HEMŞİRELERDE ATALET DAVRANIŞLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ

HEMŞİRELERDE ATALET DAVRANIŞLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ Ş. Didem Kaya, Ayda Yüceler, Melek Yağcı Öze 2 Necmetti Erbaka Üiversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yöetimi Bölümü, Koya 2 Selçuk Üiversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yöetimi Bölümü, Koya ÖZET Amaç: Sağlık çalışalarıda görülebilecek atalet davraışlarıı hasta güveliğii etkileyebileceğide yola çıkılarak yapıla bu çalışmada, hemşireleri atalet davraışları ile hasta güveliği ilişkisii icelemesi amaçlamıştır. Materyal Metot: Çalışma, Temmuz-Ekim 206 tarihleride, evrei Koya ilide yer ala iki sağlık kuruluşuda (60+249) hizmet vere hemşirelerde (N=859); öreklemi ise evrei temsil etme kabiliyetie sahip hemşirede oluşa taımlayıcı tipte bir çalışmadır. Veriler, aket formu uygulaarak toplamıştır. Aket formu, hemşireleri demografik bilgileri, Bilgi Ataleti ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i (A,C,E,F) boyutlarıda oluşmaktadır. Verileri aalizide doğrulayıcı faktör aalizi, taımlayıcı istatistikler, korelasyo aalizi ve ilişki çıka boyutlar arasıda regresyo aalizi yapılmıştır. Bulgular: Aaliz souçları icelediğide, hemşireleri 75 ii kadı, 74 üü evli, 42 sii ise 30-39 yaş grubu arasıda yer aldığı görülmüştür. Öğreme ataleti alt boyutuu ortalama puaı ve stadart sapması 2,7±0,67, deeyim ataleti alt boyutuu ortalama puaı ve stadart sapması 3,62±0,47 bulumuştur, Hemşireleri hasta güveliğii değerledirme dereceleri ise 33 çok iyi, 45 kabul edilebilir şeklidedir. Hemşirelerdeki öğreme atalet boyutuu birimler içeriside takım çalışması (r=-0,45, p<0,0), trasferler ve hastae müdahaleleri (r=-0,380, p<0,0) boyutları arasıda egatif ve orta düzeyde bir ilişki bulumuştur. Regresyo katsayısıı alamlılığıa ilişki souçlar icelediğide istatistiksel olarak alamlı etkisii birimler içeriside takım çalışması ve trasferler ve hastae müdahaleleri alt boyutuda olduğu görülmektedir (t=-4,548, p=0,00; t=-3,983, p=0,00). Souç: Atalet davraışı ile hasta güveliği kültürü arasıda ilişki bulumakta ve hastaeler içi hasta güveliği ölçeğii alt boyutlarıı toplamıı 24 ü öğreme ataleti ile 5,5 i ise toplam bilgi ataleti ile açıklamaktadır. Dolayısıyla hasta güveliğii geliştirilmeside öğree örgüt olma yoluda çaba gösterilmeli, atalette uzak çalışalar oluşturulmalıdır. Aahtar kelimeler: Hasta güveliği, atalet, hemşireler. Nobel Med 208; 4(2): 40-48 40 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2

INERTIA BEHAVIOURS AND PATIENT SAFETY AMONG NURSES ABSTRACT Objective: Preset study is based o the fact that iertia behaviors, which ca be observed o health employees, ca affect patiet safety; it is aimed to examie the relatioship betwee the iertia behaviors of urses ad the patiet safety. Material ad Method: This is a descriptive study. The study was carried out i two differet health istitutios i Koya Provice from July to October 206. The total umber of urses were 859 (60+249) i the istitutios ad urses were recruited to the study who were represetative all the urses. The data were collected via questioaire. The questioaire cotais demographic characteristics of the urses, ad Kowledge Iertia ad Patiet Safety Culture Hospital scale (A,C,E,F). I the aalysis of the data, the cofirmatory factor aalysis, the descriptive statistics, the correlatio aalysis ad amog the dimesios i a relatioship with each other, the regressio aalysis were carried out. Results: Whe the aalysis results are examied, it is see that 75 of the urses are female, 74 of them are married, 42 of them are betwee 30 ad 39 years of age. The average poit of sub-dimesio of the iertia of learig has bee foud 2.7±0.67 ad the average poit of sub-dimesio of the experiece iertia has bee foud 3.62±0.47. 33 of the urses degrees of evaluatig patiet safety are very good ad 45 of them are acceptable. A egative ad moderate relatioship has bee foud betwee the dimesios of teamwork (r=-0.45, p<0.0), trasfers ad hospital resposes (r=-0.380, p<0.0) withi the uits i terms of the dimesio of the urses behavior of the iertia of learig. Whe the results related to sigificace of the regressio coefficiet are examied, it is see that its statistically sigificat effect is o the sub-dimesio of teamwork, ad trasfers ad hospital resposes withi the uits (t=-4.548, p<0,00; t=-3.983, p<0.00). Coclusio: There is a relatioship betwee the iertia behavior ad patiet safety culture, ad 24 of the total of sub-dimesios of patiet safety scale for hospitals is explaied by the iertia of learig ad 5.5 of it is explaied by the total kowledge iertia. Accordigly, efforts should be made to be a learig orgaizatio i developig the patiet safety ad the iertial employees should be orgaized. Keywords: Patiet safety, iertia, urses. Nobel Med 208; 4(2): 40-48 GİRİŞ Çalışma yaşamıda etkiliği ve verimliliği artırabilmek oktasıda örgütleri sahip olduğu isa kayağıı öemli bir usur halie geldiği güümüzde, isa kayağıı etkileye bireysel ve örgütsel faktörler üzeride durulmaya başlamıştır. Bu faktörlerde belki de e öemlisi tembellik, yılgılık ve bitkilik gibi alamlara gele atalet halidir. Ataleti bireyleri verimlilik, etkilik, motivasyo ve karar verme gibi pek çok alada etkilediği düşüülmektedir. 