Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 84, Aralık 2018, s. 351-374 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 23.10.2018 20.12.2018 Dr. Öğr. Üyesi Cengiz GÜNEY Kocaeli Üniversitesi, Gazanfer Bilge MYO, Muhasebe ve Vergi Bölümü cengiz.guney@kocaeli.edu.tr Arş. Gör. Bilal BEKTAŞ Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Hukuk Bilimleri ABD bilal.bektas@erzincan.edu.tr VERGİ MÜFETTİŞLERİNİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA: KOCAELİ İLİ ÖRNEĞİ Öz Bu çalışmada; vergi müfettişliği mesleğinde mesleki tükenmişlik hakkında bilgi sahibi olmak ve mesleki tükenmişlik özelliklerini anlamak amaç edinilmiştir. Çalışmanın konusunu Vergi Denetim Kurulu, Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde faaliyet gösteren vergi müfettişleri ve vergi müfettiş yardımcıları oluşturmaktadır. Çalışmada demografik özellikleri öğrenmeye yönelik kişisel bilgi formu ile birlikte 5 li likert skalasına göre geliştirilmiş Maslach Mesleki Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri yüz yüze anket yöntemi ile elde edilmiştir ve veriler SPSS programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Araştırma verileri Bağımsız Örneklem t Testi ve ANOVA testleri ile analiz edilmiş, sonuçları tablolar aracılığıyla yorumlanmıştır. Araştırmaya katılan katılımcı sayısı 46 sı Vergi müfettişi, 76 sı Vergi müfettiş yardımcısı olmak üzere 122 adettir. Vergi Denetim Kurulu, Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde 88 i Vergi Müfettişi, 127 si Vergi müfettiş yardımcısı olmak üzere toplam 215 meslek mensubu bulunmaktadır. Katılım oranı (122/215=0,56) olarak hesaplanmıştır. Ölçek güvenilirliği (Cronbach's Alpha) katsayısı 0,665 olarak hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda eğitim durumuna göre tüm kurulan hipo- Bu çalışma 1.st International Symposium on Social Sciences and Educational Research, ISCER,2017 isimli sempozyumda Vergi Müfettişlerinin Mesleki Tükenmişlik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma başlığı ile sunulan bildirinin örneklem sayısının artırılarak (n=100 den 122 artırılmıştır) genişletilmiş analizlerini içerir.
tezler red edilmiştir. Bu durum eğitim durumuna göre tükenmişlik boyutlarında farklılık olduğunu göstermektedir. Unvan durumuna göre ise yalnızca duyarsızlaşma boyutunda farklılık gözlenmiştir. Diğer demografik faktörler açısından farklılık gözlenmemiştir. Anahtar kelimeler: Vergi Müfettişliği Mesleği, Maslach Mesleki Tükenmişlik Ölçeği, Kocaeli Jel Kod: M12, M41, M42 A RESEARCH ON THE PROFESSIONAL BURNOUT CHARACTERISTICS OF TAX INSPECTORS: THE CASE OF KOCAELİ Abstract The aim of this study is; to understand professional burnout " characteristics in the tax inspectorate profession. The subject of this study is, tax inspectors and tax inspector aides working in Tax Audit Board, Kocaeli Small and Medium Scale Taxpayer Group Presidency. Maslach Professional Burnout Scale developed according to the 5 Likert scale with a personal information form for learning demographic characteristics, were used in this study. Survey data were obtained by faceto-face survey method and the data were analyzed by SPSS program. The data of the study were analyzed by İndependent Sample T Test and ANOVA tests, and the results were interpreted through tables. The number of participants of the survey is; 46 tax inspector, and 76 tax inspector assistance. There are a total of 215 professionals, 88 Tax Inspectors and 127 Tax Inspector Assistance in Tax Inspection Board, Kocaeli Small and Medium Sized Taxpayers Group Presidency. The participation rate was calculated as (122/215 = 0,56). The scale reliability (Cronbach's Alpha) coefficient was calculated as 0,665. As a result of the research we can say that; all established hypotheses were rejected according to education level. This shows that there is a difference in the dimensions of burnout according to educational status. According to the status of the title, only the dimension of desensitization differed. There is no difference in terms of other demographic factors. 352 1.GİRİŞ Keywords: Tax Inspector Profession, Maslach Professional Burnout Scale, Kocaeli Jel Code: M12, M41, M42 Tükenmişlik kavramı Maslach ve Jakson tarafından duygusal bitkinlik ve kinizmin, "insan odaklı iş" yapan kişiler arasında sıklıkla görülen bir sendromu olarak tanımlanmaktadır. (Maslach ve Jakson, 1981:99). Tükenmişliğin üç temel boyutu bulunmaktadır. Duygusal tükenme; bitmiş duygusal kaynakların ve enerji eksikliğinin hissedilmesi, duygusal tükenmişliğin en önemli belirleyicisidir. Kişisel başarıda düşüş hissi; depresyon, düşük moral, kişiler arası ilişkilerde geri çekilme, üretkenliğin azalması, baskılar ile baş edebilmede yetersizlik, başarısızlık duygusu nedeni ile Kişinin kendini olumsuz değerlendirmesi durumu olarak tanımlanmaktadır. Duyarsızlaşma ise kişinin hizmet verdiği insanlara karşı duygudan yoksun şekilde davranması, onlara birer eşya gibi davranması durumu olarak tanımlanmaktadır.(ertürk ve Keçecioğlu, 2012:42).
Mesleki Tükenmişlik kavramı ile ilgili bu kısa girizgâhtan sonra Türkiye de vergi müfettişliği mesleği hakkında da kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır. Türkiye de 646 sayılı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile vergi denetim birimleri tek çatı altında toplanmıştır. Vergi denetimi yapma görevi vergi müfettişlerine verilmiştir. Denetim elemanları vergi başmüfettişi, vergi müfettişi ve vergi müfettiş yardımcısı unvanlarıyla görevlendirilmiştir. 646 sayılı KHK nın Ek 20.maddesinde Vergi müfettişlerinin mesleğe girişleri için bazı düzenlemelere de yer verilmiştir. Bunlar; Vergi Müfettişleri, en az dört yıllık yükseköğretim veren hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadi ve idari bilimler fakülteleri ile yönetmelikle belirlenen yükseköğretim kurumlarından veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş yükseköğretim kurumlarından mezun olup, sınavın yapıldığı tarih itibarıyla otuz beş yaşını doldurmamış olan ve yapılacak özel yarışma sınavını kazananlar arasından, Bakan onayı ile mesleğe Vergi Müfettiş Yardımcısı olarak atanır. Vergi Müfettişlerine, yetiştiği kurumda uzun süreli ve objektif görev yapabilmeleri için bazı yasaklarda getirilmiştir. 646 sayılı KHK nin Ek 30. maddesine göre; Vergi incelemesine yetkili olanlar, görevlerinden ayrıldıktan sonra üç yıl süreyle, görevden ayrılış tarihi itibarıyla son üç yıl içinde nezdinde inceleme yaptıkları mükellefler veya bu mükelleflerin veya ortaklarının idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu kurumlarda herhangi bir görev veya iş alamazlar, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu kapsamında sözleşme düzenleyemezler. Bu yasağa uymayanlar hakkında 2/10/1981 tarihli ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. 353 Vergi Müfettişlerini görevlerin i n ö n e m l i b i r kısmının 213 sayılı Vergi Usul Kanunundan kaynaklanan görevlerden oluştuğunu söyleyebiliriz. Bu görevleri; vergi incelemesi yapmak, yoklama yapmak, vergi kontrolü yapmak olarak sayılabilir. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 367. maddesine göre: Yaptıkları inceleme sırasında 359 uncu maddede yazılı suçların işlendiğini tespit eden Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından ilgili rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla doğrudan doğruya ve vergi incelemesine yetkili olan diğer memurlar tarafından ilgili rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla vergi dairesi başkanlığı veya defterdarlık tarafından keyfiyetin Cumhuriyet başsavcılığına bildirilmesi mecburidir. Vergi müfettişlerine Vergi Usul Kanunu dışında muhtelif kanunlarla da görevler verilmiştir. n; 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Önlenmesi Hakkında Kanun ile vergi müfettişlerine suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi konusunda inceleme görevi verilmiştir. Vergi müfettişlerinin teftiş ve soruşturma ile ilgili görevleride bulunmaktadır. Bu görevler kapsamında vergi müfettişleri, Maliye Bakanlığı nın ilişkili, ilgili ve bağlı kuruluşlarında; Vergi dairesi başkanlıklarında, vergi dairesi müdürlüklerinde, takdir komisyonlarında ve gelir idaresinde, teftiş ve soruşturma yapmakla yetkili ve görevlidirler (Can ve Diğerleri, 2014:470). Vergi müfettişlerinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunundaki sorumlulukları da söz konusudur.
