YAYLAR τ ± Tr F max J + A, FD T, r, J, A τ F + π, C D C: yay ineksi, genel olarak 6 ile 1 arasına eğişen bir eğerir. 0.5 τ 1+ ve C τ s yazılabilir. s C + 1 C s : ayma gerilmesi üzeltme faktörü higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 1
Biraz öne verilen enklemler, yay telinin üz oluğu varsayılarak ele eilmiştir. Gerçekte teller sarılarak ele eilmiştir. Bu urum, sarım iç bölgesine kalan tel kesitine kayma gerilmesinin yükselmesine, buna karşılık, sarımın ış bölgesine kalan tel kesitine ise çok az orana bir üşüşe sebep olur. arımın sahip oluğu eğrilik ve irekt kayma gerilme etkisi birlikte üşünülüğünen eğriliğin etkisi s : ayma gerilmesi üzeltme faktörüne bölünerek bulunabilir. τ C 1 0.615 + C C W W W : Wahl üzeltme faktörü W s yaa; τ B B : Bergstrasser üzeltme faktörü B C + C B s τ (statik mukavemet için tasarıma) s τ yaa W τ (yorulma mukavemeti için tasarıma, çentik etkisi için eğrilik B etkisi ahil eilmeyeektir) Yaylara Yer Değiştirme: higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur.
τ γ b γ x α ise; G G γ α x bulunur. Yayaki aktif sarım sayısı N olsun,buna göre toplam tel uzunluğu πdn olur. π DN π DN γ 16FD 16FD N α x x α G G 0 0 D y α N G y bulunur. Enerji Yöntemi Đle Çözüm e ise; T l FD U buraa T, l π DN, GJ F D π DN F D N U U G G U N y F G Uç Şekilleri: J higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur.
Yaylara Burkulma: Daha öne bir kolon üzerine uygulanan yük kritik eşiği aştığı uruma burkulma olayının meyana geliğini inelemiştik. Aynı şekile basma yayları üzerine uygulanan yükten ötürü burkulmaya maruz kalır. Bu uruma kritik yer eğiştirme, y r C L C 1 1 0 1 λeff Buraa efektif narinlik oranı, α L λ eff D 0 α yayın uçlaraki mesnet şekillerine bağlı bir sabittir. Aşağıaki tablaya göre seçilir. C1 ve C ise aşağıaki eşitliklere tanımlanan elastik sabitlerir E C1 ( E G) C ( E G) π G + E Đlk enklemen görüleeği gibi, uruma; L 0 π D < α ( E G) G + E olmalıır. Çelik malzemeen yapılmış yaylar için; C / λeff terimi 1 en küçük oluğu uruma stabilite sağlanır. Bu L 0 <.6 D şartı sağlanığına yayın burkulmaya karşı güvenliir. α higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur.
Yay Malzemeleri: A, 0.75 m y, sy 0.577 y higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 5
Bazı yay tel malzemeleri için temel mekanik özellikler tatik yüklemee helisel baskı yay telleri üzerine izin verilen en yüksek burulma gerilmeleri higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 6
Yayların Doğal Frekansı U m U F kl t k: yay rijitliği l: yay uzunluğu m: yay kütlesi y: yay ekseni oğrultusuna yer eğiştirme 1 k w yaa m 1 k w yaa m 1 kg w (iki üzlem arasına) W 1 kg w (bir uç üzleme, iğer uç serbest ) W m Alρ ( π DN) ρ ve F ky k F y Yaylara Yorulma Mukavemeti: umlama ya a bilyeli övme işlemi uygulanmamış (Unpeene) 1 MPa, 79 MPa umlama ya a Bilyeli övme işlemi uygulanmış (Peene) 98 MPa, 5 MPa sa sa sm sm Gooman e göre: se sa 1 sm su su sa Gerber e göre: se sm 1 su 0.67 ve 0.5 sy F τ F F F D F + F 8F m D max min max min a, Fm 8 a a B, τ m B, higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 7
Çekme Yayları 16D σ F + A π Çengel uçta, A kesiti üzerine oluşan eğilme ve çekme gerilmesi; A ( ) Düzeltme faktörü; ( ) A C C 1 r C C 1 1 1 1 C1 1 ( 1 ) B noktasına oluşan maksimum burulma gerilmesi; C 1 r τ B ( ) ( ) C B B C higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 8
BURULMA YAYLARI M σ i, M Fr ve I I Fr σ i π Đç Fiberler Đçin; Đçin; C C 1 i C( C 1) Dış Fiberler o C + C 1 C( C + 1) higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 9
Enerji Teorisinen ; M U x ve EI U π DN F r rθ x F F EI 0 π DN Fr rθ x EI 0 I 6FrDN oluğuna göre θ 6 E Fr k θ E k (k :Yay sabitiir) 6DN Yay sabiti aynı zamana yayı bir çevrim sarmak için gerekli burulma momenti olarak a tanımlanır. Bu uruma; E ' k π k anak eneysel olarak 10.DN E ' k oluğu bulunmuştur. 10.8DN β Nb tamsayı + tamsayı + N ο p (Yük uygulanmaığı takire sarım sayısı) 60 NbD D (F kuvveti uygulanıktan sonraki sarımın ortalama çapı) N b + θ 10.8MDN b θ (arım sayısı insinen yay gövesinin açısal önmesi) E NbD D Dp Dp (Burulma yayı ile pim arasınaki mesafe) N + θ N b b ( Dp ) θ + + D D p higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 10
Yaa, ' N Di D ' i N ırasıyla buraaki terimleri inelersek. D i ' F kuvveti uygulanıktan sonraki iç çap N Yük uygulanmaığı takire sarım sayısı N' F kuvveti uygulanıktan sonraki sarım sayısı D i Yük uygulanmaığı takire iç çap Yay telinin statik mukavemeti 0.78 Müzük teli yaa soğuk çekilmiş karbon çelikleri y 0.87 u verilmiş ve temperlenmiş karbon çelikleri yaa üşük alaşımlı çelikler 0.61 Östenitik paslanmaz çelik yaa emir ışı alaşımlar Dinamik mukavemet r Tablo Değeri ya a genel bir yaklaşımla r 0.5 100 Gooman e göre: e r r 1 r Gerber e göre: e r 1 1 σ a σ m + n n f f e 1 σ a σ m e 1+ 1+ σ m e σ a higley s Mehanial Engineering Design kitabı temel alınarak hazırlanmış eğitim amaçlı ers notlarıır. Yayın niteliği yoktur. 11