ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2009 Osman Eravşar 1 Antiokheia ad Kragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Kuzeydoğu Tapınağı 2009 Sezonu Ece Erdoğmuş Arykanda Kazısı 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Bademağacı 2009 Yılı Kazıları Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Karain Mağarası 2009 Yılı Kazıları Harun Taşkıran 26 Kelenderis 2009 Yılı Kazıları Levent Zoroğlu 31 Kibyra 2009 Yılı Çalışmaları Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Ksanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 Myra ve Andriake Kazıları nda İlk Yıl: 2009 Nevzat Çevik 55 Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım Ebru Fatma Fındık Çalışmaları 2009 Olympos Kazısı 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Pisidia Antiokheiası 2009 Kazı Çalışmaları Mehmet Özhanlı 81 Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Side Tiyatrosu ve Çevresi 2009 Yılı Çalışmaları Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Soli/Pompeiopolis 2009 Kazıları Remzi Yağcı 104 Yumuktepe Höyüğü 2009 Yılı Ortaçağ Kazıları Gülgün Köroğlu 111 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Çaltılar Yüzey Araştırması Çalışmaları Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Antik Kenti ve Çevresi Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 127 Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2009 Erkan Konyar 136 Kibyratis Araştırmaları 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer Dağlık Kilikia 2009: Hamdi Şahin 148 Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları

3 CONTENTS EXCAVATION REPORTS Excavations at Alara in 2009 Osman Eravşar 1 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Project: Northeast Temple 2009 Season Ece Erdoğmuş Excavations at Arykanda in 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Excavations at Bademağacı in 2009 Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Excavations at Karain Cave in 2009 Harun Taşkıran 26 Excavations at Kelenderis in 2009 Levent Zoroğlu 31 Work at Kibyra in 2009 Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Xanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 First Season of Excavations at Myra and Nevzat Çevik 55 Andriake: 2009 Excavations at the Church of St. Nicholas in S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Ebru Fatma Fındık Documentation of the Wall Paintings in 2009 Excavations at Olympos in 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Excavations at Pisidian Antioch in 2009 Mehmet Özhanlı 81 Excavations at Rhodiapolis and Surveys in Its Environs 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Work at and around Side Theatre in 2009 Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2009 Remzi Yağcı 104 Excavations in the Medieval Strata of Yumuktepe Gülgün Köroğlu 111 Höyüğü in 2009 SURVEY REPORTS Surveys in Beydağları in 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Report on the Çaltılar Survey Project Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Ancient City and Environs Surveys in Isparta and Burdur in 2009 Mehmet Özsait 127 Surveys in Kahramanmaraş in 2009 Erkan Konyar 136 Research in the Kibyratis in 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer

4 İÇİNDEKİLER Dağlık Kilikia da Kentleşme ve Tarımsal Ümit Aydınoğlu 152 Organizasyon Araştırması 2009 Doğu Likya Batı Pamfilya Epigrafik-Tarihi Coğrafi Bülent İplikçioğlu 157 Araştırmalar 2009 Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009 Füsun Tülek 159 Sillyon Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2009 Elif Özer Murat Taşkıran 165 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Alanya Kızılkule Tophane Eksen Projesi Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Kazı Çalışmaları Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii (Attaleia Nekropolü) Aynur Tosun 174 Kurtarma Kazısı 2009 Kekova Bölgesi Liman Araştırmaları 2009: Erdoğan Aslan 181 Aperlai Limanı Oinoanda Arazi Çalışmaları 2009 Martin Bachmann 189 Soli/Pompeiopolis in Roma Dönemi Limanı: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 ROMACONS 2009 Arazi Çalışmaları John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeoarkeolojik Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Çalışmalar 2009 Gülcan Demir Soli/Pompeiopolis te LRA 1 Amphora Fırını Alanı Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