Mesleki Tükenmişlik kavramı ve vergi müfettişliği mesleği hakkında verilen bu kısa bilgilerden sonra literatürde mesleki tükenmişlik kavramı ile ilgili yapılmış araştırmalara kısaca göz atmak yerinde olacaktır. 2.LİTERATÜR TARAMASI Literatürde Mesleki Tükenmişlik kavramı ile ilgili çeşitli alanlarda yapılmış birçok araştırma bulunmaktadır. Bu araştırmalardan bazılarını şöylece belirtmek mümkündür: Ağraş ve Genç (2018), Örgütsel Bağlılık Ve Tükenmişlik Sendromu İlişkileri: Çağrı Merkezi Çalışanlarına Yönelik Nitel Bir Araştırma isimli çalışmasında örgütsel bağlılık ve tükenmişlik sendromunu anlamak, çalışanların örgütsel bağlılık düzeylerinin tükenmişlik sendromu ile arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını analiz etmek istemişlerdir. Araştırma soncunda takım liderlerinin duygusal ve normatif bağlılığının düşük, devam bağlılıklarının ise yüksek olduğunu tespit etmişlerdir. Koçak ve Gürsoy (2018), Duygusal Emek Ve Tükenmişlik İlişkisi isimli çalışmasında Yalova Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüğü ve bağlı kuruluşlarında çalışanların duygusal emek ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkararak, müracaatçı ve hizmet alanlarla olan ilişkilerini tespit etmeyi ve sonuçlarına ışık tutmayı amaç edinmişlerdir. Araştırma sonucunda Yalova Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü çalışanlarının, duygusal emek içerisinde ve örgüt yararı için en etkili ve olumsuz sonuçları en az olan samimi davranışlar gösterdikleri, bu yüzden de tükenmişlik düzeylerinin az olduğu tespit edilmiştir. Yılmaz ve diğerleri (2018), Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Durumları ve Öğretim Sürecinde Bu Duruma Yol Açan Nedenler: Karma Araştırma Yaklaşımı isimli çalışmasında beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik durumlarını karma araştırma yaklaşımı ile incelemeyi amaçlamışlardır. Araştırma sonucunda beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişliğinde öğrencilerin derse olan ilgisizliğinin önemli payı olduğu, öğrencilerin derse gereken önemi vermedikleri, okulun sahip olduğu şartların yetersizliğinin de tükenmişliğin önemli nedenleri arasında olduğu tespit edilmiştir. Demirhan ve diğerleri (2018), Duygusal Emek Davranışının Tükenmişliğe Etkisi: Hizmet Sektörü Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma isimli çalışmasında hizmet sektörü çalışanlarının sergiledikleri duygusal emek davranışlarının tükenmişlikleri üzerindeki etkisini incelemeyi amaç edinmişlerdir. Araştırma sonucunda çalışanların duygusal emek davranışlarının, tükenmişlikleri üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca duygusal emek davranışının rol yapma ve derinlemesine davranma boyutlarının tükenmişliği etkilediği de tespit edilmiştir. Çelik ve Üstüner (2018), Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlikleri ile Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki isimli çalışmasında öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ile yaşam doyumları arasındaki ilişkiyi demografik değişkenler açısından incelemeyi amaç edinmişlerdir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin hizmet sürelerine ve görev yaptıkları okul türüne göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı, cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermediği; yaşam doyumlarında ise sadece cinsiyete göre erkekler lehine anlamlı bir farklılığın olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin yaşam doyumlarını negatif yönde anlamlı düzeyde yordadığı, öğretmenlerin yaşam doyumlarındaki varyansın yaklaşık %32 sinin mesleki tükenmişlikleriyle açıklanabildiği tespit edilmiştir. Özer ve diğerleri (2018), Muhasebe Meslek Mensuplarının Duygusal Tükenme Ve Meslekten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkide Meslek Memnuniyetinin Ara Değişken Etkisi isimli ça- 354
lışmasında muhasebe meslek mensuplarının duygusal tükenme, meslek memnuniyeti ve meslekten ayrılma niyetleri arasındaki sebep sonuç ilişkilerini ortaya koymayı amaçlamışlardır. Araştırma sonucunda duygusal tükenmenin meslek memnuniyetini olumsuz, meslekten ayrılma niyetini olumlu; meslek memnuniyetinin ise, meslekten ayrılma niyetini olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmanın ara değişken analizinde, duygusal tükenme ve meslekten ayrılma niyeti ilişkisinde meslek memnuniyetinin kısmi ara değişken olduğu tespit edilmiştir. Yalçın (2018), Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişlik ve İş Doyum Düzeyleri isimli çalışmasında muhasebe meslek mensuplarının tükenmişlik ve iş doyum düzeylerini ölçmeyi amaçlamıştır. Araştırma sonucunda duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt ölçeklerinden orta düzeyde tükenmişlik tespit edilmiştir. Ayrıca meslek mensuplarının mesleki kariyerlerinde ilerledikçe duygusal tükenmişlik düzeylerinin azaldığı tespit edilmiştir. Taysı ve Canbaz (2018), Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik Sendromu Üzerine İstanbul İlinde Bir Araştırma isimli çalışmasında muhasebe meslek mensuplarının tükenmişlik sendromu yaşayıp yaşamadıklarını, yaşıyorlar ise hangi düzeyde olduğunu amprik olarak incelemeyi amaç edinmişlerdir. Araştırma sonucunda meslek mensuplarında duygusal tükenme alt boyutu itibariyle orta düzeyde, duyarsızlaşma alt boyutu itibariyle düşük düzeyde ve kişisel başarı alt boyutu itibariyle de orta düzeyde tükenmişlik yaşadıkları tespit edilmiştir. Tükenmişlik boyutlarının orta ve düşük düzeylerde gerçekleşmesi, meslek mensuplarının meslekle ilgili sorulara verdikleri yanıtları destekleyici nitelikte olduğu belirtilmiştir. Acaray ve Savcı (2018), Mesleki Tükenmişliğe Profesyonelleşmenin Etkisi: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma isimli çalışmasında mesleki tükenmişliğe profesyonelleşmenin etkisini incelemeyi amaç edinmişlerdir. Araştırma sonucunda profesyonelleşmenin kural ve yönetmelikler boyutunun duygusal tükenmeyi, bilgi tabanının ise duyarsızlaşmayı artırdığını; toplumsal önemin duygusal tükenmeyi ve yakından denetim ve mesleki örgütlenmenin ise hem duygusal tükenmeyi hem de duyarsızlaşmayı, görev bağımsızlığının ve kişisel üstünlüğün ise kişisel başarısızlığı azalttığını tespit etmişlerdir. Çalışmalarında profesyonelleşmeyi, mesleki tükenmişliğin dinamikleri üzerinde farklı etkilere sahip bir öncül olarak belirlemişlerdir. Güney ve Akdağ (2018), Tükenmişlik Sendromunun Muhasebe Meslek Mensupları Açısından İncelenmesi (Erzincan Ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma), isimli