M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Yıl: 2006, Sayı 23, Sayfa: 107-123 GENÇ YETİȘKİNLERİN EVLİLİK VE AİLE HAYATINA İLİȘKİN GÖRÜȘLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ * A. Esra İșme GAZİOĞLU ** ÖZET Bu çalıșma, geç yetișkileri evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșlerii değerledirmek amacıyla gerçekleștirilmiștir. Öreklem grubu 546 lisas ve tezsiz yüksek lisas öğreciside olușmuștur. Öğrecileri evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșleri araștırmacı tarafıda geliștirilmiș, 109 maddede olușa bir aket yoluyla değerledirilmiștir. Araștırma soucuda; erkekleri kadılara göre daha yüksek pua aldıkları maddelerde bazıları șulardır: evlilik dii bir zorululuktur, boșamak güahtır, evli bireyler bașka romatik ilișkilere girebilirler, evlilikte ailei reisi erkektir, evlilikte eșler birbirlerii dövebilirler, evi yöetimie eșleri ae ve babaları da katılmalıdır, evlilikte eșitlik olmaz. Kadıları erkeklere göre daha yüksek pua aldıkları bazı maddeler ise: eșler tüm ișleri paylașmalıdır, evlilikte erkek mutlaka yașça büyük olmalıdır, eșler birbirlerie karșı arkadașça davramalıdırlar, her iki eș de çalıșmalıdır, kariyer sahibi olmak evlilikte daha öemlidir, evlilikte güç paylașılmalıdır, evlilik gereksizdir șeklidedir. Aahtar sözcükler: Evliliğe yöelik tutum, aile hayatıa yöelik tutum, geç yetișki. INVESTIGATION OF YOUNG ADULTS VIEWS ABOUT MARRIAGE AND FAMILY LIFE SUMMARY I this study, the ivestigatio of youg adults views about marriage ad family life was aimed. The sample of the study cosists of 546 udergraduate ad graduate studets. A scale which has bee developed by researcher was used i order to determie studet s views about marriage ad family life. The results revealed that, for some items me had higher scores tha wome such as marriage is religious ecessity, divorce is a * Bu çalıșma, III. Ulusal Aile ve Evlilik Terapileri Kogresi de (25-27 Mart 2005) bildiri olarak suulmuștur. ** Yard. Doç. Dr, İstabul Üiversitesi Hasa Ali Yücel Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü 107
si, married couples may have other romatic relatioships, ma is the master of the family, couples may beat each other, mother- i -law ad father- i -law ought to be ivolved i family maagemet, there is o equality i a marriage. Accordig to other results, for some items, wome had higher scores tha me such as, couples ought to share all the chores, husbad must be older tha wife, couples ought to treat friedly each other, both spouse ought to have a job, havig a career is more importat tha gettig married, power ought to be shared i a marriage, marriage is uecessary. Key words: Attitudes toward marriage, attitudes toward family life, youg adult. Sosyal ilișkileri, yapı ve kurumları, adet ve geleekleri sosyokültürel değișme süreci içide ele ala ve değișme oktalarıı tespit etmeyi amaçlaya çalıșmalar, geellikle geleeksel-moder ayrımıı temel alırlar. Özellikle Türk toplumu ve bezeri toplumlar içi geleeksel-moder ölçütü gerçektede alamlıdır. Bu durumda, Türk toplumu içi sosyokültürel değișme süreci geellikle geleeksel veya klasik Osmalı toplum yapısıda, Tazimat la birlikte bașlaya ve bugüe kadar devam ede moderleșmeye geçiș sürecii ifade etmektedir (Türköe, 1994). Bu süreç içeriside cisiyet algıları, cisiyet rol ve statüleri cisler arası ilișkileri düzeleme biçimleri gibi özelliklerle ilgili cisiyet kültürü ve bir kurum olarak evliliğe ilișki algılar da değișime uğramaktadır. Türk toplumuda geleeksel evliliklerde moder evliliklere doğru gelișe bir eğilimi olduğu görülmektedir (İmamoğlu, 2000). DPT i raporlarıa göre