2. Kısım Planlanan(Ex-ante) Değerlendirmeler Fayda-Maliyet Analizi & ilgili analiz metotları Birgit ten Cate & Dirk Roelofsen
İçerik a) Giriş b) Teori c) Pratik Örnekler a) Demiryolları Altyapısı b) Doğum izni c) Dünya Kupası- Futbol
a Giriş Bugün Bugün Planlanan(Ex-ante) Bütçe Kuralları Yarın Gerçekleşen(Ex-post) Ex-ante değerlendirmeler Ex-post değerlendirmeler Fayda maliyet analizi Politika değerlendirme Etki değerlendirme Diğer değerlendirmeler Spending Review 3
a Giriş Bugün Ex Ante Değerlendirmeler Fayda Maliyet Analizi Teori Örnekler Demiryolları Altyapı Doğum İzni Dünya Kupası için Hollanda İhale Teklifi 4
İçerik a) Giriş b) Teori c) Pratik Örnekler a) Demiryolları Altyapı b) Doğum İzni c) Futbol Dünya Kupası
b Teori Fayda Maliyet Analizi nedir? Karar almayı desteklemek için araç Temel soru: ülkede durum daha iyi olacak mı? Hedef Politikanın tüm (potansiyel) etkilerini incelemek Tüm etkilere parasal değer ekleme teşebbüsü. Ana konu: kıyaslayabilirlik Örnek: kirlilik ile trafikte daha az zaman harcama nasıl kıyaslanır Sosyal Fayda Maliyet Analizi Geniş ölçüde toplum için refah etkilerini dikkate almak 6
b Teori Fayda Maliyet Analizi nedir? Faydalar & Maliyetler Geniş açıdan: Toplumdaki tüm faydalar ve maliyetler Finansal maliyetler ve faydalardan fazlası Ama maliyetler ve faydalar mümkün olduğunca parasal (mali terimlerle) olarak ifade edilir Faydaların ve maliyetlerin iki kere sayılması önlenmelidir Maliyetler: Kamuya harcanan para Faydalar: Önerilen politikanın olumlu ve olumsuz etkileri Toplam = Olumlu etkiler -/- olumsuz etkiler -/- maliyetler 7
b Teori Fayda Maliyet Analizi nedir? Etki çeşitleri Doğrudan etkiler Yatırım maliyetleri Kullanıcılar için faydalar Dolaylı etkiler Sadece kullanıcıların yararlandığı bir şey değildir Dış etkiler Pazar fiyatı olmadan etkiler; hesaplaması zor Yeniden dağıtım etkileri Toplum için sıfır; ama büyük ve önemli olabilir 8
b Teori Fayda Maliyet Analizi Nasıl Yapılır? Önerilen politika nedir? Politika olmasa ne olurdu? Olmayan bir şeyi varmış gibi düşünmek Politikanın tüm olası etkilerini düşünün Etkileri bir kereden fazla saymayın Öngörülen etkiler kanıta dayalı olmalıdır Örnek: ampirik olarak geçerli yol kullanım modeli Mümkün olan yerlerde etkileri parasal değerlerle ifade edin Mümkün olmayan yerlerde, en azından etkileri anlatın Yatırım maliyetleri hakkında iyi bir tahmin yapın 9
b Teori- Fayda Maliyet Analizi Nasıl Yapılır? Hesaptan düşmek Gelecekteki fayda ve maliyetler hesaptan düşülmelidir Hesaptan düşmek için önceden belirlenmiş bir oran kullanın Net-mevcut-değer = bugünkü paradan düşülen fayda ve maliyetlerin toplamı Maliyetlerin ve Etkilerin dağılımı Politika için kim para ödüyor, faydalardan kim yararlanıyor/ maliyetleri kim karşılıyor Belirsizlik için ne yapılacak Fayda ve maliyetler için farklı senaryolar kullanın 10
b Teori- FMA leri bize ne söylemeli? Politika etkili mi? Politikayı uygulamak istenilen hedeflere ulaşmayı sağlayacak mı? Politika olmazsa nelere ulaşılabilirdi? (Olmamış gibi düşünelim) Politika verimli mi? Faydalar maliyetlerden fazla mı? Alternatif politikaları nasıl kıyaslarız? Aynı politika daha az maliyetle uygulanabilir mi? Diğer politikalar daha az maliyetle aynı hedeflere ulaşabilir mi? Fayda ve maliyetler nasıl dağılıyor? Maliyeti karşılayanlar faydalardan da yararlanıyor mu? 11
b Teori- Politika oluşturmada FMA Politika uygulanmadan önce: Hollanda da: Tüm büyük altyapı projeleri için zorunlu Karar almadan önce Kabine tarafından genellikle talep edilir FMA için üzerinde anlaşılan kılavuzlar sonuçları kıyaslamayı mümkün kılar Politika uygulandıktan sonra: Politika Değerlendirmenin ya da Harcama Değerlendirmenin parçası olabilir Politika hala anlamlı mı? Daha ucuz alternatifler var mı? 12
b Teori- Fayda Maliyet Analizleri Güçlü ve Zayıf Yönler Güçlü Yönler FMA disiplin getirir tutarlılık şeffaflık olmamış gibi düşünmek Darboğazların önemi: politika/proje olmazsa sorun ne olur? 13
