Primeri bilinmeyen tek beyin metastaz : Yaln z beyin nüksü

Transkript

1 Türk Onkoloji Dergisi 2007;22(2):82-87 Primeri bilinmeyen tek beyin metastaz : Yaln z beyin nüksü Primary unknown solitary brain metastasis: brain recurrence alone Gülden BAYIR ANGIN, Mert SAYNAK, Zafer KOÇAK, Alaattin ÖZEN, Ruflen COfiAR ALAS, Vuslat YÜRÜT ÇALO LU, Murat ÇALO LU, Füsun TOKATLI, Cem UZAL Trakya Üniversitesi T p Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dal Elli üç yafl nda erkek olgu bafl a r s, sol kolda güçsüzlük yak nmalar yla baflvurd u. Kranyal tomografi ve manyetik rezonans (MR) incelemede sa parietal bölgede lezyon belirlend i ve eksize edild i. Histopatolojik inceleme sonucu lezyonun skuamöz hücreli karsinom metastaz oldu u belirlend i. O l- g uy a 3 0 G y / 1 0 fr tüm beyin fl nlamas yap ld ve ard ndan lezyon bölgesine 10 G y / 5 fr ek doz uyguland. Sol kolda güçsüzlük flikayeti ile 24 ay sonra tekrar servisimize baflvuran o lg u n u n MR tetkikinde sol parietal lob yerleflimli yeni lezyon belirlend i. kinci seri 25 G y / 1 0 fr parsiyel beyin radyoterapisi uygulanan o lg un u n nörolojik flikayetlerinde k smi palyasyon sa land. Bu olgu fl nda tek beyin metastazl hastalardaki tedavi seçenekleri tart fl ld ve literatür özetlend i. Anahtar sözcükler: Soliter beyin metastaz ; cerrahi, radyocerrahi; primeri bilinmeyen tümör; tüm beyin fl nlamas. A 53-year-old male patient presented with complaints of head a c h e and paresis in left arm. Cranial computerized tomography and magnetic resonance imaging (MRI) demonstrated a mass in the right parietal region. The solitary tumor was removed by c r a n i o t o m y. Histological examination showed that it was a squamous cell carcinoma metastasis. The patient subsequently underwent whole brain radiotherapy for a total dose of 30 Gy in 10 fractions and conventional external-beam boost irradiation of 10 Gy in 5 fractions to the tumor margins. He remained disease free until 23 months later. He r eturned to our c l i n i c with left arm paresis after 24 months. In the left parietal lobe a new lesion was determined on his MRI scan. Partial brain r eirradiation at a dose of 25 Gy in 10 fractions was performed. There was a partial regression of symptoms after radiotherapy. In the light of this patient, we reviewe d the literature and discusse d the treatment strategies of patients with solitary brain m e t a s t a s i s. Key words: Solitary brain metastasis; su rg e r y, ra d i o s u rg e r y; unknown primary tumour; whole brain radiotherapy. Sistemik hastal a sahip kanser hastalar n n yaklafl k %40 nda görülen beyin metastazlar bu hastalardaki morbidite ve mortalitenin önemli bir nedenidir. Beyine en s k yay l m yapan primer maligniteler akci er kanseri, meme kanseri, kolorektal kanserler, böbrek hücreli kanser ve melanomdur. Meme, kolon ve renal hücreli karsinom s k olarak tek beyin metastaz na neden olurken, melanom ve akci er kanserinde ise genellikle multipl metastaz geliflmektedir. [ 1 ] Beyin metastaz olan hastalar n %15 kadar nda ise primer hastal k bulunamamaktad r. [2] Ölüm nedeni beyin metastaz ndan çok primer malignite oldu undan beyin metastaz olan hastalara palyasyon