daha iyi eğitimli, șehirde yașaya geçler arasıda, aileler tarafıda düzelemiș evlilik oralarıda düșme olduğu saptamıștır (Atalay, Kotaș, Beyazıt ve Madeoğlu, 1993; İmamoğlu, 1993; İmamoğlu & Yasak 1997). Daha iyi eğitimli kadıları eșlerii kedileri seçmeyi, ileri yașlarda evlemek istemelerii yaı sıra, evi geçimii sağlama kousuda paydaș olmayı, ailede alıacak kararlara daha çok katılmak istedikleri belirlemiștir (İmamoğlu, 1993). Buula birlikte, İmamoğlu & Yasak (1997) yaptıkları araștırmada kocaları evlilikleride karılarıda daha fazla doyum elde ettiklerii, geiș aile ile daha iyi ilișkiler içeriside olduklarıı, ciselliğe daha fazla öem atfettiklerii saptamıșlardır. Kadılar ise (İmamoğlu, 1993); kocalarıı oları daha az aladıklarıı hissettiklerii, kocalarıa karșı daha destekleyici olduklarıı, yașadıklarıı, deeyimlerii eșleriyle daha çok koușup paylaștıklarıı acak olarda bekledikleri karșılıkları almadıklarıı, kocalarıı olara daha az saygı gösterdiğii, fiziksel șiddete bașvurabildiklerii ifade etmișlerdir. Eșitlik açısıda bakıldığıda, kadılar ev ișleri ve evi geçimii sağlama koularıda daha eșitlikçi tutumlara sahiptirler, kocalarıa, kocalarıı olara güvediğide daha az güvemektedirler. 108
Evlilik hem yetișkiler hem de çocuklar içi bazı elverișli durumlar içerebilmektedir. Tek ebeveyli ailelerde gele çocuklar iki ebeveyli ailelerde gelelere göre iki kat daha fazla okulda ayrılmakta, üç kat daha fazla yoksulluk içide yașamaktadırlar (Hetherigto ve ark., 1998). Ayrıca evli çiftler daha sağlıklı ve daha mutludurlar (Horwitz & White, 1998, Phares & Lum, 1996). Buua birlikte ABD de bir kurum olarak evliliğe giderek daha az değer verilmekte, birlikte yașama gibi tercihler yaygılașmaktadır (Hetherigto ve ark., 1998; Tasker ve Richard, 1994). Amerika değerleri estitüsü, yetișkileri %33 ü evlemei mi? yoksa bekar kalmaı mı? daha iyi olduğua ilișki çelișkili tutumları olduğuu ifade etmektedir (Marti, Specter, Marti ve Marti, 2003). Yurtdıșıda evliliğe yöelik tutumları araștıra çalıșmalarda, erkekleri kadılarda, evli bireyleri bekâr olalarda, parteri ola kadıları olmayalarda, babaları çocuksuz erkeklerde daha çok geleeksel evlilik değerlerie sahip oldukları saptamıștır. Flouri ve Buchaa (2001) erkeklerde düșük sosyoekoomik seviye ve itelik yoksuluğuu evliliğe yöelik geleeksel tutumları kestirdiğii belirlemișlerdir. Wu ve Balakrisha, (1992) daha yașlı, evli, kırsal bölgede yașaya daha az eğitimli, sıklıkla kiliseye gide, daha fazla çocuk sahibi olmak isteye kadıları evlilik ve birlikte yașamaya karșı daha tutucu tutumlara sahip olduklarıı belirlemișlerdir. Wright ve Youg (1998) babaerkil ailelerde gele çocukları aaerkil ailelerde gelelere orala, toplumsal cisiyetle ilgili daha geleeksel tutumlara sahip olduklarıı belirlemișlerdir. Stokes ve Peyto (1986) ev kadılarıı kadıı rollerie yöelik görüșlerii çalıșa kadılarda daha geleeksel olduğuu saptamıșlardır. Salts ve Seismore (1994) bakireleri evlilikle ilgili tutumlarıı bakire olmayalarda daha olumlu olduğuu saptamıșlardır. Muech ve Ladrum u (1994) aktardığıa göre yapıla araștırmalar, ebeveyleri boșamıș çocukları gelecekteki evliliklerii bașarısı kousuda korkulu, edișeli olduklarıı, geel olarak evliliğe yöelik daha olumsuz bakıș açısıa sahip olduklarıı, ebeveylerii evliliğii mutsuz olarak algılaya kızları evliliğe yöelik daha olumsuz tutumlara sahip olduklarıı göstermektedir. Kozuch ve Cooey (1995) ebeveyleri yoğu çatıșma yașaya ya da boșamıș ola ergeleri evlilik öcesi birlikte yașamaya daha kabulkar yaklaștıklarıı bulmușlardır (Akt: Marti, Marti ve Marti, 2001). Görüldüğü gibi evliliğe yöelik tutumlar birçok farklı değișkele ilișkilidir. Bu çalıșma, geç yetișkileri evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșlerii değerledirmek, bu görüșleri cisiyet açısıda farklılașıp farklılașmadığıı saptamak amacıyla gerçekleștirilmiștir. Araștırma sayeside sosyo kültürel değișme süreci içide bulua ülkemizde geçleri evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșlerii değerledire çalıșmalara veri sağlaması umulmaktadır. 109
