Meh med Uzun MO DERN Kürt ede bi ya tı nın en önem li isim le rin den olan Meh med Uzun, 1953 Si ve rek do ğum lu. 1977 yı lın dan bu ya na Av ru pa da, İs veç te ya şı yor. Kürt çe, Türk çe ve İs veç çe ede bi ça lış ma la rıy la çok dil li, çok kül tür lü olan Meh med Uzun, uzun yıl lar İs veç Ya zar lar Bir li ği yö ne tim ku ru lu üye li ği yap tı. Ay rı ca İs veç ve Ulus la ra ra sı Pen Ku lüp le rin de ak tif ola rak ça lı şı yor. İs veç ve Dün ya Ga ze te ci ler Bir li ği nin de üye si dir. Bu gü ne ka dar Kürt çe ye di ro man ya zan Meh med Uzun un ro man la rı baş ta Türk çe ol mak üze re bir çok di le çev ri li yor. De ne me le ri de çe şit li der gi ve ga ze te ler de yir mi ye ya kın dil de ya yın la nı yor. Meh med Uzun, Aşk Gi bi Ay dın lık Ölüm Gi bi Ka ran lık ro ma nı ve Nar Çi çek le ri ad lı de ne me ki ta bı ile il gi li ola rak 2001 ba ha rın da yar gı lan dı ve be ra at et ti. Ay nı yıl Tür ki ye Ya yın cı lar Bir li ği nin her yıl ver di ği Dü şün ce ve İfa de Öz gür lü ğü Ödü lü nü, ro man sa na tı na iliş kin be lir le yi ci kat kı la rın dan do la yı Ber lin Kürt Ens ti tü sü nün Ede bi yat Ödü lü nü, ya rat tı ğı ede bi yat ve sö zün öz gür lü ğü ne iliş kin du ru şun dan do la yı İs kan di nav ya nın en önem li ödül le rin den olan Torgny Se gers tedt Öz gür lük Ka le mi Ödü lü nü ve 2002 de İs veç kül tür ya şa mı na sun du ğu de ğer li kat kı la rın dan do la yı İs veç Aka de mi si nin Sti na-erik Lun de berg Ödü lü nü al dı. Meh med Uzun un ya yım lan mış ya pıt la rı: TU (Sen), Ro man, 1985; Mi ri na Ka le kî Rind (Yaş lı Rind in Ölü mü), Ro man, 1987; Si ya Evî ne (Yit tik Bir Aş kın Göl ge sin de), Ro man, 1989; Ro jek Ji Ro jên Ev da lê Zey ni kê (Ev da lê Zey ni kê nin Gün le rin den Bir Gün), Ro man, 1991; Dest pê ka Ede bi ya ta Kur dî (Kürt Ede bi ya tı na Gi riş), İn ce le me, 1992; Hêz û Be de wi ya Pê nû sê (Ka le min Gü cü ve Gör ke mi), De ne me ler, 1993; Mi ri na Egî de kî (Bir Yi ği din Des ta nı), Des tan-ağıt, 1993; Värl den i Sve ri ge (Tüm Dün ya İs veç te), Ede bi yat An to lo ji si, M. Gri ve ile Bir lik te, 1995; An to lo ji ya Ede bi ya ta Kur dî (Kürt Ede bi yat An to lo ji si), An to lo ji, iki cilt, 1995; Bî ra Qe de rê (Ka der Ku yu su), Ro man, 1995; Nar Çi çek le ri, De ne me, 1996; Zi man û Ro man (Dil ve Ro man), Söy le şi ler, 1997; Bir Dil Ya rat mak, Söy le şi ler, 1997; Deng bêj le rim, De ne me, 1998; Ro nî Mî na Evî nê - Ta rî Mî na Mi ri nê (Aşk Gi bi Ay dın lık-ölüm Gi bi Ka ran lık), Ro man, 1998; Zin cir len miş Za man lar Zin cir len miş Söz cük ler, De ne me, 2002; Dic le nin Se si I - Ha wa ra Dîc le yê (Dic le nin Ya ka rı şı), Ro man, 2002; Dic le nin Se si II - Dic le nin Sür gün le ri, Ro man, 2003; Ruhun Gökkuşağı, Anlatı, 2005; Küllerinden Doğan Dil Ve Roman, Söyleşiler, 2005.
