KATILIMCI KARAR VERME: KARARLARA KATILIM KONUSUNDA ÇALIŞANLARIN DÜŞÜNCELERİNE YÖNELİK BİR ALAN ÇALIŞMASI PARTICIPATIVE DECISION MAKING

Transkript

1 Süleyma Demirel Üiversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Y.2008, C.13, S.1 s KATILIMCI KARAR VERME: KARARLARA KATILIM KONUSUNDA ÇALIŞANLARIN DÜŞÜNCELERİNE YÖNELİK BİR ALAN ÇALIŞMASI PARTICIPATIVE DECISION MAKING Doç.Dr.İsmail BAKAN * Öğr.Gör.Tuba BÜYÜKBEŞE * ÖZET Örgütsel performas üzeride öemli bir etkiye sahip ola çalışaları kararlara katılımı; iş tatmii, motivasyo, örgüte bağlılık, takım alayışı, koordiasyo ve işbirliğii arttırmada, çalışaları daha büyük bir özveriyle çalışmalarıı sağlamada öemli faydalar sağlamaktadır. Bu araştırma kararlara katılım kousuda çalışaları düşücelerii ortaya koymak amacı ile yapılmıştır. Bu bağlamda çalışaları kararlara katılım derecesi, çalışaları kararlara katılmaya teşvik ede usurlar, kararlara katılmaı alıa kararlara etkisi, kararlara katılmaı sağlayacağı faydalar araştırılmıştır. Araştırma verilerii aalizi soucuda, işgöreleri özellikle kedi bölümlerii ve kedi işlerii ilgiledire koularda kararlara katılmak istedikleri ortaya çıkmıştır. İşletmei amaçlarıı daha iyi alama, üstlerle yakı ilişkiler içeriside olma ve kararları kalitesii artırma gibi usurları işgöreleri kararlara katılmaya teşvik ede usurlar olduğu bulgusua ulaşılmıştır. İşgöreleri kararlara katılımıyla, iş tatmii, motivasyo ve koordiasyou artacağı ve işgöreleri kararları ve işletme amaçlarıı daha iyi alayabilecekleri ortaya çıkmıştır. ABSTRACT Participative maagemet has a sigificat role o orgaizatioal performace. It icreases job satisfactio, motivatio, orgaizatioal commitmet, team sese, coordiatio, cooperatio ad ecourages employees to work harder. This study aims to explai employees opiios about participative maagemet, how much they participate i decisio makig, for what reaso they participate i decisio makig, effects of participative decisio makig to the quality of decisios, ad beefits of participative decisio makig. By aalysig the research data, it was realised that the employees wat to participate i decisios especially at the departmetal ad job level. The better uderstadig of the compay aims, * * Kahramamaraş Sütçü İmam Üiversitesi, İ.İ.B.F. İşletme Bölümü Gaziatep Üiversitesi, İ.İ.B.F. İşletme Bölümü

2 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 establishig a close relatioship with the maagers ad improvig the quality of the decisios are regarded by the employees as the mai factors which ecourage them to participate i decisios. The empirical study also fouded that as the employees participate i decisios, job satisfactio, employee motivatio ad co-ordiatio icrease, ad the aims of the compay are better uderstood by the employees. Karar verme, katılımcı karar verme, çalışaları düşüceleri. Decisio makig, participative decisio makig, employees opiios. 1. GİRİŞ Çalışaları katılımcılığı yöetim literatürüde e çok araştırıla koularda biridir. Salamo a göre çalışaları katılımcılığı üç farklı biçimde yorumlaabilir. 1 Biricisi, edüstriyel demokrasi olarak adladırıla sosyopolitik yaklaşımdır. Bu yaklaşımda katılımcılıkta söz edilebilmesi içi çalışaları bireysel sahipliklerii söz kousu olduğu ve çalışaları bizzat kedileri veya seçmiş oldukları bir grup tarafıda yöetile bir örgüt yapısıı oluşturulması gerekmektedir. İkicisi, çalışaları örgütsel kararları bir kısmıa veya tamamıa katılmaları imkaıı ifade ede katılımcılık yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda bilgi paylaşımı ve kararları birlikte alıması katılımcılık olarak kabul edilmektedir. Üçücü ve so yaklaşımda ise bireyleri örgüt içide etkiliklerii artırmaya yöelik köklü değişim ve gelişimi kapsaya katılımcılık alayışı ifade edilmektedir. Bu çalışmada ikici yaklaşım ola çalışaları karar verme süreçlerie katılımları kousu icelemektedir. 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Katılımcı karar verme kousuu daha iyi alaşılabilmesi içi temel kavramlar ola karar verme, katılım ve katılımcı karar verme i taımlamasıa gereksiim duyulmaktadır Karar Vermei Taım ve Alamı: Karar, kelime alamı itibariyle bir iş veya soru hakkıda düşüülerek verile kesi yargı alamıa gelmektedir. Karar verme ise, bir soruu karara bağlamak, kararlaştırmak demektir. 2 Karar verme (decisiomakig) süreci birde fazla seçeek buluması durumuda, bular arasıda seçim ve tercih yapmakla ilgili bedesel ve zihisel çabaları toplamıdır. 3 İşletme yöetimi açısıda ise karar verme e öemli yöetim faaliyetleride biri olup, hareket tarzları içide e uygu seçeeği 1 S. SALAMON, Idustrial Relatios: Theory ad Practices, NY: Pretice Hall, Kemal TOSUN, İşletme Yöetimi: Geel Esaslar, Savaş Yayıları, 6. Baskı, Akara, 1992, s