YÖNTEM Bu çalıșma, geç yetișkileri evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșlerii değerledirmek amacıyla gerçekleștirilmiș, tarama türüde bir araștırmadır. Öreklem Öreklem grubu 546 lisas ve tezsiz yüksek lisas öğreciside olușmuștur. Öğrecileri yaș ortalaması (M: 22.07), yaș rajı ise 17-42 șeklidedir. Katılımcıları 382 si kız, 164 ü erkektir. Veri Toplama Araçları Öğrecileri evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșleri araștırmacı tarafıda geliștirilmiș, 109 maddede olușa bir aket yoluyla değerledirilmiștir. Geliștirile aket, evlilik öcesi ilișkiler, evleme kararıı almak, evlemek çocuk sahibi olmak, roller, büyük ebeveyle ilișkiler, cisel yașam gibi evlilik ve aile hayatıa ilișki birçok kouyu içere bir akettir. Katılımcılar her bir maddeye 5 li bir skala üzeride (Kesilikle katılıyorum, Katılıyorum, Kararsızım, Katılmıyorum, Kesilikle katılmıyorum) yaıt vermișlerdir. BULGULAR Öğrecileri akete verdikleri cevapları cisiyet açısıda farklılașıp farklılașmadığıı saptamak içi yapıla t-testi soucuda erkekleri görüșlerii kadılarda 37 maddede farklılaștığı, kadıları görüșlerii erkeklerde 23 maddede farklılaștığı saptamıștır (Tablo 1). Tablo: 1 Evlilik ve aile hayatıa ilișki görüșleri cisiyete göre t-testi souçları Kadı Erkek Karșılaștırma Maddeler S S sd t Herkes evlemelidir 382 2.43 1.10 164 2.91 1.31 544-4.33** Çocuk sahibi oldukta sora eșler birbirlerie daha az zama ayırmalıdırlar Evi idaresi tek ește toplamalıdır Evlilik dii bir zorululuktur 382 1.46.80 164 1.68.89 544-2.83** 382 1.46.71 164 2.48 1.36 544-11.31** 382 2.03 1.14 164 2.52 1.30 544-4.32** 110
Tablo: 1-Devam Kadı Erkek Karșılaștırma Maddeler S S sd t Eșler tüm ișleri paylașmalıdır Evlilikte saygı sevgide daha öemlidir 382 4.19 1.06 164 3.79 1.12 544 3.97** 382 3.63 1.07 164 3.39 1.17 544 2.33* Boșamak güahtır 382 1.45.85 164 1.98 1.15 544-5.95** Kadılar çocuk sahibi oluca ișlerii bırakmalıdır Evli çiftler asla boșamamalıdır Çocuk yapmaya eșler birlikte karar vermelidirler Eșleri arkadaș çevresi ayı olmalıdır Evlilikte öce flört döemi gereklidir Evlilikte eșleri özel yașamları gizli tutulmalıdır Evli bireyler bașka romatik ilișkilere girebilirler Evlilikte ailei reisi erkektir Çocuklar evliliği kurtarır Evlilikte eșler birbirlerii dövebilirler 382 1.85.93 164 2.67 1.29 544-8.30** 382 1.74.87 164 2.13.95 544-4.76** 382 4.66.73 164 4.40.92 544 3.54** 382 2.59.95 164 2.86 1.10 544-2.88** 382 4.18 1.02 164 3.58 1.19 544 5.98** 382 3.74 1.29 164 3.40 1.45 544 2.73** 382 1.40.81 164 1.90 1.13 544-5.76** 382 1.67.96 164 3.14 1.38 544-14.18** 382 2.05.98 164 2.88 1.19 544-8.50** 382 1.29.80 164 1.63 1.02 544-4.25** 111
