BANKA KRED LER VE YÖNET M. Dr. Birgül fiakar

Transkript

1 I BANKA KRED LER VE YÖNET M Dr. Birgül fiakar

2 II Yay n No : 2410 flletme-ekonomi Dizisi : Bas m - Mart STANBUL T pk 3. Bas m - Mart STANBUL T pk 4. Bas m - Mart STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da - t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha fl Merkezi A Blok Avc lar / STANBUL Tel: (0212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 III Anneme/Babama Rahmetli Meliha F nd kl Rahmetli Plt Alb.Cemil F nd kl ya

4 IV

5 V ÖNSÖZ 1960 l y llardan sonra, dünya bankac l k sektörü çok büyük de iflmelere sahne olmufl ve uluslar aras olma yolunda h zla ilerlemifltir. Bankalar n ve di er endüstriyel kurulufllar n fonlama yöntemlerini de ifltiren yeni sermaye piyasalar ortaya ç km flt r. Elektronik bankac l k sayesinde hizmet türleri artm fl ve maliyetler ifllem bafl na düflmeye bafllam flt r. Bankalar yeni kredi ürünleri ve yöntemleri gelifltirmifl ve hizmet fonksiyonuna verdikleri önemi giderek artt rm flt r. Banka sektöründeki tüm bu geliflmelere ra men, bankalarda kredilendirme hala ana faaliyet konusu olmufltur. Bankalar n asli fonksiyonu bir ekonomideki at l fonlar fon ihtiyac olan kesimlere minimum maliyetle aktarmaktad r. Bu fonlar aktar rken bankan n amac gelir ve risk aras nda bir denge kurmak ve minimum riskle maksimum geliri elde etmeye çal flmakt r. Bu tür bir sistemin kurulufl ve ifllemesi ise, bankalar n faaliyet gösterdi i ekonomik ve finansal ortam n ne kadar sa l kl ve istikrarl oldu uyla ilgilidir. Ekonomik ve politik istikrar n sa lanmad bir ortamda, tasarruflar n mali kesime yönelmesi ve yat r mc lara aktar lmas, yani bankalar n asli fonksiyonlar n yerine getirmesi zordur. Bu kitab n birinci bölümünde, kredilendirmeyle ilgili genel bilgiler, kredi yönetiminde bankalar n izledi i kredi politikalar ve uygulad klar kredi kültürü anlat lm fl olup, ikinci bölümde flube ve Genel Müdürlük baz nda krediler fonksiyonunun organizasyon yap s n n kredi yönetimindeki etkinli i incelenmifltir. Ayr ca kredilerin yap land rmas n n, kredi yönetiminde önemi irdelenmifltir. Kitapta, uygulamada kullan lan banka kredileri tesis ve yönetim aflamalar esas al narak, çeflitli bankalardaki çal flmalar incelenmifl, banka organizasyonu içerisindeki birimlerin görevleri, görev tan mlar ve ifllevleri ayr nt l olarak ortaya konulmufltur. Üçüncü bölüm de nakdi kredi çeflitleri, dördüncü bölümde Gayri nakdi kredi çeflitleri, beflinci bölümde D fl krediler ve alt nc bölümde bireysel krediler ayr nt l bir biçimde ele al nm flt r. Elinizdeki kitap finans sektörünün yap tafllar ndan biri olan bankalarda günümüzde kullan lan krediler ve yönetimi hakk nda çok genifl bir veri taban temelinde haz rlanm fl kaynak eserdir. Bu eserle Banka kredileri ve yönetimi alan nda baflvurulabilecek kaynak kitaplardan birini sizlerin kullan m na sunmaktay m. Gösterdi im tüm titizli e ra men olabilecek hatalar mdan dolay bu çal flmadan faydalanacak tüm okuyucular m n hofl görüsüne s n yorum.