3 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda belirlemeyi, başka bir ifadeyle kişii istediği souca ulaşmak içi alteratifler arasıda seçim yapmasıı ifade eder. Özellikle plalama işlevi başta olmak üzere, yöetim faaliyetide hagi amaçları öe çıkarılacağı, hagi fırsatları yaratılacağı, hagi kayakları hagi ilkeler çerçeveside tahsis edileceği ve alıa kararları icrasıı kimleri yürüteceği gibi koulardaki tercihleri tümü birer karar iteliğidedir. Yöetim faaliyetii, amaca yöelik, geleceğe döük ve biliçli bir seçim olma itelik ve özellikleri, karar verme faaliyeti ile ola ilişkisii açıklamaktadır. Yöetimi, karar verme faaliyetii esas alarak iceleye Simo, "eğer herhagi bir yöetim teorisi sözkousu ise, karar verme faaliyetii yöetimi kalbi olduğu ve yöetim teorisi esaslarıı, beşeri tercih, matık ve psikolojide çıkarılmaları gerektiğii" ileri sürmektedir. Buda dolayı da yöetici, kedisii her a karar vere bir yöetsel mekaizma olarak algılamaktadır. Karar verme yöeticii faaliyetleri arasıda aahtar rol üstlemektedir. 4 Karar verme belirli bir başlagıç oktası ola ve burada itibare değişik iş, faaliyet veya düşüceleri birbirii izlediği ve souda bir tercihi yapılması ile souçlaa bir işler topluluğu, bir süreçtir. Karar verme sürecie ilişki çeşitli yaklaşımlar olmakla beraber Koçel karar verme sürecii beş safha içeriside icelemektedir (şekil 1): 5 Veri Bilgi Data Şekil 1: Karar verme süreci 1. safha 2. safha 3. safha 4. safha 5. safha Amaç Amaç ve Alteratif Alteratifleri Seçim belirleme soruları belirleme irdeleme ve kriterii veya soru irdeleme/ değerleme belirleme taımlama öcelik ve seçim belirleme yapma Kayak: Tamer KOÇEL, İşletme Yöeticiliği, 9. Baskı, Beta Yayıları, İstabul, Karar verme sürecide kişii veya yöeticii öcelikle kararı gerektire bir durum olduğuu kabullemesi gerekir. Buu takibe amacı belirlemesi ve soruu taımlaması gelir. Bu aşamada sora eldeki bilgiler ışığıda amaç ve soruları irdelemesi öcelikleri saptaması gerekmektedir. Amaca ulaşmayı ya da soruu çözmeyi sağlayacak çeşitli alteratifler ortaya komalı ve daha sora bu alteratifler değerledirilerek seçim kriteri belirlemeli ve seçim yapılmalıdır. Bu süreç soucuda karar verilmiş olmaktadır. Karar sürecii ardıda kararı takipçisi olmak da gerekir. Verile kararı souçlarıı takip edilmesi ve değerledirilmesi alıacak yei kararlarda yol gösterici olacaktır Tamer KOÇEL, İşletme Yöeticiliği, 9. Baskı, Beta Yayıları, İstabul, 2003, s

4 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 Karar verme süreci üzeride çeşitli etmeler etkilidir. Bular; 6 İyi kararlar verebilme kaygısı: Yöeticiler olaağı elverdiği ölçüde doğru ve tutarlı karar vermek isterler. Bu durum ise yöeticiler üzeride büyük baskılar ve iyi karar verememe kaygıları yaratır. Bu tip baskı ve kaygılar verilecek kararı iteliğii etkiler. Kararları çevresi: Örgütsel ve fiziksel çevre kararı verilme biçimii ve iteliğii etkiler. Etkili bir karar verilmesii sağlayacak çevrei yaratılması yöeticii temel görevleridedir. Kararı çevresi amaç ile fiziksel ve toplumsal çevre öğeleride oluşur ve karar bu öğeler arasıdaki ilişkiyi düzelemeyi gerektirir. Karar vere yöeticii görevi çevresel değişiklikleri örgütsel amaçlarla uyum içide tutabilmektir. Kararlarda zama etmei: Yöeticii karar verme sürecie ayıracağı zama ve kararı öğreilme zamaı kararı etkiler. Zamalamada kararı gerektire durumu ivedi olup olmadığı kousudaki duyarlık ile örgüt içideki ve dışıdaki diğer olaylara kararı uyarlaabilmesi göz öüde buludurulmalıdır. Kararları iletilmesi: Kararı ilgililere iletilme zamaı ve biçimi öemlidir. Karar vermede psikolojik sorular: Karar vere kişii kişilik özellikleri, değer yargıları, iaçları, içide buluduğu psikolojik durum kararı etkiler. Karar verme ve höristik: Soru çözme ve karar verme eylemi çok zama aldığı ve aşırı dikkat gerektirdiği içi, bireyler çoğu kez zihisel birtakım kestirme yollara başvurarak karmaşık soru çözme yötemlerii basit yargılara döüştürürler. Karar vermede kişiye yardımcı ola bu tür kestirme yollara höristik deilmektedir. Katılma: Katılma kararla ilgili örgüt üyelerii karar sürecie katılmaları hatta baze kararı başlatmaları durumudur. Güümüzde artık yöetici karar verecek ve diğer persoel bu kararları uygulayacak alayışı yerie, kararları işi fiile yapaları vermesi yöüde bir eğilim kuvvetlemektedir Katılmaı (Katılımcılığı) Taımı: İgilizce de Participatio olarak kullaıla ifade Türkçe mizde katılma (veya katılım, katılımcılık) olarak kullaılmaktadır. Ere e göre 6 Halil CAN, Orgaizasyo Ve Yöetim, Adım Yayıcılık, Akara, 1992, s Koçel, s.77 32