Tablo: 1-Devam Kadı Erkek Karșılaștırma Maddeler S S sd t Evlilikte evi ekoomik idaresi eșler tarafıda paylașılmalıdır Asıl aile kayıvalide ve kayıpederide içide buluduğu ailedir Eș olmak demek ayı șekilde düșümek demektir Çocuk sahibi olmak içi eșlerde birii istemesi yeterlidir Büyükae ve büyükbabalar istedikleri içi çocuk sahibi olumalıdır Evlilikte erkek mutlaka yașça büyük olmalıdır Çocuk sahibi oldukta sora karı koca olmak yerie ae, baba olmak daha çok öem kazaır Eșler bir elmaı iki yarısı gibidirler Evi yöetimie eșleri ae ve babaları da katılmalıdır Evledikte sora mutlaka çocuk sahibi olumalıdır Evli olmak içi imam ikâhı yeterlidir 382 4.24 1.04 164 3.87.99 544 3.87** 382 1.58.83 164 1.88 1.01 544-3.60** 382 2.38 1.02 164 2.76 1.22 544-3.70** 382 1.53.76 164 1.90.81 544-5.09** 382 1.23.57 164 1.51.73 544-4.77** 382 2.92 1.17 164 2.42 1.16 544 4.56** 382 2.81 1.08 164 3.33 1.13 544-5.11** 382 3.43 1.16 164 3.85 1.17 544-3.92** 382 1.35.70 164 1.63.96 544-3.80** 382 2.86 1.23 164 3.10 1.26 544-2.07* 382 1.42.77 164 2.12 1.12 544-8.29** 112
Tablo: 1-Devam Kadı Erkek Karșılaștırma Maddeler S S sd t İki göül bir oluca samalık seyra olur Çocuğu sorumluluğu aeye aittir Erkek adamı erkek çocuğu olur Eșler birbirlerie karșı cisel çekicilik hissetmelidirler Eșler birbirlerii eleștirebilmelidirler Eșler bütü aktivitelere birlikte katılmalıdırlar. Eșler birbirlerii evlilikte e beklediklerii bilmelidirler Evlilikte eșler birbirleride sorumludurlar Eșler yapacakları șeyler içi birbirleride izi almalıdırlar Eșler tatile ayrı ayrı gidebilmelidirler Erkek eve girdiğide kadı evde olmalıdır Hamilelik süreci duygusal açıda paylașılmalıdır 382 2.25 1.06 164 2.87 1.30 544-5.75** 382 1.75.77 164 1.96.79 544-2.82** 382 1.26.65 164 2.13 1.32 544-10.24** 382 4.29.76 164 4.11.87 544 2.42* 382 4.32.65 164 4.19.86 544 2.01* 382 2.69 1.07 164 2.99 1.13 544-2.88** 382 4.53.55 164 4.35.73 544 3.15** 382 4.05.86 164 4.35.75 544-3.74** 382 3.23 1.09 164 3.77.95 544-5.50** 382 2.78 1.22 164 2.10 1.10 544 6.07** 382 2.22 1.04 164 3.21 1.18 544-9.80** 382 4.69.57 164 4.50.66 544 3.43** 113
Tablo: 1-Devam Kadı Erkek Karșılaștırma Maddeler S S sd t Eșler birbirlerie karșı arkadașça davramalıdırlar İki isaı eș olmaları içi evlemeleri gerekmez Evlilikte örf ve adetler eșlerde biri dahi istese sürdürülmelidir Eșler birbirlerie tahammül edemedikleride boșamalıdırlar Her iki eș de çalıșmalıdır İsalar gerçek yüzlerii evledikte sora gösterirler Kariyer sahibi olmak evlilikte öemlidir Evlilikte bireyleri birbirlerii çok fazla taımaları öemli değildir Ciselliği seyrii erkek yöledirir Evlemek içi karșılıklı çekim yeterlidir Evleecek bireyleri kișilik gelișimleri yeterli olguluğa erișmiș olmalıdır 382 4.47.69 164 4.24.88 544 3.31** 382 2.74 1.31 164 2.27 1.37 544 3.71** 382 2.61.88 164 2.93 1.08 544-3.66** 382 3.45 1.20 164 3.07 1.14 544 3.43** 382 3.51 1.04 164 3.05 1.03 544 4.74** 382 3.07 1.06 164 2.82 1.10 544 2.46* 382 2.41 1.05 164 2.15 1.04 544 2.72** 382 1.54.74 164 1.78.85 544-3.30** 382 1.91.87 164 2.26 1.08 544-4.06** 382 2.18.84 164 2.45 1.02 544-3.16** 382 4.59.66 164 4.43.67 544 2.51* 114
Tablo: 1-Devam Kadı Erkek Karșılaștırma Maddeler S S sd t Evlilikte güç paylașılmalıdır 382 4.22.75 164 4.02.85 544 2.75** Evlilikte eșitlik olmaz 382 1.84.92 164 2.23 1.13 544-4.11** Evlilik geleceği sigortasıdır 382 2.33 1.05 164 3.03 1.27 544-6.65** Eșler arkadaș olmalıdır 382 4.36.69 164 3.99.99 544 5.04** Evleir evlemez çocuk sahibi olumalıdır Doğum kotrolüü sorumluluğuu tek eș üstlemelidir Evlilikte ailei reisi kadıdır Kadıı cisel fatezi kurması uygu değildir. 382 1.75.68 164 2.11.85 544-5.27** 382 1.53.80 164 1.82.91 544-3.66** 382 2.14.90 164 1.74.76 544 4.89** 382 1.66.76 164 2.07 1.05 544-5.17** Evlilik gereksizdir. 382 1.76.83 164 1.60.89 544 2.06* **p<.01, *p<.05 Daha sora, kadı ve erkekler açısıda farklılașa maddelere iki tablou (Tablo 2, Tablo 3) sol yaıda yer verilmiș, ilgili maddelere katılıyorum ve kesilikle katılıyorum șeklide yaıt vere katılımcıları grup geelideki (N= 546) frekas ve yüzdeleri ise diğer sütulara yerleștirilmiștir. 115