6 VI Çal flmalar m n her aflamas nda bana anlay flla destek olan, hafta sonlar ve gece çal flmalar m sab rla karfl layan eflim Murat fiakar ve can m k z m Selin fiakar a ve yak n ilgilerinden dolay hocam Sn. Prf. Dr. lhan Uluda a, manevi deste ini esirgemeyen Hakim Dr. U ur Yi it ve Yrd.Doç.Dr. Hayati Erifl e, titiz çal flmalar ndan dolay Beta Kitapevi nin tüm çal flanlar na ayr ayr teflekkür ederim. Sayg lar mla. Dr. Birgül fiakar Ekim 2006 / STANBUL

7 VII Ç NDEK LER ÖNSÖZ V Ç NDEK LER VII B R NC BÖLÜM BANKALARDA KRED YÖNET M Banka Kavram Kredi fllemlerinde Temel Bilgiler Kredinin Tan m Kredinin Unsurlar Kredinin fllevleri Kredinin Kaynaklar Kredi Politikas n n Belirlenmesi Yaz l Kredi Politikalar n n Oluflturulmas Kredi Politikas Konular ve Prosedürleri Kredi Politikalar ve Denetimi Kredi Kulland rma lkeleri Güvenlik (Emniyet) lkesi Seyyaliyet (Ak flkanl k) lkesi Verimlilik lkesi Da l m n Uygunluk lkesi Di er lkeler Kredi Kültürünün Gelifltirilmesi Kredi Yönetiminde Temel Prensipler Kredi Yönetiminde Kalite Belirleme K NC BÖLÜM: BANKALARDA KRED LER FONKS YONUNUN ORGAN ZASYON YAPISI ve KRED LEND RME SÜREC Krediler Fonksiyonunun Organizasyon Yap s fiube (fiube Kredi Komitesi) fiube Kredi Komitesinin Çal flma lkeleri fiube Kredi Komitesinin Görevleri Genel Müdürlük Birimleri Krediler Müdürlü ü Pazarlama Müdürlü ü

8 VIII Kredi Uygulama Müdürlü ü Kredi Takip ve Kontrol Müdürlü ü Sorunlu Krediler Müdürlü ü Genel Müdürlük Kredi Komitesi Kredilendirme Süreci Kredi Baflvurusu Kredi ste inde Bulunan Firmayla Ön Görüflme Yap lmas Ziyaret ve lk Görüflme Kredi ste inin ncelenmesi Kredi Talebinin De erlili inin Saptanmas Kredi Riskinin Belirlenmesi Kredinin Yap land r lmas ve Belgelendirilmesi Kredi Analizi stihbarat ve Aç lacak Kredi Limitinin Tespiti Kredilerin zlenmesi Ve Kredi Kay plar n Önleme Kredinin Reddi Kredi Taleplerinin Ret Nedenleri Kredinin Tasfiyesi Kredinin S n fland r lmas Niteliklerine Göre S n fland rma: Vadelerine Göre S n fland rma: Teminatlar na Göre S n fland rma: Kaynaklar na Göre S n fland rma: Kullan m Amac na Göre S n fland rma: Kullan lan Sektörler Aç s ndan S n fland rma: zin Aç s ndan S n fland rma: Kredilerin Gruplar Aç s ndan S n fland rma: Münakale (Dönüflüm) Kredilerin Yenilenmesi ve Vadesi Kredilerin Baflka Bir fiubeye Nakli ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: NAKD KRED LER (B R NC GRUP KRED LER) Borçlu Cari Hesap Kredisi fltira Kredileri (Çek, Senet) Senet Karfl l Avans Kredileri Dövize Endeksli Kredi (DEK) Spot Krediler skonto Kredileri Emtia-Ürün ve Mal Karfl l Kredi Mevduat Karfl l Kredi Döviz Tevdiat Karfl l Kredi