amaçlayan tedaviler uygulanmaktad r. [3] Beyin metastazlar nda radyoterapi (RT) ile medyan sa kal m 4-6 aya ç kmakta, seçilmifl hastalarda 1-2 y ll k sa kal m elde edilebilmektedir. RT ile Karnofsky Peformans Skoru nda lik art fl, hastalar n 2/3 ünde ciddi nörolojik bozukluklarda düzelme, 1/3 olguda orta derecede nörolojik semptomlarda düzelme sa lanabilmektedir. [4] Bu nedenle, kortikosteroid kullan m ve tüm beyin fl nlamas (TBI) beyin metastazl hastalar n stan- letiflim (Correspondence): Dr. Mert Saynak. Tr a k y a Üniversitesi T p Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dal, Edirn e, Tu r k e y. Tel: Faks (Fax): e-posta ( ): mertsaynak@yahoo.com 82

2 Primeri bilinmeyen tek beyin metastaz : Yaln z beyin nüksü dart tedavisi olmufltur. Bu tedavi hastalar n %70-90 nda semptomlarda geçici de olsa rahatlama sa lamaktad r. [5] Bununla birlikte son y llarda tek beyin metastazl hastalar n n tedavi yaklafl m nda de ifliklik olmufltur. Günümüzde metastatik patolojilere yaklafl m daha agresif olup primer tümörün tedavisinin yan nda metastatik lezyonlar n tedavisinin de sa kal m süresini art raca inanc hakimdir. Yap - lan randomize çal flmalar n sonuçlar tek beyin metastaz olan hastalar n daha agresif tedavilerden fayda görebilece ini göstermektedir. Bu yaz da primeri bilinmeyen tek beyin metastazl bir olgunun tedavisi ve klinik seyri sunuldu. OLGU SUNUMU Elli üç yafl ndaki erkek olgu, A ustos 2004 de sol kolda güçsüzlük, titreme flikayetleri ile klini imize baflvurdu. Yap lan nörolojik muayenesinde sol üst ekstremitede 4/5, her iki alt ekstremitede 3/5 kas gücü kayb izlendi. Çocuk felci geçirdi i ö renilen olgunun muayenesinde bilateral alt ekstremitelerde atrofi ve deformite görüldü. Beyin tomografisi ve MR incelemesinde sa parietal bölgede 7x5x4 cm boyutlar nda çevresel kontrast tutulumu olan ve ortas nekrotik görünümde sa ventriküle bas yapan kitle imaj belirlendi (fiekil 1). Yine bu dönemde yap lan kan say m, karaci er ve böbrek fonksiyon testleri, rutin idrar mikroskopisi, boyun, toraks ve bat n tomografilerinde patoloji saptanmad. Sa parietal kraniyotomi ile tarihinde kitlenin mikroskopik gross total eksizyonu yap lan olgunun, ameliyat sonras çekilen beyin MR incelemesinde rest tümör izlenmedi. Histopatolojik de erlendirme sonucu -ön planda skuamöz hücreli karsinomu düflündüren- karsinom metastaz olarak bildirilen olguya tarihleri aras nda Co-60 cihaz ile tüm beyine 30 Gy / 10 fr ve tümör lojuna 10 Gy / 5 fr ek doz eksternal RT uyguland. Baflvurdaki tetkikler tekrarland halde pr i m e r hastal bulunamayan o l g u izleme al nd, fakat kontrollerine gelmedi. Sa kolda güçsüzlük ve bafl a r s flikayetleri ile iki y l sonra poliklini imize baflvuran o l g unun triplejik oldu u ve sa üst e k s t remitede de 2/5 kas gücü kayb oldu u belirl e n d i. Kranyal MR da sol pariyetal bölgede kortikosubkortikal alanda nekrotik karakterde kitle, çevresinde ödem alan, s a p a r i eto-oksipital alanda ameliyat sonras de ifliklikler ve gliozis izlendi (fiekil 2). (a) (b) fiekil 1. (a, b) Koronal ve aksiyal MR kesitlerinde sa parietal bölgede 7x5x4 cm boyutlar nda çevresel kontrast tutulumu olan ve ortas nekrotik görünümde sa ventriküle bas yapan kitle imaj görülmekte. 83