çalışmasında Erzincan ve Erzurum illerindeki muhasebe meslek mensuplarının tükenmişlik sendrom düzeylerinin tespitini amaçlamışlarıdır. Araştırma sonucunda kadınların tükenmişlik düzeylerinin erkek meslek mensuplarından daha yüksek olduğu ve demografik değişkenlere göre incelendiğinde ise yaşadığı ili Erzurum olan katılımcıların duygusal tükenmişlik algılarının yaşadığı ili Erzincan olan katılımcılardan daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Temelli ve Şendurur (2018), Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik Sendromu: TRA1 ve TRA2 Bölgelerinde Bir Araştırma isimli çalışmasında Türkiye de TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) ve TRA2 (Kars, Ardahan, Iğdır, Ağrı) bölgelerindeki muhasebe meslek mensuplarının yaşadıkları tükenmişlik düzeylerini belirlemeyi, değişkenler ile tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişkiyi tespit etmeyi ve tükenme sorununun kaynağını tespit edip tükenme sorununa ilişkin çözüm önerileri getirmeyi amaçlamışlardır. 355 Büyükyılmaz ve diğerleri (2019-1), Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Bağlılık Ve İş Tatmini Seviyelerinin Demografik Faktörler Açısından Analizi isimli çalışmasında muhasebe meslek mensuplarının mesleki bağlılık derecesinin ve iş tatmin düzeyinin demografik faktörlere
göre farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmeyi amaçlamışlardır. Araştırma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının mesleki bağlılığının ve iş tatmininin cinsiyet açısından, medeni hal açısından, eğitim durumu açısından farklılaşmadığı belirlenmiştir. Buna karşın, muhasebe meslek mensuplarının mesleki bağlılık ve iş tatminlerinin yaş, aylık gelir ve mesleği isteyerek seçme açısından farklılaştığı tespit edilmiştir. Görüldüğü üzere Mesleki Tükenmişlik kavramı birçok farklı alanda akademik anlamda araştırılmıştır. Bu çalışmada da Vergi Müfettişliği mesleğinde mesleki tükenmişlik özelliklerinin neler olduğu ve demografik değişkenlere göre bu özelliklerin farklılaşıp farklılaşmadığı Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettişleri ve vergi müfettiş yardımcıları özelinde araştırılmaktadır. Çalışmanın bundan sonraki kısmında yapılan saha araştırmasına ilişkin bilgilere ve hipotez test sonuçlarına ilişkin bulgulara yer verilecektir. 3.ARAŞTIRMA Çalışmanın bu bölümünde araştırma amacına ve konusuna, amaç kapsamında geliştirilen hipotezlere, örnekleme, ölçeğe ve veri toplamaya ilişkin bilgilere yer verilecektir. 3.1. Araştırmanın Amacı ve Konusu Bu çalışmada vergi müfettişliği mesleğinde mesleki tükenmişlik hakkında bilgi sahibi olmak ve mesleki tükenmişlik özelliklerini anlamak amaç edinilmiştir. Vergi Müfettişliği mesleğinde mesleki tükenmişlik özelliklerinin demografik değişenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek çalışmanın diğer bir amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın konusunu Vergi Denetim Kurulu, Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde faaliyet gösteren vergi müfettişleri ve vergi müfettiş yardımcıları oluşturmaktadır. 356 3.2.Hipotezler Literatürde yer alan araştırmalarda dikkate alınarak araştırma amacına uygun olarak kaleme alınan araştırma hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H1: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri cinsiyete göre faklılık göstermemektedir. H2: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri yaşa göre faklılık göstermemektedir. H3: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik eğitim durumuna göre faklılık göstermemektedir. H4: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri unvana göre faklılık göstermemektedir. H5: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri deneyim yılına göre faklılık göstermemektedir.
H6: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri aylık net gelir düzeyine göre faklılık göstermemektedir. 3.3.Örneklem, Ölçek ve Veri Toplama Bu çalışmanın örneklemi; Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettişleri ve vergi müfettiş yardımcılarından rast gele anket uygulanan 122 adet örneklem grubundan oluşmaktadır. Araştırmaya katılan katılımcı sayısı 46 sı Vergi müfettişi, 76 sı Vergi müfettiş yardımcısı olmak üzere 122 adettir. Örneklem sayısı araştırmanın yapıldığı tarihlerde (Ekim-Kasım 2017) ilgili kurumda çalışan vergi müfettiş ve yardımcıları sayısı dikkate alınarak (88 i vergi müfettişi, 127 si vergi müfettiş yardımcısı olmak üzere toplam 215 meslek mensubu) hesaplanmıştır. Evren (215 meslek mensubu ) bilindiği için hesaplama şu şekilde yapılmıştır (Cengiz ve Özden, 2003:8): n= N t 2 pq / d 2 (N-1) + t 2 pq Bu formülde ; N: Hedef kitledeki birey sayısı (215 kişi) n: Örnekleme alınacak birey sayısı (? ) p: İncelenen olayın görülüş sıklığı (gerçekleşme olasılığı) (0,5) q: İncelenen olayın görülmeme sıklığı (gerçekleşmeme olasılığı) (0,5) t: Belirli bir anlamlılık düzeyinde, t tablosuna göre bulunan teorik değer (1,96) d: Olayın görülüş sıklığına göre kabul edilen ± örnekleme hatasıdır. (0,06) İlgili değerleri belirtilen formülde yerine yazarsak: n= [215*(1,96) 2 *0,5*0,5] / [(0,06) 2 *(215-1) + (1,96) 2 *0,5*0,5] işlemi sonucunda; 357 n=119 olarak hesaplanmıştır. Olayın görülüş sıklığına göre kabul edilen örneklem hatası 0,06 olarak belirlendiğinde gerekli olan örneklem sayısı 119 olarak hesaplanmıştır. Araştırmanın örneklem sayısı olan 122, kabul edilen örneklem hatası 0,06 olarak ele alındığında (d=0,06) ana kitleyi temsil etmek için gerekli olan örneklem sayısını (119) karşılamaktadır. Araştırma da demografik özellikleri öğrenmeye yönelik kişisel bilgi formu ile birlikte 5 li likert skalasına göre geliştirilmiş Maslach Mesleki Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır. Maslach Mesleki Tükenmişlik Ölçeği tükenmişliği üç temel boyut olarak inceler. Duygusal tükenme; bitmiş duygusal kaynakların ve enerji eksikliğinin hissedilmesi, duygusal tükenmişliğin en önemli belirleyicisidir. Kişisel başarıda düşüş hissi; depresyon, düşük moral, kişiler arası ilişkilerde geri çekilme, üretkenliğin azalması, baskılar ile baş edebilmede yetersizlik, başarısızlık duygusu nedeni ile Kişinin kendini olumsuz değerlendirmesi durumu olarak tanımlanmaktadır. Duyarsılaşma ise kişinin hizmet verdiği insanlara karşı duygudan yoksun şekilde davranması, onlara birer eşya gibi davranması durumu olarak tanımlanmaktadır (Ertürk ve Keçecioğlu, 2012:42). Araştırmada ölçek güvenilirliği (Cronbach's Alpha) katsayısı 0,665 olarak hesaplanmıştır.