b Teori- Fayda Maliyet Analizleri Güçlü ve Zayıf Yönler Zayıf Yönler Her etkiye parasal bir değer vermek zordur İhtiyaç duyulan bilgi bulunamayabilir Gerçekler hakkında Yanıtlar hakkında Yatırım maliyetleri O zaman : Bilgiye yatırım yapın! Zaman ve çaba gerektirir Zamanlama 14
İçerik a) Giriş b) Teori c) Pratik Örnekler a) Demiryolları Altyapı b) Doğum İzni c) Dünya Futbol Kupası
c Örnekler Betuweroute 160 km demiryolu Amaç: Avrupa nın en büyük limanı Rotterdam Limanı nı Almanya ile bağlamak İlk fikir 1990 da 1995 te karar verildi 2007 de ilk defa kullanıldı 16
c Örnekler Betuweroute Karmaşık Karar Alma Süreci (1) Küçük bir proje olarak başlama : 0,3 milyar euro Maliyet tahmini 1992: 2,3 milyar euro Maliyet tahmini 2000: 4,7 milyar euro Betuweroute u alternatiflerle değerlendirmek için ciddi teşebbüsler olmadı 17
c Örnekler Betuweroute Karmaşık Karar Alma Süreci (2) Çok fazla olumlu değerlendirilen rapor ama alternatiflerle kıyaslama yok: Gemi ile ulaşım; daha temiz, daha ucuz, sadece biraz daha yavaş Mevcut demiryollarını düzeltmek; daha ucuz, çevreye daha az hasar 18
c Örnekler Betuweroute Karmaşık Karar Alma Süreci (3) Faydalar abartılmış Gerçekçi olmayan navlun hacimleri varsayılmış Çevreye maliyeti göz ardı edilmiş 19
c Örnekler Betuweroute Alınan Dersler: Yaygın temel ilkelere ve araştırma yöntemleri gereklidir. Bu temek ilkeleri hazırlamak için araştırma enstitüleriyle Ulaştırma ve Ekonomik İlişkiler Bölümleri beraber çalışmalıdır. Sonuç: Bugünlerde: FMA bütün altyapı projeleri ve planlanan büyük projeler için zorunlu Hükümet ve uzmanlar hangi metotları kullanacakları konusunda mutabakata varır. Farklı çalışmaların sonuçları da sonunda kıyaslanır. 20
İçerik a) Giriş b) Teori c) Pratik Örnekler a) Demiryolları Altyapı b) Doğum İzni c) Dünya Futbol Kupası
c Örnekler Doğum İzni Politika seçeneği Doğum izninin süresi 2 veya 4 hafta uzatmak Şu anki durum: - Hollanda da 16 hafta - AB de minimum 14 hafta 22
c Örnekler Doğum İzni Süreç Parlamento FMA talep etti. Avrupa Parlamento su da sürenin uzatılmasını destekliyordu. Dışarıdan bir kurum FMA ni yaptı. 23
c Örnekler Doğum İzni FMA nde İlgili Gruplar Kimler için fayda ve maliyetler? a) Çalışan anneler b) İşverenler c) Vergi mükellefleri d) Bebekler e) Toplumdaki diğer gruplar 24
c Örnekler Doğum İzni FMA sonuçları doğrudan etkiler Anneler İşverenler Vergi Mükellefleri Toplam Verimlilik - - İşveren yardımları + - 0 İstihdam + + İşgücü değişimi - - Eğlence + + Doğum izni sırasında ve sonrasında hastalık izni seviyesi + (2x) + Annelerin verimliliği - - Annelerin geliri - + 0 İşgücü Katılımı + + 25
c Örnekler Doğum İzni FMA sonuçları dolaylı etkiler Anneler İşverenler Vergi Mükellefleri Toplam Çok küçük bebekler daha az bakım gerektirir + + + Vergiler üzerindeki etkisi - - 26
c Örnekler Doğum İzni FMA sonuçları dışsallıklar Çocuklar Devlet Toplumdaki diğer oyuncular Toplam Çocukların sağlığı + + Annelerin sağlık maliyeti Daha yüksek doğum oranı + + + + 27
c Örnekler Doğum İzni Vaka 1. Olumlu ve olumsuz etkilere katılıyor musunuz? Tartışın. 2. Sizce FMA nin sonucu ne olacak? Neden? 3. Siz olsanız Bakan a ne önerirsiniz? 28
c Örnekler Doğum İzni Değerlendirme Uluslararası Akademik Literatürdeki kapsamlı çalışmaların etkilerine dayanarak: (Hollanda dan çok fazla çalışma yoktu): Doğrudan etkileri büyük Dolaylı etkileri küçük Dışsallıklar sıfır Çok fazla belirsizlik var ama yapılan duyarlılık analizlerinin sonucunda FMA olumsuz çıktı. 29
c Örnekler Doğum İzni Politika süreci Bakanımıza tavsiyede bulunduk. Bakan ın yanıtını da içeren FMA Parlamento ya gönderildi. Avrupa Parlamentosu 30
İçerik a) Giriş b) Teori c) Pratik Örnekler a) Demiryolları Altyapı b) Doğum izni c) Dünya Futbol Kupası
c Örnekler Dünya Futbol Kupası Pm dirk 32