2 Özellikle hizmet sektörüde faaliyet göstere ve hizmet sektörüü belki de e aktif üyesi ola, sağlık sektörüde yer ala örgütler içi çalışalarıdaki atalet davraışlarıı oldukça öemli olduğu yadsıamaz bir gerçektir. Sağlık sektörüde, özel hastaeleri sayısıı gü geçtikçe artması, hasta bekletilerii farklılaşması ve hızla değişe çevresel koşullar karşısıda faaliyet göstere sağlık sektörleride, hastayla birebir etkileşim halide ola sağlık çalışalarıdaki atalet davraışları oldukça öemlidir. Sağlık hizmetlerii isa sağlığı ile doğruda ilgili olduğu göz öüde buludurulduğuda oluşabilecek e ufak bir dikkatsizliği hasta ile ilgili alıa karar ya da uygulamalarda yalış ya da hataya, souç olarak hastaı zarar görmesie yol açabileceği, hastaı yaşadığı zararı ise ciddi yaralamalara, hastaede kalış süresii uzamasıa, sakatlığa ve hatta ca kaybıa ede olabileceği düşüüldüğüde sağlık çalışalarıda görülebilecek atalet halii e deli öemli olduğu fark edilebilecektir. 3,4 Bu edele, so yıllarda sağlık hizmetlerii suumuda isa hataları çerçeveside hasta güveliği kavramıa gösterile dikkat giderek artmıştır. Sağlık hizmetlerii suumu sırasıda tıbbi hataları e aza idirilmesi ve hasta güveliğii sağlaması oktasıda alaıda uzmalaşmış sağlık profesyoellerie ihtiyaç duyulmakta, bu oktada sorumluluk e çok da sağlık çalışalarıa düşmektedir. 5,6 Sağlık çalışalarıı böylesie öem arz ede tıbbi hatalar gerçekleştirmelerie ve dolayısıyla hasta güveliğii riske atacak faaliyetlerde bulumalarıa yol aça usurlarda birii de atalet hali olduğu düşüülmektedir. Liao ya göre; isaları karşılaştıkları problemleri çözümüde, yei kayaklar aramak yerie eski kayaklara başvurdukları, geçmişteki bilgi ve deeyimlerie sıkı sıkıya bağlı kaldıkları zama oluşa bilgi ataleti, öğreme ve deeyim ataleti olarak iki boyutta oluşmakta; bireyleri, örgütleri ve ihai olarak da toplumları etkilemektedir. 7 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2 4 HEMŞİRELERDE ATALET DAVRANIŞLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ

Bireysel alamda iş yapmama, erteleme ve tembellik olarak kedii göstere atalet, örgütsel alamda bireyleri öğreme kapasitelerii ve problem çözme yeteeklerii egelleyerek, rekabet ortamıda örgütleri savumasız kılmakta ve başarısız olmalarıa ede olabilmektedir. 8-0 Ayrıca atalet, zamala çalışaları kurumda, işleride ve hatta kedileride soğuyarak yabacılaşmalarıa da ede olabilmektedir. Bu da çalışaları yapmış oldukları işe tam alamı ile kedilerii verememelerie, dolayısıyla da dikkatsiz davramalarıa ve tıbbi hataları artışıa yol açabilmektedir. Dolayısıyla hasta güveliğii sağlamak amacıyla oluşturulmuş ola ve Uluslararası Hasta Güveliği Hedefleri içeriside yer ala faaliyetler hasta güveliğii sağlaması ve tıbbi hataları ölemeside oldukça öemli olmakla birlikte tek başıa yeterli değildir. Sağlık çalışalarıda görüle atalet hali de hasta güveliğii öemli ölçüde etkileyebilmektedir. 6 Öyle ki, sağlık çalışalarıı faaliyet ve yeteeklerideki yavaşlık, yılgılık ve tükemişlik durumları, sağlık kurumları tarafıda beimsee uluslararası hasta güveliği hedeflerii gerçekleştirmeyi egelleyebilmektedir. Bu bağlamda çalışmaı amacı, sağlık çalışalarıda görüle atalet davraışıı hasta güveliği kültürüü sağlama oktasıda etkili olduğu ve atalet davraışı arttıkça hasta güveliğie ilişki problemleri ortaya çıkacağı düşüceside yola çıkılarak, hemşireleri atalet davraışları ile hasta güveliği ilişkisii icelemesidir. MATERYAL VE METOT Araştırmaı Tipi Araştırma, Koya ilide faaliyet göstere iki sağlık kuruluşuda hizmet vere hemşireler ile yapıla taımlayıcı tipte bir çalışmadır. Evre ve Öreklem Çalışmaı evreii, Temmuz-Ekim 206 tarihleride Koya da yer ala iki sağlık kuruluşuda (60+249 hemşire) hizmet vere hemşirelerde (N=859) oluşmaktadır. Araştırmada, öreklem büyüklüğüü belirlemeside 95 güve aralığı dikkate alıarak şu formülde yararlaılmıştır: 2 = [N* t²* (p*q) ] / [d²*(n-) + t²* (p*q)] =859x(,96) 2 