YAPıLANDıRMACıLıK DISIPLIN VE SORUN DAVRANıŞLARıN YÖNETIMI (BÖLÜM3) Yrd. Doç. Dr. Adnan Boyacı
Disiplin Modelleri
Disiplin modelleri nelerdir? Davranış Değiştirme Modeli, Canter Modeli [Güvengen Davranış - Etkin Disiplin modeli] Ussal [Mantıksal] Sonuçlar Modeli Psiko-dinamik Model Grup Dinamiği [Kounin] Modeli Gerçeklik Terapisi [Glasser] Modeli Kişisel-Sosyal Gelişim Modeli İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli [Berne ] Ginot Modeli Thomas Gordon Modeli
Davranışçı Model Varsayımı Skinner ın kuramını temel alır. Temel varsayımı: öğrencilerin davranışlarını kılavuzlayacak içsel uyaranlara sahip değildir. Davranışlar bireyin içinde yer aldığı çevreden gelen uyaranlarla şekillenir. Davranışlar sonuçlarına bakılarak pekiştireç ve cezalarla şekillendirilebilir.
Davranışçı Model Öğretmen tüm öğretim sürecini tasarlar ve uyaranları düzenler. Ödül ve ceza sürecin merkezindedir. Çok basit olması ve hemen sonuç alınmasına karşın, ödül ve ceza davranışların kalıcılığı, öz disiplin becerilerinin edinilmesi ve içsel güdülemenin gelişmesi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir (Celep, 2002; Jones ve Jones, 2004; Edwards, 1997).
Sabit Oranlı Sabit Aralıklı Değişken Oranlı Değişken Aralıklı PEKİŞTİREÇLER Tanımı Yararı Sınırlılığı Belirli sayıda tekrar eden davranış pekişir Belirli sabit süreler sonunda davranış pekişir Farklı sayıdaki tekrar sonunda pekişir Davranış farklı süre aralıkları sonunda pekişir Yavaş yerleşme Yavaş kaybolma Çok yavaş kaybolma Çok yavaş kaybolma Çabuk kaybolma Yavaş yerleşme Çok yavaş yerleşme Çok yavaş kaybolma Ersanlı, K. (2002) Öğrenmede Davranışsal Yaklaşımlar. B Yeşil Yaprak (Ed.) Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi.
Davranış değiştirme modelinin yararları Kullanımı basittir. Sonuçlar hemen alınmaktadır. Kontrolü merkezlidir. Öğrenciler ödül elde ettiklerinde kendilerini başarılı hissederler Standart davranışlar bütün öğrenciler için tek sürekli ve açıktır. Yaş dikkate alındığında bütün öğrenciler için kullanılabilir
Davranış değiştirme modelinin sınırlılıkları Sonuçlar kalıcı değildir. Ödüllere sınırlandırılma getirildiğinde öğrenciler istenilen başarıyı gösteremeyebilir. Öğrencilerin kendi davranışlarını yönetemeyeceği varsayılır. Bazı öğretmenler için rüşvetçi bir durum alabilir Sosyal sorunları çözümünde sınırlıdır. Demokratik becerilerin geliştirilmesinde kontrol merkezli bir yaklaşım ahlaki olmayabilir. Öğrencilerin duygularını açığa vurması, çözümler üzerinde karar verme ve yeteneklerini geliştirme konusunda sınırlılıkları vardır.
Canter Modeli ( Güvengen Disiplin Modeli) Varsayımı Bu model öğrencilerin, öğretmen tarafından davranışlarının katı bir şekilde kontrol edildiği sınıflarda bulunmaktan hoşlandıkları varsayımına dayanır. Bu modele göre öğrenciler, cezalandırmanın gerekliliğine inanır, öğretmenin cezalandırmasını kötü davranışı engelleme olarak anlar ve öğretmenin yanlış davranışları cezalandırması durumunu olumlu karşılarlar.
Canter Modeli ( Güvengen Disiplin Modeli) Varsayımı Öğretmenin sınıf kurallarını oluşturması, öğrencilerin kurallara uymaya zorlanması cezalandırması olumlu davranışı özendirerek pekiştirmesi bu konuda okul yönetimi ve ailelerden yardım alınmasının öngörür. Bu modelde öğretmen disiplinin sağlanmasın etkin ve zorlayıcıdır.
Canter Modeli ( Güvengen Disiplin Modeli) Uygulanması Öğretmen yumuşak ama kararlı açıklamalar yapar. Kuralları ve ilkeleri sakince ve kararlılıkla uygular. Disiplini sağlarken; göz iletişimi, mimikler, jestler, ses tonu ve fiziksel yakınlığı kullanır. Sınıfta kurallar belirlenir. Kurallar genellikle mantıklı, gözlenebilir ve uygulanabilir özelliktedir. Kural koymanın, disiplin sağlamanın amacı; sınıfta psikolojik güvenlik sağlamak, öğrencileri daha sonra pişman olacakları davranışlardan korumak ve öğrencilerin olumlu beceriler geliştirmelerine ortam hazırlamaktır
Canter Modeli ( Güvengen Disiplin Modeli) Öğretmen Davranışı Cezalandırıcı eyleme başlamadan önce ogizli ileti, ipuçları düzenler. oörneğin dikkati dağılan bir öğrencinin dikkatini toplaması için sınıfa lütfen dersle ilgilenelim iletisini gönderir. obuda başarısız olursa ben iletisi ile mesaj düzenler.