5 CONTENTS Rough Cilicia 2009: Settlement History and Hamdi Şahin 148 Epigraphy Surveys Surveys of Urbanization and Agricultural Ümit Aydınoğlu 152 Organization in Rough Cilicia in 2009 Epigraphic-Historical Geography Surveys in Bülent İplikçioğlu 157 East Lycia West Pamphylia in 2009 Archaeological Surveys in Osmaniye in 2009 Füsun Tülek 159 Surveys in and around the Ancient City of Elif Özer Murat Taşkıran 165 Sillyon in 2009 OTHER REPORTS Excavations at the Kızılkule Tophane Axis of Alanya Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia at Aynur Tosun 174 Doğu Garajı Halk Pazarı Mevkii in 2009 Harbour Surveys in Kekova Region in 2009: Erdoğan Aslan 181 Harbour of Aperlai Fieldwork at Oinoanda in 2009 Martin Bachmann 189 The Roman Harbour of Pompeiopolis: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 The 2009 ROMACONS Field Campaign John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Selinus in 2009 Gülcan Demir An LRA 1 Amphora Kiln Site at Soli/Pompeiopolis Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

6

7 Kelenderis 2009 Yılı Kazıları Excavations at Kelenderis in 2009 Levent ZOROĞLU Mersin in, Aydıncık ilçesindeki Kelenderis antik kentinde, birkaç yıldır üzerinde yoğunlaştığımız Agora Bazilikası çalışmalarını, yine yoğun bir programla sürdürdük ve bazilikanın avlu bölümü ile çevresindeki kalıntıları gün ışığına çıkardık. Bundan başka, antik kentin Doğu ve Batı nekropollerindeki temizlik çalışmaları kapsamında birkaç yeni mezar açtık; 2000 yılından beri sürdürdüğümüz diğer bir proje olan sualtı araştırmaları çerçevesinde, Kelenderis in Antik Çağ da da kullanılan limanındaki olası iskelenin temizliğine devam ettik ve bu yıl ilk kez, kentin diğer bir ikmal limanı olan Soğuksu limanındaki Saplıada çevresinde inceleme dalışları gerçekleştirdik. Agora Bazilikası Kazıları (Res. 1-2) Geçen yıllara ait raporlarımızdan da hatırlanacağı gibi, Agora Bazilikası nın apsisi, zemini mozaiklerle kaplı olan nef ve sahnları ve yapının güney duvarı dışındaki sıra mekânları, yani olası işliklerin bir bölümünü 2008 yılı kazı sezonu sonuna kadarki sürede ortaya çıkarmış, gerekli olan yerlerde onarım ve koruma çalışmalarını büyük oranda tamamlamıştık. Bunlara ek olarak, asıl kutsal mekânın batısında kalan ve raporlarımızda nartheks olarak nitelediğimiz alanda, her biri 4x4 m. ölçülerinde açtığımız 10 kadar açmada, toprak seviyesini m. den, bazilikanın nefinin yükseltisi olan m. ye indirmiştik. Böylece, buradaki mimari ve diğer kalıntılar hakkında ilk verileri elde etmiş, yapının asıl batı beden duvarının belli bölümleri ortaya çıkarmıştık yılında, asıl kutsal alanı oluşturan salonların (nef ile güney ve kuzey kanatlar) zeminlerini kaplayan mozaiklerin onarımlarını sürdürdük de yapılamayan mozaik zemin üzerindeki motifleri tamamlama çalışmaları başlatıldı. Ayrıca, onarım sonrası aradan geçen zamana bağlı olarak, ilk kez ortaya çıkan bozulmalar restorasyon ekibimiz tarafından incelenerek, yeni bazı müdahaleler gerçekleştirildi. Bu bağlamda, zemin mozaiklerinin kabaran bölümleri sökülerek, altındaki After several years of intensive work, excavations on the Agora Basilica in the ancient city of Kelenderis continued in Kelenderis is located in Aydıncık near Mersin. In this year s excavations, the remains in and around the basilica courtyard were brought to light. In addition, several new tombs were opened as part of the cleaning project at the East and West necropoleis of the city. Within the context of the underwater research project that has been ongoing since 2000, we continued work at the harbour of Kelenderis at the site that was possibly the pier that served in antiquity. Exploratory dives were also conducted