x(0,50x0,50)/(0,05) 2 x(859-)+(,96) 2 x (0,50x0,50)=265,6 Söz kousu bu çalışmaı öreklem grubu (54+2) hemşire olarak hesaplamıştır. Toplamda, basit rastgele örekleme yötemi ile seçile ve araştırmaya katılmayı kabul ede hemşireye ulaşılmıştır. Veri Toplama Aracı Araştırma, Temmuz-Ekim 206 tarihleri arasıda yürütülmüştür. Çalışmada yüz yüze görüşme tekiğiyle araştırmaya katılmayı kabul ede hemşirelere aket uygulamıştır. Araştırmada kullaıla aket; hemşireleri demografik özelliklerii yer aldığı kişisel bilgi formu, Bilgi Ataleti Ölçeği ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği de (A,C,E,F) oluşmaktadır. Kişisel bilgi formu (7 soru) araştırmacılar tarafıda geliştirilmiştir. Söz kousu Bilgi Ataleti Ölçeği; Liao, Fei ve Liu tarafıda 2008 yılıda geliştirilmiştir. 9 Türkçe ye uyarlamasıı ise; öğreme ataleti alt boyutu Çakaya ve Demirtaş tarafıda 200 yılıda, deeyim ataleti alt boyutu ise Çakaya tarafıda 200 yılıda yapılmış, Türkçe ala yazıda ise Atalay ve Karayel tarafıda kullaılmıştır.,3-5 Öğreme ve deeyim ataleti boyutları olmak üzere toplam 4 soruda oluşmaktadır. Hiç katılmıyorum-kesilikle katılıyorum şeklide 5 li likert tipli ölçekte oluşmaktadır. Ölçekte alıa pualar üç düzeyde değerledirilmiştir. 3,8 ve üzeri (ya da 53 ve üzeri) pua alalar yüksek atalet, 2,4-3,7 (ya da 34-52) aralığıdaki pualar orta atalet, 2,3 ve altı (ya da 33 ve altı) pua alalar düşük atalet düzeyide şeklidedir. 5 Katılımcıları ölçekte aldıkları toplam pua arttıkça, hemşireleri atalet düzeyi de artmaktadır. Hasta güveliğii ölçmek içi ise ABD de Sağlık Hizmetleride Araştırma ve Kalite Ajası tarafıda geliştirile, Türkçe geçerlilik ve güveilirlik aalizleri Bodur ve Filiz tarafıda gerçekleştirile Hasta Güveliği Kültürü Hastae Aketi (HGKHA) i (A,C,E,F) boyutları uygulamıştır. 6 Bular, birimler içeriside takım çalışması (4 soru), hatalar içi geribildirim ve açık iletişim (6 soru), birimler arası takım çalışması ve hastae yöetimii desteği (6 soru), trasferler ve hastae müdahaleleri (5 soru) ve hasta güveliği derecesi ( soru) toplamda 22 soruda oluşmakta olup; kesilikle katılmıyorumkesilikle katılıyorum şeklide 5 li likert tipli ölçek kullaılmıştır. C6, F2, F3, F5, F6, F7, F9, F. sorular ters pualamıştır. Her iki ölçeği madde aralıkları ayrıca,00-,80 hiç katılmıyorum,,8-2,60 katılmıyorum, 2,6-3,40 kısme katılıyorum, 3,4-4,20 katılıyorum, 4,2- tamame katılıyorum şeklide değerledirilmiştir. 4,5 42 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2

Veri Toplama Araçlarıı Geçerlilik ve Güveirliliği Bilgi Ataleti Ölçeğii Geçerliliği Bilgi Ataleti Ölçeği i orijial halide açımlayıcı faktör aalizi yapıldığıda, ölçeği 2 boyut (öğreme ve deeyim) altıda toplaa 4 ifade içi bu çalışmada doğrulayıcı faktör aalizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör aalizi öceside ise verileri uygu olup olmadığıı deetlemek içi Barlett Küresellik Testi ve Kaiser Meyer Olki (KMO) Testi (Tablo ) yapılmıştır. Tablo icelediği üzere; Bilgi Ataleti Ölçeği ile ilgili olarak KMO öreklem uyguluğu ölçüsü 0,87 olarak hesaplamıştır. Barlett Küresellik Testi 294,757, serbestlik derecesi (df) ise 9 bulumuştur. Bartlett testi soucuu alamlı olması (p<0,05), ölçek maddeleri arasıdaki korelasyou varlığıı ortaya koymakta ve elde edile veri setii uygu olduğuu göstermektedir. 7 Yai KMO değerii 0,80 ile 0,90 arasıda olması öreklem büyüklüğüü çok iyi olduğuu göstermektedir. 8 Tablo. Bilgi Atalet Ölçeği ile ilgili Barlett Küresellik Testi ve Kaiser Meyer Olki Souçları Kaiser-Meyer-Olki Öreklem Uyguluğuu Ölçüsü Bartlett s Küresellik Testi KMO ad Bartlett s Test Yaklaşık Ki-Kare Değeri Serbestlik Derecesi p değeri 0,87 294,757 tüm maddeleri değerleri 2,56 da büyük olduğu içi 0,0 düzeyide tüm değerler alamlı bulumuştur. Yol şemasıda stadardize edilmiş parametre değerleri icelediğide (Şekil ) ise öğreme ataleti boyutuu 0,26 ile 0,80 arasıda, deeyim ataleti boyutuu ise 0,38 ile 0,88 arasıda değiştiği ve faktör yüklerii 0,30 da daha yüksek olduğu görülmektedir. Dolayısıyla Bilgi Ataleti Ölçeği doğrulayıcı faktör aalizi soucuda; öğreme (7 madde) ve deeyim (6 madde) ataleti olmak üzere 2 boyutta ve 3 maddede oluşmaktadır. 20 9 <0,00 Ölçeği orjialide geçerlilik ve güveirlilik, açımlayıcı faktör aalizi yötemi ile yapıldığıda bu çalışmada boyutları yapı geçerliliğii test etmek içi doğrulayıcı faktör aalizi kullaılmıştır. Ölçeği uyum istatistikleri değerledirildiğide elde edile ki kare değeri X 2 =8,88, serbestlik derecesi (df)=64 olup; öreklemi (>200) büyük olması edeiyle p değeri alamlı bulumuştur. X 2 /df soucu ise 2,84 dür. Bu oraı 3 ü altıda olması mükemmel uyuma işaret etmektedir. Ayrıca yol şemasıdaki RMSA değerii 0,08 düzeyide ( 0,08=iyi uyum), GFI değeri 0,9 ( 0,90=iyi uyum), AGFI değeri 0,87 ( 0,90=kabul edilebilir uyum), SRMR 0,08 ( 0,08=iyi uyum), CFI değeri 0,90 ( 0,90=iyi uyum) idekslerie sahip olduğu bulumuştur. Dolayısıyla Bilgi Ataleti Ölçeği i doğrulayıcı faktör aalizi souçları gerekli uyum iyiliği koşullarıı sağlamaktadır. 