Özlem Terzi, Tahsi BAYKAL 8 SDU Iteratioal Techologic Sciece Vol. 4, No 3, December 202 pp. 8-4 Costructioal Techologies AKARSULARDAKİ KATI MADDE MİKTARININ YAPAY SİNİR AĞLARI İLE TAHMİNİ: KIZILIRMAK NEHRİ ÖRNEĞİ Özlem Terzi, Tahsi BAYKAL Özet: Bu çalışmada, so yıllarda su kayakları mühedisliğide kullaım alaı geiş ola yapay siir ağları (YSA) yötemi katı madde miktarı tahmiide kullaılmıştır. Katı madde tahmii içi Kızılırmak Nehri de bulua Yamula gözlem istasyoua ait 973-2003 yılları arasıda bulua akım verileri girdi parametresi olarak kullaılarak çeşitli YSA modelleri geliştirilmiştir. Geliştirile modeller icelediğide, YSA yötemii katı madde tahmiide kullaılabileceği görülmüştür. Aahtar Kelimeler: Katı madde, yapay siir ağları, Kızılırmak Nehri SEDIMENT ESTIMATION FOR RIVERS USING ARTIFICIAL NEURAL NETWORK: CASE STUDY OF KIZILIRMAK RIVER Abstract: I this study, artificial eural etworks (ANN) method that is most widely used i water resources egieerig i recet years was used to estimate sedimet. The various ANN models were developed by usig the mothly flow data of Yamula statio for 973-2003 years o the Kızılırmak River as iput parameters. Examiig the developed models, it was show that the ANN method ca be used for estimatio of the sedimet. Key Words: Sedimet, artificial eural etworks, Kızılırmak River. Giriş Su kayakları mühedisliğide ve barajlar gibi su yapılarıı ekoomik ömürlerii belirlemeside katı madde tahmii öemlidir. Türkiye de yılda 450 milyo to toplam katı maddei, askı malzemesi olarak taşıdığı bilimektedir. Ülkemizde bu durum, tarımsal ekoomimizi e öemli üretim kayaklarıda birisi ola toprağı üst tabakasıı yok olmasıa ede olmaktadır. Buu doğal soucudur ki çıplaklaşa ve çoraklaşa ülke topraklarıda erozyo ve sedimetasyo olayları ile birlikte çevre kirliliği soruu da güdeme gelmiş bulumaktadır (Kişi vd., 2003). Ülkemizde taşıa toprak miktarı diğer ülkelerle karşılaştırılırsa Türkiye düyada e fazla aşımaya uğraya ve aşırı derecede katı madde vere ülkeleri başıda gelmektedir. Fırat Nehri yaklaşık olarak Nil Nehri kadar katı madde taşımaktadır. Öte yada, Büyük Mederes Nehri Yeisey kadar, Seyha ise Obi ve Po da daha çok sedimet akletmektedir. Türkiye de birim alada ortalama taşıa katı madde miktarı Kuzey Amerika da altı kat, Avrupa da 7 kat, Afrika da ise 22 kat fazladır. Ayrıca, Türkiye araziside bir yılda Süleyma Demirel Üiversitesi, Tekik Eğitim Fakültesi, Yapı Eğitimi Bölümü, Isparta. E-posta:ozlemterzi@sdu.edu.tr SDU Iteratioal Joural of Techologic Scieces
Akarsulardaki Katı Madde Miktarıı Yapay Siir Ağları ile Tahmii: Kızılırmak Nehri Öreği 9 taşıa katı madde miktarı, tüm Avrupa Kıtası da bir yılda taşıada daha çoktur (Berkü, 2005). Bilidiği gibi akarsularımız üzerie bir yada halkımızı içme ve kullama suyu gereksiimiyle birlikte, tarım ve edüstrimizi su gereksiimlerii karşılamak, diğer yada eerji üretimi ve taşkı kotrolü gibi birçok edelerle barajlar yapılmaktadır. Hagi amaçla yapılırsa yapılsı, sedimetasyo bilgisii azlığıda dolayı bu yapıları göllerii besleye akarsuları taşımış olduğu toprak, kum, silt, kil ve çakıl gibi katı maddeler baraj göllerii doldurmakta, depolama kapasitelerii azaltmakta ve buu soucu olarak barajları ekoomik ömürlerii kısaltmaktadır (Kişi vd., 2003). Katı