9 IX hracat Kredisi thalat Kredisi Repo ve Bankan n Yat r m Fonlar Karfl l Kredi Hazine Bonosu, Devlet Tahvili, Hisse Senedi le Eurobond Karfl l Krediler Alt n Rehni Karfl l Kredi Alaca n- stihkak n Temliki Karfl l Kredi potek Karfl l Kredi Ticari flletme Rehni Karfl l Kredi Tafl t Rehni Karfl l Kredi Banka Kontgarantisi Karfl l Kredi Spot Dövize Endeksli Kredi Gün çi Kredi Kurum Tahsilatlar ve Takas Çekleri Nakit Yönetimi Kredisi Taksitli Ticari Kredi DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: GAYR NAKD KRED LER ( K NC GRUP KRED LER) (Gayrinakdi Krediler) Teminat Mektubu YTL/Dövize Endeksli Di er Gayrinakdi Krediler Teminat Mektuplar n n Türleri Limit Aç s ndan Teminat Mektuplar Limit çi Düzenlenen Teminat Mektuplar : Limit D fl Olarak Düzenlenen Teminat Mektuplar : fiekilleri Aç s ndan Teminat Mektuplar Geçici Teminat Mektuplar Kesin Teminat Mektuplar : Avans Teminat Mektuplar : Serbest Konulu Teminat Mektuplar Mahkeme ve cra Dairelerine Hitaben Verilen Teminat Mektuplar Vergi Dairelerine Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar Veresiye Mal Al m ve Bayilik, Acentelik çin Verilen Teminat Mektuplar Gümrüklere Hitaben Düzenlenen Teminat Mektuplar hracatç Birliklerine Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar Di er Bankalara Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar Di er Kurulufllara Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar Çiftçiler Lehine Verilecek Teminat Mektuplar Vadeleri Bak m ndan Teminat Mektuplar

10 X Vadesiz Teminat Mektuplar : Vadeli Teminat Mektuplar Teminat Mektubu Vadesinin Bitmesi Vadeli Teminat Mektuplar0 n n Vade Bitiminden Önce Bankaya Teslim Edilmesi Vadeli Teminat Mektuplar nda Süre Uzat m Güvenceler Aç s ndan Teminat Mektuplar Nakit Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Mevduat, DTH Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Alt n Rehni Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Hazine Bonosu, Devlet Tahvili Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Gelir Ortakl Ve Hisse Senetleri Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Alaca n- stihkak n Temliki Karfl l nda Verilecek Teminat Mektuplar potek Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Repo, Banka Yat r m Fonlar, Ticari flletme Rehni, Tafl t Rehni Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Kambiyo Senetleri Karfl l Verilecek Teminat Mektuplar Banka Kontrgarantisi Karfl l, Teminat Mektubu Teminat Mektubunun Düzenlenmemesi Teminat Mektubu Verilirken Dikkat Edilecek Konular Teminat Mektubu Düzenlenmesinde fl Ak fl Limit çi Teminat Mektuplar na liflkin fllemler Adi Ortakl klar Lehine Verilen Teminat Mektuplar Müflteri ile Sözleflme Yap lmas ve Teminat Al nmas Teminat Mektubunun Düzenlenmesi Teminat Mektubunun Kayd Firman n Kredisinin Bulundu u fiubenin Talimat le, Baflka Bir fiubeden Mektup Verilmesi Talimat Veren fiube Taraf ndan Yap lacak fllemler Talimat Alan fiube Taraf ndan Yap lan fllemler Teminat Mektubu Komisyonlar Teminat Mektubunun Son Durum Araflt r lmas Teminat Mektubunun Kaybedilmesi Lehdar n veya Kefillerin Ölümü, flas veya Hacir Alt na Al nmas Teminat Mektubu ile lgili Sözleflmenin Devri Teminat Mektubunun Temliki Teminat Mektubu Muhatab n n De iflmesi Teminat Mektubunun Tazmin Edilmesi Muhatab n Tazmin Talebinde Bulunmas