İt ha ki Ya yın la rı - 375 Edebiyat - 300 Özgün Adı: Ro jek Ji Ro jên Ev da lê Zey ni kê Mehmed Uzun / Abdalın Bir Günü Kürtçeden Çeviren: Selim Temo Yayına Hazırlayan: Ahmet Öz Sayfa Düzeni ve Baskıya Hazırlık: İthaki Yayınları 13. Basım, Ekim 2017 ISBN 978-975-273-182-0 Sertifika No: 11407 Mehmed Uzun, 2005 İthaki, 2005 Yayıncının yazılı izni olmaksızın alıntı yapılamaz. İthaki TM Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. Şti. nin yan kuruluşudur. Caferağa Mah. Neşe Sok. 1907 Apt. No: 31 Moda, Kadıköy - İstanbul Tel: (0216) 348 36 97 Faks: (0216) 449 98 34 editor@ithaki.com.tr www.ithaki.com.tr www.ilknokta.com Kapak, İç Baskı: Deniz Ofset Matbaacılık Gümüşsuyu Cad. Topkapı Center, Odin İş Merkezi No: 403/2 Topkapı-İstanbul Tel: 0212 613 30 06 - Faks: 0212 613 51 97 Sertifika No: 29652
Abdalın Bir Günü Mehmed Uzun Kürtçeden Çeviren: Selim Temo
Dr. Av dul reh man Qa sim lû ve Dr. Nu red dîn Za za nın anı sı na
Ey Xa nî, sen ki yet kin lik ten yok sun sun Ma ri fet mey da nı nı ten ha bul muş sun Ya ni yet kin de ğil, ehil de ğil sin Bel ki bi raz tu tu cu ve asil za de sin Ya ni inat ya da be del öde mek ten Sü re ge le ne kar şı bu ye ni lik ten Saf ola nı terk edip tor tu yu iç tin İn ci gi bi olan Kürt di li ni seç tin Özen le ele alıp dü zen ver din sen Halk için ce fa ve ezi yet çek tin sen Ki ela lem çı kıp da de me sin, Kürt ler Ye te nek siz, hü ner siz, te mel siz dir ler Tür lü tür lü mil le tin var dır ki ta bı Yal nız ca şu Kürt le rin yok tur na si bi Hem fi kir eh li de me sin ler ki, Kürt ler Aş kı amaç di ye he def seç me miş ler Hep si bir den ne ta lib olur, ne mat lub Hep si bir den ne mu hib olur, ne mah bub Aşk tan, sev gi den na sip siz kal mış on lar Ha ki kat ten, me caz dan vaz geç miş on lar Kürt ler as la yet kin lik te az de ğil ler Ve fa kat kim se siz ve me cal siz dir ler Hep si bir den ca hil, bil gi siz de ğil ki Am ma öy le yok sul ve sa hip siz ler ki Eh me dê Xa nî
Benim Sözüm Adım Eh med be nim. Eh me dê Fer man. Eh me dê Fer ma nê Kî kî. Ya ni, Eh med adım. Fer man da hem so ya dım, hem de ta li him. Kî kî ise, Kî kan de mek, aşi re ti min adı. Baş ka ad la rım da var be nim; söz ge li mi der gi nin deng bê ji, Ha war ın 1 oza nı fi lan... Hat ta ba zen be nim için şöy le den di ği de olur: Gü zel oza nı mız, Kî kan ko ca sı, göz nu ru, mec lis le rin pi ri, ki bar la rın, ağa la rın söz cü sü, genç le rin, de li kan - 1) Dil bi lim ci, şa ir ve araş tır ma cı Ce la det Alî Be dirxan ın yö ne ti min de 1932-1943 yıl la rı ara sın da La tin harf le riy le fiam da ya yım la nan Kürt çe ede bi yat der gi si.