madde olayları soucuda akarsu morfolojisi değişir, akarsu üzerie yapıla yapılar foksiyo ve sağlamlık bakımıda zarar görür, e öemlisi akarsuyu su kalitesi etkileir (Erkek ve Ağıralioğlu, 200). Bu kou Türkiye gibi yarı kurak bir iklimi egeme olduğu ve buula birlikte karmaşık bir topoğrafik yapısı ola ülkelerde so derece öem kazamaktadır (Kişi vd., 2003). Buları yaı sıra toprağı ifiltrasyo hızıı azaltma, akarsuları akış düzeii bozma, akarsu yatağıı yükselterek taşkı riskii ve zararıı artırma, su alma yapılarıı girişii tıkama, sulama ve dreaj kaallarıı kapasitesii azaltma ve bakım giderlerii artırma, sudaki çözümüş oksije miktarıı azaltma ve sudaki yaşamı kısıtlama, balık yumurtalarıı örterek balıkları çoğalmasıı egelleme, içme ve kullama suyuu arıtma giderlerii artırma, tarım, saayi ve diğer kesimlerde kayaklaa çeşitli kirleticileri taşıyarak çevreyi kirletme, yerleşim alaları ve ulaşım ağlarıı sık sık zarar görmesi, doğal ve yapay gölleri rekreasyo özelliğii azaltma ve çevre estetiğii bozması gibi olumsuz etkileri de vardır (Öztürk, 2002). Katı madde miktarı tahmii 950 li yıllarda bu yaa amprik çalışmalarla yapılabilmektedir. Buula birlikte, bu yötemler, katı madde taşıımı, erozyo ve çökelti gibi karmaşık süreçlerde dolayı kolay bir yötem olmamıştır (Jothiprakash ad Garg, 2009). Öztürk vd. (2003) yüzey akışı ve sedimet miktarıı AGNPS (Agricultural No-poit Source Pollutio - Noktasal Kayaklı Olmaya Tarımsal Kirlilik ) modeli yardımıyla tahmi etmeye çalışmışlardır. Bu amaçla havzaya ait, topografya, bitki örtüsü, toprak, arazi kullaımı ve iklim verilerii toplamışlar, daha sora bu verileri coğrafi bilgi sistemie aktarmışlar ve AGNPS modeli içi gerekli aalizleri yapmışlardır. Elde edile harita, tablo ve bireysel verilerle yapıla yüzey akışı tahmilerii ölçüm değerleri ile kıyaslamışlardır. Model değerlerii gözlem değerleri üzerie etkiliğii %25 ve belirme katsayısıı 0.43 olarak bulmuşlardır. So yıllarda, girdi ve çıktı parametreleri arasıdaki karmaşık ilişkileri çıkarabile yapay siir ağları (YSA) tekiği hidrolojide tahmi çalışmalarıda iyi performas göstermektedir (Ülke vd., 20). Cığızoğlu (2000) İgiltere i kuzeyide bulua, havza alaları ve özellikleri birbirie bezeye iki ehir içi YSA ve sedimet aahtar eğrisi yötemlerii kullaarak sedimet tahmii yapmıştır. YSA ile elde ettiği souçları sedimet aahtar eğrisie göre daha iyi souçlar verdiğii belirtmiştir. Gözlemiş veri eksikliği durumuda, yakı bir ehri akım ve sedimet verilerii kullaarak uygu tahmiler yapılabileceğii göstermiştir. Fırat ve Gügör (2004) Büyük Mederes Havzası 706 o.lu gözlem istasyouda ölçüle askı maddesi ve kosatrasyo değerlerii kullamışlardır. 90 adet veride 85 adedii eğitim içi kullamışlardır. Yapay siir ağları modeli oluştururlarke akarsu debisi girdi, askı maddesi kosatrasyou ve askı maddesi miktarı çıktı olarak kullamışlar ve e uygu soucu elde etmek içi gizli tabaka sayısıı deeme yaılma yolu ile bulmuşlardır. Bulua YSA model souçları ve ölçüm değerlerii kıyaslamışlar ve bu kıyaslamalar soucuda YSA modellerii ölçüm değerlerie yakı souçlar verdiğii belirtmişlerdir. Çobaer vd. (2006) katı madde miktarıı tahmii içi YSA yötemie dayalı modeller geliştirmişlerdir. Modellemede Vol. 4, No 3, December 202