Tablo 2: Erkekleri kadılara göre daha yüksek pua aldıkları maddeler Erkekleri kadılara göre daha yüksek pua aldıkları maddeler N=546 Katılıyorum ve Kesilikle katılıyorum f % Herkes evlemelidir 132 %24.2 Çocuk sahibi oldukta sora eșler birbirlerie daha az zama ayırmalıdırlar 22 %4.1 Evi idaresi tek ește toplamalıdır 53 %9.7 Evlilik dii bir zorululuktur 94 %17.2 Boșamak güahtır 33 %6 Kadılar çocuk sahibi oluca ișlerii bırakmalıdır 77 %14.1 Evli çiftler asla boșamamalıdır 40 %7.3 Eșleri arkadaș çevresi ayı olmalıdır 140 %25.6 Evli bireyler bașka romatik ilișkilere girebilirler 36 %6.6 Evlilikte ailei reisi erkektir 104 %19 Çocuklar evliliği kurtarır 94 %17.2 Evlilikte eșler birbirlerii dövebilirler 27 %4.9 Asıl aile kayıvalide ve kayıpederide içide buluduğu ailedir 28 %5.1 Eș olmak demek ayı șekilde düșümek demektir 126 %23.1 Çocuk sahibi olmak içi eșlerde birii istemesi yeterlidir 23 %4.2 Büyükae ve büyükbabalar istedikleri içi çocuk sahibi olumalıdır 8 %1.4 Çocuk sahibi oldukta sora karı koca olmak yerie ae, baba olmak daha çok öem kazaır 206 %37.7 Eșler bir elmaı iki yarısı gibidirler 322 %59 116
Tablo 2-Devam Erkekleri kadılara göre daha yüksek pua aldıkları maddeler N=546 Katılıyorum ve Kesilikle katılıyorum f % Evi yöetimie eșleri ae ve babaları da katılmalıdır 20 %3.7 Evledikte sora mutlaka çocuk sahibi olumalıdır 223 %40.8 Evli olmak içi imam ikahı yeterlidir 37 %6.8 İki göül bir oluca samalık seyra olur 121 %22.2 Çocuğu sorumluluğu aeye aittir 27 %4.9 Erkek adamı erkek çocuğu olur 37 %6.7 Eșler bütü aktivitelere birlikte katılmalıdırlar. 165 %30.2 Evlilikte eșler birbirleride sorumludurlar 468 %85.7 Eșler yapacakları șeyler içi birbirleride izi almalıdırlar 309 %56.6 Erkek eve girdiğide kadı evde olmalıdır 136 %24.9 Evlilikte örf ve adetler eșlerde biri dahi istese sürdürülmelidir 114 %20.9 Evlilikte bireyleri birbirlerii çok fazla taımaları öemli değildir 20 %3.6 Ciselliği seyrii erkek yöledirir 43 %7.9 Evlemek içi karșılıklı çekim yeterlidir 58 %10.6 Evlilikte eșitlik olmaz 55 %10.1 Evlilik geleceği sigortasıdır 132 %24.1 Evleir evlemez çocuk sahibi olumalıdır 17 %3.1 Doğum kotrolüü sorumluluğuu tek eș üstlemelidir 25 %4.6 Kadıı cisel fatezi kurması uygu değildir. 31 %5.7 117
Tablo 3: Kadıları erkeklere göre daha yüksek pua aldıkları maddeler Kadıları erkeklere göre daha yüksek pua aldıkları maddeler N=546 Katılıyorum ve Kesilikle katılıyorum f % Eșler tüm ișleri paylașmalıdır 433 %79.3 Evlilikte saygı sevgide daha öemlidir 302 %55.3 Çocuk yapmaya eșler birlikte karar vermelidirler 515 %94.3 Evlilikte öce flört döemi gereklidir 410 %75.1 Evlilikte eșleri özel yașamları gizli tutulmalıdır 361 %66.1 Evlilikte evi ekoomik idaresi eșler tarafıda paylașılmalıdır 452 %82.8 Evlilikte erkek mutlaka yașça büyük olmalıdır 183 %33.5 Eșler birbirlerie karșı cisel çekicilik hissetmelidirler 476 %87.2 Eșler birbirlerii eleștirebilmelidirler 511 %93.6 Eșler birbirlerii evlilikte e beklediklerii bilmelidirler 532 %97.4 Eșler tatile ayrı ayrı gidebilmelidirler 159 %29.1 Hamilelik süreci duygusal açıda paylașılmalıdır 529 %96.9 Eșler birbirlerie karșı arkadașça davramalıdırlar 501 %91.8 İki isaı eș olmaları içi evlemeleri gerekmez 163 %29.9 Eșler birbirlerie tahammül edemedikleride boșamalıdırlar 283 %51.8 Her iki eș de çalıșmalıdır 284 %52 İsalar gerçek yüzlerii evledikte sora gösterirler 184 %33.7 118