for the first time in the area of Saplıada at Soğuksu, which likely had been the city s commercial harbour. Agora Basilica Excavations (Figs. 1-2) In previous years, work continued on a large part of necessary repairs and restoration of mosaic-covered floors in the nave, aisles and apse of the Agora Basilica and areas just outside the building s south wall. These buildings are part of probable workshops uncovered at the end of the 2008 excavation season. Additionally, ten trenches of 4x4 m. were dug, lowering the surface level from 3.50 m. to 2.80 m., and reaching the basilica floor in the area west of the prayer hall, described in reports as the narthex. The first data was extracted regarding the architectural and other remains here and certain sections of the structure s main west wall was exposed. In 2009, we continued our restoration work on the floor mosaics of the prayer hall (nave and its south and north aisles). Continuation work on the motifs of these floor mosaics, which could not be accomplished in 2008, was begun. The restoration team after completing their work on the mosaics, noticed new deterioration caused by time. New interventions were made by removing the buckled sections, cleaning the spaces beneath, and injecting Maltese mortar wherever needed. To complete the work, a preservative was spread on the surface 31

8 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS Res. 1 Agora Bazilikası, 2009 yılı kazısı son durum Fig. 1 Agora Basilica, end of 2009 excavation Res. 2 Agora Bazilikası, atrium ve podyumun son durumu Fig. 2 Agora Basilica, atrium and podium, end of 2009 campaign boşluklar temizlendi, gereken yerlere yeniden malta harcı enjekte edildi. Çalışmaların tamamlandığı yüzeylere koruyucu sürüldü ve jeotekstil ile kapatılarak, bunun da üzerine 0.50 m. kadar kalınlıkta volkanik toprak (pozzolano) serildi. Bazilikanın asıl kutsal mekânının batısında kalan alanda, 2008 de açılmış olan açmalara ek olarak, yenileri açıldı. Bu açmalardaki dolgu toprağının kaldırılmasından sonra, buradaki arkeolojik ve diğer malzeme, yani üst yapıya ait mimari parçalar ve yapının duvarlarında kullanılmış olan moloz taşlar belgelendi ve bunların bir kısmı kazı alanı dışına çıkarıldı. Ardından, bu açmalar arasındaki araba yolları kaldırılarak, burada ortaya çıkan, özellikle çeşitli temel kalıntıları ve in situ mimari parçalar ana plana işlendi. Bunun gibi, eskiden nartheks, şimdi ise, avlu (atrium) olarak adlandırdığımız alanın güneyinde yaptığımız dolgu temizliği sonrasında, geçen yıl ortaya çıkarılan ve işlik olarak adlandırdığımız sıralı mekânlara bir yenisi eklendi ünit numaralı bu mekân içten içe 4.80x5.15 m. ölçülerinde, oldukça büyük bir oda olup, güney duvarı henüz kazmadığımız kesitin içinde kalmaktadır. Aslında bu durum, geçen yıl açtığımız ve bazilikanın güney duvarı ile Ortaçağ surları arasında kalan, ancak büyük bir bölümü bu surlar tarafından kapatılmış olan diğer mekânlar için de geçerliydi. Şimdi, bunların da, kuzeybatı-güneydoğu yönlü uzanan ve sur duvarının altında kalan bölme duvarlarının da ölçüsü anlaşılmış oldu. Bir başka deyişle, bunların uzunluklarının 1376 ünit numaralı mekânın duvarlarının ölçüsünde, yani en az 4.80 m. dolayında olması artık kesinleşmiştir. Diğer taraftan, önceki yıllarda açtığımız diğer bazı işliklerin zeminlerinde olduğu gibi, 1376 ünit numaralı mekânın zemininde de yassı kayrak taşlarıyla yapılmış kaplamaların kalıntıları görülmektedir. and it was covered with geotextile, 0.50 m. thick layer of volcanic soil (pozzolano) was spread on top. In addition to those dug in 2008, trenches were dug in the area west of the prayer hall in After removing the earth fill from these trenches, archaeological and other materials were documented. These included architectural elements from the superstructure and stone rubble from the walls, which were removed from the excavation area. After removal of the service paths between the trenches, various foundation remains and in situ architectural elements were exposed and marked in the main