10 Mehmed Uzun lı la rın sev gi li si... İn san tat lı dil li ol ma ya gör sün, in san bi ri ni se vin dir mek is te me ye gör sün, söy le ne bi le cek pek çok söz, pek çok kıs sa var dır. Evet, doğ ru dur; deng bêj ve oza nım ben. Stran dan, şar kı dan, ma sal dan, me sel den, anı dan ve de yiş ten baş ka işe ya ra mam ben. Söz, ha ya tım dır be nim. Dün ya ya ge lip de bir şey le rin far kı na var dı ğım da, ku la ğı ma ça lı nan ilk şey, an ne min nin ni le ri ol du. Ölüm le söz leş mem de şu dur, söy le ye yim: Eğer pak ve şef kat li Al lah ba na iyi bir ölüm na sip eder se, is te rim ki me za rı mın ba şın da gü zel ses li, ma kam ve usûl bi len bir deng bêj otur sun ve an ne min nin ni le ri ni ye ni den ba na ulaş tır sın. fiu uzun öm rüm de her tür lü çir ke fi ve kö tü lü ğü gör düm. Biz Kürt ler, son ra la rı göl ge mi ze dö nü şen her tür lü fe la ke ti ve be la yı gör dük. Ölüm, ci na yet, yan gın, in le yiş, çığ lık ve aman, su yu muz ka tı ğı mız ol du bi zim. Va ta nı mız kı ra ca, yı kı ğa dön dü. Al lahım... Kür dis tan ın o dağ la rı, yay la la rı, ova la rı, ma ğa ra la rı, köy le ri ve şe hir le ri nin dil le ri ol sa da ko nuş sa lar dı, baş la rın dan ge çen le ri bir söy le ye bil se ler di! Vay ki vay... ne ler gör me di ler ki!.. fiu son 34 yı lın olay la rı na bak mak bi le ka fi. 1900 den bu ya na ya rım mil yon dan faz la Kürt öl dü rül dü. Ve Kürt le rin va ta nı dört par ça ya bö lün dü. Oca ğı ba ta sı ca Dün ya Sa va şı, yüz bin ler ce Kür dü me za ra gö tür dü. 1925, 1927-1928, 1930 da ki Kürt is yan la rın da da yi ne on bin ler ce Kürt öl dü. Kürt le rin va ta nın da ölüm rüz gar la rı, ölüm fır -
Abdalın Bir Günü 11 tı na la rı es ti. Kürt le rin va ta nı Az ra il in ma ka mı ol du. Bü yük Al lah da Kürt ler den yü zü nü çe vir di... Ve ben... Kürt ler le bir lik te be nim de fer ma nım çık tı ve ben de gur bet dal ga la rı na ka pıl dım. Fer man, sür gün ve has ret adım, ka de rim ol du. fiim di bu ra da, gur bet el de, fiam da otur muş, için de ol du ğum du ru mu ve ar ka daş la rı mı dü şü nü yo rum. Vay ba na, vay lar ba na... Eğer şu Kürt çe söz cük ler, de yiş ler de ol ma sa ne ya par dım ben? Eğer ha ya tım stran, şar kı, âşı ka ne tür kü ler ve Kürt çe söz cük ve de yiş ler le örül müş ol ma say dı de li rip çöl le re düş mez miy dim? Ka tı ğım su yum dur on lar, ar ka da şım, dos tum, sev gi lim. Her şe yim dir on lar. On lar dan baş ka ki mim kim sem de yok tur ha ni. On lar sı ğı na ğım, va ta nım ol du lar. Ama ge lin de ben ga ri be so run ki Kürt le rin bu gü zel söz ve de yiş le ri nin, gü ze lim kıs sa la rı nın ba şı na ah ne ler ne ler gel di. Hep si ya sak lı bu gün. Bu gün Tür ki ye de Kürt çe ko nu şan lar ce za lan dı rı lı yor. Ce za, bir Kürt çe söz cü ğe bir ku ruş şek lin de. İki ke li me iki ku ruş, üç ke li me üç ku ruş... Hey gi di oca ğı ba ta sı ca dün ya hey!.. Ama öte ta raf tan Kür dis tan da ol ma dı ğım için ken di mi şans lı da sa ya bi li rim. Türk çe bil mi yo rum ve hey bem de ağ zı na ka dar Kürt çe söz cük ler ve de yiş ler le do lu. Na sıl bu ka dar ce za öder dim? Bey le rin, mîr le rin mal la rı bi le bu ka dar ce za ya ka fi gel mez di... Al lah ın ina ye tiy le ol ma lı ki, bu gün bu ra da yım. Evet, fiam da yım şim di. Mu ha ci rin Ma hal le si nde,