Tablo 3-Devam Kadıları erkeklere göre daha yüksek pua aldıkları maddeler N=546 Katılıyorum ve Kesilikle katılıyorum f % Kariyer sahibi olmak evlilikte öemlidir 74 %13.5 Evleecek bireyleri kișilik gelișimleri yeterli olguluğa erișmiș olmalıdır 519 %95.1 Evlilikte güç paylașılmalıdır 482 %92.7 Eșler arkadaș olmalıdır 488 %89.4 Evlilikte ailei reisi kadıdır 37 %6.8 Evlilik gereksizdir. 27 %4.9 TARTIȘMA Üiversite ve yüksek lisas öğrecileri üzeride gerçekleștirile bu araștırmada elde edile souçlara geel olarak bakıldığıda erkekleri evliliğe yöelik görüșlerii kadılarda daha geleeksel olduğu, kadıları ise daha moder eșitlikçi bir bakıș açısıa sahip oldukları söyleebilir. Bu bulgu yurt içi (Bacalı, 2001; İmamoğlu, 2000) ve yurtdıșıda yapıla çalıșmalarla bezerlik göstermektedir. Yurt dıșıda yapıla araștırmalar kadıları erkeklere orala evlilik rollerie yöelik daha eșitlikçi, ve daha az tutucu olduklarıı ortaya koymaktadır (Chia, Chog, Cheg, Castellow, Moore ve Hayes, 1986; Flouri, Buchaa 2001; Salts ve Seismore, 1994 ). Bacalı (2001), Akara ve Koya da okuya üiversite öğrecilerii eș tercihlerii icelediği çalıșması soucuda; erkekleri öemsedikleri özellikleri geleeksel kültüre, kadıları öemsedikleri özellikleri moder kültüre uygu olduğuu saptamıș bu soucu, erkekleri varola düzei koruma çabalarıı ve kadıları varola toplumsal düzei pek beimsememiș olmalarıı, varola düzei değișmesii istemelerii bir göstergesi olarak ortaya çıktığıı düșüdüğüü ifade etmiștir. Fișek (2005) erkeği kültürel olarak daha değerli kabul edildiğii belirterek aede așırı koruyuculuk, vericilik ve koruma göre, bağımsızlığı özedirilmeye erkeği, karșı cisle ilișkiside fazla yakılıkta ve alıștığı ilgiyi göremeyeceğide korku duyabileceğii vurgulamaktadır. Bu korkuu, hem erkek hem de kadıı mağdur edebilecek bir yapı olușturduğuu ifade etmektedir. Bu bağlamda, erkeği varola düzei ödee bedellere rağme sürdürmek istemesi iroiktir. 119
Araștırma soucuda erkekleri boșamak güahtır, evli çiftler asla boșamamalıdır, kadıları ise evlilikte öce flört döemi gereklidir, iki isaı eș olmaları içi evlemeleri gerekmez ifadeleride daha yüksek pua almaları; Kah ve Lodo u (1991) evliliğe yöelik daha tutucu tutumları ola kișileri evlilik öcesi cisel ilișki ve boșamaya karșı yaklașımlarıı, kișisel özgürlük ve mutluğu vurgulaya evliliğe yöelik liberal tutumları olalarda daha az destekleyici olacağıa ilișki görüșlerii destekler iteliktedir (Akt: Salts ve Seismore 1994). Araștırmada elde edile bir diğer bulguya göre Evli bireyler bașka romatik ilișkilere girebilirler maddeside erkekler kadılarda daha yüksek pua almıșlardır. Türkiye gibi geleeksel özellikleri ağır basa buula birlikte değișme süreci içide olduğu düșüülebilecek ülkelerde biride Çi dir. Higgis, Zheg, Liu ve Hui Su u (2002) İgiliz ve Çili öğreciler üzeride yaptıkları araștırmada her iki grup da evlilik dıșı ilișkiye karșı olduklarıı ortaya koya bir eğilim göstermișlerdir. Çi öreklemideki erkekleri %65 i, kadıları %72.5 i evlilik dıșı ilișkiye karșı olduklarıı belirtmișler. Acak bulgular, Çili erkekleri evlilik dıșı ilișkiye daha toleraslı baktıklarıı, eğer sevgili kedilerii ise boșamaya göülsüz olduklarıı, buula birlikte sevgili, eșlerii olduğuda boșamaya daha hazırlıklı olduklarıı ifade etmișlerdir. Kou bu araștırmada bu deli detaylı sorgulamamıș olsa da Türk erkeklerii evlilik dıșı ilișki kousudaki görüșlerii Çili erkeklerle bezerlik gösterebileceği düșüüldüğüde kouu daha soraki araștırmalarda ele alıması gerektiği iacı tașımaktadır. Evlilikte erkek mutlaka yașça büyük olmalıdır ifadeside kadılar lehie farklılık çıkması araștırmalarla bezerlik göstermektedir. Higgis, Zheg, Liu ve Hui Su (2002) erkeği daha uzu, daha yașlı ve daha eğitimli olmasıı erkek egeme (male - domiat) ormları temsil ettiğii belirtmișler ve İgiliz ve Çili öğreciler üzeride yaptıkları araștırma soucuda; erkek egeme ormları Çi öreklemide daha baskı olduğuu ve bu ormları