plan. What had previously been called the narthex, was renamed the atrium. After removing the fill at the south end of the area, a new room was uncovered in the row of rooms uncovered last year and which were determined to be workshops. This large room, unit no. 1376, measuring 4.80x5.15 m., lies within the south profile as yet unexcavated. Actually, this also applies to other rooms located between the basilica s south wall and the medieval city walls, still concealed under the medieval fortifications. Now, the dimensions of the partition walls that extend in the northwest-southeast direction and lie beneath the city walls, are also clarified. It was found that the length of these is equal to that of the unit no room walls, meaning definitely at least 4.80 m. From 2009 excavations, it was found that the floor of unit no room was paved with slate paving stones, similar to other workshops uncovered in previous years. It is possible that unit no. 1376, like the other rooms that were added to the outside of the south wall of the church, was also a workshop during the second phase of the basilica s use as a church. Interestingly, the room has a connection to the basilica courtyard, raising the possibility that there was a definite 32

9 KAZI RAPORLARI Bazilikanın bir kilise olarak kullanımının ikinci evresinde, güney duvarının dış cephesine eklenen diğerleri gibi, 1376 ünit numaralı mekânın da bir işlik olduğunu düşünüyoruz. İlginç olan durum ise, bunun, aşağıda ele alacağımız bazilikanın avlusuna bir giriş aracılığıyla bağlantısının olmasıdır. Bu da, söz konusu işliklerle kilise arasında ekonomik bir ilişkinin varlığını ortaya koymaktadır. Bazilikanın avlusuyla bunun biraz daha güney batısındaki podyum un bulunduğu alanı birbirinden ayıran batı beden duvarının güney ucu, henüz kazılmayan Theatron alanı içinde kalmaktadır. Bu duvarın kuzeybatı köşesi ise, 2009 da tümüyle ortaya çıkarılmıştır ünit numaralı mekân ile ortak olan bölümü hariç olmak üzere, bu duvarın bazilikanın avlusuna ait olan kısmı toplam 21 m. dolayındadır. Ortalama 0.64 m genişliğindeki bu duvar üzerinde, avluya açılan 3 giriş bulunmaktadır. Bunlardan ortadaki ana giriş 2.80 m., diğerleri ise 1.70 m. genişliktedir. Bu girişlerde eşik taşı ve basamak olarak kullanılan blok taşların çoğu devşirmedir ve bunlar da, yapıda kullanılan diğer devşirme malzeme gibi, bazilikanın güney batısında ortaya çıkardığımız ve şimdilik podyum olarak adlandırdığımız yapıdan alınmış olmalıdırlar. Avlu girişine ait eşikler ve basamaklar tümüyle temizlendi, yerinden oynamış veya bozulmuş olanlar sağlamlaştırıldı. Ayrıca, batı beden duvarının derzlerindeki topraklar temizlenerek, boşluklar harç ile dolduruldu yılında tespit ettiğimiz batı beden duvarının kuzey batı köşesi de dikkate alınarak söylenecek olursa, önceki yıllara ait raporlarımızda nartheks olarak nitelendirdiğimiz bu alanın bir avlu (atrium) olduğu anlaşılmıştır. Yamuk planlı avlunun batı beden duvarı 21 m., yalnızca güney cephesi tam olarak ortaya çıkarılan kuzey beden duvarı m., kutsal mekânla ortak olan doğu bölme duvarı m. ve işliklerle ortak olan güney beden duvarı ise m. kadar uzunluktadır. Bu duvarlar arasında kalan yamuk biçimli avlunun plan şeması tam olarak ortaya çıkarıldı. Buna göre, avlu, ortasında üstü açık ve zemini yassı kayrak taşlarıyla kaplanmış bir alan, bir taşlık ile bu taşlığı çevreleyen üstü kapalı portiklerden oluşmaktaydı. Bu planın ilginç olan tarafı, tüm avlunun yamuk biçimine koşut olarak, ortadaki taşlığın da az çok bu biçime uygun olarak düzenlenmiş olmasıdır. Buna göre, örneğin taşlığın genişliği, kuzeyde 7.50 m., güneyde 6.00 m. kadar ölçülmüştür ki, bu da avlunun bu yöndeki daralmasından kaynaklanmaktadır. Batı ve doğu yönlerdeki kenarların uzunlukları ise, ortalama 12 m. dolayındadır. Üzerine devrilen bir duvar yüzünden tamamını açmadığımız taşlığın kuzey batı köşesine yakın bir yerde, kenarları devşirme blok taşlarla EXCAVATION REPORTS economic relationship between the workshops and the church. The south end of the west wall, separating