PROFESYONEL FUTBOL TEKNİK ADAM SÖZLEŞMESİ ve UYGULAMA SORUNLARI Dr. Ümit ORHAN I
Yay n No : 2844 İletişim Dizisi : 98 1. Baskı - Şubat 2013 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-867 - 7 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Net K rtasiye tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ STANBUL (Seltifika No: 13723) Tel: (0-212 249 40 60) : Müge Günbaş Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com II
TEŞEKKÜR Akademik ve bireysel yaşantımda bana yeni ufuklar açan, düşünce dünyamı derinden etkileyen bu tez çalışmasını bitirmenin sevincini ve heyecanını yaşıyorum. Büyük bir heyecan ve istekle tamamladığım bu çalışmada çok değerli hocalarımın büyük katkısı oldu. Öncelikle samimi tavrı ile beni araştırmanın her aşamasında destekleyen, ilgisini esirgemeyen, çalışmamın her bölümünde değerli yardımlarını aldığım, bakış açısından, bilgisinden ve deneyimlerinden yararlanmaktan mutluluk duyduğum ve her zaman duyacağım danışman hocalarım Doç. Dr. Talat Canbolat a ve Yrd. Doç. Dr. Ümit Kesim e teşekkür eder şükranlarımı sunarım. Tez izleme görüşmelerimde yakından ilgilenen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Cem Dinar a teşekkürlerimi sunmak isterim. Çalışmaya katkı veren, tezin yazım aşamasında yardımlarını esirgemeyen özgün ve nitelikli fikirlerini benimle paylaşan Prof. Dr. M. Tayfun Amman a, Prof. Dr. Turgay Biçer e, Yrd. Doç. Dr. Ali Kızılet e, Av. Kısmet Erkiner e ve saha araştırması sırasında benimle görüşmeyi kabul eden tüm teknik adamlara teşekkürlerimi bildiririm. Son olarak desteklerini hiçbir zaman eksik etmeyen sevgili eşim Nihan a ve değerli aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. III
IV
İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... III İÇİNDEKİLER...V TABLOLAR LİSTESİ...X KISALTMALAR LİSTESİ... XI ÖZET...XIII GİRİŞ ve AMAÇ... 1 Birinci Bölüm KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1. TEMEL KAVRAMLAR... 5 1.1. Spor ile İlgili Temel Kavramlar... 5 1.1.1. Spor... 5 1.1.2. Amatörlük Profesyonellik... 6 1.1.3. Teknik Adam... 7 1.1.4. Transfer... 9 1.1.5. TFF... 10 1.2. Sözleşmelerle İlgili Temel Kavramlar... 11 1.2.1. Sözleşme Kavramı... 11 1.2.2. Hizmet Sözleşmesi... 14 2. PROFESYONEL TEKNİK ADAM SÖZLEŞMESİ ANA ESASLARI... 15 2.1. Sözleşmenin Niteliği, Unsurları ve Diğer Sözleşmelerden Farkları... 15 2.1.1. Niteliğ... 15 2.1.2. Unsurları... 19 2.1.3. Diğer Sözleşmelerden Farkları... 21 V
Profesyonel Futbol Teknik Adam Sözleşmesi ve Uygulama Sorunları 2.2. Sözleşmenin Tarafları... 22 2.2.1. Kulüp (İşveren)... 22 2.2.2. Teknik Adam (İşçi)... 24 2.3. Sözleşmenin Yapılmas... 27 2.3.1. Sözleşme Görüşmeleri ve Sorumluluk (Culpa in Contrahendro)... 27 2.3.2. Sözleşmenin İçeriği... 30 2.3.3. Sözleşmenin Şekli, Süresi ve Hükümlerinin Doğmaya Başlaması... 31 3. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR... 37 3.1. Teknik Adamın Borçları... 37 3.1.1. İş Görme Borcu... 