5 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda katılım ekoomik, politik ve yöetsel alamda farklı maalar ifade etmektedir. 8 Ekoomik alamıyla katılma, bir işletmei çalışalarıda bir veya daha fazlasıa işletmei karları üzeride bir pay verilmesii taahhüt edilmesidir. İgilizce de Profit Sharig olarak ifade edile bu katılma biçimide işletmede çalışaları bir kısmıa veya tümüe öcede belirlee bir ora üzeride karda yararlama imkaı taımaktadır. Ayrıca işgörelere çalıştıkları işletmei hisseleride belirli bir kısmıa veya bütüüe sahip olma imkaı taıya ve İgilizce de Employee Share Owership Schemes olarak ifade edile çalışaları hisse sahipliği sistemi de ekoomik alamıyla katılmaı kapsamıa girmektedir. Politik alamda katılma, başlagıçta yalızca kamu işlerii yöetimie bütü vatadaşları doğruda doğruya ve demokrasii gereği olarak katılmasıı ifade ederke, daha sora mikro ekoomik kuruluşlar yai işletmeleri yöetimi içi kullaılmaya başlamıştır. Yöetsel alamda katılma, kararları birlikte vermek üzere hiyerarşik bakımda ayı yetki seviyeside veya farklı seviyelerde bulua kişileri oluşturduğu bir grup yöetimi türüdür. Yöetsel alamda katılımı sağlaması ile hem işgöre hem de işletme açısıda olumlu souçlar yaratılmaktadır. İşgöreler açısıda kedilerie kararlara katılma imkaı taıarak oları belik gereksiimleri tatmi edilmektedir. İşletme açısıda işleri bizzat yapalar olarak işgöreleri gerçekçi fikirleride yararlaa yöetim daha gerçekçi kararlar alarak yöetsel etkiliği ve verimliliği artırma olaaklarıa kavuşmaktadırlar. Yöetsel alamda katılımı değişik modelleri olup bular çeşitli alalarda faaliyet gösterirler; amaç belirleme, problem çözme, iş kararlarıa doğruda katılım, politika ürete birimlerde temsil edilme ve işe alıacak işçileri seçimi gibi. 9 Toplam Kalite Yöetimi (TKY), Kalite Çemberleri, İşçi-Yöetici Komiteleri ve bezeri yaklaşımları ortak ve e öemli özellikleri işçileri görüş ve kararlarıı öemli boyutta dikkate alıarak örgütsel kararlara katılımlarıa imka sağlaya yaklaşımlar olmalarıdır ki bu literatürde katılımcı karar verme olarak isimledirilmektedir. Dolayısıyla, çalışaları katılımcılığı kapsamı çok geiş ola bir koudur. 10 Acak bazı araştırmacılar çalışaları her türlü aktiviteye katılımlarıı sağlaya uygulamalar ile çalışaları karar verme sürecie etki Erol EREN, Örgütsel Davraış ve Yöetim Psikolojisi, Beta Yayıları, 5. Baskı, İstabul, J.L. COTTON, D.A., VOLLRATH, K.L., FROGGATT, M.L. LENGNICK-HALL, VE K.R., JENNINGS, Employee Participatio: Diverse Forms ad Diffiret Outcomes, Academy of Maagemet Review, 13 (1), 1988, pp M. TREMPLAY, VE A. ROGER, Career Pletouig Reactios: The Moderatig Role Of Job Scope, Role Ambiguity ad Participatio Amog Caadia Maagers, Iteratioal Joural Of Huma Resource Maagemet, 15:6, 2004, p