the basilica courtyard from the area of the podium, and slightly southwest of the basilica courtyard, remains within the as-yet-unexcavated Theatron area. The northwest corner of this wall was completely uncovered in A 21 m. section of the wall is part of the basilica courtyard wall, except that part shared with unit no In this wall of 0.64 m. width, there are three entrances to the courtyard. The central main entrance is 2.80 m., the others are 1.70 m. wide. Many of the stone blocks used as threshold stones and steps are from reused materials which, like other rubble used in this structure, must have been taken from what is tentatively called, the podium in the southwest of the basilica. In the course of our work, all of the threshold stones and steps of the courtyard were cleaned and the ones that were out of place or broken were secured. The soil that accumulated in the mortar courses of the west main body wall was cleaned and the spaces filled with mortar. On examination of the northwest corner of the west wall, repaired in 2009, it was determined that the area previously described in reports as the narthex, was actually an atrium. The main west wall of the courtyard which has a trapezoid shape is 21 m. long, and the north main wall is m. The east partition wall, shared with the naos, is m. and the south main wall, common with the workshops, is m. The plan of the trapezoidal atrium within these walls was completely retrieved. According to this, the courtyard consisted of a slate stone paved area in the centre, open to the sky and surrounded by roofed porticos. It is interesting to note that this plan with the open area at the centre is also arranged to fit in tandem with the irregular shape of the entire courtyard. For example, the width of the stone paved area, measuring 7.50 m. on the north and 6.00 m. on the south, is caused by the narrowing on this side of the courtyard. The length of the west and east sides are 12 m. on average. At a place near the northwest corner of the stone paved area, not completely uncovered due to a wall fallen on top of it, a water well s rectangular curb built of reused stone blocks was found. As explained above, the atrium is a courtyard bordered by covered porticos on four. Two corner piers in the shape of low m. walls, connected to each other perpendicularly at the four corners of the paved area in the middle, were intended to support the roof over the porticos. Now, the corner piers that have survived are about m. in height. The one in the southeast corner, was built of bricks, while the others 33

10 KAZI RAPORLARI oluşturulmuş bir su kuyusunun dörtgen biçimli olan ağzı bulundu. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, avlu, bir taşlığın dört tarafında, yani doğu, batı, kuzey ve güney yönlerinde, üzeri kapalı portiklerden oluşmuş bir mekândır. Portikleri örten çatıyı taşımak üzere, taşlığın köşelerinde birbirine dik açıyla bağlanmış ve ortalama m. uzunlukta iki kısa duvar biçimindeki köşe payeleri bulunmaktadır. Şimdi yaklaşık m. kadar yüksekliği korunmuş olan köşe payelerinden kuzey doğu köşedeki tuğlalarla, diğerleri ise moloz taş ve olasılıkla devşirilmiş olan blok taşlarla örülmüştür. Bu köşe payeleri arasına, çatıyı desteklemek amacıyla, ayrıca sütunlar yerleştirilmişti ki, bunların Attik-İon tipi kaideleri orijinal yerlerinde bulundu. Taşlığın doğu ve batısındaki daha geniş olan cephelerinde ikişer, kuzey ve güneydeki dar cephelerde ise, birer sütun kaidesi bulunmuştur. Kazılarımız sırasında, özellikle daha üst katmanlarda, bu kaidelere oturan sütun gövdeleri ele geçmiştir ki, bunlardan uyan ikisinin alt parçaları ait oldukları kaidelerin üzerine yerleştirdik. Henüz yerleştirmediğimiz sütun gövdelerden birinin sağlam olarak ele geçmesi portiğin tamamlanması için önemli bir ölçüt oluşturmuştur. Buna göre, ortalama 0.40 m. çapında ve en fazla 0.30 m. yükseklikteki sütun kaidelerinin üzerinde 2.50 m. yüksekliğinde sütunlar bulunmaktaydı. Bunların üzerinde sütunların ölçüsüne uyan 0.26 m. yüksekliğinde İon-impost