3 Türk Onkoloji Dergisi Lezyonun motor kortekse yak nl na ba l oluflabilecek komplikasyonlar nedeniyle ameliyat düflünülmemesi üzerine 1.5 cm çapl lezyona yönelik olarak radyocerrahi önerildi. Olgunun bu tedaviyi kabul etmemesi üzerine ikinci seri eksternal RT planland. Olguya tarihleri aras nda tümör lojuna yönelik olarak sol yan alandan 6 MV ve ön-arka karfl l kl alanlardan 18 MV foton ile 25 Gy / 10 fr eksternal RT uyguland. TA R T I fi M A Kanser hastalar nda s k görülen beyin metastaz, ayn zamanda morbidite ve mortalitenin önemli nedenlerindendir. Beyin metastaz ortaya ç kan hastalarda yaflam beklentisi k sad r. Tedavi edilmeyen hastalar n sa kal m süresi yaklafl k 1 ayd r. [6] Kortikosteroid kullan m peritümöral ödem tedavisinde etkili olup hastalar n önemli bir k sm nda semptomatik düzelme sa lamaktad r. [ 7 ] Tüm beyin radyoterapisi ile ortalama sa kal m süresi 4-6 aya ç kar labilmektedir. [8,9] Olgular n ço- unda 1-3 metastaz (%70-80) varken yaln zca %20-30 unda metastaz say s üçten fazlad r. [ 10 ] Ölüm nedeni olgular n %30-50 sinde beyin metastaz n n ilerlemesi %50-70 inde ise ekstrakranyal hastal n ilerlemesidir. [11] r n say s, büyüklü ü ve yerleflim yeri dikkate al nm a l d r. Yafl, performans durumu ve ekstrakranyal hastal n durumu ise beyin metastazl hastalarda sa kal m etkileyen di er faktörlerdir. [ 1 2 ] Tek beyin metastaz olan hastalarda lezyonun eksizyonunun sa kal ma katk s n gösteren çal flmalar yay mlanm flt r. Noordjik ve ark. [13] medyan sa kal m süresinin yaln z TBI uygulanan hastalarda 6 ay, cerrahi ve TBI uygulanan hastalarda ise 10 ay oldu unu bildirmifllerdir (p=0.04). Patchel ve ark. [14] soliter beyin metastazlar n n eksizyonunu takiben TBI uygulanmas n n yaln z tüm beyin radyoterapisi ile tedaviden daha iyi sonuçlara sahip oldu unu bildirmifllerdir. Çal flmalar nda rezeksiyon ard ndan 50 Gy / 28 fr TBI ile beyinde herhangi bir bölgede ortaya ç kan nüks oran (18% ve 70%) ve metastaz bölgesindeki nüks oranlar (10% ve 46%) ve beyin metastaz na ba l ölüm riski azalm fl (14% ve 44%), fakat genel sa kal m süresinde anlaml fark ortaya ç kmam flt r (medyan 48 ve 43 hafta). [14] Radyocerrahi, soliter beyin metastazl hastalar n tedavisinde kullan labilecek di er cerrahi d fl tedavi seçene idir. Özellikle küçük, çevre dokusuna invaze olmam fl iyi s n rl lezyonlar radyocerrahi için uygundur. RTOG un 1-3 beyin metastaz belirlenmifl 331 hastan n de erlendirildi i 9508 numaral randomize çal flmas nda medyan sa kal m süresi TBI ve stereotaksik ek doz uygulanan (a) (b) Uygulanacak tedavinin seçiminde nörolojik tablo, primer tümörün evresi, serebral metastazlafiekil 2. (a) Koronal MR kesitinde sa parietal bölgeki ameliyat alan ve sol parietal bölgede 24 ay sonra ortaya ç kan yeni lezyon; (b) sagital MR kesitinde sol parietal bölgede ortaya ç kan lezyon izlenmekte. 84