37 3.1.2. Kulübün Talimatlarına Uyma Borcu... 40 3.1.3. Sadakat Borcu... 41 3.1.4. Rekabet Etmeme Borcu... 45 3.1.5. Rekabet yasağı Sözleşmesi... 49 3.1.6. TASÇET deki Hükümler... 52 3.2. Kulübün Borçları... 54 3.2.1. Ücret Ödeme Borçları... 54 3.2.2. Koruma Kollama Gözetme Borcu... 66 3.2.3. Eşit Davranma Borcu... 68 3.2.4. TASÇET deki Hükümler... 69 4. İŞİN DÜZENLENMESİ... 70 4.1. Çalışma Süreleri... 71 4.2. Gece Çalışması... 71 4.3. Ara Dinlemesi... 71 4.4. Hafta Tatili... 71 4.5. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller... 72 4.6. Yıllık Ücretli İzinler... 73 VI
Profesyonel Futbol Teknik Adam Sözleşmesi ve Uygulama Sorunları 4.7. Değerlendirme... 74 5. TEKNİK ADAMLIK ve TOPLU İŞ HUKUKU... 76 5.1. Temel Kavramlar... 76 5.1.1. Sendika... 76 5.1.2. Toplu İş Sözleşmesi... 78 5.1.3. Arabuluculuk, Grev ve Lokavt... 80 5.2. Değerlendirme... 81 6. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ... 85 6.1. Sözleşmenin Sona Ermesi... 85 6.1.1. Sözleşmenin Fesih Dışında Sona Ermesi... 85 6.1.2. Sözleşmenin Fesih Bildirimi ile Sona Ermesi... 89 7. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI... 105 7.1. Teknik Adamın Serbest Kalması... 105 7.2. Tazminat Talep Hakkı... 107 7.2.1. Haklı Nedenle Fesihte... 107 7.2.2. Haksız Fesihte... 107 7.2.3. Kıdem Tazminatı... 108 7.2.4. Ceza Koşulu... 112 8. UYUŞMALIKLARIN ÇÖZÜMÜ... 114 8.1. Görevli ve Yetkili Merciler... 114 8.1.1. Genel Olarak Görev ve Yetki... 114 8.1.2. Sözleşme Açısından Görev ve Yetki... 115 8.1.3. Disiplin Yargılaması Açısından Görev ve Yetki... 126 8.2. Yabancılık Unsuru Durumunda İzlenecek Yol... 127 8.2.1. Uygulanacak Hukuk... 129 8.2.2. CAS ta Uygulanacak Hukuk... 130 VII
Profesyonel Futbol Teknik Adam Sözleşmesi ve Uygulama Sorunları İkinci Bölüm UYGULAMALI ARAŞTIRMA 1. GEREÇ ve YÖNTEM... 131 1.1. Araştırmanın Amacı... 131 1.2. Araştırmanın Önemi... 131 1.3. Araştırmanın Sayıltılar... 132 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları... 133 1.5. Araştırma Modeli... 133 1.6. Evren ve Örneklem... 134 1.7. Verilerin Toplanması... 135 1.8. Verilerin Analizi... 136 2. BULGULAR... 137 2.1. TFF ve TFF Hukuk Kurulları ile İlgili Sorunlara Yönelik Bulgular... 137 2.1.1. TFF nin Teknik Adamlara Bakışı ile İlgili Sorunlar... 137 2.1.2. TFF Hukuk Kurulları ile İlgili Sorunlar... 139 2.2. Futbolda İşçi İşveren Dengesi ile İlgili Sorunlarına Yönelik Bulgular... 140 2.2.1. Sendikacılığa Bakış ile İlgili Sorunlar... 140 2.2.2. Sendikacılığın Muhtemel Etkileri ile İlgili Sorunlar... 141 2.2.3. Bu Alandaki Dernekler ile İlgili Sorunlar... 141 2.3. Sözleşme Uygulamaları ile İlgili Sorunlara Yönelik Bulgular... 143 2.3.1. Mevzuat Bilgisine Yönelik Sorunlar... 143 2.3.2. Sözleşme Görüşmeleri ile İlgili Sorunlar... 144 2.3.2.1. Danışmanlık Hizmetleri ile İlgili Sorunlar... 144 2.3.2.2. Görüşmeler Sırasında Dikkat Edilen Hususlar... 145 2.3.2.3. Görüşmelerde Yaşanan Sıkıntılar... 145 2.3.3. Ücret ile İlgili Sorunlar... 146 2.3.4. Sözleşmenin Sona Ermesi ile İlgili Sorunlar... 147 2.3.4.1. Sözleşmenin Sona Erme Şekli ile İlgili Sorunlar... 147 VIII