11 XI Teminat Mektubu Tazmininin Bankan n Baflka Bir fiubesinden Talep Edilmesi Teminat Mektuplar nda htiyati Tedbir Karar Teminat Mektubunun Lehdar n Sosyal Sigortalar Kurumu veya Vergi Dairesi Borcu Nedeniyle Tazmin Talebi Teminat Mektubu Tazmin Talebinde Dikkat Edilecek Konular Bankan n Temina t Mektubunu Ödemeyi Reddetmesi ve Sonuçlar Muhatap Taraf ndan Yarg ya Baflvurulmas Muhatab n craya Baflvurmas ve tiraz n ptalini cra Tetkik Merciinden stemesi Muhatap Taraf ndan Banka Aleyhine tiraz n ptali veya Alacak Davas Aç lmas Teminat Mektuplar n n Haczi Teminat Mektubunun Tazmini Halinde Rücu liflkileri Bankan n Lehdara Karfl Kontrgarantiye Dayanan Rücu Hakk Mektubu Tazmin Eden Bankan n Kontrgarantide mzas Bulunan Kefile Rücu Hakk Mektubu Tazmin Eden Bankan n Muhataba Rücu Etmesi Teminat Mektuplar nda Zamanafl m Vadeli Teminat Mektuplar nda Zamanafl m Vadesiz Teminat Mektuplar nda Zamanafl m Teminat Mektuplar n n ptal Edilmesi Di er Bankalar Lehine Verilecek Teminat Mektuplar Döviz Üzerinden ve Döviz Karfl l YTL Üzerinden Düzenlenecek (Dövize Endeksli) Teminat Mektuplar Di er Mektuplar Yabanc Banka ve Benzeri Kredi Kurumlar n n Kontgarantilerine Dayan larak Verilecek Teminat Mektuplar Referans Mektuplar yiniyet Mektuplar ve Yurtd fl Ö renime liflkin Mektuplar: (Letter of Intent) Bankaya Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar lgili Yasalar Devlet hale Kanunu Kamu hale Kanunu BEfi NC BÖLÜM: DIfi KRED LER hracat Kredileri hracata liflkin Banka Kaynakl Avans Kredileri Sevk Öncesi hracat Kredileri ( hracata Haz rl k Kredileri):

12 XII Sevk Sonras hracat Kredileri: hracat Kredisi Döviz Taahhüdü hracat Kredisinin Geri Ödenmesi Kredi Taahhüdünün Gerçeklefltirilmemesi Halinde Uygulanacak Yapt r mlar: hracat Kredisine Tan nan Teflvikler: Döviz Kredileri Döviz Kredisi Döviz Taahhüdü Döviz Kredisinin Geri Ödenmesi Prefinansman Kredileri thalat Kredileri Akreditif fllemi thalat Kredileri Çeflitleri Gayrinakdi thalat Akreditif Kredisi Vadeli Akreditif Kredisi: Kabul ve Aval Kredileri: Kabul Kredili Akreditif Kredisi: Kabul Kredili Vesaik ve Mal Mukabili thalat Kredisi: thalat Garantisi Kredisi: Post Finansman Kredisi: Yabanc Kaynakl Krediler Türk Eximbank Kaynakl Krediler K sa Vadeli hracat Kredileri Sevk Öncesi hracat Kredileri D fl Ticaret fiirketleri (DTfi) K sa Vadeli hracat Kredisi hracata Haz rl k Kredileri KOB hracata Haz rl k Kredileri Özellikli Krediler Döviz Kazand r c Hizmetler Kapsam ndaki Krediler slam Kalk nma Bankas ( KB) Kaynakl Krediler GSM hracat Garanti Program Hermes Kredileri hracat Sigorta Kurulufllar n n Garantisi Kapsam nda Kulland r lan Krediler ALTINCI BÖLÜM: B REYSEL KRED LER Genel Bilgiler B ireysel Kredi Türleri Tüketicisi Kredisi Tafl t Kredisi