daha çok kadılar tarafıda tercih edildiğii saptamıșlardır. Bezeri bir bulgu Chia, Chog, Cheg, Castellow, Moore ve Hayes (1986) tarafıda yapıla bașka bir araștırmada da elde edilmiștir. Çili ve Amerikalı üiversite öğrecileri üzeride geröekleștirle araștırma soucuda, Amerikalı öğrecilerle karșılaștırıldığıda kız ve erkek Çili öğrecileri daha erkek egeme tutumlara sahip oldukları saptamıștır. Kadı ve erkekleri görüșlerideki farklılıklar bir keara bırakılıp grup geelide bazı maddelerde elde edile % likler dikkate alıdığıda çarpıcı bazı bulgularla karșılașılmaktadır. Çalıșmaya katılaları %17.22 si çocukları evliliği kurtardığıı, %23.1 i eș olmaı ayı șekilde düșümek demek olduğuu, %30.2 si eșleri bütü aktivitelere birlikte katılmaları gerektiğii, %24.9 u erkek eve girdiğide kadıı evde olması gerektiğii, %24.1 i evliliği gelecek sigortası olduğuu, %92.7 si evlilikte gücü paylașılması gerektiğii, %97.4 ü eșleri, birbirlerii evlilikte e beklediklerii 120
bilmeleri gerektiğii, %29.1 i eșleri tatile ayrı ayrı gidebileceklerii ifade etmișlerdir. Bir yada özellikle yüksek sosyoekoomik seviyede eșitlik ve yakılık alayıșıı varlığı bir diğer yada erkek egeme ormları varlıklarıı sürdürmeside olduğu gibi evlilik ve evlilik içideki rollerle ilgili çelișkili görüșlerde bir arada bulumaktadır. Fișek e (1996) göre güümüz Türk aileside geleeksellik ve moderlik bir arada görülebilmektedir. Değișim ve belirsizliği yașadığı döemlerde bu olağa olsa bile evlilikte, arta belirsizlikte kayaklaa olası çatıșmalar da beklemelidir. Moder çiftler ideal bir eșitlik ve yakılık alayıșı ile arkadașlığa özlem duygularıı paylașmaktadır. Sosyo ekoomik gelișmeyle birlikte erkekleri güç kousudaki baskılıklarıda azalma, kadıı etkililiğide artma ve daha eșitlikçi bir evlilik ilișkisie sahip olmada artıș görülmektedir (İmamoğlu ve Yasak 1997). Değișe bağlamda kadıı statüsüü yükselmesi, eșleri cisiyet searyolarıda uyușmazlık ve alamıı tam kavrayamadıkları yei ilișkisel bekletiler gibi etkeler, eșleri duygularıı daha deride zedelemesie yol açabilir. Burada e problematik faktör kadıları daha bağımsız olmak eve ilișki sorumluluklarıı azaltmak ve özellikle ev dıșı faaliyetlerde bulumak istemeleridir. Erkek, bilimeyei korkusu ve esek olma isteği arasıda kalırke, kadı da bağımsızlık isteği ve bağımsızlığı getirdiği sorumluluğu korkusu arasıda kalabilir. Kadı ayı zamada evliğie zarar veriyor olmaı korkusuu yașayabilir (Fișek ve Scherler, 1996). Bu çalıșma soucuda, üiversite ve yüksek lisas düzeyide eğitim almıș ya da almakta ola geç yetișkileri evlilik ve aile içideki rollerle ilgili çelișkili görüșler tașıdıkları, kadı ve erkekleri evliliğe yöelik tutumlarıı geleeksel-moder ölçütü içeriside farklılaștığı saptamıștır. Bu bulgularda hareketle așağıdaki öeriler geliștirilmiștir: a- Eğer evlilik ve aile hayatıa yöelik tutumlar gelecekte, kou ile ilgili ormları belirleyecekse sosyal politika kararları alıırke dikkat edilmelidir. Öreklem grubuu üiversite öğrecileride oluștuğu ve daha az eğitimli bireylerde geleeksel ve tutucu tutumlara rastlama olasılığıı artabileceği dikkate alıdığıda gelecekte yapılacak evliliklerde yașaabilecek problem alalarıyla ilgili daha geiș araștırmalar yapmak ve öleme/müdahale yötemleri belirleme gereksiimi ortaya çıkmaktadır. b- Batıda yaygı olarak kullaıla evliliğe hazırlık programları ya da evlilik okulu modelideki çalıșmalar Türkiye gerçekleri göz öüe alıarak yaygılaștırılmalıdır. c- Cisiyet ve evlilikle ilgili tutumlar üzeride etkili olduğu saptamıș bulua değișkeleri (kök ailedeki ilișkiler, boșamıș ailelerde gelme, sosyoekoomik seviye farklılıkları, medei durum gibi) bir arada ele alacak yei çalıșmalar yapılmalıdır. d- Evlilik ve aile hayatı ile ilgili zama içeriside olușabilecek görüș farklılıklarıı saptamayı ve karșılaștırma yapmayı mümkü kılacak ölçek çalıșmaları yapılmalıdır. 121