6 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 yapabilmelerii ifade ede katılımcılık uygulamalarıı birbirleride ayrıştırmak gerektiğii savumaktadırlar. 11 Katılımcılık birlikte karar verme 12, üst ile ast arasıda karar verme yetkisii paylaşımı 13 veya çalışaları karar verme sürecie katılma olasılığı 14 şeklide taımlamaktadır. Bu çalışmada da katılımcılık çalışaları kararlara katılma olasılığı olarak ele alımaktadır Katılımcı Karar Vermei Taımı: Yöeticileri astlarıa kararlara katılma fırsatı taıdığı karar verme biçimie katılımcı karar verme deilmektedir. 15 Bezer şekilde Siger 16 katılımcı karar vermeyi iki veya daha fazla tarafı pla ve politika yaparke veya kararlar verirke birbirlerii etkilemeleri süreci olarak taımlamaktadır. Katılım yoluyla verilecek kararları hagileri olacağı kousuda Frech ve arkadaşları 17 kararlara katılacak ola kişileri gelecekte etkileyecek kararlar olarak belirtmek suretiyle geel çerçeveyi çizmişlerdir. McGregor 18 da katılımcı karar vermei sıırlarıı sorumluluk ile ilişkiledirerek şöyle taımlamıştır: ast koumudaki işgörelere sorumluluklarıa bağlı olarak daha fazla kotrol ve seçeekler arasıda tercih yapma özgürlüğü taıya özel bir yetki devridir. Lowi 19 ise kararları uygulayacak ola kişileri katılımı ile alımasıı katılımcı karar verme olarak taımlamıştır. Yukarıda verile taımlarda geellikle ö plaa çıka grupsal karar verme sürecidir. Yai kararları bir grup çalışa tarafıda verilmesi katılımcı karar vermeye eşdeş olarak ortaya çıkabilmektedir. Fakat yalızca grup halide karar vermeyi katılımcı karar vermeye eşit olarak kabul etmek katılımcı karar vermei sıırlarıı daraltmak alamıa gelir. Halbuki eğer herhagi bir işgöree kedi işii asıl yapacağıa ilişki kararı yalız başıa verebilecek yetki devredilmiş ise bu da katılımcı karar vermei kapsamıa girmektedir M. MARCHİNGTON, A. WILKINSON, P. ACKERS, VE J. GOODMAN, Uderstadig the Meaig of Participatio: Views From the Workplace, Huma Relatios, Vol.47, No:8, 1994, pp E.A. LOCKE, VE D.M. SCHWEİGER, Participative Maagemet Is a Ethical Imperative, Research i Orgaizatioal Behaviour, 1, 1979, T.R. MITCHELL, Motivatio ad Participatio: A Itegratio, Academy of Maagemet Joural, 16(4), 1973, pp S.S. ANDALEEB VE G.V. WOLFORD, Participatio i The Workplace: Geder Perspectives From Bagladesh, Wome i Maagemet Review, 19:1, 2004, p M. MULDER VE H. WILKE, Participatio ad Power Equalizatio, Orgaizatioal Behaviour ad Huma Performace, 5(5), 1970, p.432. J.N. SINGER, Participative Decisio Makig About Work: A Overdue Look At Variables Which Mediate Its Effects, Sociology of Work ad Occupatios, 1, 1974, p.348. J.R.P. FRENCH, J. ISRAEL VE D. AS, A Experimet o Participatio i a Norwegia Factory, Huma Relatios 13(1), 1960, p.3. MCGREGOR, D., The Huma Side of Eterprise, New York Mc Graw Hill, 1960, p.130. A. LOWIN, Participative Decisio Makig A Model Literature Critique, ad Prescriptios for Research, Orgaizatioal Behaviour ad Huma Performace, 3, 1968, p

7 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda 2.4. Katılımcılığı Ala, Metot Ve Türleri Katılımcılık Alaları: Katılımcılığı dört temel alaı bulumaktadır. Amaç Belirleme: Katılımcılığı dört temel alalarıda birisi amaç belirlemedir. Çalışalar bir amacı belirlemesi, bir iş dizayıı yapılması ve hatta işi yapılma hızıı kararlaştırılmasıda katılımda buluabilirler. Alteratifler arasıda seçim yapmak: Çalışalar çalışma saatleri, ekipmaı yerleştirilmesi veya ruti bir görevi yerie getirilmesi içi kedilerie suula alteratifler arasıda seçim yapmak yoluyla katılımda buluabilirler. Problemleri çözümleme: Çalışalar bir soruu taımlaması ve alteratif çözüm yollarıı buluması yoluyla katılım sağlayabilirler. Örgütsel değişimi gerçekleştirmek: Çalışalar işletme politikaları, işe alım, işte çıkarma, kar paylaşımı ve yatırımlar gibi koularda örgütsel değişimi gerçekleştirmeye yöelik katılımda buluabilirler; Çalışalar herhagi bir zamada bu dört alada biri veya hepsii kapsamıa alacak şekilde katılımda buluabilirler Katılımcılık Metotları: Sashki e 23 göre bütü katılımcılık alalarıa uygulaabilecek üç temel katılımcılık metodu bulumaktadır. Biricisi, çalışaları bireysel olarak karar verme sürecie katılım sağlayarak kedi kararlarıı oluşturmaları veya kedi amaçlarıı belirlemeleridir. İkicisi, çalışaları bir yöeticiyle bir araya gelerek bir karar verme takımı oluşturmalarıdır. Üçücüsü ise bütü çalışaları diğer grup üyeleri yöeticilerde veya meslektaşlarıda oluşa bir karar verme grubuyla bir araya gelerek katılımcılığı gerçekleştirmeleridir. Bu katılım türleri kalite çemberleri gibi formal bir yapıda olabileceği gibi, bir uzlaşmaya varmak içi grup görüşlerii belirtildiği iformal yapıda da olabilir. Çalışalar karar verme sürecie doğruda katılabilecekleri gibi, çalışaları düşüce ve edişelerii açıklayabilmek içi seçilmiş bir temsilci aracılığıyla dolaylı olarak da katılabilirler N. NYKODYM, J.L. SIMONETTI, W.R. NIELSEN VE B. WELLING, Employee Empowermet, Empowermet Orgaizatios, 2:3, 1994, pp.46. M. SASHKIN, Chagig Toward Participative Maagemet Approaches: A Model ad Methods, Academy of Maagemet Review, 1, 1976, pp COTTON, VOLLRATH, FROGGATT, LENGNICK-HALL VE JENNINGS, pp SASHKIN, pp COTTON, VOLLRATH, FROGGATT, LENGNICK-HALL VE JENNINGS, pp