13 XIII Kredili Mevduat Hesab Konut ve flleri Kredisi E itim Kredisi Kariyer Kredisi Kiflisel Geliflim ve Hobi Kredisi Evlilik Kredisi Fatural Al flverifl Kredisi Tatil Kredisi nflaat Tamamlama Kredisi Onar m ve Dekorasyon Kredisi Do algaz Dönüflüm Kredisi Banka Çal flanlar (Personel Kredisi) Kredi Kartlar EKLER SÖZLÜK YARARLANILAN KAYNAKLAR fiek LLER L STES fiekil 1. Kredinin fllevleri fiekil 2. Kredi Politikalar fiekil 3. Kredi Politikas n n Uygulama Prosedürleri fiekil 4. Kredi Tesis Karar Verilirken Göz Önünde Tutulmas Gereken Prensipler fiekil 5. Seyyaliyet (Ak flkanl k ) lkesi fiekil 6. Kredi Kültürü fiekil 7. Kredi Yönetiminde Temel Prensipler fiekil 8. Kredi Yönetiminde Dört Önemli Prensip fiekil 9. Orta Ölçekli Bir Ticari Bankada Kredi Organizasyonunun Yap s fiekil 10. fiube Kredi Komitesinin Çal flma lkeleri fiekil 11. fiube Kredi Komitesinin Görevleri fiekil 12. Krediler Müdürlü ünün fllevleri fiekil 13. Kredi Takip ve Kontrol Müdürlü ünün Görevleri fiekil 14. Sorunlu Krediler Müdürlü ünün Çal flma Amaçlar fiekil 15. Sorunlu Kredilerin Nedenleri fiekil 16. Genel Müdürlük Kredi Komitesinin Görevleri fiekil 17. Firma le lgili Yap lan Araflt rmada Toplanmas Gereken Bilgiler fiekil 18. Firmaya lk Ziyaret Öncesi ve Firma Ziyareti S ras nda Yap lmas Gerekenler fiekil 19. Kredi Talebine ait Haz rlan lan De erlendirmede Bulunmas Gereken Bilgiler fiekil 20. Kredi fllemlerinin Sonucu Olarak Do abilecek Risk Kaynaklar fiekil 21. 5C Art 2C Kurallar

14 XIV fiekil 22. 5C lkesine Göre Kredi Riskini Art ran Nedenler fiekil 23. Kredi Analizinde fl Ak fl fiemas fiekil 24. Kredi Analiz fiemas fiekil 25. stihkak n Temliki Karfl l Kredilerin Kulland r labilmesi için Gerekenler fiekil 26. Bankan n Teminat Mektubunu Ödemedi i Durumlar fiekil 27. Limit Aç s ndan Teminat Mektuplar fiekil 28. Geçici Teminat Mektubunun Kullan m fl Ak fl fiekil 29. Geçici Teminat Mektubu Verilirken Dikkat Edilmesi Gereken Konular fiekil 30. Lehdar n Taahhüdünü K smen veya Tamamen Yerine Getirmemesi, flas Etmesi Durumu fiekil 31. Avans Tutar n Hak Edilebilme Koflullar fiekil 32. haleyi Yapan Daire, Kurum veya Kuruluflun Yetkileri fiekil 33. Mektup Verilirken Dikkat Edilen Konular fiekil 34. Teminat Mektuplar Verilmeden Önce nceleme Yap lacak Konular fiekil 35. Gümrüklere Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar fllemleri fiekil 36. Gümrüklere Karfl Düzenlenen Teminat Mektuplar n n Çeflitleri fiekil 37. Teminat Mektubu Verilmesinde Sak nca Olan Durumlar fiekil 38. Teminat Mektubu Verilirken Dikkat Edilmesi Gereken Konular fiekil 39. Teminat Mektubu Verilirken fiubede Yap lan fllemler fiekil 40. Teminat Mektubu Kay tlar nda Bulunmas Gereken Bilgiler fiekil 41. Talimat Veren fiubenin Verdi i Talimatta Bulunmas Gereken Bilgiler fiekil 42. Vadeli Teminat Mektuplar nda Zamanafl m fiekil 43. Yürürlükteki thalat Rejimi ve Yönetmeli i ne dayan larak yap lacak ithalat ifllemleri TABLO L STES Tablo 1. Yönetimin De erlendirilmesi Tablo 2. Kredi Süreci Bilgi Tablosu Tablo 3. Rating Notlar na Göre Yeniden De erleme Periyotlar n n Örne i Tablo 4. Münakale (Tür De iflikli i) Tablosu