tipi iki başlık bulduk. Her ikisinin de volütlerinin arasında kabartma olarak yapılmış haç bulunan bu başlıklar olasılıkla kutsal salona yakın portiğin sütunlarının üzerindeydi. Diğer taraftan, köşe payelerinin sütunlarla bağlantısının yumuşak kireç taşı bloklarla yapılmış kemerlerle sağlandığı anlaşılmaktadır ki tüm bu verilere göre taşlığı dört taraftan çevreleyen portiğin zemini ile saçağı arasındaki yükseklik m. arasında olmalıydı. Portiklerin çatısının ortadaki taş kaplı zemine doğru %25-35 derece kadar eğimli olduğunu düşünüyoruz. Ele geçen kiremit parçasına dayanarak, ahşap çatının kiremit kaplı olduğunu söyleyebiliriz. Taşlığın kuzey batı köşesine yakın bir yerdeki kuyu da, portiğin çatısından akan yağmur suyunun depolanması için kullanılıyor olmalıydı. Portiklerin her birinin genişliği avlunun taşlığın yamuk planına bağlı olarak değişmektedir ve en geniş olan batı portik yak m., doğudaki 2.70 m. kadar ölçülmüştür. Doğu, batı ve güney portiklerin zeminleri mozaikle kaplı değildir. Ele geçen bir kaç parça, güney portiğin zemininde kaplama olarak, taşlıkta olduğu gibi, yassı kayrak taşları kullanıldığını gösterir. Doğu portiğin güney-doğu bölümünde ise, çok küçük kumtaşlarıyla yapılmış bir blokajın üzerinde kireç-kum karışımı sıva vardır. Diğer taraftan, kuzey portikte yürüttüğümüz EXCAVATION REPORTS were built with rubble stones and blocks taken from elsewhere. Column, whose Attic-Ionic type bases were found in situ, were originally placed between these corner piers for roof support. Two such bases were found on each of the broader east and west sides of the stone paved area in the middle and one on the north and south sides. During the course of our excavations, particularly in the upper layers, column shafts were found and two were replaced in their original positions. One column shaft, in good condition but not yet restored to its place, provided important evidence for restitution of the others and the portico. Thus, 2.50 m. high columns originally rose on top of bases that are on average 0.40 m. in diameter and 0.30 m. high at most. Capitals and two Ionicimpost capitals with a height of 0.26 m., found in excavations of the upper layers, fit with these columns. Cross motifs in relief, found between the volutes of both capitals, were probably on the portico columns closest to the naos. It is clear the corner piers were connected to the columns with arches of soft limestone blocks, particularly in view of the large amount of related materials found on the site. Using these additional data, it could be said that the floor-to-eaves height of the portico, surrounding the courtyard on all four sides, is between 4.50 and 5.00 m. Possibly, the portico s roof slanted at an angle of degrees toward the stone paved area in the middle. Furthermore, from the large number of roof tile fragments found here on this site, it can be surmised the wooden roof was covered with roof tiles. It is also likely the well near the northwest corner of the courtyard served as a water collector of the rain from the roof of the portico. Owing to the irregular ground plan of the courtyard, the width of the porticos varies, with the widest west portico measuring at about 4.30 m and the east portico measuring up to 2.70 m. The east, west and south porticos are not paved with mosaics. The few pieces at hand indicate that the south portico, like the courtyard, is paved with slate slabs. In the southeast section of the east portico there is a blockage of very small sandstones plastered over with lime and sand mortar. North portico excavations unearthed a slight raise in the floor, built with alternating rows of limestone and baked clay bricks. This indicates it might have been the location of the baptistery. Excavations here revealed a water canal covered over with simple stone slabs, and inside the fill was a bronze lamp in quite good condition. With the atrium of the Agora Basilica exposed in 2009, the work here is completed to a great extent. Remains uncovered in the courtyard were covered with geotextile and plastic sheets. 34

