CROSS-MATCH & DAT Testler/Problemler Hazırlayan: Prof. Dr. Birol GÜVENÇ Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi Bölge Kan Merkezi Sunan: Dr. S. Haldun BAL UludağÜniversitesi Tıp Fakültesi Dr. Raşit DURUSOY Kan Merkezi
TRANSFÜZYON ÖNCESİ UYGUNLUK TESTLERİ AMAÇ; Transfüze edilen eritrositlerin kabul edilen en uzun sürede canlılığını ve fonksiyonunu sürdürmesi Alıcının eritrositlerinde herhangi bir yıkımın olmasını engellemek 2
TRANSFÜZYON ÖNCESİ UYGUNLUK TESTLERİ KAPSAM; Kan gruplama iat CRM 3
CROSS-MATCH (CRM) NEDİR? Transfüzyon esnasında olabilecek bir antijen-antikor reaksiyonunun tüpte yapılan bir ön denemesidir ve uygunluk testlerinin son aşamasıdır. 4
CRM Testinin Amacı Alıcı ve verici kan grubu uygunluğunun son kez doğrulanması Verici eritrosit yüzeyinde olabilecek antijenlere karşı alıcı serumunda antikor varlığının araştırılması. 5
Majör;Alıcıserumu veya plazmasıile verici eritrositleri karşılaştırılır. Minör; Verici serumu alıcı eritrositleri ile karşılaştırılır. 6
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 1 Örnek seçimi ve hazırlanması Alıcı; Taze kan örneği Serum/plazma Yeterli miktar (5 ml) Uygun görünüm (hemoliz?) Doğru etiketleme 7
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 2 Örnek seçimi ve hazırlanması Verici; Doğru torba, doğru tüp Doğru etiketleme Torba hortumundan bir segment Pıhtı? 8
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 3 Hasta öyküsü Tanı? Kullanılan ilaçlar? Transfüzyon? Gebelik? Transplantasyon? 9
Testin duyarlılığını-doğruluğunu etkileyen faktörler Sıcaklık Zaman ve iyonik güç ph Ag ve Ab yoğunluğu Ab izotipi Afinite-Avidite 10
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 4 Testin duyarlılığını-doğruluğunu etkileyen faktörler; Eritrositlerin yıkanma işlemi Hazırlanan eritrosit süspansiyonu konsantrasyonu, Serum/Eritrosit oranı Çalkalama (?) Testin uygulandığı ısı(oda ısısı ve 37 C de) 11
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 5 Ag-Ab reaksiyonlarını belirginleştirmek için; Antiglobulin serum LISS (low ionic strength solution) PEG (polyethylene glycol) Enzim 12
Pozitif sonuçların nedenleri 1 Alıcı ve verici kan gruplarının hatalı değerlendirilmesi, Verici eritrosit antijenlerine karşı alıcı serumunda alloantikorlar olması, Vericinin direkt coombs testinin pozitif olması(ahg testinde pozitif sonuç alınabilir), 13
Pozitif sonuçların nedenleri 2 Bazı hastalıklar nedeniyle alıcı serumunun farklı özellikler göstermesi (protein içeriği ile ilgili olarak), Testin herhangi bir aşamasında kontaminasyon olması, Kullanılan teknik veya reajenlerin uygun olmaması. 14
Pozitif sonuçların nedenleri 3 Poliaglütinasyon Fenomeni Sıcakta Aktif Olan Otoantikorlar Rulo Formasyonu 15
Karşılaşılabilecek Problemler ve Değerlendirme A.T testi negatif, CRM uygun ise; Sorun yok transfüze edilebilir 16
Karşılaşılabilecek Problemler ve Değerlendirme A.T testi pozitif, CRM uygun ise; Oto anti-h ve anti-le b gibi Ab lar O eritrositler ile reaksiyon verebilir A1B ve A1 eritrositler ile reaksiyon vermez Transfüze edilebilir 17
Karşılaşılabilecek Problemler ve Değerlendirme A.T testi negatif, CRM uygun değil ise; ABO uyuşmazlığı Bağışçıda DAT (+) İnkomplet Ab lar O grubu TDP veya TS almış alıcılar (pasif transfer) 18
Karşılaşılabilecek Problemler ve Değerlendirme A.T testi pozitif, CRM uygun değil ise; Doğal ve nadir bulunan alloantikorlar Anti-M, anti-p1, anti-le a ve anti-le b Toplumdaki özgül Ag sıklığı önemli Ab tanımlanmalı ve daha sonra CRM yapılmalı 19
OLGU-1 Pediatrik Hematoloji Anemi? O Rh (+) Transfüzyon öyküsü var 2 Ünite RBC talebi var Cross-match uygun değil 20
OLGU-1 DAT (-) Antikor Tarama (+) Antikor tiplendirme (+) Anti-E Anti-K Rh subgrup CcDee Kell (-) 21
OLGU-1 Uygunsuz Cross-match Alıcı kan grb. kontrolü Verici kan grb. kontrolü 22