Güvengen disiplini uygulama 4 basmakta uygulanır: 1. Kurallar ve beklentiler oluşturulur, 2. Yanlış davranış izlenir, 3. Öğrencilerden uygun davranışları istemede ısrarlıdır. 4. Olumlu davranışlarda güdüleme ön plana çıkarılır.
Güvengen Modelde Kullanılan Cezalandırma Yöntemleri 1. Öğrenciyi izole etmek 2. Ödülden mahrum bırakmak 3. Öğrenciyi yapmakta olduğu etkinliği bitirene kadar sınıfta bırakmak 4. Müdüre göndermek 5. Velileri okula çağırmak 6. Öğrenciyi başka sınıfa göndermek
Güvengen Davranış Modelinin Üstünlükleri 1. Kullanımı basittir 2. Öğretmenin kişisel isteklerini yerine getirir 3. Disiplin süreçlerine yönetici ve aile katılımını sağlar
Güvengen Davranış Modelinin Sınırlılıkları 1. Disiplin sorunun altında yatan nedenleri ele almada yetersizdir. 2. Ceza vurgulanırken, Canter ın olumlu pekiştireçleri kullanmayı önermesi genellikle ihmal edilir. 3. Ceza ortadan kaldırılması hedeflenen birçok davranışı uyandırır.
Ussal Sonuçlar Modeli (Rudolf Dreikurs) Öğrenciye, kendi davranışlarından kendisinin sorumlu olduğunun öğretilmesi, yaklaşımın özünü oluşturur. Sınıf kuralları ve kuralların ihlali halinde karşılaşılacak sonuçlar olabildiğince demokratik olarak belirlenir. Kurallara uyanlara ödüller verilir, uymayanlar ise yanlış davranışlarının sonuçlarına katlanırlar. Örneğin sınıftaki eşyalara zarar veren bir öğrencinin bunu düzeltmesi beklenir Davranışların doğal ve ussal olmak üzere iki sonucu vardır. Doğal sonuç, öğrencinin kendi davranışının sonucudur, öğretmenden etkilenmez. Ussal sonuç ise öğretmenin kabul ettiği sonuçtur.
Ussal Sonuçlar Modeli (Rudolf Dreikurs) Öğrencilerin sorun davranış gösterme nedenleri 4 temel amaç/ gereksinmeye bağlı olarak gerçekleşir. 1. Dikkat çekme aktif-yapıcı pasif-yapıcı aktif-yıkıcı pasif-yıkıcı 2. Güç elde etme 3. Öç alma 4. Yetersizlik gösterme
Ussal Sonuçlar Modeli (Rudolf Dreikurs) Ussal sonuçlar kullanılırken aşağıdaki çıkarımlar dikkate alınmalıdır: 1. Çocuğa seçme şansı verilmelidir. Koridorda mı yürümek istersin, dışarı mı çıkmak istersin? gibi. 2. Güvenlik ve tehlikeli durumlar ussal sonuçların kullanımını engelleyebilir. 3. Ussal sonuçlar, çocuğun amacı ve davranışı dikkati çektiği zaman işe yarar. 4. Ussal sonuçlar modelinde; öğrenci, durumları değerlendirmeyi, yaşayarak öğrenmeyi ve uygun tercihler yapmayı öğrenir.
Ussal Sonuçlar Modeli (Rudolf Dreikurs) Ussal sonuçlar disiplin modelinin üç tür amacı vardır. 1. Yönetsel işlevi, öğrenme için gerekli olan düzeni sağlamaktır. 2. Sorumluluk eğitsel işlevi, bireylerin öz disiplini uygulamalarında rehberlik etmektir. 3. İşbirliği eğitimi işlevi ise, grupla işbirliğini artırmaktır.
Yararları 1. Öğrenci özerkliğini arttırır. 2. Öğrencilerin yaptıkları şeylerin nedenini anlamalarına olanak sağlar. 3. Öğrencilerin doğru davranışları öğrenmelerini sağlar. 4. Keyfi cezalandırma ve sistematik pekiştirme yerine ussal sonuçlara güvenir. 5. Öğrenciler davranışa geçmeden önce davranışın nedeni üzerine odaklanır.
Sınırlılıkları 1. Öğretmenler öğrencilerin günlük hareketlerini belirlemede zorlanırlar 2. Öğrencinin davranışının altında yatan amacı belirlemek daha zordur.
Psikodinamik Model Psikodinamik disiplin modeli, çocuğu anlamanın disiplin problemlerinin çözümü olduğu görüşüne dayanır. Çocuk merkezli bir disiplin modelidir. Çünkü çocuğu anlama, çocuğun etkinlikleri ile ilgili olarak öğretmenin çocuğa yanıtıdır. Psikodinamik modelin tarihi, onun orijininin çocuk merkezli olduğunu göstermektedir. Bu model 1920 lerde, özellikle Sigmund Freud a ait olan ruh çözümleme teorisine büyük ilginin sonucunda gelişti. Öğretmenler çocuklarının davranışlarının nedenlerini araştırmalıdır. Çocuğu anlama dan çocuğun davranışını otomatikman kontrol altına alma umudu beklenmemelidir. Fakat bu model farklı ve değerli bir disiplin yaklaşımı seçeneği sunmaktadır.