Özlem Terzi, Tahsi BAYKAL 0 Amerika Jeoloji Araştırma Kurumu (USGS) tarafıda işletile Rio Valeciao istasyoua ait gülük akış ve katı madde verilerii kullamışlardır. Bugükü akış verileri ile öceki gülere ait akış ve katı madde verileride oluşa farklı girdileri deeyerek bugükü katı madde miktarıı e iyi tahmi e de YSA modelii geliştirmişler ve souçları katı madde aahtar eğrileri ve çoklu doğrusal regresyola karşılaştırmışlardır. Kişi (2007) katı madde aahtar eğrilerii gülük askı maddesi tahmiideki performasıı artırmak içi farklı bir YSA modeli geliştirmiştir. Geliştirdiği YSA modelii klasik YSA modeli, doğrusal regresyo modeli ve katı madde aahtar eğrileri ile karşılaştırmıştır. USGS tarafıda isletile Calleguas ve Sata Clara istasyolarıa ait gülük akış ve askı maddesi verilerii kullamıştır. Uygulamalar eticeside, geliştirile YSA modelii diğer modellere göre daha iyi souçlar verdiğii görmüştür. Doğa (2009) deeysel çalışma içi 2.0x.80x0.75 m ebatlarıda bir kaal tasarlayıp bu kaalda askı maddesi ve yatak malzemesi ölçümleri yapmıştır. Elde ettiği 60 adet deey setii kullaarak YSA modeli geliştirmiştir. YSA modelii souçlarıı bazı katı madde taşıım deklemleriyle kıyaslamıştır. Kıyaslamalar soucuda, modifiye edilmiş Eistei ( Eistei-Brow) deklemi ile elde edile souçları yapay siir ağları ve ölçüle değerlerle uyumlu olduğuu ve Graf ve Acaroğlu deklemleri ile elde edile değerleri ölçüle değerlerle uyum sağlamadığıı belirtmiştir. Ülke vd. (200) gülük yağış ve akım verilerii girdi olarak kullamışlar ve YSA metodu ile gülük askıda katı madde yüklerii tahmi etmişlerdir. Model souçlarıı topla askıda madde yükü ile Demirköprü Barajı ı batimetrik haritalarıda belirledikleri ölü hacim değişimi ile karşılaştırmışlardır. Bu karşılaştırma soucuda toplam askıda katı madde yüküü %0 da daha az bir farkla tahmi edilebildiğii görmüşlerdir. Yeigü vd. (200) Fırat Havzası daki sedimet değerlerii tahmi etmek içi YSA metoduu kullaarak modeller geliştirmişlerdir. Geliştirdikleri YSA modellerii klasik modellerle (Schoklitsch, Shields, Du Boys, Garde- Albertso ve Meyer-Peter-Müller) kıyaslamışlar ve YSA modellerii e iyi souçları verdiğii belirtmişlerdir. Klasik modellerle sedimet tahmileride ise Garde-Albertso modeli yüksek R 2 değeri vermiştir. Bu çalışmaı amacı, Kızılırmak Nehri i katı madde miktarıı tahmi etmek içi yapay siir ağları yötemi ile modeller geliştirmektir. Katı madde miktarıı tahmi etmek içi girdi parametreleri olarak akım değerleri kullaılmıştır. 2. Yapay Siir Ağları Yapay siir ağları (YSA), basit biyolojik siir sistemii çalışma şeklii bezetmek içi tasarlaa programlardır. Çeşitli şekillerde birbirlerie bağlaa siir hücreleri (örolar) ağı oluştururlar. Bu ağlar öğreme, hafızaya alma ve veriler arasıdaki ilişkiyi ortaya çıkarma kapasitesie sahiptir (Yurtoğlu, 2005). Bir diğer ifadeyle, YSA verile girdileri işleyerek bu girdilere karşı çıktı ürete bir kara kutu modeli olarak düşüülebilir. Öce bu kara kutu bir eğitime tabi tutulur ve eğitim aşamasıda sora sistem girdilere karşı karar verebilecek düzeye ulaşır. YSAlar bir eğitim sürecie sahip olmalarıda dolayı öğreebilme yeteeğie sahiptirler. Bu, geleeksel yötemlerde olmaya bir özelliktir. Sistem bilgileri paralel işlemesi ve hataları miumum yapılarak siir hücreleri arasıdaki bağlatı