Profesyonel Futbol Teknik Adam Sözleşmesi ve Uygulama Sorunları 2.3.4.2. Sözleşmeyi koruyucu hükümler ile ilgili Sorunlar... 149 2.3.4.3. Hak Arama ile İlgili Sorunlar... 149 2.3.5. İşin Düzenlenmesi ile İlgili Sorunlar... 150 2.3.6. Yabancı Teknik Adamlara Bakış ile İlgili Sorunlar... 151 2.4. Çözüm Önerilerine Yönelik Tespitler... 152 Üçüncü Bölüm TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER 1. TARTIŞMA... 155 1.1. TFF ve TFF Hukuk Kurulları ile İlgili Sorunlara Yönelik Bulguların Tartışılması... 155 1.1.1. TFF nin Teknik Adamlara Bakışı ile İlgili Bulguların Tartışılması... 155 1.1.2. TFF Hukuk Kurulları ile İlgili Sorunların Tartışılması... 157 1.2. Futbolda İşçi İşveren Dengesi İle İlgili Sorunlarına Yönelik Bulguların Tartışılması... 159 1.2.1. Sendikacılığa Bakış ile İlgili Bulguların Tartışılması... 159 1.2.2. Sendikacılığın Muhtemel Etkileri ile İlgili Bulguların Tartışılması... 160 1.2.3. Bu Alandaki Dernekler ile İlgili Bulguların Tartışılması... 160 1.3. Sözleşme Uygulamaları ile İlgili Sorunlara Yönelik Bulguların Tartışılması... 161 1.3.1. Mevzuat Bilgisine Yönelik Bulguların Tartışılması... 161 1.3.2. Sözleşme Görüşmeleri ile İlgili Bulguların Tartışılması... 161 1.3.3. Ücret ile İlgili Bulguların Tartışılması... 165 1.3.4. Sözleşmenin Sona Ermesi ile İlgili Bulguların Tartışılması... 166 1.3.5. İşin Düzenlenmesi ile İlgili Bulguların Tartışılması... 168 1.3.6. Yabancı Teknik Adamlara Bakış ile İlgili Bulguların Tartışılması... 168 2. SONUÇ... 170 3. ÖNERİLER... 172 IX
Profesyonel Futbol Teknik Adam Sözleşmesi ve Uygulama Sorunları EKLER Ek 1. MÜLAKAT FORMU... 175 Ek 2. TEKNIK ADAMLARIN STATÜSÜ ve ÇALIŞMA ESASLARI TALIMATI... 177 KAYNAKLAR... 189 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1 Dört büyük takımın 2000 yılından bu yana çalıştıkları teknik adamlar... 9 Tablo 2 Profesyonel Futbol Ligleri ve Takım Sayıları... 84 Tablo 3 Teknik adam sayısına göre çalışılan / en son çalışılmış lig durumu... 135 Tablo 4 TFF nin teknik adamlara bakışı ile ilgili sorunlar... 138 Tablo 5 TFF Hukuk Kurulları ile ilgili sorunlar... 139 Tablo 6 Sendikacılığa bakış ile ilgili sorunlar... 140 Tablo 7 Sendikacılığın muhtemel etkileri ile ilgili sorunlar... 141 Tablo 8 Bu alandaki dernekler ile ilgili sorunlar... 142 Tablo 9 Mevzuat bilgisine yönelik sorunlar... 143 Tablo 10 Danışmanlık hizmetleri ile ilgili sorunlar... 144 Tablo 11 Görüşmeler sırasında dikkat edilen hususlar... 145 Tablo 12 Görüşmelerde yaşanan sıkıntılar... 146 Tablo 13 Ücret ile ilgili sorunlar... 147 Tablo 14 Sözleşmenin sona erme şekli ile ilgili sorunlar... 148 Tablo 15 Sözleşmeyi koruyucu hükümler ile ilgili sorunlar... 149 Tablo 16 Hak arama ile ilgili sorunlar... 150 Tablo 17 İşin düzenlenmesi ile ilgili sorunlar... 151 Tablo 18 Yabancı teknik adamlara bakış ile ilgili sorunlar... 152 Tablo 19 Çözüm önerilerine yönelik tespitler... 153 Tablo 20 TFF Hukuk Kurullarının atanması... 158 Tablo 21 Tahkim Kurulu Kararları 16.12.2011 19.12.2012... 159 X