Çalışmanın bundan sonraki kısmında araştırma bulgularına ve hipotez test sonuçlarına yer verilecektir. 4.BULGULAR Çalışmanın bu bölümünde katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin bulgular ve Maslach Mesleki Tükenmişlik Ölçeğine ilişkin anket bulgularına yer verilecektir. Ayrıca hipotez testlerine ilişkin sonuçlar ise tablolar aracılığı ile yorumlanacaktır. 4.1. Demografik Özelliklere İlişkin Bulgular Araştırmaya katılan katılımcıların demografik değişkenlerine ilişkin bulguları şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo1: Demografik Değişkenlere İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Demografik Değişkenler Valid Percencent Cumulative Per- Frequency Percent Cinsiyet Erkek 98 80,3 80,3 80,3 Kadın 24 19,7 19,7 100 Toplam 122 100 100 Yaş (Yıl) 25-34 89 73 73 73 35-44 18 14,8 14,8 87,7 45-54 7 5,7 5,7 93,4 55 ve üzeri 8 6,6 6,6 100 Toplam 122 100 100 Eğitim Durumu Lisans Mezunu 113 92,6 92,6 92,6 Yüksek Lisans Mezunu 9 7,4 7,4 100 Toplam 122 100 100 Medeni Durum Evli 83 68 68 68 Bekar 39 32 32 100 Toplam 122 100 100 Unvan Vergi Müfettiş Yardımcısı 76 62,3 62,3 62,3 Vergi Müfettişi 46 37,7 37,7 100 Meslekteki Deneyim Yılı (Yıl) Aylık Net Gelir Düzeyi (TL) Toplam 122 100 100 0-5 72 59 59 59 6-10 25 20,5 20,5 79,5 11-15 6 4,9 4,9 84,4 16-20 2 1,6 1,6 86,1 20 Üzeri 17 13,9 13,9 100 Toplam 122 100 100 3500-4000 10 8,2 8,2 8,2 4000-4500 63 51,6 51,6 59,8 4500-5000 7 5,7 5,7 65,6 5000-5500 15 12,3 12,3 77,9 5500-6000 9 7,4 7,4 85,2 6000 Üzeri 18 14,8 14,8 100 Toplam 122 100 100 358 Araştırmaya katılan katılımcıların yaklaşık %80 i erkek, 20 si kadındır. Bu oran vergi müfettişliği mesleğinin erkekler arasında daha yaygın olduğunu göstermektedir. Yaş faktörü incelendiğinde; katılımcıların çoğunluğunun 35 yaş ve altı olduğu görülmektedir. 35 yaş orta yaş olarak
ele alındığında meslek mensuplarının orta yaş altı çalışanlardan oluştuğunu söylemek mümkündür. Eğitim durumu açısından konu ele alındığında yüksek lisans mezunu olan vergi müfettişi oranının oldukça düşük olduğunu söylemek mümkündür. Medeni durum açısından bakacak olursak katılımcıların çoğunluğunun evli olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Araştırmaya katılan katılımcıların unvanları incelendiğinde ise vergi müfettiş yardımcısı oranının daha yüksek olduğunu söylemek gerekmektedir. Bu durum mesleki deneyim yılı ile birleştirilerek yorumlandığında yeterlilik sınavına giren sayısının azlığı ya da sınavı geçen sayısının azlığı sebep olarak söylenebilir. Aylık net gelir düzeyi açısından bakıldığında mesleki deneyim yılına ve unvana göre gelir düzeyinin farklılaştığını söylemek mümkündür. 4.2. Mesleki Tükenmişlik Ölçeğine ilişkin Bulgular ve Hipotez Testleri Mesleki Tükenmişlik Ölçeğine yer alan 22 adet soruya verilen cevaplara ilişkin ortalama ve standart sapma bilgilerini tablo halinde şöylece sunmak mümkündür: Duygusal Tükenme Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Duyarsızlaşma Tablo2: Mesleki Tükenmişlik Ölçeği (Ortalama -Standart Sapma-Varyans) N Mean Std.Dev. Variance 1. Mesleğimden soğuduğumu hissediyorum. 122 3,2623 1,03495 1,071 2. İş dönüşü kendimi ruhen tükenmiş hissediyorum. 122 3,2869 1,10953 1,231 3. Sabah kalktığımda bir gün daha bu işi kaldıramayacağımı hissediyorum. 122 2,4918 1,22809 1,508 4. Bütün gün insanlarla uğraşmak benim için gerçekten çok yıpratıcı. 122 2,4672 1,09985 1,210 5. Mesleğimden yıldığımı hissediyorum. 122 2,8279 1,25107 1,565 6. Mesleğimin beni kısıtladığını hissediyorum. 122 3,0328 1,25924 1,586 7. Mesleğimde çok fazla çalıştığımı düşünüyorum. 122 3,0492 1,07452 1,155 8. İnsanlarla doğrudan doğruya ilişki kurmayı gerektiren bir mesleğimin 122 olması bende stres yapıyor. 2,0820 1,04122 1,084 9. Mesleğimde yolun sonuna geldiğimi ve tükendiğimi hissediyorum. 122 2,3115 1,29259 1,671 10.Mesleğim gereği karşılaştığım kişilerin ne hissettiğini kolayca anlayabilirim. 122 3,5738,78116,610 11. Mesleğim gereği karşılaştığım insanların sorunlarıyla yakından ilgilenirim. 122 3,1148 1,00574 1,012 12. Mesleğim aracılığıyla insanların yaşamına katkıda bulunduğuma inanıyorum. 122 2,5902 1,13366 1,285 13. Kendimi enerjik hissediyorum. 122 2,9344 1,15521 1,335 14. Mesleğim gereği karşılaştığım insanlarla aramda rahat bir hava yaratırım. 122 3,1230 1,11027 1,233 15. Mesleğim gereği karşılaştığım insanlarla çalıştıktan sonra kendimi çok dinç hissediyorum. 122 2,7131 1,00806 1,016 16. Mesleğimde pek çok kayda değer başarı elde ettim. 122 2,3361 1,08033 1,167 17. Mesleğimden kaynaklanan duygusal problemlerin soğukkanlılıkla üstesinden gelirim. 122 3,4098,95998,922 18. Mesleğim gereği karşılaştığım insanlara sanki birer nesneymişler gibi davrandığımı hissediyorum. 122 2,0082 1,04047 1,083 19. Mesleğe başladığımdan beri insanlara karşı daha hissiz olduğumu düşünüyorum. 122 2,2541 1,13953 1,299 20. Mesleğimin beni duygusal olarak katılaştırmasından endişe ediyorum. 122 2,6803 1,19411 1,426 21 İşlerini yürüttüğüm mükelleflerin işle ilgili konularda başlarına ne geldiği beni ilgilendirmiyor. 122 2,4262 1,05170 1,106 22. İşlerini yürüttüğüm mükelleflerin işle ilgili bazı problemleri nedeniyle beni suçladıklarını hissediyorum. 122 2,3361 1,05713 1,118 359
Vergi müfettişlerinin mesleki tükenmişlik özelliklerini belirlemek ilişkin yapılan bu araştırma sonucunda tükenmişlik özelliklerine ilişkin 5 li likert skalasına (1: Hiç, 2:Çok Az, 3:Bazen, 4: Çoğu Zaman, 5: Her Zaman) göre sorulan soruların ortalamaları 2,7414 olarak hesaplanmıştır. Duygusal tükenme düzeyine ilişkin ortalama ise 2,7568 olarak hesaplanmıştır. Kişisel başarıda düşüş hissine ilişkin sorulan sorulara verilen cevapların ortalaması 2,9744 olarak, duyarsızlaşma sorularına verilen cevapların ortalamaları ise 2,34098 olarak hesaplanmıştır. Tablo ifadeler bazında incelendiğinde en yüksek katılımın olduğu ilk üç ifade sırası ile: Mesleğim gereği karşılaştığım kişilerin ne hissettiğini kolayca anlayabilirim, Mesleğimden kaynaklanan duygusal problemlerin soğukkanlılıkla üstesinden gelirim, İş dönüşü kendimi ruhen tükenmiş hissediyorum şeklindedir. En düşük katılımın olduğu ilk üç ifade ise sırası ile: Mesleğim gereği karşılaştığım insanlara sanki birer nesneymişler gibi davrandığımı hissediyorum., İnsanlarla doğrudan doğruya ilişki kurmayı gerektiren