ağırlıklarıı yeilemesiyle öğremektedir. Dolayısıyla öğreile bilgi bağlatı ağırlıklarıda saklıdır. Diğer bir alamda, YSAlar da isalar gibi deeyerek ya da yaşayarak öğremektedirler. Özetle, YSAlar, isa beyii özellikleride ola öğreme yolu ile yei bilgiler türetebilme, yei bilgiler oluşturabilme ve keşfedebilme gibi yeteekleri bilgisayarlara kazadıra sistemlerdir. Ayrıca bu yötem geelleme yapabilme ve sıırsız sayıda değişkele çalışabilme gibi başka özelliklere de sahiptir. Tüm bu özellikleride dolayı YSAlar, kotrol, görütü işleme, sııfladırma, görütü ve ses taıma, modelleme, kalite kotrolü, kestirim ve SDU Iteratioal Joural of Techologic Scieces
Akarsulardaki Katı Madde Miktarıı Yapay Siir Ağları ile Tahmii: Kızılırmak Nehri Öreği tahmi (ögörü) hesaplamaları gibi pek çok alada kullaılmaktadır ve uygulama alaları içi bir sıırlama bulumamaktadır (Öztopal ve Şe, 2009). YSA ları geel yapısıa bakıldığıda e az 3 katmada oluştuğu görülür. Şekil icelediğide bir yapay siir ağı modelide katmaları yaı sıra; girdiler, ağırlıklar, et foksiyou, aktivasyo foksiyou ve çıktılar olmak üzere 5 temel elemaı varlığı göze çarpmaktadır. Ağı girdi ve çıktı tabakasıda probleme ait veriler bulumaktadır. Girdi ve çıktı tabakalarıdaki hücre sayıları problemde taımlaa bilgilere bağlı değişkelik göstermektedir. Girdi tabakasıdaki bilgileri sistem içideki etkilikleri ve öemi ise ağırlıklarla sağlamaktadır. Bilgi, bu ağırlıklarda saklamakta olup; ağı zekâsı ve öğreme performası ağırlık değerlerii doğru belirlemesie bağlı olmaktadır. Ağırlıklı girdileri toplamı olarak bulua et foksiyou ile girdileri bu hücre üzerideki etkileri ifade edilmektedir. Hücrelere gele bu et girdiler ise bir aktivasyo foksiyou yardımıyla çıktı şeklide çıktılara döüştürülür ya da diğer ara hücrelere bağlaır. Aktivasyo foksiyou doğrusal ve doğrusal olmaya özellikte olabilmektedir. Uygulamalarda geellikle taım aralığı yaklaşık 0- arasıda ola sigmoid adı verile aktivasyo foksiyou kullaılmasıyla beraber, hiperbolik tajat, lieer, step gibi farklı foksiyolar da kullaılabilmektedir. Şekil. Yapay siir ağı yapısı Girdi katmaı, bir yapay siir hücresie dış düyada gele bilgilerdir. Bular ağı öğremesi istee örekler tarafıda belirleir. Ağırlıklar, bir yapay hücreye gele bilgii öemii ve hücre üzerideki etkisii gösterir. Toplama foksiyou, bir hücreye gele et girdiyi hesaplar. Buu içi değişik foksiyolar kullaılır. E yaygı olaı ağırlıklı toplamı bulmaktır. Burada her gele girdi değeri kedi ağırlığı ile çarpılarak toplaır. Böylece ağa gele et girdi bulumuş olur (dek. ). () Burada G girdileri, A ise ağırlıkları, ise bir hücreye gele toplam girdi sayısıı gösterir. Aktivasyo foksiyo, hücreye gele et girdiyi işleyerek hücrei bu girdiye karşılık üreteceği çıktıyı belirler. Toplama foksiyouda olduğu gibi aktivasyo foksiyou olarak da çıktıyı hesaplamak içi değişik formüller kullaılır. Güümüzde e yaygı olarak kullaıla çok katmalı algılayıcı modelide aktivasyo foksiyou olarak sigmoid foksiyou kullaılır (dek. 2). Vol. 4, No 3, December 202