OLGU-1 Antikor Tarama Rh Subgrup Antikor Tiplendirme Rh subgrup CcDee Kell (-) 16/12/2011 23
OLGU-1 Verici Rh subgrup Cross-match uygun Rh subgrup CcDee Kell (-) 24
OLGU-2 Dahiliye Hematoloji Orak hücre anemisi? A Rh (+) Transfüzyon öyküsü var 2 Ünite RBC talebi var Cross-match uygun değil 25
OLGU-2 DAT (-) Antikor Tarama (+) Antikor tiplendirme (+) Anti-c Rh subgrup CCDee Kell (-) 26
OLGU-2 Verici Rh Subgrup Uygunsuz Cross-match CCDee Kell (-) 27
OLGU-2 Verici Rh Subgrup Uygun Cross-match CCDee Kell (-) 28
OLGU-3 Ortopedi Romatoit Artrit + Hemolitik anemi AB Rh (+) Transfüzyon öyküsü var 4 Ünite RBC talebi var Cross-match uygun değil 29
OLGU-3 DAT (+) IgG (+) C3d (+) Antikor Tarama (+) Antikor tiplendirme (değerlendirilemedi) Otoantikor (+) 30
OLGU-3 Uygunsuz Cross-match Uygunsuz Cross-match 31
OLGU-3 Monospesifik DAT Antikor Tarama 32
SONUÇ-1 CRM deki sorunlarıdeğerlendirebilmek için alıcıda transfüzyon öncesi antikor tarama ve tanımlama testlerinin yapılmasıgerekliliğinin yanısıra tanımlanan antikor varsa bunun klinik değerinin bilinmesi de önemlidir. 33
SONUÇ-2; CRM uygunsuzluğunda transfüzyon kararının sorumluluğu klinisyene ait olmalıancak kan merkezi hastayla ilgili tüm kayıtlarında bu uygunsuzluğu belirtmeli ve transfüzyon konusunda yönlendirici olmamalıdır. 34
ANTİGLOBULİN TESTLER (COOMBS TESTİ) TANIM; İnsan globülinlerine karşı oluşan antikorlara anti-human globülin (AHG, antikorlara karşı gelişen anti-antikor). Bu antikorların kullanıldığı testlere de Anti-Human Globülin (AHG) testi veya Coombs testi denir. 35
ANTİGLOBULİN TESTLER (COOMBS TESTİ) Direkt Coombs testi İndirekt Coombs testi Antikor tarama Antikor tanımlama Cross-match 36
Direkt Coombs Testi (DAT) Eritrosit yüzeyinde yer alan antijenlerin, kendilerine özgül antikorlarla vücutta kaplanışını(sensitizasyonunu) göstermek için yapılan teste DAT veya Direkt Coombs Testi denir. 37
Direkt Coombs Testi (DAT) 38
Direkt Coombs Testi (DAT) Testin prensipleri Anti-Human Globülin serumu (AHG, Coombs Serumu) kullanılır. Coombs serumu, yüzeyi antikor kaplı eritrositler arasında bir köprü kurar. Serumdaki serbest globülinler hatalı negatifliğe sebep olacağından yıkama işlemi yapılmalıdır. 39
Anti-Human Globulin Reajenler Polispesifik AHG Monospesifik AHG Anti-IgG Anti-C3d ve Anti-C3b Anti-C3d 40
Direkt Coombs Testi (DAT) Hastalarda %10 Kan bağışçılarında 1/1.000-10.000 İmmün hemoliz olmaksızın pozitif olarak saptanır. 41
DAT (+) Nedenleri 1 Eritrosit antijenlerine karşı oluşmuş oto antikorların kompleman ile birlikte veya tek başına eritrosit yüzeyini kaplaması, Yakın zamanda yapılmış bir transfüzyondan sonra alıcıdaki allo-antikorların bağışçı eritrositlerinin yüzeyini kaplaması, Bağışçının plazmasında bulunan antikorların transfüzyondan sonra alıcıdaki eritrositlerin yüzeyini kaplaması, 42
DAT (+) Nedenleri 2 Annedeki alloantikorların plasentadan geçerek fetüsün eritrositlerini kaplaması, Çeşitli ilaçların (Penisilin, sefalosporin, quinidine, phenacetin vb.) kullanılması, Yüksek doz gamaglobülin tedavisi sırasında veya hastada hipergamaglobulinemi olması. 43
HatalıNegatif DAT ve IAT Nedenleri 1 Eritrositlerin yeterli yıkanmaması AHG serumun geç eklenmesi Personelin değerlendirme becerisi Düzensiz santrifüjleme Eritrosit konsantrasyonunun hatalı olması 44
HatalıNegatif DAT ve IAT Nedenleri 2 Yüksek konsantrasyonda IgG paraproteini Yıkama solüsyonunun düşük ph düzeyi Sadece komplemanla kaplanmışhücrelerde değerlendirmenin geç yapılması Düşük antikor düzeyi 45
HatalıPozitif DAT ve IAT Nedenleri Soğuk reaktif otoantikorlar Kontamine malzemeler ve solüsyonlar Aşırı santrifüjleme Örnek almada silikon jelli tüp kullanımı Dekstroz verilen damar yolundan örnek alma 46
TEŞEKKÜRLER Taşköprü, ADANA 47