12 Mehmed Uzun Mîr Ce la det Be dir xan ın evin de yim. Bu gün gün ler den Pa zar. Ay lar dan ni san, yıl 1934. Ha va sı cak gi bi. Ba har gel miş. Ben de gü neç te yim 2. Önüm de kü çük bir otu rak var ve ben kü çü cük bir def te re bu cüm le le ri ya zı yo rum. Ben za val lı ve yaz mak, ya za rak an lat mak!.. Siz şim di Mîr Ce la det Be dir xan da kim di ye so ra cak sı nız. Mîr Ce la det var, Mîr Ka mi ran isim li kü çük bir kar de şi de var. Her iki si de iyi adam lar; ce sur ve ze ki adam lar, te miz ve se ve cen adam lar. Ezî zan sü la le sin den dir on lar, Ci zî ra Bo tan mîr le ri ai le sin den. On lar Emîn Alî Be dir xa nî nin ço cuk la rı, son Ci zî ra Bo tan mî ri Mîr Be dir xan ın da to run la rı dır lar. Ba ba la rı ve de de le ri gi bi on la rın da kal bi Kürt mil li yet per ver li ği ve yurt se ver li ği ile atar. On lar da ba ba la rı ve de de le ri nin yo lun dan yü rü yor, Kürt le rin hak la rı için mü ca de le edi yor lar. Bir yan dan si ya si ha re ke te, di ğer yan dan Kürt di li ve ede bi ya tı na sım sı kı sa rıl mış lar. On lar da mec bur ka lıp gur bet ele düş müş ler ve şim di fiam da ya şa mak ta lar. Ne den mi bu yi ğit, bu seç kin in san lar dan söz edi yo rum? On lar la ka de ri miz bir ol muş da on dan. Ay nı ka de rin or tak la rı ol mu şuz. Ay nı ev den ol mu şuz da on dan. Ben on lar sız hiç ya pa mı yo rum, ba zen de on lar ben siz. On lar hem ço cuk la rım hem ba bam ol muş lar. Ce la det Beg in evin de ya şı yo rum. Ben, o, gü zel bir cey lan, dört ta ne cins, çı ğırt kan kek lik, iki hır çın ta zı ve onun bin ler ce ki ta bı, bir lik te ya şa yıp gi di yo - 2) Ev le rin gü neş gö ren du va rı nın di bi (ç.n.).
Abdalın Bir Günü 13 ruz iş te. Çok de fa stran lar, âşı ka ne tür kü ler ve ma sal la rım da ar ka daş olu yor bi ze. Biz, iyi adam la rın kav li üze ri ne ye min li yiz ki öle ne ka dar bir ara da ola ca ğız. İş te bu ra da da yi ne söy lü yo rum; şef kat li Al lah tan bir di le ğim de var, on lar dan son ra de ğil as la, on lar dan ön ce ba şı mı rah met di ya rı na, me zar top ra ğı na ko ya yım. Eğer Al lah kuv vet ve ta kat ve rir se, bir gün ken dim den ve ma ce ram dan da söz ede ce ğim. Ama şim di de ğil. fiim di Ev da lê Zey ni kê ve si le siy le ka le mi al dım ele. Ev da lê Zey ni kê den ve hi ka ye sin den söz ede ce ğim. Eğer be ce re bi lir sem ta bii... Ba zı Kürt mîr le ri, bey le ri ve pa şa la rı na deng bêj lik yap tım ben. Stran, saz ve ka va lı mın se siy le di le ge tir di ğim Kürt de yiş le ri, on la rın ge ce le ri ne nak şol du. O ka sır la rın, köşk le rin misk ve am ber ko kan oda la rı, mec lis le ri ka dar mah zen le ri ni de gör düm ben. Ora lar da ka ran lık zin dan lar olur. Al lah kim se yi o iz be, ko kuş muş zin dan la ra dü şür me sin. An cak bir şe yi de iti raf et mek zo run da yım; zi ra en gü zel, en iyi stran lar zin dan lar da do ğan lar dır. On la rı pek se ve rim. Ney se ki... o gün ler, o dö nem ler geç ti git ti. Dün ya Sa va şı bir dev gi bi üs tü mü ze çö rek len di ve ne fe si mi zi kes ti. Son ra da düş man lar Kürt va ta nı nı ele ge çi rip dört par ça ya böl dü ler. Dört par ça, ki her bi ri şim di ağır has ta ve ar tık bin bir güç lük le sa ğal tı la bi lir. Bu fe la ket ten son ra da düş man lar mil le tin ve va ta nın ad la rı nı def ter ler den çı kar dı lar, va ta nı vi ra ne ye çe vir di ler. O za man ben, Al lah ın ga ri ba nı, ne ya pa bi lir dim ki?