Özlem Terzi, Tahsi BAYKAL 2 Burada et, işlem elemaıa gele toplam foksiyouu kullaarak belirlee et girdi değerii göstermektedir. Hücrei çıktısı, aktivasyo foksiyou tarafıda belirlee çıktı değeridir. Üretile çıktı dış düyaya veya başka bir hücreye göderilir. Hücre kedi çıktısıı kedie girdi olarak da göderebilir (Öztemel, 2003). 3. Çalışma Bölgesi ve Veriler 82 km uzuluğu ile Türkiye'i kedi sıırları içide deize ulaşa e uzu ehri ola Kızılırmak, Sivas ı İmralı İlçesii doğusudaki Kızıldağ da doğmaktadır. Kızılırmak Orta Aadolu Bölgesi'de geiş bir yay çizdikte sora sırasıyla Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Akara, Çakırı ve Çorum illeride geçerek Samsu u Bafra Buru da Karadeiz e dökülür (Aoim, 202). Nehir üzeride Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) e ait 46 adet sedimet ölçüm istasyou mevcuttur. Bu istasyoları 2 taesi hale aktif olup geriye kala 34 taesi ise kapatılmıştır. Çalışmada, EİE de alıa Yamula (50) istasyoua ait 973 2003 yılları içi sedimet ölçüm değerleri ile modeller geliştirilmiştir. 50 o.lu istasyou sedimet verilerii tahmi etmek içi ayı istasyoa ait akım değerleri girdi olarak kullaılmıştır. 973-997 yılları arasıdaki veriler (% 80) modelleri eğitimi içi, kala 998-2003 yıllarıa ait (% 20) kısım ile modelleri geçerliliği test edilmiştir. 4. Uygulama Çalışmada ilk öce, 50 o.lu istasyou katı madde miktarıı tahmi etmek içi ayı istasyou akım değerleri kullaılarak YSA yötemi ile modeller geliştirilmiştir. Modeller geliştirilirke akım ve sedimet miktarı değerleri boyutsuzlaştırılmıştır. Bu işlem aşağıdaki formüle göre yapılmıştır. X=(X i -X mi )/(X max -X mi ) (3) Burada, X, boyutsuz değer, X i, ölçüm değeri, X max ve X mi ölçümlerdeki maksimum ve miimum değerlerdir. YSA modelleri geellikle YSA(i,j,k) ağ mimarisi ile gösterilir. Burada i, girdi tabakasıdaki öro sayısı, j gizli tabakadaki öro sayısı, k ise çıktı tabakasıdaki öro sayısıdır. Çalışmada, girdi tabaka öro sayısı i= ve çıktı tabaka öro sayısı k= olarak alımıştır. Modelleri performaslarıı değerledirmek içi karekök ortalama hata (KOH) değerleri ve belirgilik katsayıları (R 2 ) hesaplamıştır. KOH R = 2 i= = i= ( R ( R i R i( gerçek ) ( R 2 ( gerçek ) i(mod el )) i( gerçek ) R i(mod el ) R ort) ) 2 ) 2 i= (5) Burada, toplam veri sayısı, R i(gerçek) ve R i(model) sırasıyla ölçüle katı madde miktarı ve geliştirile modeli souçlarıdır. R ort ise ortalama katı madde miktarı değeridir. Katı madde miktarı tahmiii e iyi temsil ede model belirleyebilmek içi farklı gizli tabaka öro sayıları ve aktivasyo foksiyoları deemiştir. Geliştirile modeller icelediğide, e iyi modeli ağ yapısı YSA(,4,) ve aktivasyo foksiyou ise logaritmik sigmoid olarak belirlemiştir. Bu modeli eğitim seti içi R 2 ve KOH değerleri sırasıyla 0,8 ve 8468,5 to/gü, test seti içi de 0,78 ve 34986,4 to/gü olarak hesaplamıştır. Bu modeli eğitim ve (2) (4) SDU Iteratioal Joural of Techologic Scieces
Akarsulardaki Katı Madde Miktarıı Yapay Siir Ağları ile Tahmii: Kızılırmak Nehri Öreği 3 test setlerie ait saçılma diyagramı Şekil 2 de verilmiştir ve test seti içi zama serisi de Şekil 3 te verilmiştir. Elde edile YSA modelii katı madde tahmii içi kullaılabileceği soucua varılmıştır. Şekil 2. YSA(,4,) modelii eğitim ve test seti içi saçılma diyagramları Şekil 3. YSA(,4,) modelii test setie ait zama serisi 5. Souçlar Akarsu boyuca katı madde hareketleride kayaklaa oyulma ve yığılmalar soucuda akarsu morfolojisi değişir, akarsu üzerie yapıla yapılar foksiyo ve sağlamlık