8 BAKAN BÜYÜKBAŞA Katılımcılık Türleri: Cotto ve arkadaşları 25 altı tür katılımcılıkta söz etmişlerdir: İş kararlarıa katılım: Çalışaları yaptıkları iş ile ilgili kararlara formal bir yapıda, doğruda ve uzu döemli katılarak bu kararları şekillemeside öemli orada etkiliğe sahip oldukları katılımcılık türüdür. Daışmacı katılım: Çalışaları yaptıkları iş ile ilgili kararlar üzeride iş kararlarıa katılım ile karşılaştırıldığıda daha az orada bir etkiliğe sahip oldukları formal, doğruda ve uzu döemli bir katılım türüdür. Çalışalar kou üzeride görüşlerii belirtmekle yetiir, kararı so şekli üzeride öemli orada etkiye sahip değillerdir. Kısa süreli katılım: Bu karar türüde de çalışalar yaptıkları iş ile ilgili kararlarda formal, doğruda bir katılımcılık sergilerler ve verile kararlar üzeride öemli bir etkiye sahiptirler. Çalışaları sahipliği sistemii yarattığı katılım: Çalışalar hisse sahibi olduklarıda diğer işletme ortakları gibi kararlara katılım hakkıa sahiptirler. Dolayısıyla bu katılım türü formal bir yapıdadır. Çalışalar işletmei sahipleri koumuda bulumalarıa rağme işletmede stratejik kararlar profesyoel yöeticiler tarafıda verildiği içi bu katılım türüde dolaylı katılım söz kousudur. Temsili katılım: Çalışaları işletmede alıa her türlü karar üzeride katılımları formal ve dolaylı yapıdadır. Öreği, yöetim kuruluda temsil edilme (işçi temsilcisi) veya işçi sedikaları aracılığıyla katılım gibi. İformal katılım: Bazı örgütler formal katılımcılığı gerçekleştirecek katılımcı gruplara sahip olmayıp katılımcı karar vermeyi iformal biçimde gerçekleştirirler. İformal katılımcılık yöeticiler ile astları arasıda karşılıklı bireysel ilişkileri bir soucu olarak ortaya çıkar ve çalışaları yaptığı iş ile ilgili kararları kapsar. Nykodym ve arkadaşları a 26 göre bütü bu katılımcılık ala, metot ve türleri katılımcılığı basit değil çok boyutlu bir kou olduğuu ifade etmektedir Katılımcı Karar Vermei Kapsamıı Oluştura Koular Değişik içerikteki koular ile ilgili kararlar katılımcı alayış çerçeveside ele alıabilmektedir. 27 Locke ve Schweiger e 28 göre katılımcı alayışa kou oluşturacak kararlar dört kategoriye ayrılabilir: COTTON, VOLLRATH, FROGGATT, LENGNICK-HALL VE JENNINGS, pp NYKODYM, SIMONETTI, NIELSEN VE WELLING, p. 48. COTTON, VOLLRATH, FROGGATT, LENGNICK-HALL VE JENNINGS, pp LOCKE VE SCHWEIGER, p