14 Mehmed Uzun Bir sa vaş çı de ğil dim ki, tü fe ği mi alıp düş man as ke ri nin ba şı na çö rek le ne yim. Bir alim, bir ay dın de ğil dim ki, eli me ka le mi alıp bü tün dün ya yı Kürt le rin düş tü ğü hal den ha ber dar kı la yım. Ne mîr, ne bey, ne ağa, ne şeyh tim ki, hal kı et ra fı ma top la yıp si ya si iş le re gi ri şe yim. Za val lı bir deng bêj dim sa de ce. Beş pa ra lık bir deng bê jin elin den ne ge lir ki? Ka va lım ve stran la rım dan baş ka hiç bir şe yim yok tu. On la rı yük le nip sır tı mı kah pe fe le ğe, yü zü mü uğu ra çe vir dim. Üc ra köy le re var dım, ki her bi ri yal çın dağ la rın, uçu rum la rın ara sı na giz len miş ti. Ora lar da ka ra lar bağ la dım ve sı ğın dım stran la ra. Stran lar se le dön dü ler. Bi rer çığ ol du lar. Es ki stran lar ye ni stran la rı do ğur du... Her olay, her şe hit ye ni bir stra nın kah ra ma nı na dö nüş tü. Ka val ve stran la rın se si dağ la rın şa fa ğın da yan kı lan dı. Bir gün ki bar, iri ya pı lı bir adam kal dı ğım kö ye gel di. Be ni ta kip edi yor muş. İzi mi bul muş, kö ye ka dar gel miş ti; onun la git me mi is ti yor du. Uzak yol dan gel miş ti, fiam dan... Di yor du ki: Kürt stran ve ma sal la rı en bü yük var lık ve zen gin li ği miz dir. Za man de ği şi yor. Eğer bun la ra sa hip çık maz sak, kay bo lup gi de cek ler. On la rı def te re ge çir me li yiz. Evet, onun la fiam a git me mi is ti yor du; git me li ve ora da var lık ve zen gin li ği mi zi def te re ge çir me liy dik. Kim rız kın dan vaz geç mek is ter ki? Kim öm rü nü bir hiç uğ ru na, bom boş ge çir mek is ter ki? Stran la rım be nim hem rız kım, hem de öm rüm dü ler. O za man lar
Abdalın Bir Günü 15 kim se ye söy le mi yor dum, ama stran la rı mın ölüm süz ol ma sı nı çok is ti yor dum. Böy le ze ki, ka dir şi nas ve say gın bi ri nin ba na, rız kı ma ve öm rü me de ğer ver me sin den do la yı pek se vin miş tim. Ona uy dum ve fiam a gel dik. O gün den be ri dir mîr le rin, bey le rin deng bê ji olan ben, bir ay dı nın, bir ali min deng bê ji ol dum. Tah mi ni niz doğ ru, bu ki bar adam Mîr Ce la det idi. İki yıl ka dar ön ce bir der gi ya yım la ma ya baş la dı. Der gi nin adı Ha war dır ve bü tü nüy le Kürt çe dir. Onun sa ye sin de gü zel di li miz ki tap la ra, def ter le re gi ri yor. O di yor ki, Ha war, mil le tin kür sü sü dür; her kes ora ya çı ka bi lir ve sö zü nü söy le ye bi lir. Ben de, uzun kı sa fark et mez, her nüs ha da mil le tin kür sü sü ne çı kı yor ve sö zü mü söy lü yo rum. Bu iyi adam da sö zü nü tu tu yor ve stran la rı mı zı def ter le re, ki tap la ra ge çi ri yor. Bir kaç sa at ön ce eve gel miş ti. Der gi nin ye ni sa yı sı nı, 24. sa yı sı nı da ken di siy le ge tir miş ti. Bu ye ni sa yı da ne ol du ğu nu bi li yor mu su nuz ba ka lım? Hay yam ım Ru ba ile ri nin yan ta ra fın da De la lê Be ri yê stra nı ve o baş lı ğın al tın da da şu ifa de var: Eh me dê Fer ma nê Kî kî nin ağ zın dan... De la lê Be ri yê, kal bim de müs tes na ye ri olan stran lar dan bi ri dir... Vay gön lüm vay!.. Gön lüm ver di ğim öm rüm, sür ha di Ben ga ri bin şu ge ce si ni de...