4 Primeri bilinmeyen tek beyin metastaz : Yaln z beyin nüksü hastalarda 6.5 ay, yaln z TBI uygulanan hasalarda ise 4.9 ay bulunmufltur (p=0.0393). [15] Tek beyin metastaz olan hastalarda TBI n n amac rezeksiyon bölgesi ve beyin parankiminin di er bölgelerindeki mikroskopik rezidüel hastal - n ortadan kald r lmas d r. Trans-Tasman Radiation Oncology Group Çal flmas nda (TROG 98.05) cerrahi ya da radyocerrahi uygulanan soliter beyin metastazl hastalarda tüm beyin radyoterapisinin de eri araflt r lm flt r. Erken kapat lan çal flman n 19 hastay içeren analizinde gruplar aras nda genel ve hastal ks z sa kal m aç s ndan bir fark saptanmazken tüm beyin radyoterapisi uygulanan hasta grubunda Merkezi Sinir Sistemi nükslerinde azalma e ilimi belirlenmifltir (%30 ve %78, p=0.12). [16] Aoyama ve ark. [17] 3 cm ya da daha küçük 1-4 beyin metastaz olan 120 hastaya yaln z TBI ya da yaln z radyocerrahi uygulam fllard r. Tüm beyin radyoterapisi uygulanan hasta grubunda nüks oran n n anlaml oranda az oldu u belirlenmifl (%46.8 ve %76.4, p<0.001); buna karfl l k sa kal m süresi (medyan 7.5 ay ve 8 ay) ve sistemik ve nörolojik fonksiyonlar n korunmas nda herhangi bir fark saptanmam flt r. Aktif sistemik hastal olan ya da performans durumu kötü hastalar n yaln z TBI ile tedavi edilebilece i bildirilmektedir. [18] Randomize çal flmalar n sonuçlar ameliyat sonras TBI yap lan hastalara tümör bölgesine ek doz verilmesinin gereklili ini ortaya koymaktad r. Rades ve ark. [19] soliter beyin metastaz eksize edilmifl 33 hastay 40 Gy TBI ve ayn dozda TBI ve metastaz bölgesine 10 Gy ek doz uygulanan gruplara randomize etmifllerdir. Sonuçta ek doz uygulanan hasta grubunda lokal kontrol ve genel sa kal m anlaml oranda daha iyi bulunmufltur. Cerrahi ard ndan yaln zca TBI uygulanan hasta grubundaki 17 hastan n tamam kaybedilmifltir ve medyan sa kal m süresi 9 ayd r (3-26 ay). Ek doz uygulanan hasta grubundaki 16 hastan n 9 u (%56) kaybedilmifltir ve medyan sa kal m süresi 14 ayd r (4-46 ay). Birçok yazar, primer hastal n kontrol alt nda oldu u tek beyin metastazl hastalarda uzun yaflam süresi elde edebilmek için metastaza yönelik agresif tedavi uygulanmas n önermektedir. Schueller ve ark. [20] rezeksiyon, intraoperatif radyoterapi ve tüm beyin radyoterapisi uygulanan küçük hücreli d fl akci er kanseri tan l bir olguda dokuz y ll k tümörsüz sa kal m süresi bildirmifllerdir. Bir baflka olgu sunumunda, endometriyum kanseri tan l bir hastada radikal histerektomi ve beyindeki lezyonun rezeksiyonunu takiben uygulanan TBI ile yedi y ll k sa kal m süresi bildirilmifltir. [21] Beyin metastaz ortaya ç km fl küçük hücrelid fl akci er kanseri tan l hastalar n de erlendirildi i bir çal flmada sadece beyin metastaz olan hastalar n ekstrakranyal metastazlar olan hastalara göre daha uzun sa kal ma sahip olduklar belirlenmifltir. [22] Primeri bilinmeyen tek beyin metastaz tan l hastalarda prognozun multipl metastazl hastalardan daha iyi oldu u belirtilmektedir. [18] Olgumuzun baflvurusu s ras nda yap lan klinik ve radyolojik tetkiklerde baflka bir metastaz bölgesi saptanmam flt r. Olgumuzda gerek baflvuruda gerekse nüks belirlendikten sonra yap lan klinik ve radyolojik incelemelerde primer hastal k belirlenememifltir. Primer hastal n belirlenmesinde PET, s n rl da olsa bir katk sa lamaktad r. [23] Yine de hastalar n büyük bir bölümünde baflvuruda ve klinik seyir boyunca primer hastal k belirlenememektedir. [24,25] Yay mlanm fl bir otopsi serisinde olgular n %16 s nda primer