açısıda zarar görür ve suyu kalitesi etkileir. Bu yüzde katı madde miktarıı belirlemesi öem taşımaktadır. Bu etkilemeleri daha iyi alamak ve doğru bir şekilde belirlemek içi zamala değişe çok sayıda parametreye ve katı madde hareketii presiplerii bilmeye ihtiyaç vardır. So yıllarda geiş kullaım alaı bula ve karmaşık ilişkileri kolaylıkla ortaya çıkarabile yapay siir ağları (YSA) katı madde tahmiide kullaılmaktadır. Bu çalışmada, YSA yötemi ile Kızılırmak Nehri e ait katı madde tahmi modeli geliştirmek içi ayı istasyoa ait akım değerleri kullaılmıştır. Geliştirile model icelediğide, YSA yötemii katı madde tahmiide kullaılabileceği ve ölçüm yapılamaya zamalarda veya verileri kaybolması gibi durumlarda eksik verileri YSA yötemi ile tamamlaabileceği görülmüştür. Vol. 4, No 3, December 202
Özlem Terzi, Tahsi BAYKAL 4 Kayaklar Aoim (202). http://www.samsu.gov.tr/samsu-sehri.asp?cotetid=2#5 Berkü, M., (2005). Su Kayakları Mühedisliği. İstabul. Cığızoğlu, H.K. (2000). Suspeded Sedimet Estimatio for Rivers Usig Artificial Neural Networks ad Sedimet Ratig Curves. Turkish J. Eg. Ev. Sci., 26, 27-36. Çobaer, M., Üal, B., Kişi, Ö. ve Üal, S. (2006). Akarsularda Katı Madde Miktarıı Yapay Siir Ağları Kullaılarak Tahmii. Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi, 2(-2), 229-235. Doğa, E. (2009). Katı Madde Kosatrasyouu Yapay Siir Ağlarıı Kullaarak Tahmi Edilmesi. İMO Tekik Dergi, 302, 4567-4582. Erkek, C. ve Ağıralioğlu, N. (200). Su Kayakları Mühedisliği, İstabul. Fırat, M. ve Gügör, M. (2004). Askı Madde Kosatrasyou ve Miktarıı Yapay Siir Ağları ile Belirlemesi. İMO Tekik Dergi, 29, 3267-3282. Kişi, Ö. (2007). Akış-Katı Madde Aahtar Eğrisii Yapay Siir Ağları Kullaılarak Geliştirilmesi, Iteratioal Joural of Sciece ad Techology, 2(), 49-6. Kişi, Ö., Karaha M.E. ve Şe, Z. (2003). Nehirlerdeki Askı Maddesi Miktarıı Bulaık Matık ile Modellemesi. İTÜ Dergisi/d Mühedislik, 2(3), 43-54. Öztemel, E. (2003) Yapay Siir Ağları, İstabul. Öztopal, A. ve Şe, Z. (2009). Kısa Vadeli Yağış Modellemesi İçi Yapay Siir Ağları Yaklaşımı. İTÜ Dergisi/d Mühedislik, 8(), 83-94. Öztürk, F. (2002). Yüzey Akış ve Sedimet Miktarıı AGNPS Modeli ile Belirlemesi. Bilimsel Araştırma Projesi Kesi Raporu, Akara Üiversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Akara. Öztürk, F., Sömez F. Kemal, Yıldırım, Y. Ersoy, Bayrami, İ., Apaydı, H. ve Karaş, E. (2003) Kurukavak Deresi Havzasıda Yüzey Akış ve Sedimet Miktarıı AGNPS Modeli ile Tahmii. Tarım Bilimleri Dergisi, 9 (3), 344-35. Ülke, A., Özkul, S. ve Tayfur G. (20). Ampirik Yötemlerle Gediz Nehri İçi Askıda Katı Madde Yükü Tahmii. İMO Tekik Dergi, 348, 5387-5407. Ülke, A., Özkul, S., Tayfur, G. ve Güdoğdu, İ. (200). Gediz Nehri içi Eksik Sedimet Verilerii Tahmi Edilmesi. VI. Ulusal Hidroloji Kogresi, 254-264, Deizli. Yeigü, K., Bilgeha M., Gerger, R. ve Mutlu, M. (200). A Comparative Study o Predictio of Sedimet Yield i The Euphrates Basi. Iteratioal Joural of the Physical Scieces, 5(5), 58-534. Yurtoğlu, H. (2005). Yapay Siir Ağları Metodolojisi ile Ögörü Modellemesi: Bazı Makroekoomik Değişkeler İçi Türkiye Öreği. Ekoomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Geel Müdürlüğü, Uzmalık Tezi, 04 s., Akara. SDU Iteratioal Joural of Techologic Scieces