16 Mehmed Uzun Eve gel di ğin de bir kah ve iç tik ve yi ne Ev da lê Zey ni kê hak kın da ko nuş tuk. O ve kar de şi Mîr Ka mi ran ya ka mı bı rak mı yor lar! Kar de şi de tam be ğe ne ce ği niz cins ten bir alim. O da beş al tı dil le ya za bi li yor ve ke der li ru hu nu stran la rın se rin li ği ne bı ra kı yor. Pek çok de fa üçü müz Ço ban Yıl dı zı bi zim le ve da la şın ca ya ka dar otu ru ru yor, Kürt stran la rı üze rin de ça lı şı yo ruz. Gö rü yor mu su nuz... şim di on lar gi bi ko nu şu yor ve ça lı şı yo ruz di yo rum. Ya ni ben söy lü yo rum, on lar da söy le dik le ri mi ka ğıt la ra ya zı yor lar as lın da. Ba zen ka val la bir lik te, ba zen de ka val sız söy lü yor, çok de fa da stran lar üze rin e iza hat ta bu lu nu yo rum. Bu na rağ men bu emek, bu yo ru cu iş de yet mi yor on la ra. Her şe yi so ru yor ve hep her şe yi har fi har fi ne bil mek is ti yor lar. Ya ni ca nı mı çı ka rı yor lar! Yal nız Mîr Ce la det gü müş kap la ma tü fe ği ni alıp toy 3 ve cey lan avı na çık tı ğın da ve Mîr Ka mi ran da fe lek ten bir ge ce çal mak için Bey rut a git ti ğin de an cak ra hat bir ne fes ala bi li yo rum. Ama bir kaç gün son ra ge ri dö nü yor lar yi ne. O za man ge ce yi ne bir dü ğü ne dö nü yor ve stran lar ka ran lık ge ce ye ışık sa çı yor lar. O za man ay ve yıl dız lar da stran la rı din le me ye baş lı yor lar. Ay rı ay rı ha va lar, ma kam lar ge li yor art ar da. Stran üs tü ne stran, ma sal üs tü ne ma sal... Ba har sel le ri ne dö nü yor lar. Ya ni ay dın lık ışıl ışıl ya yı lı yor ge ce de. Ve fa kat doğ ru yu söy le mem la zım; çok de fa lar yo rul sam hat ta ra hat sız ol sam da key fim ye rin de. Ken di işi mi ya pı yo rum ve mil le tin ay dın la rı da ke la mı mı, 3) İri ce bir kuş (ç.n.).
Abdalın Bir Günü 17 kıs sa la rı mı, de yiş le ri mi yük sek bir hür met le, say gıy la ölüm süz leş ti ri yor lar. Ama şim di ba şı ma bir be la sar mış du rum da lar. Ben den bir şey is ti yor lar ki, öy le ak lı ba şın da olan la rın is te ye ce ği cins ten de ğil. Bel ki de şim di den ben den ne is te dik le ri ni an la mış sı nız dır... Ben den, Ev da lê Zey ni kê den söz et me mi is ti yor lar, evet. Ben den Kürt deng bêj le ri nin pi ri olan Ev da lê Zey ni kê yi an lat ma mı is ti yor lar. Bü tün hi ka ye si ni ke li me ke li me an lat ma mı is ti yor lar ama. Baş ka ne ler is te dik le ri ni bi li yor mu su nuz? Evet, ben den hi ka ye yi yaz ma mı ve Kürt stran la rı nın, de yiş le ri nin ba ba sı Ev da lê Zey ni kê yi di rilt me mi is ti yor lar!.. Ben Al lah ın za val lı sı ki mim, Ev da lê Zey ni kê yi di rilt mek kim! Ne ya par sam ya pa yım ya ka mı bı rak mı yor lar. Ateş olup ya ka ma dü şü yor lar, bu da yet mez miş gi bi bo yu na söy le nip du ru yor lar. Ne di ye yim da ha? Bu ba na yap tık la rı zu lüm dür ba bam... On la ra dö nüp öf key le ba ğı rı yo rum: Ço cuk lar, kur ban ola yım ra hat bı ra kın be ni. fiim di ye ka dar yap tı ğı mız gi bi ben hi ka ye oku ya yım, siz ler de ya zı ya ge çi rin. Genç ler, yaz mak gel mez elim den, ben ke lam ve de yi şin us ta sı yım. Ke lam ve de yiş ler le me za ra dön müş gö nül le ri di ril te bi li rim, dost la rı gül dü re bi li rim, düş man la rı ağ la ta bi li rim, na mert le rin, kö tü le rin ba şı na ateş ve fe la ket yağ dı ra bi li rim... ama oca ğı nı za düş tüm, yal va rı rım be ni mah vet me yin, yaz mak tan, yaz ma nın ah va lin den an la mam
