozaikle döşelidir. Çok iyi korunmuş durumdadır. Geometrik bezekler yanı sıra bazı içecek kapları betimlenmiş, köşelere çift ağızlı balta bezemesi de yerleştirilmiştir. Güney Yapı (G) (M. Kunze S. G. Bruer E. Tokgöz) Yapıyı tanımlayacak herhangi bir bulguya ulaşılamadığı için bu adla anılan alanda 2009 kazıları, güneybatı köşesindeki bir mekânın açılması, batı kenarında bulunan farklı bir yapının G yapısıyla ilişkisinin anlaşılması için doğu köşesinde bulunan bir alanın kazılması şeklinde gerçekleşmiştir. Mekânın, orijinal üst zemininden 3.5 m. derinliğine inilmesine karşın henüz zemine ulaşılamamıştır. Bu da orijinal yapımında iki katlı olduğu ve geç dönemde işlevini yitirerek hemen yakınında bulunan bir atölyenin atık yeri olarak kullanıldığını düşündürmektedir. Mekânın içerisindeki dolguda duvar örgüsünde kullanılan moloz taşlar, daha çok köşe ve kenarlarda bulunan bloklar ile çok bol miktarda seramik kırıkları gün yüzüne çıkarılmıştır. Seramik kırıkları içerisinde amorf malzeme ile iyi frınlanmamış örneklerin bulunması çok yakın bir yerde seramik atölyesi olabileceğini düşündürmektedir. Buluntular arasında güveç ve/veya tava altlığı olarak adlandırılan bazı parçalarda yazıt tespit edilmiş ve bu yazıtlarda Nikos Trato adı belirlenmiştir. Ön araştırmalara göre üretim yeri sahibinin ya da bir ustanın adı olmalıdır. Dükkânlar/İşlikler (E. Akalın A. Demirelli) Tapınağın hizasında ve kuzeye doğru yükselen kotta üç mekân birbirine bitişik olarak inşa edilmiştir. Tamamen dolgu altındaki bu üç mekândan güneyde kalan ikisi anakaya ya da orijinal zemine ulaşılıncaya dek açılmıştır. İlk mekânın orijinal zeminine ulaşılmış ve güneyinden geçen caddeye açıldığı görülmüştür (Res. 7). Duvarlarında ikinci kullanıma ilişkin blokların olması birden fazla onarım ve kullanım gördüğünü kanıtlamaktadır. Ortada kalan ikinci mekân ise zemin altındaki ana kayaya dek kazılmıştır. İçeriden çıkan blokların tahribatı nedeniyle orijinal zeminin korunmadığı anlaşılmıştır. Orientalizan Dönem e tarihlenen seramik parçaları ve Arkaik Dönem e tarihlenen iki küçük terrakotta insan başı dikkat çeken buluntular arasındadır. Kuzeydeki üçüncü mekân ise henüz orijinal zemine dek açılmamıştır, fakat birden fazla kez kullanıldığı gözlemlenmiştir. Yüksekliği tam belirlenemeyen mekânın orijinal Res. 7 Dükkanlar, genel Fig. 7 General view of the shops unfired pieces, suggesting there was a pottery workshop somewhere near. Some pieces, belonging to cooking pots and pans, had inscriptions reading Nikos Trato, who must have been either the owner of the workshop or a master potter working there. Shops/Work-areas (E. Akalın A. Demirelli) There are three adjoining rooms at a higher level to the north of the temple. The southern two rooms were entirely exposed down to the bedrock or floor. The original floor of the first rooms was reached and it was seen to open into a street on its south side (Fig. 7). As the walls contain reused blocks, it can be concluded the building was repaired several times and had different functions through different periods. The second room, which is the middle one of the three, was excavated down to the bedrock and it was apparent the original floor was not preserved due to damage by falling masonry. Among the finds from this room were potsherds from the Orientalizing period and two small terracotta human heads of the Archaic period, both of which are worth noting. Although the third room has not been fully exposed, it was thought to have had multiple phases. Its original height could not be determined. Remains of four pithoi were uncovered placed side by side in the floor. The pithos, closest to the doorway, contained a large amount of carbonized figs. In view of the fact that the first room contained many coins, it is possible these rooms had a commercial function like a shop. Surveys in the Environs (İ. Kızgut E. Akalın) Surveys in the Environs of Rhodiapolis have been periodically conducted and in this 2009 campaign, a very large area was covered to determine the limits of the 91

13 KAZI RAPORLARI zemininde birbirine bitişik dört pithos kalıntısı günyüzüne çıkarılmıştır. Bu pithosların girişe en yakın olanında çok sayıda kömürleşmiş incir bulunması; bir önceki mekânda çok sayıda sikke ele geçmesi bu mekânların dükkân işlevli olduğuna işaret etmektedir. Çevre Araştırmaları (İ. Kızgut E. Akalın) Periyodik olarak gerçekleştirilen Rhodiapolis Çevresi Yüzey Araştırmaları kentin sınırlarını belirlemek amacıyla geniş bir alanda gerçekleştirilmiştir. Prof. Dr. B. İplikçioğlu ve ekibi aynı zamanda bölgenin epigrafik yüzey araştırmalarını da gerçekleştirmektedir. Yayla Yerleşimi: Yaklaşık 1100 m. rakımlı Kumluca İlçesi Karagöl Yaylası na bağlı bir alanda köylülerden alınan bilgiler yardımıyla antik kalıntılar tespit edilmiş ve incelenmiştir. Tahribatın yoğun olduğu yerleşimde bir şapel, geniş bir alana yayılmış bir Nekropol (Res. 8) ve tanımlanamayan birçok yapı kalıntısı tespit