bir mesleğimin olması bende stres yapıyor., Mesleğe başladığımdan beri insanlara karşı daha hissiz olduğumu düşünüyorum şeklindedir. Bu ortalamalar ilgili kurumda kişisel başarıda düşüş hissinin duygusal tükenmişlik ya da duyarsızlaşmadan daha yüksek gerçekleştiğini göstermektedir. Yani ilgili kurumda çalışanlar kendini kişisel başarıları açısından yeterince motive hissetmemektedir. Çalışmanın bundan sonraki kısmında hipotez testlerine ilişkin bulgular tablolar aracılığı ile incelenecek ve test sonuçlarına yer verilecektir. H1: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri cinsiyete göre faklılık göstermemektedir. Hipotezinin Testi: 360 H1 hipotezin alt hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H1a: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duygusal tükenmişlik özellikleri cinsiyete göre faklılık göstermemektedir. H1b: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının kişisel başarıda düşüş hissi özellikleri cinsiyete göre faklılık göstermemektedir. H1c: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duyarsızlaşma özellikleri cinsiyete göre faklılık göstermemektedir. İlgili alt hipotezleri test edebilmemiz için Mesleki Tükenmişlik ölçeğine verilen cevapların cinsiyete göre normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmemiz gerekmektedir. Bir dağılımın normal dağılım göstermesi için temelde üç şartı sağlaması gerekmektedir. Bunlar (İslamoğlu ve Alnıaçık, 2016:303); a- Gruplar birbirinden bağımsız olmalı b- Homojen dağılım olmalı c- Varyanslar eşit dağılmış olmalıdır Araştırma hipotezimize geri dönecek olursak Kadın ve Erkek olmak üzere belirlenen gruplar birbirinden bağımsızdır. Dağılımların homojen olup olmadığı ise SPSS programında yer alan
Normallik Testi - Test of Normality ye göre belirlenecektir. Araştırmaya ilişkin Normallik Testi - Test of Normality sonuçlarını ise şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo3:Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Cinsiyetiniz? Statistic df Sig. Statistic df Sig. Duygusal Tükenme Erkek,078 98,164,984 98,283 Kadın,149 24,177,963 24,506 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Erkek,060 98,200 *,990 98,654 Kadın,167 24,080,919 24,056 Duyarsızlaşma Erkek,080 98,131,977 98,090 Kadın,169 24,075,964 24,515 *. This is a lower bound of the true significance. a. Lilliefors Significance Correction Varyansların dağılımına ilişkin bulguyu ise Bağımsız Örneklem t Testi - Independent Samples Test sonuçlarından elde etmek mümkündür. Araştırma hipotezine ilişkin Bağımsız Örneklem t Testi - Independent Samples Test tablosunu ve gruplara ilişkin betimsel istatistik tablosunu şöylece belirtmek mümkündür: Tablo4:Independent Samples Test Duygusal Tükenme Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Equal variances assumed Equal variances not assumed Equal variances assumed Equal variances not assumed Duyarsızlaşma Equal variances assumed Equal variances not assumed Levene's Test for Equality of Variances F Sig. t df t-test for Equality of Means Sig. (2- tailed) Mean Difference Std. Error Difference 4,929,028 -,347 120,729 -,06642,19122 -,285 29,080,778 -,06642,23302 1,862,175 1,282 120,202,19505,15209 1,460 42,146,152,19505,13357,146,704,786 120,433,13401,17047,810 36,475,423,13401,16543 Tablo5:Group Statistics Cinsiyetiniz? N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Duygusal Tükenme Erkek 98 2,7438,77317,07810 95% Confidence Interval of the Difference Lower Upper -,44502,31218 -,54293,41009 -,10609,49618 -,07447,46457 -,20351,47153 -,20134,46937 361
Kadın 24 2,8102 1,07551,21954 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Erkek 98 3,0128,69132,06983 Kadın 24 2,8177,55778,11386 Duyarsızlaşma Erkek 98 2,3673,75529,07630 Kadın 24 2,2333,71910,14679 Duygusal tükenmeye ilişkin Sig değerinin 0,05 ten küçük çıkması varyansların homojen, eşit dağılmadığını göstermektedir. Sig (2-tailed) değerinin 0,05 ten büyük çıkması duygusal tükenme açısından cinsiyetler arasında ortalama farklılıklarının olmadığını göstermektedir. Yani H1a hipotezi KABUL edilmektedir. Kişisel başarıda düşüş hissine ilişkin Sig değerinin 0,05 ten büyük çıkması varyansların homojen, eşit dağıldığını göstermektedir. Sig (2-tailed) değerinin 0,05 ten büyük çıkması kişisel başarıda düşüş hissi açısından cinsiyetler arasında ortalama farklılıklarının olmadığını göstermektedir. Yani H1b hipotezi KABUL edilmektedir. Duyarsızlaşmaya ilişkin Sig değerinin 0,05 ten büyük çıkması varyansların homojen, eşit dağıldığını göstermektedir. Sig (2-tailed) değerinin 0,05 ten büyük çıkması duyarsızlaşma açısından cinsiyetler arasında ortalama farklılıklarının olmadığını göstermektedir. Yani H1c hipotezi KA- BUL edilmektedir. H1a KABUL H1b KABUL H1c KABUL 362 H2: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri yaşa göre faklılık göstermemektedir. Hipotezinin Testi: H2 hipotezin alt hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H2a: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duygusal tükenmişlik özellikleri yaşa göre faklılık göstermemektedir. H2b: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının kişisel başarıda düşüş hissi özellikleri yaşa göre faklılık göstermemektedir. H2c: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duyarsızlaşma özellikleri yaşa göre faklılık göstermemektedir. İlgili alt hipotezleri test edebilmemiz için Mesleki Tükenmişlik ölçeğine verilen cevapların yaşa göre normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmemiz gerekmektedir. Bunun için yukarıda belirtilen normal dağılım şartlarının yaş kriterine göre tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. Araştırmaya ilişkin Normallik Testi - Test of Normality sonuçlarını ise yaş kriterine göre şöylece tablolaştırmak mümkündür:
Tablo6:Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Yaşınız? Statistic df Sig. Statistic df Sig. Duygusal Tükenme 25-34,055 89,200 *,988 89,585 35-44,180 18,130,924 18,154 45-54,233 7,200 *,854 7,132 55 ve üzeri,164 8,200 *,978 8,955 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi 25-34,079 89,200 *,990 89,715 35-44,165 18,200 *,961 18,616 45-54,277 7,111,849 7,120 55 ve üzeri,160 8,200 *,961 8,822 Duyarsızlaşma 25-34,093 89,056,976 89,094 35-44,147 18,200 *,956 18,527 45-54,242 7,200 *,927 7,529 55 ve üzeri,151 8,200 *,913 8,377 *. This is a lower bound of the true significance. a. Lilliefors Significance Correction Varyansların dağılımına ilişkin bulguyu ise Varyansların Homojenliği Testi - Test of Homogeneity of Variances ile elde etmek mümkündür. Teste ilişkin bulgular şöylece tablolaştırılmaktadır: Tablo7:Test of Homogeneity of Variances Levene Statistic df1 df2 Sig. Duygusal Tükenme,468 3 118,705 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi,492 3 118,689 Duyarsızlaşma 2,206 3 118,091 363 Sig değerlerinin 0,05 ten büyük olması grupların varyanslarının homojen dağıldığını göstermektedir. İlgili araştırma hipotezlerine ilişkin tanımlayıcı istatistikler tablosunu ve ANOVA analizi sonuçlarını şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo8:ANOVA Sum of Squares df Mean Square F Sig. Duygusal Tükenme Between Groups 2,944 3,981 1,417,241 Within Groups 81,731 118,693 Toplam 84,675 121 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Between Groups 1,507 3,502 1,124,342 Within Groups 52,741 118,447 Toplam 54,248 121 Duyarsızlaşma Between Groups 1,940 3,647 1,162,327 Within Groups 65,636 118,556 Toplam 67,575 121 Tablo9:Descriptives 95% Confidence Interval for Mean N Mean Std. Deviation Std. Error Lower Bound Upper Bound Minimum Maximum Duygusal Tükenme 25-34 89 2,7403,85032,09013 2,5612 2,9194 1,00 5,00 35-44 18 2,7778,68705,16194 2,4361 3,1194 1,78 3,89 45-54 7 2,3651,68408,25856 1,7324 2,9977 1,56 3,11 55 ve üzeri 8 3,2361 1,01911,36031 2,3841 4,0881 1,44 4,78 Toplam 122 2,7568,83654,07574 2,6069 2,9068 1,00 5,00 Kişisel Başarıda 25-34 89 2,9382,69011,07315 2,7928 3,0836 1,38 5,00
Düşüş Hissi 35-44 18 2,9236,55925,13182 2,6455 3,2017 1,88 4,00 45-54 7 3,3750,69222,26163 2,7348 4,0152 2,13 4,00 55 ve üzeri 8 3,1406,61397,21707 2,6273 3,6539 2,25 4,00 Toplam 122 2,9744,66958,06062 2,8544 3,0944 1,38 5,00 Duyarsızlaşma 25-34 89 2,3753,70506,07474 2,2268 2,5238 1,00 4,20 35-44 18 2,4111,91129,21479 1,9579 2,8643 1,00 4,00 45-54 7 1,8571,48599,18369 1,4077 2,3066 1,00 2,60 55 ve üzeri 8 2,2250,95282,33687 1,4284 3,0216 1,00 3,40 Toplam 122 2,3410,74731,06766 2,2070 2,4749 1,00 4,20 ANOVA tablosunda Sig değerlerinin 0,05 ten büyük hesaplanması yaşa göre gruplar arasında farklılık olmadığını göstermektedir. Yani H2 alt hipotezleri KABUL edilmektedir. H2a H2b H2c KABUL KABUL KABUL H3: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik eğitim durumuna göre faklılık göstermemektedir. Hipotezinin Testi: H3 hipotezin alt hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H3a: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duygusal tükenmişlik özellikleri eğitim durumuna göre faklılık göstermemektedir. H3b: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının kişisel başarıda düşüş hissi özellikleri eğitim durumuna göre faklılık göstermemektedir. H3c: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duyarsızlaşma özellikleri eğitim durumuna göre faklılık göstermemektedir. 364 İlgili alt hipotezleri test edebilmemiz için Mesleki Tükenmişlik ölçeğine verilen cevapların eğitim durumuna göre normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmemiz gerekmektedir. Bunun için yukarıda belirtilen normal dağılım şartlarının eğitim durumu kriterine göre tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. Araştırmaya ilişkin Normallik Testi - Test of Normality sonuçlarını ise eğitim durumu kriterine göre şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo10:Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Eğitim Durumunuz? Statistic df Sig. Statistic df Sig. Duygusal Tükenme Lisans Mezunu,069 113,200 *,987 113,338 Yüksek Lisans Mezunu,202 9,200 *,881 9,162 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Lisans Mezunu,066 113,200 *,989 113,485 Yüksek Lisans Mezunu,186 9,200 *,901 9,259 Duyarsızlaşma Lisans Mezunu,083 113,052,981 113,108 Yüksek Lisans Mezunu,241 9,141,826 9,040 *. This is a lower bound of the true significance. a. Lilliefors Significance Correction
Varyansların dağılımına ilişkin bulguyu ise Varyansların Homojenliği Testi - Test of Homogeneity of Variances ile elde etmek mümkündür. Teste ilişkin bulgular şöylece tablolaştırılmaktadır: Tablo11:Test of Homogeneity of Variances Levene Statistic df1 df2 Sig. Duygusal Tükenme,625 1 120,431 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi 2,135 1 120,147 Duyarsızlaşma,398 1 120,529 Sig değerlerinin 0,05 ten büyük olması grupların varyanslarının homojen dağıldığını göstermektedir. İlgili araştırma hipotezlerine ilişkin tanımlayıcı istatistikler tablosunu ve ANOVA analizi sonuçlarını şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo12:ANOVA Sum of Squares df Mean Square F Sig. Duygusal Tükenme Between Groups 2,777 1 2,777 4,069,046 Within Groups 81,898 120,682 Toplam 84,675 121 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Between Groups 3,282 1 3,282 7,727,006 Within Groups 50,966 120,425 Toplam 54,248 121 Duyarsızlaşma Between Groups 3,588 1 3,588 6,729,011 Within Groups 63,987 120,533 Toplam 67,575 121 365 Duygusal Tükenme Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Duyarsızlaşma Tablo13:Descriptives 95% Confidence Interval for Mean N Mean Std. Deviation Std. Error Lower Bound Upper Bound Minimum Maximum Lisans Mezunu 113 2,7994,82146,07728 2,6463 2,9525 1,00 5,00 Yüksek Lisans 9 2,2222,88889,29630 1,5390 2,9055 1,22 3,44 Mezunu Toplam 122 2,7568,83654,07574 2,6069 2,9068 1,00 5,00 Lisans Mezunu 113 2,9281,66497,06256 2,8042 3,0520 1,38 5,00 Yüksek Lisans 9 3,5556,42441,14147 3,2293 3,8818 2,75 4,00 Mezunu Toplam 122 2,9744,66958,06062 2,8544 3,0944 1,38 5,00 Lisans Mezunu 113 2,3894,73136,06880 2,2531 2,5257 1,00 4,20 Yüksek Lisans 9 1,7333,71414,23805 1,1844 2,2823 1,00 3,40 Mezunu Toplam 122 2,3410,74731,06766 2,2070 2,4749 1,00 4,20 ANOVA tablosunda Sig değerlerinin 0,05 ten küçük hesaplanması eğitim durumuna göre gruplar arasında farklılık olduğunu göstermektedir. Yani tüm H3 alt hipotezleri RED edilmektedir. Ortalamalar incelendiğinde lisans mezunlarının duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşma düzey-