18 Mehmed Uzun ben. Stran lar be nim mut lu lu ğum dur, âşı ka ne tür kü ler ise gö zü mün nu ru. Ama yaz ma ada bı ve ter bi ye siy le ye tiş miş bi ri de ği lim ben. Ka va lı mı ka lem ya pa mam. Se si min göl ge si ni ka ğıt la ra dö ke mem... Can lar, bu nu yap ma yın ba na. Ama din le mi yor lar be ni. Bo yu na gü lüp ki kir de ye rek şu nu söy lü yor lar: Sen den baş ka hiç kim se ozan la rın, deng bêj le rin ata sı Ev da lê Zey ni kê yi tas ta mam an la ta maz. Deng bêj ler, deng bêj le rin ha li ni ah va li ni iyi bi lir ler. Biz şim di ka le mi alıp Ev da lê Zey ni kê hak kın da söy le dik le ri ni ya zar sak de ği şe cek, bi zim gi bi, biz den bi ri gi bi ola cak o. Ona hak sız lık et me ye hak kı mız yok. O bi zim gi bi de ğil di. Ken di ça ğı nın, ken di za ma nı nın in sa nıy dı o. Kim o ça ğı, o za ma nı, o seç kin deng bê ji bu gü ne ta şı ya bi lir, kim? Ha yır biz de ğil, ama sen Ve dün, ye ni sin den def ter ka lem ge ti rip önü me koy du lar; gü le rek şu nu söy le di ler: Ge çen yıl bu va kit ler Ev da lê Zey ni kê idim ben, Dün ya nın şa iri idim ben, Ye rin arı ku şuy dum ben, Gü neş ka na dın da bül bül düm ben, Kürt ül ke si nin mîr le rin den bi ri nin deng bê jiy dim ben, Acem hu du dun da otur muş tum da ben, Er gin bir yi ğit, bir sü va riy dim ben, Gu lê nin yap ra ğı nın âşı ğıy dım ben... 4 Al lahım... ne di ye bi lir dim ki? 4) Ev da lê Zey ni kê nin bu stra nın da il ginç bir söz oyu nu var. Gu lê, hem sev gi li nin adı nı, hem de bir çi çek ola rak gül ü im li yor (ç.n.).
Abdalın Bir Günü 19 Ma kam, Ev da lê Zey ni kê nin ma ka mıy dı. Ses, onun se si. Bir ça rem kal ma mış tı, ya vaş ça, ses siz ce def te ri ka le mi al dım on lar dan. Ça re si yok tu. Ka val ye ri ne ka lem tu ta cak tım şim di... fiöy le di yor lar dı: Ke lam, her za man ke lam de ğil mi dir san ki? Ha yaz mış, ha söy le miş sin! Na sıl söy lü yor san öy le de ya za cak sın. Doğ ru dur, ke lam ke lam dır her za man. Bu na rağ men ba na gö re, ya zı lı kıs sa lar la söz lü kıs sa lar fark lı şey ler dir. Söz ge li mi ben na sıl deng bêj ol dum, na sıl stran, şar kı us ta sı ol dum, bil mi yo rum. Ken di mi bil dim bi le li deng bêj dim ben. De yi şin, sö zün ne re den, na sıl gel di ği ni, na sıl in ci ve ya kut gi bi art ar da di zi le rek sı ra lan dık la rı nı, pa rıl da dık la rı nı bil mem. fiim di otu rup si zin için gün ler ce çı ğı ra bi li rim. Ama yaz mak, ba na çok ya ban cı... Yaz ma nın ka ide le ri, ha va sı ay rı dır. fiim di bu cüm le le ri ya zar ken ne eza lar, ne ce fa lar çek ti ği mi bir Al lah bi lir. Her ke li me üze rin de uzun uzun dü şü nü yor öy le ya za bi li yo rum. Öy le gö rü nü yor ki, yaz mak da ku yum cu luk gi bi zah met li iş. Za man is ti yor, sa bır is ti yor, ku yum cu us ta lı ğı is ti yor. Rah met li ba bam, her kuş ken di öbe ğiy le uç ma lı der di her za man. Deng bêj ler deng bêj ler le, ya zar lar ya zar lar la.. Ama mîr le rim bu nu ka bul et mek is te mi yor lar ki. Ba na şim di de ya zar lık el bi se si ni giy di ri yor lar. Bi li yo rum, bu el bi se ba na ya kış ma ya cak, çok yan lış lar ya pa ca ğım; söz ler, de yiş ler stran lar da ki gi bi akı cı ol ma ya cak. Bu se bep le, yan lış la rım dan do la -