9 Bilgi Ataleti Ölçeği i alt boyutlarıdaki hata varyasları icelediğide 8. maddei hata varyası çok yüksek buluduğuda (=,00) ölçekte çıkarılmıştır. 8. madde ölçekte çıkarıldıkta sora doğrulayıcı faktör aalizi yeide yapılmıştır. Bilgi Ataleti Ölçeği i boyutlarıa ilişki yol şeması Şekil de gösterilmektedir. Öğreme ataleti boyutuu hata varyasları 0,35-0,93, deeyim ataleti boyutuu hata varyasları ise 0,23-0,86 arasıda değişmektedir. Örtük değişkeleri gözlee değişkeler tarafıda açıklama durumlarıa ilişki t değerlerie bakıldığıda ise değeri,96 ı üzeride olduğuda 0,05 düzeyide, 2,56 ı üzeride olduğuda 0,0 düzeyide alamlı kabul edilmektedir. 9 Çalışmada Şekil. Bilgi Ataleti Ölçeği i doğrulayıcı faktör aalizi modeli (stadardize edilmiş değerler) A: Bilgi Ataleti Ölçek Maddeleri (,2,3,4,5,6,7,8,9,0,,2,3. maddeler), df: serbestlik dercesi p: p değeri, RMSEA: Yaklaşık ortalama karekök hata Ki-Kare=8.88, Sd=64, p<0,00=0.00000, RMSEA=0.083 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2 43 HEMŞİRELERDE ATALET DAVRANIŞLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ

Tablo 2. Katılımcıları sosyo-demografik özellikleri Verileri Aalizi Demografik Özellikler Cisiyet Kadı Erkek Yaş 8-29 30-39 40-49 50-59 Medei Durum Evli Bekâr Eğitim Durumu Lise Ö Lisas Lisas 200 66 02 2 49 3 97 69 50 69 8 75,2 24,8 38,3 42,2 8,4, 74, 25,9 8,8 25,9 44,4 Araştırmada elde edile verileri aalizide doğrulayıcı faktör aalizi içi Lisrel programı ve diğer aalizler içi ise SPSS programı kullaılmıştır. Araştırma kapsamıda örekleme dâhil edile hemşireleri sosyo-demogrofik özelliklerii belirlemek amacıyla yüzde dağılımlarıda yararlaılmıştır. Bilgi Ataleti Ölçeği i yapı geçerliliğii saptamak içi doğrulayıcı faktör aalizi yapılmıştır. İfadeleri taımlamak içi ise verileri ortalama ve stadart sapmaları hesaplamıştır. Ayrıca bilgi ataleti davraışı ile hasta güveliği arasıda ilişkii var olup olmadığıı ölçümlemek üzere korelasyo aalizi ve korelasyo aalizi soucuda aralarıda ilişki bulua alt ölçekler arasıda ise çok değişkeli regresyo aalizi yapılmıştır. Souçlar 95 güve aralığıda, p<0,05 alamlılık düzeyide değerledirilmiştir. 5 Lisasüstü Kurum A hastaesi B hastaesi Çalışıla Birim Dâhili 29 54 2 82 0,9 42, 57,9 30,8 İlaç Ve Tıbbı Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kurulu u 24/06/206 tarih ve 206/64 sayılı kararı ile etik kurulda ve çalışmaı yapıldığı iki kurumda da yazılı izi alımıştır. Ayrıca katılımcılar oam formu ile bilgiledirilerek göüllülük esası ile çalışmaya katılmaları sağlamıştır. Cerrahi Diğer Çalışma Saati 40 saati geçmiyor 40-49 saat 5 0 saatte fazla 83 0 84 59 23 3,2 38,0 3,6 59,8 8,6 Sıırlılıklar Çalışmaı iki sağlık kuruluşuu kapsaması, sadece hemşireler üzeride uygulaıyor olması ve özel hastaelerde çalışmaı yapılması içi izi alıamaması araştırmaı sıırlılığıı oluşturmaktadır. : Örekleme alıa birey sayısı BULGULAR Bilgi Ataleti ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i Güveirliliği Ölçekleri güveirliliği ise alfa değeri temel alıarak hesaplamıştır. Güveirlilik aalizi soucu; Bilgi Ataleti Ölçeği i güveirliliği 0,70, Öğreme Ataleti alt boyutuu güveirliliği 0,78, Deeyim Ataleti alt boyutuu güveirliliği ise 0,60 olarak bulumuştur. Ölçeği orijialideki alfa değerleri ise Öğreme Ataleti boyutu içi 0,75, Deeyim Ataleti boyutu içi 0,60 olarak bulumuştur. 9 Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i alt boyutlarıı alfa değerleri ise; Birimler İçeriside Takım Çalışması 0,79, Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim 0,77, Birimler Arası Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği 0,77, Trasferler Ve Hastae Müdahaleleri boyutu 0,70 olarak bulumuştur. Bu değerler ölçekler içi kabul edilebilir şeklide değerledirilmiştir. Tablo 2 de araştırmaya katıla hemşireleri sosyo-demografik özelliklerii göstere bulgular yer almaktadır. Hemşireleri 75 i kadı ve 74 ü evlidir. E fazla 42 oraıda 30-39 yaş grubudur. Hemşireleri 42 si A hastaeside, 58 i B hastaeside çalışmaktadır. Eğitim durumu icelediğide hemşireleri 44 ü lisas mezuudur. Hemşireleri 3 dâhili, 3 cerrahi, 38 i çalışma yerii diğer (yoğu bakım, acil, eğitim birimi, ameliyathae, hemşirelik hizmetleri müdürlüğü, ka merkezi ve karma kliikler) olarak belirtmiştir. Çalışma saati olarak ise hemşireler 60 oraıda 40-49 saat arasıda çalıştıklarıı ifade etmişlerdir. Tablo 3 de hemşireleri Bilgi Ataleti ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i ortalama puaları ve stadart sapmaları verilmiştir. Öğreme Ataleti alt boyutuu ortalama puaı ve 44 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2