hastal n bulunamad bildirilmifltir. [26] Bildirilen az say da çal flma klinik progresyon ortaya ç kan beyin metastazl hastalar n ikinci seri konvansiyonel radyoterapiden fayda görebilece- ini göstermektedir. [27,28] Cooper ve ark. [27] ço u 10 fraksiyonda 30 Gy TBI uygulanm fl 52 eriflkin hastaya 10 fraksiyonda 25 Gy ikinci seri radyoterapi uygulam fllar ve hastalar n %42 sinde nörolojik fonksiyonlar nda en az bir seviye iyileflme görüldü ünü saptam fllard r. kinci seri radyoterapiyi takiben ortalama sa kal m süresi ise befl ay olarak belirlenmifltir. S O N U Ç Beyin metastaz kanser hastalar nda k sa sa kal m süresinin bir habercisi kabul edilmekte ve bu hastalar palyasyon amaçlayan tedavi yöntemleri ile tedavi edilmektedirler. Son y llarda karfl lafl- 85

5 Türk Onkoloji Dergisi t rmal çal flmalara dayanan bilgiler tek metastazl hastalar n daha agresif tedavi yöntemlerden fayda görebilece ini göstermektedir. Cerrahi özellikle olumlu prognostik faktörlere sahip tek beyin metastazl hastalar n tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Olgumuz iki y l hastal ks z yaflamas nedeniyle tek beyin metastazl hastalarda cerrahi giriflimin sonuca katk s aç s ndan örnek ve ekstrakranyal primer ya da baflka metastatik hastal k saptanmadan ortaya ç kan beyin nüksü ile atipik klinik seyri aç s ndan dikkat çekicidir. K A Y N A K L A R 1. Ewend MG, Carey LA, Morris DE, Harvey RD, Hensing TA. Brain metastases. Curr Treat Options Oncol 2001;2(6): Nussbaum ES, Djalilian HR, Cho KH, Hall WA. Brain metastases. Histology, multiplicity, surgery, and survival. Cancer 1996;78(8): Cascino TL. Neurologic complications of systemic cancer. Med Clin North Am 1993;77(1): Özkök S. leri evre akci er kanserlerinde palyatif tedavi yaklafl mlar ; palyatif radyoterapi. Solunum Dergisi 2001;3(2): Coia LR. The role of radiation therapy in the treatment of brain metastases. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1992;23(1): Sundstrom JT, Minn H, Lertola KK, Nordman E. Prognosis of patients treated for intracranial metastases with whole-brain irradiation. Ann Med 1998;30(3): Posner JB. Management of brain metastases. Rev Neurol (Paris) 1992;148(6-7): Borgelt B, Gelber R, Kramer S, Brady LW, Chang CH, Davis LW, et al. The palliation of brain metastases: final results of the first two studies by the Radiation Therapy Oncology Group. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1980;6(1): Cairncross JG, Kim JH, Posner JB. Radiation therapy for brain metastases. Ann Neurol 1980;7(6): Delattre JY, Krol G, Thaler HT, Posner JB. Distribution of brain metastases. Arch Neurol 1988;45(7): Gaspar L, Scott C, Rotman M, Asbell S, Phillips T, Wasserman T, et al. Recursive partitioning analysis ( R PA) of prognostic factors in three Radiation Therapy Oncology Group (RTOG) brain metastases trials. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1997;37(4): Tsao MN, Lloyd NS, Wong RK, Rakovitch E, Chow E, Laperriere N; Supportive Care Guidelines Group of Cancer Care Ontario's Program in Evidence-based Care. Radiotherapeutic management of brain metastases: a systematic review and meta-analysis. Cancer Treat Rev 2005;31(4): Noordijk EM, Vecht CJ, Haaxma-Reiche H, Padberg GW, Voormolen JH, Hoekstra FH, et al. The choice of treatment of single brain metastasis should be based on extracranial tumor activity and age. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1994;29(4): Patchell RA, Tibbs PA, Walsh JW, Dempsey RJ, Maruyama Y, Kryscio RJ, et al. A randomized trial of surgery in the treatment of single metastases to the brain. N Engl J Med 1990;322(8): Andrews DW, Scott CB, Sperduto PW, Flanders AE, Gaspar LE, Schell MC, et al. Whole brain radiation therapy with or without stereotactic radiosurg e r y boost for patients with one to three brain metastases: phase III results of the RTOG 9508 randomised trial. Lancet 2004;363(9422): Roos DE, Wirth A, Burmeister BH, Spry NA, Drummond KJ, Beresford JA, et al. Whole brain irradiation following surgery or radiosurgery for solitary brain metastases: mature results of a prematurely closed randomized Trans-Tasman Radiation Oncology Group trial (TROG 98.05). Radiother Oncol 2006;80(3): Aoyama H, Shirato H, Tago M, Nakagawa K, Toyoda T, Hatano K, et al. Stereotactic radiosurgery plus whole-brain radiation therapy vs stereotactic radiosurgery alone for treatment of brain metastases: a randomized controlled trial. JAMA 2006;295(21): Polyzoidis KS, Miliaras G, Pavlidis N. Brain metastasis of unknown primary: a diagnostic and therapeutic dilemma. Cancer Treat Rev 2005;31(4): Rades D, Raabe A, Bajrovic A, Alberti W. Treatment of solitary brain metastasis. Resection followed by whole brain radiation therapy (WBRT) and a radiation boost to the metastatic site. Strahlenther Onkol 2004;180(3): Schueller P, Schroeder J, Micke O, Moustakis C, Willich N. 9 years tumor free survival after resection, intraoperative radiotherapy (IORT) and whole brain radiotherapy of a solitary brain metastasis of nonsmall cell lung cancer. Acta Oncol 2006;45(2): Sawada M, Inagaki M, Ozaki M, Yamasaki M, Nakagawa H, Inoue T, et al. Long-term survival after brain metastasis from endometrial cancer. Jpn J Clin Oncol 1990;20(3): Rodrigus P, de Brouwer P, Raaymakers E. Brain metastases and non-small cell lung cancer. Prognostic 86

6 Primeri bilinmeyen tek beyin metastaz : Yaln z beyin nüksü factors and correlation with survival after irradiation. Lung Cancer 2001;32(2): Gutzeit A, Antoch G, Kuhl H, Egelhof T, Fischer M, Hauth E, et al. Unknown primary tumors: detection with dual-modality PET/CT--initial experience. Radiology 2005;234(1): Salvati M, Cervoni L, Raco A. Single brain metastases from unknown primary malignancies in CT-era. J Neurooncol 1995;23(1): Merchut MP. Brain metastases from undiagnosed systemic neoplasms. Arch Intern Med 1989;149(5): Le Cesne A, Le Chevalier T, Caille P, Cvitkovic E, Contesso G, Spielmann M, et al. Metastases from cancers of unknown primary site. Data from 302 autopsies. [Article in French] Presse Med 1991;20(29): [Abstract] 27. Cooper JS, Steinfeld AD, Lerch IA. Cerebral metastases: value of reirradiation in selected patients. Radiology 1990;174(3 Pt 1): Wong WW, Schild SE, Sawyer TE, Shaw EG. Analysis of outcome in patients reirradiated for brain metastases. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1996;34(3):