9 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda Ruti persoel foksiyoları (işe alma, eğitim, disipli ve performas değerleme gibi), İş ile ilgili kararlar (işi asıl ve kimler tarafıda yapılacağı gibi koular yaı sıra iş dizayı ve işi hızı gibi koular), Çalışma şartları (çalışma ekipleri, ekipmaı yerleşimi, ışıkladırma gibi), İşletme politikaları (işte çıkarmalar, karı paylaşımı, yatırımlar ve diğer geel politikalar gibi). Margulies ve Black 29 da çalışaları katıldıkları katılımcı programlarda ele alıacak kouları çok çeşitli olduğuu ifade ederek, söz kousu kouları bir düzlem üzeride mikro özellik taşıyalarda makro özellik taşıyalara doğru sıralaabileceğii belirtmişlerdir. Çalışalara katılım imkaı taıya kararlar mikro boyutta makro boyuta doğru aşağıda sıralamıştır. Çalışıla birim ile ilgili koular: Çalışma ortamı, işi hızı ve görevleri sırası gibi koular. Gülük takım yöetimi ile ilgili koular: Kalite, kayıt tutma, takım içi işleri orgaizesi gibi koular. Tekoloji ile ilgili koular: İş dizayı veya plalaması ve işgöre tekoloji arsıdaki ilişkiler ile ilgili koular. Stratejik koular: Yei ürü diziii yaratılması veya diğer stratejik koular. Sermaye dağıtımı ve yatırım kouları: Kar payları, yatırımlar veya kar ortaklığı gibi koular. Margulies ve Black 30 araştırmacıları büyük bölümüü stratejik ve sermaye dağıtımı koularıı örgüt hiyerarşiside e alt düzeyde çalışa işgöreleri katılımıa uygu olmadığıı savuduklarıı belirterek, kedilerii ayı görüşü paylaşmadıklarıı buu edei olarak da katılımcı programları kou odaklı olarak dizay edilmediklerii ve hiçbir katılımcı programda kou sıırlaması yapılmadığıı göstermektedirler. Bua rağme öemli ola ve üzeride durulması gereke oktaı örgütte uygulaacak katılımcı programlarda hagi kouları görüşüleceği kousuda hem yöeticileri hem de işgöreleri iyice aydılatılmış ve görüş birliğie ulaşmış olmalarıdır. Ere 31 kitabıda ABD de Dale adlı bir düşüürü 201 işletmede yaptığı akete göre, 22 yöetime katılma kousuu buluduğuu yazmıştır. 29 N. MARGULIES VE S. BLACK, Perspectives o the Implemetatio of Participative Approaches, Huma Resource Maagemet, 26(3), 1987, p MARGULİES VE BLACK, p EREN, s

10 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 Söz kousu araştırma souçlarıa göre e yüksek sıklığa (frekasa) sahip ola yöetime katılma koularıı başlıcaları şulardır: Kazaları ölemesi Fireleri ve kötü malları azaltılması İşletme amaçlarıda persoeli ilgiledireleri iyileştirilmesi İşe devamsızlıkları ve diğer zama kayıplarıı ölemesi İşgöreleri güveliği Kalite kotrolü İş değerleme İşi fiziksel koşulları İşe geç kalmalar. Bu koular araştırmaı yapıldığı 201 işletmei e azıda 50 side mevcut bulumaktadır. Diğer öemli yöetime katılma kouları ise şulardır: Araç ve gereçleri bakımı ve koruması Çalışaları sağlığı Çalışma yötemlerii iyileştirilmesi Disipli işlerii kotrolü İşçi ve çırak eğitimi kousuda kurslar Persoel devri Üretim ormlarıı (stadartlarıı) meydaa getirilmesi Persoeli teşvik edici araçları belirlemesi Katılımcı Karar Vermei Faydaları Katılımcı karar verme aşağıda sayıla yararları ortaya çıkmasıa ede olur. Katılımcı karar verme: Örgütsel performas üzeride öemli bir etkiye sahiptir Verimliliği artırır Y. WANG, Trust ad Decisio Makig Style i Chiese Towship- Village Eterprises, Joural of Maagemet Psychology, 18(6), 2003, p.541. S.S.K. LAM, X.P. CHEN VE J. SCHAUBROECK, Participative Decisio Makig ad Employee Performace i Differet Cultures: The Moderatig Effect of Allocetrism ad Efficacy, Academy of Maagemet Joural, 45(5), 2002, pp

11 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda Birde fazla isaı ayı kou üzeride uzmalık bilgilerii, becerilerii ve yeteeklerii kullamalarıa imka sağladığıda dolayı alıa kararları kalitesii artırır. Görüşlerie başvurula isaları bekletilerii karşılamaya imka sağladığıda ve doğruda iletişim kurabilmeyi kolaylaştırdığıda daha iyi bir örgüt iklimi yaratılmasıa ede olur. Soucuda kalite, performas ve motivasyou artması ile örgüte duyula güvei sağlamlaştırır. 36 Çalışalara kararları asıl verildiğii öğreme imkaı taır ve alıa kararlar üzeride katılım sağlamaya çalışaları yaptıkları yorumları etkiliğii azaltır Çalışaları moral ve motivasyolarıı artırır Çalışaları iş tatmiii ve örgütsel bağlılıklarıı artırır Örgüte güve duygusuu geliştirir. İşbirliğii artırır. 47 Çalışaları örgütsel değişimi kabul etmelerii kolaylaştırır E. RAUSCH, Guidelies for Participatio i Appropriate Decisio Makig, Maagemet Developmet Review, 9(4), 1996, pp K.Y. WANG VE S. CLEGG, Trust ad Decisio Makig: Are Maagers Differet i the People s Republic of Chia ad i Australia?, Cross Cultural Maagemet, 9(1), 2002, p. 31. RAUSCH, p. 35 ANDALEEB VE WOLFORD, p. 54. M. DENTON, Perceived Participatio i Decisio Makig i a Uiversity Settig: The Impact of The Geder, Idustrial ad Labor Relatios Review, 46(2), 1993, p T. HUANG, The Effect of Participative Maagemet o Orgaizatioal Performace: The Case of Taiwa, The Iteratioal Maagemet of Huma Resource Maagemet, 8(5), 1997, pp LAM, CHEN VE SCHAUBROECK, p R.C. KEARNEY VE S.W. HAYS, Labor Maagemet Relatios ad Participative Decisio Makig: Toward a New Paradigm, Public Admiistratio Review, 54(1), 1994, pp J.A. WAGNER, Participatio s Effects o Performace ad Satisfactio: A Recosideratio of the Research Evidece, Academy of Maagemet Review, 19, 1994, pp K.I. MILLER VE P.R MONGE, Participatio, Satisfactio ad Productivity: A Meta Aalytic Review Academy of Maagemet Joural, 29 (4), 1986, E. APPELBAUM, T. BAILEY, P. BERG VE A.L. KALLEBERG, Maufacturig Advatage: Why High Performace Work Systems Pay Off.. Ithaca, NY: Ecoomic Policy Istitute, ILR Pres, WANG, p.541. B. ROSEN VE T.H. JERDEE, Effects of Decisio Performace o Maagerial Willigess to Use Participatio, Academy of Maagemet Joural, 21, 1978, pp J.B. RITCHIE VE R.E. MILES, A Aalysis of Quatity ad Quality, of Participatio As Mediatig Variables i the Participative Decisio Makig Process, Persoel Psychology, 23, 1970, pp C. GILL, T. BEAUPAIN, D. FROHLICH VE H. KREIGER, Workplace Ivolvemet i Techological Iovatio i Europea Commuity: Issues of Participatio, Luxembourg: Office for Official Publicatios of the Europea Commuities,

