ÖZET Stok yönetimi İşletmelerin faaliyet alanına göre ya üretimi gerçekleştirmek için ya da müşterilerin isteğine cevap verebilmek için hazır olarak elinde bulundurduğu madde ve malzemelerin en genel adına stok denir. Stok yönetimi ise işletmelerin normal faaliyetlerini yürütebilmek için satmak üzere ürettiği ya da satın aldığı varlıkların kontrolünü içerir. Stok yönetiminin amacı, işletmenin karını artırmak için tüm stok maliyetlerini en aza indirecek stok seviyesini belirlemektir. Bu amacın yanı sıra stok yönetimi, stok yatırımlarını minimize etmeye, müşteri hizmet kalitesini maksimize etmeye ve düşük maliyetli etkin üretim sağlamaya yardımcı olur. İşletmelerin stok bulundurmasının nedenleri; -belirsizliklere karşı hazırlıklı olma -ölçek ekonomilerinden yararlanma -fiyat artışlarından etkilenmeme -işletme faaliyetlerinin sürekliliğini sağlama Stok çeşitleri Hammaddeler Doğrudan mamulün elde edilmesinde kullanılan, oldukları gibi veya çeşitli işlemlerden geçtikten sonra mamulün esasını oluşturan mallardır.
Yarı mamuller Tamamlanmamış yarı bitmiş durumdaki stoklardır. Mamüller Mamuller nihai tüketiciye sunulmaya hazır olduğu gibi ara tüketiciler tarafından bir başka mamülün imalatında girdi olarak kullanılmak üzere satın alınabilmektedir. Stok yönetiminin sorumluluğu Nakdin,pazarlanabilir senetlerin, alacakların yönetiminden kimin sorumlu olacağı kesin olarak bellidir. Satın alma yönetimi, firmanın üretimde kullanacağı hammadde ve malzemenin firmaya getirmesinden sorumludur. Üretim yöneticisi, mamullerin elde edilebilmesi için gerekli işçilik ve benzeri harcamalarla birlikte, hammadde ve malzemelerin üretimde kullanılmasından sorumludur. Üretim yöneticisi üretimin aksamadan devam edebilmesi için fazla stokla çalışmayı tercih eder. Pazarlama yöneticisi, alıcıların taleplerinin karşılanmasını düşünerek mamullerin hazır edilmesi ile ilgilidir. Finans yöneticisi, stokların diğer varlıklarla olan ilişkilerini dikkate alacak ve çeşitli stoklara yatırılacak tutarların değerlendirilmesinden sorumlu olacaktır. Sadece finansal yönetici, maliyetlerden dolayı stok miktarlarını azaltmak ister.
Stok maliyetleri 1. Stok fiyatları Stoklarla ilgili ilk ve temel maliyet unsurudur. 2. Stok tedarik maliyeti İşletme belli bir malı piyasadan satın almak durumunda ise bu malın her bir birimine ödenen paradır. 3. Stokta bulundurma maliyeti İşletmenin belirli stok miktarını belirli bir dönem bulundurup depolaması sonucu katlanması gereken maliyetlerdir. 4. Stok bulundurmama maliyeti Stoksuzluk maliyeti, gelen talebi karşılayacak miktarın stokta bulunmamasından dolayı ortaya çıkacak sonuçların maliyetidir. 5. Stok yönetim sisteminin maliyeti Stok yönetiminde etkin bilgi sisteminin kurulması, stok kontrolünde bilgisayar hizmetlerinden yararlanma gibi durumlar stokların yönetimini kolaylaştırıp stoklara yatırılan tutarları azaltır. Ancak bu sistemlerin de bir maliyeti bulunmaktadır. Bu da stok yönetim sisteminin maliyetinin oluşturur.
Stok problemleri Nasıl bir stok politikası izlensin? (tasarım) Ne kadar sipariş verilsin? (planlama) Ne zaman sipariş verilsin? (kontrol) Stok kontrol sistemleri stok kontrolünün amacı istenilen malın ihtiyaç zamanında elde bulundurulmasını sağlamak ve bunu en az maliyetle gerçekleştirmektir. 1. Bağımsız talep anında stok kontrol sistemleri a) Sabit sipariş miktarı sistemi Bu sistemde stoklar önceden belirlenmiş stok miktarı seviyesine düştüğü zaman sabit oranda sipariş verilmektedir. b) Sabit sipariş periyodu sistemi Bu sistemde stoklar belli zamanlarda sabit zaman dilimlerinde izlenmekte ve önceden belirlenmiş belli stok seviyesi göz önüne alınarak ihtiyaç miktarı kadar sipariş verilmektedir. c) Maksimum-Minimum sistemi Bu sistemde stoklar sabit zaman aralıklarında gözden geçirilmekte ve stok miktarı önceden belirlenmiş minimum düzeyin altında ise sipariş verilmektedir. d) ABC analizi Bir çok farklı stok kalemleri olması durumda bu sistemden yararlanılır. Önemli stok kalemlerini belirleme ve kontrol etmek amacıyla çok sayıdaki stok kalemini üç gruba ayırır. A kategorili stoklar
B kategorili stoklar C kategorili stoklar 2. Bağımlı talep durumunda stok kontrol sistemleri Bu sistemde en yaygın kullanılan yöntem Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP) dır. MRP, bir işletmenin tüm imalat faaliyetlerinin planlanması ve kontrolünde kullanılan bir stok kontrol sistemidir.