11 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS kazılar sırasında, kireç taşı ve pişmiş toprak plakalarla, almaşık bir tarzda örülmüş, asıl zeminden fazla yüksek olmayan bir yükselti ortaya çıktı. Vaftizhane olabileceğini düşündüğümüz bu alanda basit taş levhalarla üzeri kapatılmış bir su kanalı ortaya çıkarıldı. Kanal içindeki dolguda oldukça sağlam bir bronz kandil ele geçti yılında Agora Bazilikası nın avlusunun açılmasıyla, çalışmalar büyük oranda tamamlandı. Avluda ortaya çıkan kalıntıların üstüne plastik ve jeotekstil örtüler serildi. Podyum Çevresindeki Kazılar (Res. 2) Podyum ifadesiyle, bazilikanın güneybatısında ortaya çıkardığımız ve ortalama 0.60 m. yükseklikteki, iki basamaklı bir krepisin oluşturduğu yükseltiyi kastetmekteyiz. İlk kez 2008 yılında kuzeybatı köşesi ortaya çıkarılmış olan podyum beyaz renkli yerli kireç taşıyla inşa edilmiştir de kuzey batı cephesi kazılmış, doğu cephesi ise, bazilikanın batı beden duvarına da bağlı olduğu için 2009 yılına bırakılmıştı. Bu yıl söz konusu doğu cephenin önündeki toprak dolgu kaldırıldı. Böylece, m. uzunluğundaki kuzeybatı cephesine ait krepise ek olarak 4.50 m. si krepisli 7.50 m. lik kısmı henüz tam olarak anlaşılamayan doğu cephenin toplam 12 m. lik kısmı açılmış oldu. Bu cephede yapıya ait girişin olduğunu düşünüyoruz ve bununla ilgili bazı ipuçlarına sahibiz. Ancak, hem önemli bir bölümü henüz hiç kazılmamış alanda olduğu, hem de üzerinde geç döneme, belki de bazilika dönemine ait moloz taşlarla inşa edilen bir başka yapının temel kalıntısı olduğu için burada fazla bir çalışma yapılamadığından söz konusu yapının tarihi ve işlevi konusunda bir öneri getirmek şimdilik zordur. Kuzeydoğu-güneybatı yönlü konumu ve iki basamaklı krepisi yüzünden onun Roma İmparatorluk Dönemi ne ait önemli bir yapı olduğu kesindir. Burada dikkati çeken bir nokta da, yapının bulunduğu yükseltinin Agora Bazilikası na göre biraz daha yüksek seviyede olduğudur ki, bu durumun o zamanki topografyaya bağlı olduğu açıktır. Daha da önemlisi, bu yapının podyumun üzerinde bir zamanlar var olan pek çok mimari elemanının, bazilikada devşirme malzeme olarak kullanılmış olmasıdır ki, buna ait malzemeye, bazilika kazılarına başladığımız ilk yıllardan beri rastlıyoruz. Nekropollerdeki Çalışmalar 2009 da Doğu ve Batı nekropollerinde birer adet dromoslu yer altı kaya mezarı temizledik. Doğu nekropolündeki mezar oldukça sağlamdır (Res. 3). Basamaklı bir dromosu, günümüze sağlam ulaşan yumuşak kireç taşından bir kapı levhası ve 2.80x2.00 m. ölçülerinde Res. 3 Doğu Nekropolü, kaya mezarı Fig. 3 East Necropolis, rock-cut tomb Excavations in the Podium Area (Fig. 2) In using the term podium, we refer to a rise in the floor, observed in the southwest section of the basilica, averaging 0.60 m. in height and set on a krepis with two steps. The podium, uncovered for the first time in 2008 in the northwest corner, was built with local white limestone. In 2008, the northwest façade was excavated but the east façade was put aside until 2009 since the work here is connected with the west wall of the basilica. This year, the earth fill in front of the east façade was removed. A total of 12 m. so far, uncovered of the east façade, one 7.50 m. and another 4.50 m. with krepis, in addition to the m. long northwest façade. Several clues would suggest the entrance to the structure is on this east façade. However, an important section is still buried, preventing much work being done here, it lies beneath the remains of a foundation built with stone rubble from a later period, perhaps the period of the basilica. Therefore, it is still difficult to suggest a date and ascribe a function to the structure at present. In view of the northeast-southwest positioning and the krepis with two steps, the structure is definitely from the Roman Imperial Period. Notable also in this respect, the level of the structure is slightly higher than that of the Agora Basilica which, in this situation, clearly means its placement was a result of the topography of its time. More important, since the first years of basilica excavations, we found many architectural elements that had been 35