20 Mehmed Uzun yı be ni hoş gö rür sü nüz uma rım. Göz le ri mi ben Ev da lê Zey ni kê nin stran la rıy la aç tım. Ba bam ba na on dan stran lar okur du sık sık. Kürt ül ke sin de han gi deng bêj Ev da lê Zey ni kê nin stran la rı, hi ka ye le riy le bü yü me di ki? Ev dal, biz Kürt deng bêj le ri nin pi ri ve mî ri dir. Bir ta raf ta böy le bir ha ki kat var, öbür ta raf ta ise Mîr Ce la det ve Mîr Ka mi ran ı çok se vi yo rum ve bi li yo rum ki ar zu ve ni yet le ri kö tü de ğil. Bu yüz den elim den gel di ğin ce Ev da lê Zey ni kê nin se si ni siz le re du yur ma ya ça lı şa ca ğım. Bu cüm le le ri ne den mi ya zı yo rum? Bu da on la rın is te ğiy le dir. Ka le mi def te ri al dık tan son ra bir kö şe ye çe ki lip otur muş tum. Elim de ki ka lem le bir kaç sa at dü şün düm, son ra Ev da lê Zey ni kê nin hi ka ye si ne baş la dım ve O gün her şey bir par ça ay dın lık ve du ru bir ses le baş la dı... şek lin de ki ilk cüm le mi yaz dım. Ama bu da mîr le ri min gön lü ne gö re de ğil di! fiöy le de di ler: Sev gi li am ca, Ev da lê Zey ni kê yi di rilt me işi ne gi ri şir ken, ön ce ken di sö zü nü söy le me li sin ki aziz okur la rı mız bu nu se nin yaz dı ğı nı bi le bil sin ler. Bu de ğer siz söz le rim le ba şı nı zı ne den ağ rıt tı ğı mı an la dı nız mı şim di? Ama ar tık da ha faz la ba şı nı zı ağ rıt ma ya ca ğım. Bir kaç kıs sa dan son ra bu bah se bir son ve re ce ğiz. De di ğim gi bi, Ev da lê Zey ni kê adı nı ba bam dan duy dum ön ce. Bun dan, siz söy le yin, bir alt mış yıl ka dar ön ce. Dağ da bel de ko yun güt tü ğü müz gün ler de o, Ev da lê Zey ni kê nin nağ me le riy le ka ya la rı in le tir di.
Abdalın Bir Günü 21 O, Ev da lê Zey ni kê nin se si ni, stran la rı nı, hi ka ye le ri ni okur du ki, ben de on la rı nak le di yo rum si ze. İçin de ba ba mın ek le dik le ri de var, be nim ek le dik le rim de... De yiş, stran ve me sel ler Fı rat ve Dic le gi bi ufa cık bir pı nar dan do ğup git tik çe ge niş le ye rek, de rin le şe rek co şup ak maz lar mı za ten?.. Biz deng bêj ler bir bi ri mi zi ta nı rız. Ay nı ai le den gi bi yiz dir. Ev da lê Zey ni kê ba ba mız, pi ri miz gi bi dir. Onu da ta nı rız. Ama onu ta nı dı ğı mız ka dar ta nı ma yız da. Ken di za ma nın da, ken di ça ğın da ya şı yor du o, bi zim gi bi yi yor, içi yor, söy lü yor, se vi yor du... in san ne ya par sa o da onu ya pı yor du. Bu gün ise o bir ef sa ne gi bi di li miz de dir. Bu yüz den ona at fet ti ği miz söz ler, onun za ma nın dan, ça ğın dan kü çük bir par ça ola bi lir an cak. Ona da ir söy le ye ce ği miz, ek le ye ce ği miz şey ler ise, as lın da bi zim bu gün kü hal ü ah va li mi zin ifa de si ola bi lir, Ev da lê Zey ni kê nin de ğil... Son sö züm de şu dur ki, ge çen za man lar ay nı şe kil de dön mez bi ze, gi den rı zık ye ri ne gel mez, ge çen za man ay nı bi çim de ge ri dön mez bi ze, ka yıp se sin tı nı sı ve yan kı sı ise tür lü tür lü dür. Ev da lê Zey ni kê nin se si ne ses le ne ce ğim ve onun bir gü nü nü ça ğı ra ca ğım. Evet, yal nız ca bir gü nü nü. Ne ya zık ki, bir gün den faz la sı gü cü mü aşar. Öm rü mün şu son ba ha rın da bir gün den faz la sı nı ça ğı ra cak ne ta ka tim var ar tık ne de ke ra me tim. Sö zü, şim di, bu ra da ke sip Kürt se si, stran la rı, âşık la rı ve deng bêj le ri nin ba ba sı Ev da lê Zey ni kê nin ya nı na va ra ca ğız...