12 BAKAN BÜYÜKBAŞA Öğreme sürecii gelişmesie yardımcı olur. Örgütsel amaçları daha iyi alaşılmasıa imka taır. 51 Kararları başarıyla uygulaması yöüde alamlı bir sosyal baskı oluşturur. 52 Grup kimliği, işbirliği ve koordiasyou gelişmesii sağlar. 53 Ast-üst arasıda diyalogu, bilgi alış-verişii artırarak iletişim egellerii ortada kaldırır ve iletişimi kolaylaştırır. 54 Ast-üst arasıda işbirliği ortamıı yaratarak deetimi daha etki yapılmasıa ede olur. 55 Çalışalarda yüksek karar verme gücüe sahip olmada dolayı başarılı olma duygusuu geliştirerek kariyer uygulamaları üzeride olumlu etkiler yaratır ve örgütte ayrılma düşücelerii azaltır. 56 Çalışaları kedilerii etkileye stratejik ve politik itelikteki kararları alımasıa katılmalarıı sağlamak suretiyle işletmede bulua bütü bireyleri mutlu kılacak bir demokratik yöetimi oluşmasıa olaak taır. 57 İşgörelere birçok taleplerii bizzat dile getirme olaağı sağladığıda işi aksatma, yavaşlatma ve grev gibi çalışma barışıı bozacak eylemlerde azalmalar meydaa gelir. 58 Çalışaı bilgi, tecrübe ve yeteeklerii yaptıkları işe katabilecekleri ve yaptıkları işi alamlı olduğuu fark edebilecekleri demokratik çalışma ortamıı yaratılmasıı sağlayarak yabacılaşmaı ortada kaldırılması veya etkisii azaltılmasıa yol açabilir R.M. POWELL VE J.L. SCHLACTER, Participative Maagemet a Paacea?, Academy of Maagemet Joural, 14, 1971 p.166. EREN, s.321. E.E. III. LAWLER VE J.R HACKMAN, Impact of Employee Participatio i the Developmet of Pay Icetive Plas: A Field Experimet, Joural of Applied Psychology, 53(6), 1969, pp SASHKIN, pp K. DAVIS, The Case for Participative Maagemet, Busiess Horizos, 6, 1963, pp Zeyyat SABUNCUOĞLU VE Melek TÜZ, Örgütsel Psikoloji, Ezgi Kitabevi, 2. Baskı, SABUNCUOĞLU VE TÜZ, s M. TREMPLAY VE A. ROGER, Career Pletouig Reactios: The Moderatig Role Of Job Scope, Role Ambiguity ad Participatio Amog Caadia Maagers, Iteratioal Joural Of Huma Resource Maagemet, 15(6), 2004, p SABUNCUOĞLU VE TÜZ, s SABUNCUOĞLU VE TÜZ, s SABUNCUOĞLU VE TÜZ, s