12 KAZI RAPORLARI dikdörtgen bir mezar odası vardır. Daha önce soyulmuş olmasına rağmen, mezar odasında üzeri bant süslü, yerli yapım bir karınlı amphora (Res. 4) ile iki adet kenarı içe dönük kulpsuz kâse ele geçti. Amphora İ.Ö. geç 6. veya 5. yy. a, kâseler ise, erken Hellenistik Dönem e tarihlenebilir. Böylece geçen yıllarda da karşımıza çıkan ve aynı mezarda iki farklı zamandan gömü içeren örneklere bir yenisi eklenmiş oldu. Batı nekropolündeki yeraltı oda mezar ise, hem soyulmuş, hem de fazlasıyla tahrip olmuştur: Tavanı delinmiş, kapısı parçalanmış, mezar odasının boşaltılması sırasında, içindeki toprak ve diğer malzeme dromosa atılmış durumdaydı m. uzunluktaki bir dromostan sonra gelen mezar odası 1.60x2.05 m. ölçülerindedir. Mezarın dromosunda ve odasında çok sayıda seramik parçası bulundu; bunlardan bu kazı sezonunda yalnızca bir tane derin, yayvan biçimli Attika taklidi ve erken Hellenistik Dönem e tarihlenebilecek bir tabak tümlenebildi. Sualtı Çalışmaları Res. 4 Doğu Nekropolü nde bulunan amphora Fig. 4 Amphora found at the East Necropolis 2009 yılı su altı çalışmaları kapsamında iki proje gerçekleştirilmiştir. Bunlardan biri 5 yıldır Kelenderis limanında, buradaki olası iskele kalıntısının çevresindeki kum ve diğer malzemelerden oluşan dolguyu temizleme çalışmalarıdır ki, bu iş 2009 yılında da sürdürüldü. İkinci projemiz ise, Saplıada üzerindeki ve sualtındaki arkeolojik materyallerin tespit çalışmasıdır. Burası, Kelenderis in ana limanı dışındaki ikinci derece limanlarından biri olup, kentin batısında, Soğuksu olarak adlandırılan mevkidedir. Anakaraya dar bir kıstakla bağlanan Saplıada üzerinde geç Antik/Ortaçağ a ait olduğunu düşündüğümüz bir kaleye ait sur kalıntıları vardır. Çalışmalarımızda, yarımadanın çevresindeki sualtında batık veya batıklardan arta kalan kalıntıların ve liman tesislerinin varlığı araştırılmıştır. EXCAVATION REPORTS originally part of the podium s structure and were reused on the basilica. Work at the Necropoleis In 2009, two underground rock-cut tombs with dromos were cleaned in both the East and the West necropolis. The tomb in the East necropolis is in excellent condition (Fig. 3). The tomb has a stepped dromos, a door of soft limestone that is still sound, and a burial chamber measuring 2.80x2.00 m. Although the tomb had been previously robbed, a local production of potbellied amphora, decorated with bands (Fig. 4) and two bowls with inverted rims and without handles were found. The amphora is from the late 6 th or 5 th century B.C. and the bowls can be dated to the early Hellenistic period. Thus was made an addition to the tomb discoveries of previous years with burials from two different periods. The underground tomb chamber in the West necropolis had been plundered and suffered considerable destruction: The ceiling is punctured, the door in pieces and the earth and other materials inside were thrown into the dromos, which is 1.60 m. long. The burial chamber measures 1.60x2.05 m. A large number of ceramic pieces were found in the dromos and the tomb room. Of these, only one imitation deep Attic plate with splayed rim and one plate datable to the early Hellenistic period could be completed. Underwater Exploration Two projects were realized in our 2009 underwater campaign. One was the continuation of the 5-year effort to clean out the sand fill and other materials around the Kelenderis harbour pier. The second project is the exploratory work on Saplıada and the underwater archaeological materials there. Saplıada in Soğuksu mevkii, is one of the secondary ports to the west of the city. On Saplıada, connected to the mainland by a narrow isthmus, are the remains of a castle thought to date from the late Antiquity / Medieval periods. Research was also conducted in the peninsula area for remains that are underwater or above the surface, as well as existence of any port facilities. 36