lerinin yüksek lisans mezunlarından daha fazla olduğu görülmüştür. Kişisel başarıda düşüş hissinin yüksek lisans mezunlarında lisans mezunlarından daha fazla olduğu görülmüştür. H3a H3b H3c RED RED RED H4: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri unvana göre faklılık göstermemektedir. Hipotezinin Testi: H4 hipotezin alt hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H4a: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duygusal tükenmişlik özellikleri unvana göre faklılık göstermemektedir. H4b: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının kişisel başarıda düşüş hissi özellikleri unvana göre faklılık göstermemektedir. H4c: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duyarsızlaşma özellikleri unvana göre faklılık göstermemektedir. İlgili alt hipotezleri test edebilmemiz için Mesleki Tükenmişlik ölçeğine verilen cevapların unvana göre normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmemiz gerekmektedir. Bunun için yukarıda belirtilen normal dağılım şartlarının unvan kriterine göre tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. Araştırmaya ilişkin Normallik Testi - Test of Normality sonuçlarını ise unvan kriterine göre şöylece tablolaştırmak mümkündür: 366 Tablo14:Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Unvanınız? Statistic df Sig. Statistic df Sig. Duygusal Tükenme Vergi Müfettiş Yardımcısı,097 76,074,977 76,176 Vergi Müfettişi,100 46,200 *,985 46,805 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Vergi Müfettiş Yardımcısı,071 76,200 *,991 76,876 Vergi Müfettişi,118 46,109,968 46,232 Duyarsızlaşma Vergi Müfettiş Yardımcısı,094 76,092,977 76,185 Vergi Müfettişi,100 46,200 *,971 46,297 *. This is a lower bound of the true significance. a. Lilliefors Significance Correction Varyansların dağılımına ilişkin bulguyu ise Bağımsız Örneklem t Testi - Independent Samples Test sonuçlarından elde etmek mümkündür. Araştırma hipotezine ilişkin Bağımsız Örneklem t Testi - Independent Samples Test tablosunu ve gruplara ilişkin betimsel istatistik tablosunu şöylece belirtmek mümkündür:
Duygusal Tükenme Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Equal variances assumed Equal variances not assumed Equal variances assumed Equal variances not assumed Duyarsızlaşma Equal variances assumed Equal variances not assumed Tablo15:Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2- tailed) Mean Difference Std. Error Difference 95% Confidence Interval of the Difference Lower Upper 1,483,226,033 120,974,00515,15692 -,30554,31584,591,444,034 103,368,973,00515,15265 -,29758,30788-1,955-1,911 120,053 -,24178,12365 -,48659,00304 88,289,059 -,24178,12650 -,49315,00960,002,964 2,153 120,033,29611,13755,02377,56845 2,157 95,667,034,29611,13728,02360,56862 367 Tablo16:Group Statistics Unvanınız? N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Duygusal Tükenme Vergi Müfettiş Yardımcısı 76 2,7588,87346,10019 Vergi Müfettişi 46 2,7536,78109,11517 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Vergi Müfettiş Yardımcısı 76 2,8832,63814,07320 Vergi Müfettişi 46 3,1250,69970,10317 Duyarsızlaşma Vergi Müfettiş Yardımcısı 76 2,4526,73855,08472 Vergi Müfettişi 46 2,1565,73262,10802 Duygusal tükenme ilişkin Sig değerinin 0,05 ten büyük çıkması varyansların homojen, eşit dağıldığını göstermektedir. Sig (2-tailed) değerinin 0,05 ten büyük çıkması duygusal tükenme açısından unvanlar arasında ortalama farklılıklarının olmadığını göstermektedir. Yani H4a hipotezi KABUL edilmiştir. Kişisel başarıda düşüş hissine Sig değerinin 0,05 ten büyük çıkması varyansların homojen, eşit dağıldığını göstermektedir. Sig (2-tailed) değerinin 0,05 ten büyük çıkması kişisel başarıda düşüş hissi açısından unvanlar arasında ortalama farklılıklarının olmadığını göstermektedir. Yani H4b hipotezi KABUL edilmektedir. Duyarsızlaşmaya ilişkin Sig değerinin 0,05 ten büyük çıkması varyansların homojen, eşit dağıldığını göstermektedir. Sig (2-tailed) değerinin 0,05 ten küçük çıkması normatif bağlılık açısından unvanlar arasında ortalama farklılıklarının olduğunu göstermektedir. Ortalamalar incelendi-
ğinde ise Vergi müfettiş yardımcılarının duyarsızlaşma düzeyinin Vergi müfettişlerinden daha fazla olduğu görülmektedir. Yani H4c hipotezi RED edilmektedir. H4a H4b H4c KABUL KABUL RED H5: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri deneyim yılına göre faklılık göstermemektedir. Hipotezinin Testi: H5 hipotezin alt hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H5a: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duygusal tükenmişlik özellikleri mesleki deneyim yılına göre faklılık göstermemektedir. H5b: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının kişisel başarıda düşüş hissi özellikleri mesleki deneyim yılına göre faklılık göstermemektedir. H5c: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duyarsızlaşma özellikleri mesleki deneyim yılına göre faklılık göstermemektedir. İlgili alt hipotezleri test edebilmemiz için Mesleki Tükenmişlik ölçeğine verilen cevapların mesleki deneyim yılına göre normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmemiz gerekmektedir. Bunun için yukarıda belirtilen normal dağılım şartlarının deneyim yılı kriterine göre tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. Araştırmaya ilişkin Normallik Testi - Test of Normality sonuçlarını ise deneyim yılı kriterine göre şöylece tablolaştırmak mümkündür: 368 Tablo17:Tests of Normality b,d,e Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Meslekteki Deneyim Yılınız? Statistic df Sig. Statistic df Sig. Duygusal Tükenme 0-5 Yıl,097 72,089,977 72,217 6-10 Yıl,146 25,175,934 25,106 11-15 Yıl,307 7,045,806 7,047 20 Yıl Üzeri,151 17,200 *,953 17,502 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi 0-5 Yıl,078 72,200 *,985 72,565 6-10 Yıl,137 25,200 *,979 25,861 11-15 Yıl,223 7,200 *,933 7,573 20 Yıl Üzeri,175 17,174,909 17,097 Duyarsızlaşma 0-5 Yıl,102 72,060,972 72,107 6-10 Yıl,133 25,200 *,968 25,586 11-15 Yıl,225 7,200 *,927 7,527 20 Yıl Üzeri,166 17,200 *,932 17,235 *. This is a lower bound of the true significance. a. Lilliefors Significance Correction b. Duygusal Tükenme is constant when Meslekteki Deneyim Yılınız? = 16-20 Yıl. It has been omitted. d. Kişisel Başarıda Düşüş Hissi is constant when Meslekteki Deneyim Yılınız? = 16-20 Yıl. It has been omitted. e. Duyarsızlaşma is constant when Meslekteki Deneyim Yılınız? = 16-20 Yıl. It has been omitted.