stadart sapması 2,7±0,67 dir. Deeyim Ataleti alt boyutuu ortalama puaı ve stadart sapması 3,62±0,47, Bilgi Ataleti toplam ortalama puaı ve stadart sapması 2,84±0,42 dir. Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i alt boyutlarıda Birimler İçeriside Takım Çalışması alt boyutuu ortalama puaı ve stadart sapması 3,73±0,80, Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim ortalama puaı ve stadart sapması 3,38±0,75, Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği ortalama puaı ve stadart sapması 3,29±0,73 ile Trasferler ve Hastae Müdahaleleri ortalama puaı ve stadart sapması 3,44±0,76 dır. Tablo 4 de hemşireleri çalıştıkları hastaei hasta güveliğie ilişki değerledirilmeleri görülmektedir. Hemşireleri hasta güveliğii değerledirme dereceleri ise 0,5 mükemmel, 33 çok iyi, 45 kabul edilebilir, 0 zayıf,,5 başarısız şeklidedir. Bilgi Ataleti ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği alt boyutları arasıda yapıla korelasyo aalizi eticeside (Tablo 5); hemşirelerdeki Öğreme Ataleti boyutuu Birimler İçeriside Takım Çalışması (r=-0,45, p<0,0), Trasferler ve Hastae Müdahaleleri (r=-0,380, p<0,0), Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği (r=-0,327, p<0,0) boyutları arasıda egatif ve orta düzeyde bir ilişki; Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim (r=-0,276, p<0,0) boyutu arasıda ise egatif ve düşük bir ilişki tespit edilmiştir. 2 Deeyim Ataleti boyutuu ise Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği alt boyutları arasıda bir ilişki buluamamıştır (p>0,0). Bilgi Ataleti toplam boyutuu ise Birimler İçeriside Takım Çalışması (r=-0,38, p<0,0), Trasferler ve Hastae Müdahaleleri (r=-0,322, p<0,0) boyutları arasıda egatif ve orta düzeyde; Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim (r=-0,77, p<0,0), Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği (r=-0,259, p<0,0) boyutları arasıda ise egatif ve düşük düzeyde bir ilişki tespit edilmiştir. Çalışmada kullaıla ölçekleri korelasyo aalizi yapıldıkta sora, korelasyo aalizi soucuda aralarıda ilişki bulua alt boyutları etkilerii yordamak amacıyla ise çoklu regresyo aalizi yapılmıştır. Tablo 6 ve 7 de ilişkisi saptaa hastaeler içi hasta güveliği ölçeğii alt boyutlarıı Öğreme Ataleti ve Toplam Bilgi Ataleti üzerideki etkilerii göstere souçlara ulaşılmıştır. Tablo 6 da görüldüğü gibi, regresyo aalizideki souçlar alamlıdır (F=20,60; p<0,00). İlişki katsayısı 0,49 dur. Hastaeler içi Hasta Güveliği Ölçeği i Tablo 3. Bilgi Ataleti Ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği alt boyutlarıı ortalama puaları ve stadart sapmaları Öğreme Ataleti Deeyim Ataleti Toplam Bilgi Ataleti Birimler İçeriside Takım Çalışması Hatalar içi Geribildirim ve Açık İletişim Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği Trasferler ve Hastae Müdahaleleri : Örekleme alıa birey sayısı Mi: Miumum değer Max: Maximum değer Ort: Ortalama değer SS: Stadart sapma Tablo 4. Hemşireleri hasta güveliği düzeyie ilişki değerledirmeleri Hemşireler Mükemmel Çok iyi Kabul edilebilir Zayıf Başarısız Toplam 28 0,5 88 alt boyutlarıı toplamı Öğreme Ataleti toplam varyası 24 üü açıklamaktadır. Regresyo katsayısıı alamlılığıa ilişki souçlar icelediğide; istatistiksel olarak alamlı etkisii Birimler İçeriside Takım Çalışması (BİTÇ) ile Trasferler ve Hastae Müdahaleleri (THM) alt boyutuda olduğu görülmektedir (sırasıyla t=-4,548, p<0,0; t=-3,983, p<0,00). Regresyo katsayısı (sırasıyla Beta=-0,295/-0,250) egatif yölü olduğu içi, Birimler İçeriside Takım Çalışması ile Trasferler ve Hastae Müdahaleleri alt boyutları, Öğreme Ataleti boyutuu egatif yöde ve alamlı bir şekilde etkilemektedir. Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim (HGAİ) ile Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği (BATÇHYD) boyutlarıı Öğreme Ataleti boyutu üzeride alamlı bir etkisi bulumamaktadır (p>0,05). Tablo 7 de görüldüğü gibi, regresyo aalizideki souçlar alamlıdır (F=,89, p<0,00). İlişki katsayısı 0,393 dür. Hastaeler İçi Hasta Güveliği Ölçeği i alt boyutlarıı toplamı, Bilgi Ataleti toplam varyası 5,5 ii açıklamaktadır. Regresyo katsayısıı alamlılığıa ilişki souçlar icelediğide istatistiksel olarak alamlı etkisii Birimler İçeriside Takım Çalışması ile Trasferler ve Hastae Müdahaleleri alt boyutuda olduğu görülmektedir (sırasıyla t=-3,37, p<0,00; t=-3,496, p<0,00). Regresyo katsayısı (sırasıyla Beta=-0,230/ -0,232) egatif yölü olduğu içi, etkisii Birimler İçeriside Takım Çalışması ile Trasferler ve Hastae Müdahaleleri alt boyutları Bilgi Ataletii egatif 33, 20 45, 26 Mi.,00,67,46,00,50,00,60 9,8 Max. 4,00 3,92 4,5 Ort. 2,7 3,62 2,84 3,73 3,38 3,29 3,44 SS 0,67 0,47 0,42 0,80 0,75 0,73 0,76 00 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2 45 HEMŞİRELERDE ATALET DAVRANIŞLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ

Tablo 5. Bilgi Ataleti ve Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği alt boyutlarıa ilişki korelasyo aalizi 2 3 4 5 6 7 Öğreme Ataleti 2 Deeyim Ataleti -,004 3 Toplam Bilgi Ataleti,855*,522* 4 Birimler İçeriside Takım Çalışması -,45*,069 -,38* 5 Hatalar içi Geribildirim ve Açık İletişim -,276*,3 -,77*,448* 6 Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği -,327*,039 -,259*,502*,52* 7 Trasferler ve Hastae Müdahaleleri -,380*,005 -,322*,336*,328*,498* *p<0,0 r<0,30 düşük seviye, 0,30<r<0,69 orta seviye, r 0,70 yüksek seviye. 2 p: Korelasyo katsayıları alamlılığıa ilişki p değeri r: Korelasyo katsayısı yöde ve alamlı bir şekilde etkilemektedir. Diğer boyutları Bilgi Ataleti üzeride alamlı bir etkisi bulumamaktadır (p>0,05). TARTIŞMA Araştırma, hemşireleri bilgi ataleti davraışları ile hasta güveliği kültürü ilişkisii belirlemek amacıyla yapılmıştır. Aaliz bulgularıı değerledirdiğimizde ilk olarak, hemşireleri öğreme ataleti alt boyutuu ortalama puaı katılmıyorum (2,7±0,67), deeyim ataleti alt boyutuu ortalama puaı (3,62±0,47) katılıyorum şeklidedir. Yai deeyim ataleti boyutuu yüksek atalet düzeyide, öğreme ataleti boyutuu ise düşük atalet düzeyide olduğu görülmektedir. Hemşirelerde deeyim ataleti, öğreme ataletie göre daha yüksek düzeyde çıkmıştır. Yılmaz ve ark. ı çalışmasıda da deeyim ataleti (3,44±0,89) öğreme ataletie (2,5±0,96) göre daha yüksek düzeyde bulumuştur. 22 Çakaya ı çalışmasıda da deeyim ataleti ortalama puaı kısme katılıyorum şeklidedir. Souçlar literatürle uyum göstermektedir. 3 Çalışaları geçmiş deeyimlerie çok güvedikleri ve farklı problemleri çözümüde ayı deeyimlerde faydaladıkları soucu ortaya çıkmaktadır. Bilgi Ataleti Ölçeği toplam pua ortalaması (2,84±0,42) ise kısme katılıyorum ve orta atalet düzeyide çıkmıştır. Atalay da çalışmasıda, bilgi ataleti davraış ortalamasıı (2,90±0,67) kısme katılıyorum ve orta atalet şeklide bulmuştur. Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i alt boyutlarıı sırasıyla ortalama puaları; Birimler İçeriside Takım Çalışması alt boyutuu ortalama puaı (3,73±0,80) ve Trasferler ve Hastae Müdahaleleri ortalama puaı (3,44±0,76) katılıyorum ; Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim ortalama puaı (3,38±0,75) ile Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği ortalama puaı (3,29±0,73) ise kısme katılıyorum şeklidedir. Hasta güveliği kousuda e yüksek ortalamaya sahip Birimler İçeriside Takım Çalışması boyutudur. Diğer boyutlar ise birbirie yakı ortalamaya sahiptirler. Akpolat ve Sırakaya ı çalışmasıda Hasta Güveliği Kültürü Hastae Ölçeği i boyutlarıı ortalama ve stadart sapmaları; Hasta Güveliği içi Hastae Yöetimii Desteği boyutu içi 3,28±0,664, Birimler Arasıda Takım Çalışması boyutu içi 3,29±0,48, Trasferler ve Hastae Müdahaleleri boyutu içi 3,42±0,575 şeklide çıkmıştır. 23 Tablo 6. Hastaeler içi Hasta Güveliği Alt Boyutlarıı Öğreme Ataleti Üzerie Etkilerii Belirlemesie İlişki Regresyo Aalizi Souçları Değişke Sabit Birimler İçeriside Takım Çalışması Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği Trasferler ve Hastae Müdahaleleri R=0,49 R 2 =0,24 F=20,60 p<0,00 Durbi Watso=,69 B: B katsayıları (diğer değişkeleri varlığıda her bir değişkee ilişki katsayı kestirimi) Std. Hata: Stadart Hata Beta: Stadartlaştırılmış regresyo katsayısı t: Regresyo katsayılarıı alamlılığıa ilişki t istatistiği p: Regresyo katsayılarıı alamlılığıa ilişki p değeri R: Regresyo (ilişki) katsayısı R 2 : Açıklayıcılık katsayısı F: Regresyoa ilişki olarak yapıla varyas aalizi (F değeri) B 4,070-0,245-0,04-0,029-0,29 Std. Hata 0,220 0,054 0,059 0,066 0,055 Beta -0,295-0,045-0,03-0,250 t 8,466-4,548-0,692-0,434-3,983 p p<0,00 p<0,00 0,490 0,665 p<0,00 46 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2