edilmiştir. Şapel ana kayanın düzleştirilmesi ve yer yer teraslanmasıyla ile oluşturulan bir alana irili ufaklı blok ve molozlarla örülmüş duvarlardan oluşur. Doğu-batı yönlüdür ve giriş kuzeybatıdandır. Yapıya ait birçok blok çevrede dağınık olarak bulunmaktadır. Bir yaylacının evinde ambon parapetine ait bir parça kayıt edilmiştir. Yerel kayrak taşlarının üstüste konmasıyla oluşturulmuş mezarların yön kaygısı ve form karakteristiği olmadığı anlaşılmıştır. İrili ufaklı tipleri mevcuttur. Nekropolün güneybatı köşesinde diğerlerinden farklı bir düzenleme ile U form oluşturulmuştur. Mezarlardan birinin batıya bakan cephesinde geniş V formunda bir niş bulunmaktadır. Küçük boyutlardaki niş, sunu ya da aydınlatma gereçlerinin konması için yapılmış olmalıdır. Kaçak kazıcıların tahrip ettiği ve açtığı bir örneğin içerisinde herhangi bir buluntuya rastlanmamıştır. Apollon Kutsal Alanı: Kumluca-Altınyaka yolundan kuzeye ilerlerken 18 km. sonra yol Karagöl Yaylası na kavşak yapmaktadır. Bu kavşaktan yaya olarak batıya yaklaşık 20 dakika yürünerek önce derin olmayan bir vadi aşılır, daha sonra fazla yüksek olmayan bir tepeye tırmanılır. Buradaki tepede tespit edilen kalıntılar tahrip olmuş ve edilmiş durumdadır. Görüntü, yerleşimin kaçak kazıcıların uğrak yeri olduğunu anlatmaktadır. Çevresi vadiyle çevrili tepe, yakın konumlardaki yerleşimleri görebilecek ve ayrıca işaretleşmeye de çok uygun konumdadır. Doğuda Pygela, kuzeyde Kitanaura, batıda İdebessos, Akalissos, Kormos ve Madamissos, güneyde ise Rhodiapolis bakışımlı bu tepede olasılıkla bir gözetleme-haberleşme kulesi bulunmakta idi. Tarihsel süreç içerisinde bazı kentlerin birlik oldukları düşünüldüğünde bu tepenin haberleşme açısından önemi daha Res. 8 Nekropol alanı Fig. 8 Necropolis area settlement. Prof. Dr. B. İplikçioğlu and his team, the epigraphy members of the excavation, continued their epigraphic surveys in the region as well. Settlement on the Pastures: Based on information from villagers, remains of a settlement were identified at Karagöl Yaylası in Kumluca, at an altitude of 1100 m. Almost destroyed, the settlement contained a chapel, a necropolis stretching over a wide area and many unidentified buildings. The chapel was built with blocks and rubble of various sizes. It was built on a site leveled from the bedrock and terraced at places. It extends in the eastwest direction and was accessed from the northwest. Numerous blocks belonging to the chapel are scattered about. A fragment of the ambo parapet in a pasture house was recorded. The necropolis covers a large area (Fig. 8). It was noted that the graves were formed by placing local slates on top of each other without any concern for direction or form. Graves are of various sizes. In the southwest corner of the necropolis is a U-shaped arrangement. One tomb has a wide V-shaped niche on its west façade. This small niche might have served for holding lighting devices or a votive offering. The tomb was destroyed by treasure hunters and did not contain any objects. Apollon Sanctuary: At the 18 th km. of the Kumluca- Altınyaka road is a branch leading to Karagöl Yaylası. A walk of 20 minutes on foot westward from this junction takes one across a shallow valley and a low hill. The remains on top of this low hill are damaged to a great extent by treasure hunters. This hill, surrounded with a valley, overlooks nearby settlements and could have been used for signaling. The hill sees Pygela on the east, Kitanaura on the north, Idebessos, Akalissos, Kormos and Madamissos on the west and Rhodiapolis on the south; thus, it might have housed a watchtower or a 92

14 KAZI RAPORLARI iyi kavranmaktadır. Yapı bloklarının iriliği ve bosajlı olması Hellenistik Dönem özelliği gibi görünmektedir. Kulenin bulunduğu bu tepeden bir kot aşağıda ise blok yığıntılarına rastlanmış, yapılan inceleme ile birçok yazıt ve aşağıdan yukarıya (doğudan batıya) doğru üç basamak tespit edilmiştir. Bir adet yazıtlı ev sunağı bu bloklar arasındadır. Prof. Dr. İplikçioğlu ekibi tarafından yapılan ön çalışmalara göre yazıtların birçoğunda Apollon a adaklar ve birtakım dileklerin yazıldığı deşifre edilmiştir. Bu alanın Apollon kutsal alanı olduğu tartışmasızdır fakat Rhodiapolis kuzey sınırına çok yakın bir yerde olsa da hangi kentin hinterlandı içerisinde bulunduğu henüz kesin olarak tespit edilememiştir. communication tower. Taking into account the fact that some settlements established leagues in history, the importance of this hill comes to the fore. The large size and bossed work of the blocks suggest a date in the Hellenistic period. One level down from the tower, are heaps of blocks containing inscriptions. Three steps rise westward. One find was an inscribed house altar. The İplikçioğlu team has tentatively reported that the inscriptions contain mainly votives to Apollon and wishes. It is clear that this was a sanctuary dedicated to Apollon but which town it belonged to is not known yet. 93