BK : Borçlar Kanunu KISALTMALAR LİSTESİ CAS : Court of Arbitration for Sport Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi FIFA : Federation Internationale de Football Association Dünya Futbol Federasyonları Birliği FSEK : Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu HD : Hukuk Dairesi IOC : International Olympic Committee Uluslararası Olimpiyat Komitesi m. : madde PFDK : Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu PFSTT : Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatı TFF : Türkiye Futbol Federasyonu TAEST : Teknik Adamların Eğitim ve Sınıflandırılması Talimatı TASÇET : Teknik Adamların Statüsü ve Çalışma Esasları Talimatı TBK : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu UEFA : Union of European Football Association Avrupa Futbol Federasyonları Birliği XI
XII
ÖZET Çalışmanın amacı; Türkiye de profesyonel futbol teknik adam sözleşmesini hukuki yönüyle tetkik etmek ve teknik adamların yaşadıkları hukuki problemleri tespit etmektir. Çalışma, kuramsal (literatür) ve uygulama (mülakat) bölümü olmak üzere iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Literatür bölümü Kavramsal Çerçeve başlığı altında bu sözleşme türünün özellikle İş Hukuku yönünden ayrıntılı olarak değerlendirilmesinden oluşmaktadır. Bu bölümde sözleşmeler ile ilgili temel kavramlar, bu sözleşmenin ana esasları, sözleşmeden doğan karşılıklı borçlar, işin düzenlenmesi, toplu iş hukuku ile ilişkisi, sözleşmenin sona ermesi ve sonuçları ile uyuşmazlıkların çözümü başlıkları altında sözleşmenin kurulmasından sona ermesine kadar tüm hukuki süreç değerlendirilmiştir. Uygulama kısmında ise mülakat tekniği uygulanarak 18 teknik adam ile görüşülmüştür. Teknik adam seçiminde daha önce Türkiye de veya yurtdışında bir profesyonel futbol kulübünde çalışmış olma ölçüt olarak kullanılmıştır. Araştırmada profesyonel futbol liglerinin her seviyesinde görev çalışan / çalışmış teknik adamlarla görüşülmeye gayret edilmiştir. Burada teknik adamlara önceden belirlenmiş sorular sorulmuş ve yaşadıkları sorunlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda profesyonel futbol teknik adamların beyanlarına göre, teknik adamların; Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ile ilgili özellikle iletişim açısından problemleri olduğu, TFF Hukuk Kurulları konusunda bir takım olumsuz tespitleri olduğu, teknik adamların sendikal yapılanmaları desteklemelerine rağmen mesafeli yaklaştıkları, futbol alanında faaliyet gösteren mesleki derneklerin verimli çalışmadıkları, sözleşme görüşmelerinde sıkıntılar yaşadıkları, haklarını çoğu zaman alamadıkları, ücretlerinin tam ve zamanında ödenmediği tespit edilmiştir. Anahtar sözcükler: spor hukuku, iş hukuku, futbol, teknik adam, iş görme sözleşmeleri, XIII
XIV