Tablo 7. Hastaeler içi Hasta Güveliği Alt Boyutlarıı Toplam Bilgi Ataleti Üzerie Etkilerii Belirlemesie İlişki Regresyo Aalizi Souçları Değişke Sabit Birimler İçeriside Takım Çalışması Hatalar İçi Geribildirim ve Açık İletişim Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği Trasferler ve Hastae Müdahaleleri R=0,393 R 2 =0,55 F=,89 p<0,00 Durbi Watso=,906 B: B katsayıları (diğer değişkeleri varlığıda her bir değişkee ilişki katsayı kestirimi) Std. Hata: stadart hata Beta: stadartlaştırılmış regresyo katsayısı t: regresyo katsayılarıı alamlılığıa ilişki t istatistiği p: Regresyo katsayılarıı alamlılığıa ilişki p değeri R: regresyo (ilişki) katsayısı R 2 : açıklayıcılık katsayısı F: regresyoa ilişki olarak yapıla varyas aalizi (F değeri) B 3,763-0,2 0,03-0,023-0,28 Std. Hata 0,47 0,036 0,039 0,044 0,037 Beta -0,230 0,024-0,04-0,232 t 25,647-3,37 0,342-0,532-3,496 p <0,00 0,00 0,732 0,595 0,00 Çalışmada hemşireleri hasta güveliğii değerledirme dereceleri ise 0,5 mükemmel, 33 çok iyi, 45 kabul edilebilir, 0 zayıf,,5 başarısız şeklidedir. Geel olarak bakıldığıda hemşireleri büyük bir kısmı hasta güveliğii kabul edilebilir sıırlar içeriside değerledirmişlerdir. Bu bulgu literatürle uyum göstermektedir. 6 Ata ve ark. ı yapmış olduğu çalışmada hemşireleri yaklaşık üçte biri (37,8) çalıştıkları birimde hasta güveliği derecesii çok iyi ve yaklaşık beşte ikisi (43,3) kabul edilebilir olarak, Akbolat ve Sırakaya ise sağlık çalışalarıı 53,3 ü, hemşireleri ise 50,6 sı hasta güveliğii kabul edilebilir olarak değerledirmişlerdir. Bu durumda hasta güveliği kültürü öcelikli geliştirilmesi gereke alalar olarak düşüülebiliir. 23,24 Öğreme Ataleti boyutu ile Hasta Güveliği Kültürü ilişkisi icelediğide; hemşireleri Öğreme Ataleti düzeyi ile e fazla Birimler İçeriside Takım Çalışması boyutu ile Trasferler ve Hastae Müdahaleleri boyutu arasıda egatif ve orta; Birimler Arasıda Takım Çalışması ve Hastae Yöetimii Desteği ile Hatalar içi Geribildirim ve Açık İletişim boyutu arasıda ise egatif ve düşük bir ilişki tespit edilmiştir. Yai hemşirelerdeki öğremeye dayalı atalet hali azaldıkça hasta güveliği kültürü ile ilgili uygulamalar artış gösterecektir. Dolayısıyla hasta güveliği kültürüde rol oyaya faktörlerde bir taesii de hemşireleri atalet düzeyleri olduğu düşüüldüğüde, hastae yöetimii güvelik kültürü politikalarıı belirlemeleride bu hususlara da dikkat etmeleri gerekmektedir. Hasta güveliği kültürüü öğreme ataleti ve toplam bilgi ataleti üzerie etkisie bakıldığıda; Hastaeler İçi Hasta Güveliği Ölçeği i alt boyutlarıı toplamıı 24 ü Öğreme Ataleti boyutu ile 5,5 i ise Bilgi Ataleti toplamı ile açıklamaktadır. Fakat Deeyim Ataleti i ise hasta güveliği kültürü ile bir ilişkisi buluamamıştır. SONUÇ Sağlık örgütleri açısıda öem arz ede sağlık çalışalarıda hasta güveliği kültürüü oluşturulmasıda tehdit olarak düşüüle ataleti egellemesi gerekmektedir. Güümüzde çoğu örgüt içi ve özellikle de örgütü sahip olduğu, e öemli sermayesi olarak iteledirile isa kayağı içi oldukça öemli bir kou halie gele atalet, yılgılık, bitkilik, yorguluk gibi alamlara gelmekte; bireyleri verimlilik, etkilik ve motivasyo gibi pek çok alada etkilemektedir.,2,25 Özellikle hizmet sektörüde faaliyet göstere ve hizmet sektörüü belki de e aktif üyesi ola, sağlık sektörüde yer ala örgütler içi de çalışalarıda görülebilecek atalet hali oldukça öemlidir. Sağlık sektörüde yer ala çalışalarda görülebilecek atalet halii öemi ise uluslararası hasta güveliği hedeflerii gerçekleştirilebilmesi oktasıdadır. Öyle ki, sağlık çalışalarıda görülebilecek atalet halii uluslararası hasta güveliğii sağlamasıda problemler yaşamasıa ede olabileceği düşüülmektedir. Sağlık sektörüde atalet davraışı ile hasta güveliği kousuu ele ala bu çalışma, sağlık çalışalarıda görülebilecek atalet halii hasta güveliğii etkileyebileceği sorusalıda yola çıkılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, bilgi ataleti davraışı ile hasta güveliği kültürü arasıda ilişki olduğu ve hasta güveliğide hemşireleri atalete düşmelerii egellemesi gerektiği soucua varılmaktadır. Çükü hemşireleri bilgi atalet davraışı orta seviyede çıkmıştır. E çok üzeride durulması gereke davraışıda da deeyim ataleti boyutu olduğu görülmektedir. Yai hemşireler bilgiyi öğremede ataleti düşük seviyede yaşıyorlar fakat problem çözerke geçmiş deeyim ve bilgiyi kullamada daha fazla atalete düşüyorlar. Bu oktada örgütleri çalışalarıı yeiliğe, gelişime, işbirliğie ve yardımlaşmaya teşvik ede, bilgi NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2 47 HEMŞİRELERDE ATALET DAVRANIŞLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ

paylaşımıı etki kıla, örgütsel öğremeye öem vere bir yapı kazamaları gerekmekte ve bu sayede çalışalarıı ataletli halide sıyrılmalarıı mümkü olabileceğii göz ardı etmemeleri gerekmektedir. 22 Dolayısıyla hasta güveliğii geliştirilmeside öğree örgüt olma yoluda çaba gösterilmeli, atalette uzak çalışalar oluşturulmalıdır. TEŞEKKÜR Çalışmamıza izi vere kurumlara ve katkı sağlaya hemşirelerimize teşekkür ederiz. *Bu makalei özeti 0. Ulusal Sağlık ve Hastae İdaresi Kogresi de (-3 Aralık 206) sözel bildiri olarak suulmuştur. *Yazarlar herhagi bir çıkar ilişkisi içide bulumadıklarıı bildirmiştir. İLETİŞİM İÇİN: Ş. Didem Kaya Necmetti Erbaka Üiversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Büyük İhsaiye mah., Kazım Karabekir Cad., No:82, 42040, Selçuklu, Koya, dkaya@koya.edu.tr GÖNDERİLDİĞİ TARİH: 07 / 02 / 207 KABUL TARİHİ: 7 / / 207 KAYNAKLAR. Türk Dil Kurumu, 5..206 http://tdk.gov.tr. 2. Çavuş MF, Pekka NÜ. Bilgi ataletii karar verme tarzıa etkisi: Adaa ilide bir uygulama. Uluslararası İktisasi ve İdari İcelemeler Dergisi 207; 563-576. 3. Kaya ŞD, Yüceler A. The role of teamwork i patiet safety at healthcare istitutios, Çamlı AA, Ak B, Arabacı R, Remzi E. (eds.) I Recet Advaces I Helath Scieces. Klimet Ohridski Uiversity Press, Sofia 206: 670-609 4. Gökdoğa F, Yorgu S. Sağlık Hizmetleride hasta güveliği ve hemşireler. Aadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 200; 3: 53-59. 5. Yardımcı F, Başbakkal Z. Tıp Bilimleride ekip kayak yöetimi. Nobel Med 202; 3:2-7. 6. Kaya ŞD, Yağcı M. Sağlık çalışalarıı atalet durumlarıı hasta güveliği ile ilişkisi. Iteratioal Joural of Social Scieces ad Educatio Research 205; :553-564. 7. Liao SH. Problem Solvig ad kowledge iertia. Expert Systems With Applicatios 2002; 2-3. 8. Aksoy A, Türk M. Bilgi ataleti ve örgütsel öğremei girişimci davraış üzerie ola etkisi: Osmaiye ili orgaize saayi bölgesie yöelik bir araştırma. Bitlis Ere Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü Dergisi 205; 4: -28. 9. Fag CH, Chag ST, Che GL. Orgaizatioal learig capability ad orgaizatioal iovatio: The moderatig role of kowledge iertia. Africa Joural of Busiess Maagemet 20; 5: 864-870. 0. Liao SH, Fei WC, Liu CT. Relatioships betwee kowledge iertia, orgaizatioal learig adorgaizatio iovatio. Techovatio 2008; 28:83-95.. Atalay F. Kurumsal ataleti yabacılaşma ve işte ayrılma iyetie etkisi. Yüksek Lisas Tezi. Afyokarahisar: Afyokarahisar Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, İşletme Aabilimdalı, 203. 2. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V. Biyoistatistik. Akara, Şahi Matbaası. 997. 3. Çakaya İH. İlköğretim Okul yöeticilerii vicda odaklı yaklaşım düzeyleri ile atalet algıları arasıdaki ilişki. Ahi Evra Üiversitesi Egitim Fakültesi Dergisi 200; : 64-75. 4. Çakaya İ, Demirtaş Z. Öğretme adaylarıı görüşlerie göre üiversite iklimi ve atalet arasıdaki ilişki. Pamukkale Üiversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 200; -9. 5. Karayel G. Ortaöğretim öğretmelerii örgütsel atalet düzeyleri: Bayrampaşa ilçesi öreği. Yüksek Lisas Tezi, İstabul: Oka Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, Eğitim Yöetimi Ve Deetimi Aabilim Dalı, 204. 6. Bodur S, Filiz E. Validity ad reliability of Turkish versio of Hospital Survey o Patiet Safety Culture ad perceptio of patiet safety i public hospitals i Turkey. Health Services Research 200; 0: -9. 7. Geçkil T, Tikici M. Örgütsel demokrasi ölçeği geliştirme çalışması. Amme İdaresi Dergisi 205; 48: 4-78. 8. Sömez V, Alacapıar FG. Örekledirilmiş bilimsel araştırma yötemleri. Akara, Aı Yayıcılık. 206. 9. Çokluk, Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal bilimler içi çok değişkeli istatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları. Akara, Pegem Akademi. 204. 20. Çapık C. Geçerlik ve güveirlik çalışmalarıda doğrulayıcı faktör aalizii kullaımı. Aadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 204; 7: 96-205. 2. Geçkil T, Tikici M. Hospital employees' orgaizatioal democracy perceptios ad its effects o orgaizatioal citizeship behaviors. Asia Pac J Health Sci 206; 3: 23-36. 22. Yılmaz A, Çelik A, Abul A, Nalçı AZ. Sierjik liderler örgütsel ataleti yeer mi? Çalışaları özyeterliliğii aracılık etkisi. 22. Ulusal Yöetim ve Orgaizasyo Kogresi, 22-24 Mayıs 204 Koya. Kogre Kitabı, s:056. 23. Akbolat M, Sırakaya İR. Hasta güveliği kültürüü algılaa örgütsel adalet üzerie etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 206; 9: -6. 24. Ata ŞÜ, Dömez S, Dura ET. Üiversite hastaeside çalışa hemşirelerde hasta güveliği kültürüü icelemesi. FN Hem Derg 203; 2: 72-80. 25. Huag HC, Lai MC, Li LH, Che CT. Overcomig orgaizatioal iertia to stregthe busiess model iovatio: A ope iovatio perspective. Joural of Orgaizatioal Chage Maagemet 203; 26: 977-002. 48 NOBEL MEDICUS 4 C LT: 4, SAYI: 2