Varyansların dağılımına ilişkin bulguyu ise Varyansların Homojenliği Testi - Test of Homogeneity of Variances ile elde etmek mümkündür. Teste ilişkin bulgular şöylece tablolaştırılmaktadır: Tablo18:Test of Homogeneity of Variances Levene Statistic df1 df2 Sig. Duygusal Tükenme 2,013 a 3 117,116 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi,634 b 3 117,595 Duyarsızlaşma 1,156 c 3 117,330 a. Groups with only one case are ignored in computing the test of homogeneity of variance for Duygusal Tükenme. b. Groups with only one case are ignored in computing the test of homogeneity of variance for Kişisel Başarıda Düşüş Hissi. c. Groups with only one case are ignored in computing the test of homogeneity of variance for Duyarsızlaşma. Duygusal Tükenme Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Sig değerlerinin 0,05 ten büyük olması grupların varyanslarının homojen dağıldığını göstermektedir. İlgili araştırma hipotezlerine ilişkin tanımlayıcı istatistikler tablosunu ve ANOVA analizi sonuçlarını şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo19:Descriptives 95% Confidence Interval for Mean Std. De- Std. Lower Upper N Mean viation Error Bound Bound Minimum Maximum 0-5 Yıl 72 2,7562,87760,10343 2,5499 2,9624 1,00 5,00 6-10 Yıl 25 2,7600,61587,12317 2,5058 3,0142 1,67 4,56 11-15 Yıl 7 2,7778,88192,33333 1,9621 3,5934 1,78 3,78 16-20 Yıl 1 1,0000.... 1,00 1,00 20 Yıl Üzeri 17 2,8497,90091,21850 2,3865 3,3129 1,44 4,78 Toplam 122 2,7568,83654,07574 2,6069 2,9068 1,00 5,00 0-5 Yıl 72 2,8663,60235,07099 2,7248 3,0079 1,38 4,13 6-10 Yıl 25 3,1200,79096,15819 2,7935 3,4465 1,63 5,00 11-15 7 2,9821,77536,29306 2,2651 3,6992 1,88 4,00 Yıl 16-20 Yıl 1 4,0000.... 4,00 4,00 20 Yıl Üzeri 17 3,1544,65629,15917 2,8170 3,4918 2,13 4,00 Toplam 122 2,9744,66958,06062 2,8544 3,0944 1,38 5,00 Duyarsızlaşma 0-5 Yıl 72 2,4583,71162,08387 2,2911 2,6256 1,20 4,20 6-10 Yıl 25 2,2560,73376,14675 1,9531 2,5589 1,00 3,80 11-15 7 2,2857 1,06994,40440 1,2962 3,2752 1,00 4,00 Yıl 16-20 1 1,6000.... 1,60 1,60 Yıl 20 Yıl 17 2,0353,72882,17676 1,6606 2,4100 1,00 3,40 Üzeri Toplam 122 2,3410,74731,06766 2,2070 2,4749 1,00 4,20 369
Tablo20:ANOVA Sum of Squares df Mean Square F Sig. Duygusal Tükenme Between Groups 3,236 4,809 1,162,331 Within Groups 81,439 117,696 Toplam 84,675 121 Kişisel Başarıda Düşüş Hissi Between Groups 2,974 4,744 1,697,155 Within Groups 51,274 117,438 Toplam 54,248 121 Duyarsızlaşma Between Groups 3,331 4,833 1,517,202 Within Groups 64,244 117,549 Toplam 67,575 121 ANOVA tablosunda Sig değerlerinin 0,05 ten büyük hesaplanması mesleki deneyim yılına göre gruplar arasında farklılık olmadığını göstermektedir. Yani H5 alt hipotezleri KABUL edilmektedir. H5a KABUL H5b H5c KABUL KABUL H6: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının mesleki tükenmişlik özellikleri aylık net gelir düzeyine göre faklılık göstermemektedir. Hipotezinin Testi: 370 H6 hipotezin alt hipotezlerini şöylece belirtmek mümkündür: H6a: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duygusal tükenmişlik özellikleri aylık net gelir düzeyine göre faklılık göstermemektedir. H6b: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının kişisel başarıda düşüş hissi özellikleri aylık net gelir düzeyine göre faklılık göstermemektedir. H6c: Kocaeli nde Kocaeli Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı bünyesinde görev yapan vergi müfettiş ve yardımcılarının duyarsızlaşma özellikleri aylık net gelir düzeyine göre faklılık göstermemektedir. İlgili alt hipotezleri test edebilmemiz için Mesleki Tükenmişlik ölçeğine verilen cevapların aylık net gelir düzeyine göre normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmemiz gerekmektedir. Bunun için yukarıda belirtilen normal dağılım şartlarının aylık net gelir düzeyine kriterine göre tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. Araştırmaya ilişkin Normallik Testi - Test of Normality sonuçlarını ise aylık net gelir düzeyine kriterine göre şöylece tablolaştırmak mümkündür: Tablo21:Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig. Aylık Net Gelir Düzeyiniz?(TL) Duygusal Tükenme 3500-4000,195 10,200 *,900 10,218 4000-4500,112 63,049,968 63,103 4500-5000,249 7,200 *,855 7,136 5000-5500,130 15,200 *,894 15,078 5500-6000,169 9,200 *,912 9,329