KAYNAKLAR Atalay, B., Kotaș, Y.M., Beyazıt, S. ve Madeoğlu, K. (1993). Türk Aile Yapısı Araștırması. Akara: Devlet Plalama Teșkilatı Matbaası Bacalı, H. (2001). Eș tercihleri, Türk Psikolojik Daıșma ve Rehberlik Dergisi, II (15), 7-16. Chia, R.C, Chog, C.J., Cheg, B.S., Castellow, W., Moore, C.H., ve Hayes, M. (1986). Attitude toward marriage roles amog Chiese ad America college studets. The Joural of Social Psychology, 126 (1), 31-35. Fișek, G. (2005). Narsizm, erkekler ve evlilik kültürüü yükledikleri. III. Ulusal Aile ve Evlilik Terapileri Kogresi de suula bildiri, İstabul. Fișek, G. O., Scherler, H. R. (1996). Toplumsal değișim ve eșler: Cisiyet searyolarıı sıırlarıı geișletme amaçlı bir terapi yaklașımı. Türk Psikoloji Dergisi, 11 (36), 1-11. Flouri, E., Buchaa, A. (2001). What predicts traditioal attitudes to marriage? Childre ve Society, 15, 263-271 Hetherigto, E. M., Bridges, M., ve Isabella, G. M. (1998). What matters? What does ot? Five perspectives o the associatio betwee marital trasitios ad childre s adjusmet. America Psychologist, 53, 167-184. Higgis, L.T., Zheg, M., Liu, Y., ve Hui Su, C. (2002). Attitudes to marriage ad sexual behaviors: A survey of geder ad culture differeces i Chia ad Uited Kigdom. Sex Roles, 46 (3/4), 75-89. Horwitz, A. V. ve White, H. R. (1998). The relatioship of cohabitatio ad metal health: A study of a youg adult cohort. Joural of Marriage ad the Family, 60, 505-514. İmamoğlu, O. (2000). Chagig geder roles ad marital satisfactio i Turkey. I Geder ad Idetity Costructio Eds. F. Acar, A. Ayata, (pp. 101-116). Netherlads: Brill Ic. İmamoğlu, O (1993). Değișe düyada değișe aile içi roller. Kadı Araștırmaları Dergisi, 1, 58-68. 122
İmamoğlu, O., Yasak, Y. (1997). Dimesios of marital relatioships as perceived by Turkish husbads ad wives. Geetic, Social ad Geeral Psychology Moographs, 123(2), 211-232. Marti, P.D., Marti, M., ve Marti, D. (2001). Adolescet premarital sexual activity, cohabitatio, ad attitudes toward marriage. Adolescece, 36 (143), 601-609. Marti, P.D., Specter, G., Marti, M., ve Marti, D. (2003). Expressed attitudes of adolescets toward marriage ad family life. Adolescece, 38 (150), 359-367. Muech, D.M., ve Ladrum, R.E. (1994). Family dyamics ad attitudes toward marriage. Joural of Psychology, 128 (4), 425-431 Phares, V., ve Lum, J. J. (1996). Family demographics of cliically referred childre: What we kow ad what we eed to kow. Joural of Abormal Psychology, 24, 787-802. Salts, C.J., ve Seismore, M. (1994). Attitudes toward marriage ad premarital sexual activity of college freshme. Adolescece, 29 (116), 775-779. Stokes, J.P., Peyto, J.S. (1986). Attitudial differeces betwee full-time homemakers ad wome who work outside the home. Sex Roles, 15, 299-310. Tasker, F.L. ve Richard, M.P. (1994). Adolescets attitudes toward marriage ad marital prospects after paretal divorce: A review. Joural of Adolescet Research, 9, 340-362. Türköe, M. (1994). Sosyokültürel değișme sürecide Türk toplumuu cisiyet kültürü. Yayımlamamıș Doktora Tezi, Hacettepe Üiversitesi, Akara. Wright, D. W., Youg, R. (1998). The effects of family structure ad materal employmet o the developmet of geder related attitudes amog me ad wome. Joural of Family Issues, 19, 300-314. Wu, Z., Balakrisha, T.R. (1992). Attitudes towards cohabitatio ad marriage i Caada. Joural of Comparative Family Studies, 23, 1-12. 123