13 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda Bedesel gücü yaıda düşüsel gücüü de kullamasıa olaak taıdığı çalışaı kedisie ola güve duygusuu artırır ve kedisii gerçekleştirme özlemie kavuşmasıı sağlar Kararlara Katılım Kousuda Çalışaları Düşücelerie Yöelik Bir Ala Çalışması 3.1. Araştırmaı Amacı, Kapsamı ve Yötemi Bu araştırmaı amacı; kararlara katılım kousuda çalışaları düşüceleri, çalışaları kararlara katılım dereceleri, çalışaları kararlara katılmaya teşvik ede usurlar, kararlara katılmaı alıa kararlara etkisi ve kararlara katılmaı sağlayacağı faydaları ortaya çıkarılmasıdır. Araştırma Kahramamaraş ta lokomotif sektör olarak taımlaabilecek, ildeki işletmeleri çoğuluğuu oluştura tekstil sektörüde faaliyette bulua 20 işletmede yapılmıştır. Araştırmada veri toplama yötemi olarak aket kullaılmıştır. İşletmedeki pozisyoları dikkate alıarak çalışalara dağıtıla 300 akette 265 i geri döerek araştırma kapsamıa alımıştır. Aket demografik özellikler ve kararlara katılıma ilişki sorularda oluşa 2 bölümü kapsamaktadır. Elde edile veriler SPSS paket programıda frekas aalizi ile değerlemeye tabi tutularak, souçlar tablolar halide düzelemiştir Araştırma Bulguları Katılımcıları Demografik Özellikleri Tablo 1 de akete katılaları demografik özelliklerie ilişki bilgiler yer almaktadır. Akete katılaları 73,1 ii erkekler, kala 26,9 uu ise kadılar oluşturmaktadır. Aketi yaıtlayaları 52,2 si evlidir. Akete katılaları eğitim durumlarıa bakıldığıda 23,9 u ilkokul ya da ortaokul mezuu, 50,6 sı lise, 12,9 u ö lisas, 12,6 sı lisas ve üstü eğitime sahiptir. Akete katılaları buludukları işletmedeki çalışma sürelerie bakıldığıda 71,3 üü 2 yıl ve üzeride çalışma süresie sahip oldukları görülmektedir. Katılımcıları 51,7 si daha öce başka bir işletmede çalıştıklarıı, buları 46,4 ü 5 yıl veya daha fazla süre çalıştıklarıı ifade etmişlerdir. Aketi yaıtlayaları 59,4 ü yaş arası, 31,4 ü ise yaş aralığıdadır. Aketi yaıtlayaları 31,0 ı yöeticiler (6,8 üst düzey, 13,6 orta düzey, 10,6 alt düzey yöetici), 69,0 ı memur, sekreter, tekik persoel ve diğerleride oluşmaktadır. 60 SABUNCUOĞLU VE TÜZ, s

14 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 Demografik Özellikler Cisiyet Kadı Erkek Eğitim durumu İlkokul Ortaokul Lise Ölisas Lisas Lis. Üstü Yaş 20 de az Başka işletmede çalışma Evet Hayır Tablo 1: Demografik Özellikler Sayı* ,1 26,9 10,6 13,3 50,6 12,9 12,2 0,4 3,9 29,1 30,3 22,0 9,4 3,1 2,0 51,7 48,3 Demografik Özellikler Medei durum Evli Bekar Diğer İşletmede çalışma süresi 6 ayda az 6 ay-1 yılda az 1-2 yılda az 2-5 yılda az 5-10 yılda az 10 yıl ve üstü İş taımı Üst yöetici Orta yöetici Alt yöetici Memur-sekreter Tekik persoel Diğer Başka işletmede çalışma süresi 6 ayda az 6 ay 1 yılda az 1-2 yılda az 2-5 yılda az 5-10 yılda az 10 yıl ve üstü Sayı* ,2 44,2 3,6 5,3 8,0 14,9 30,5 29,8 11,5 6,8 13,6 10,6 24,6 16,7 27,7 9,3 17,9 25,0 1,4 40,0 6,4 *Makalede yer ala bu ve buda soraki tablolarda bazı sorulara deeklerde bazıları cevap vermedikleride, soruyu yaıtlayaları toplamı aketi yaıtlayaları toplam sayısı ola 265 te düşük çıkmaktadır Kararlara Katılım Derecesi Akete katılalara işgöreler çalıştıkları işletmede verilecek kararlara katılmalı mıdırlar? sorusu yöeltildiğide 92,9 u kedi işlerii ilgiledire koularda biraz (18,9), yüksek (22,0) veya çok yüksek (52,0) orada kararlara katılmaları gerektiğii ifade etmişlerdir. Aketi yaıtlayaları 78,7 si işgöreleri kedi bölümlerii ilgiledire sorular hakkıdaki kararlara yüksek (42,9) veya çok yüksek (35,8) orada, 11,8 i biraz katılmaları gerektiğii, 9,4 ü ise yok deilecek kadar az katılmaları veya hiç katılmamaları gerektiğii bildirmişlerdir. Katılımcıları 33,8 i işletmei geel politikaları hakkıdaki kararlara yüksek (17,1) veya çok yüksek (16,7) orada, 27,0 ı biraz katılmaları gerektiğii, 42

15 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda 39,3 ü ise katılmamaları (20,4 hiç, 11,6 yok deecek kadar az) gerektiğii belirtmişlerdir. İşletmede verile kararları geeli düşüüldüğüde akete katılaları 37,2 si işgöreleri kararlara yüksek veya çok yüksek orada, 30,4 ü ise biraz katılmaları gerektiğii rapor etmişlerdir. İşletmei ruti işleri ve geleceğe yöelik stratejilerle ilgili kararlara ise akete katılaları 35,8 i işgöreleri yüksek veya çok yüksek orada, 24,5 i ise biraz katılmaları gerektiğii ifade etmişlerdir. Tablo 2 ye bakıldığıda aketi yaıtlayalara göre işgöreler kedi işleri ve kedi bölümlerii ilgiledire sorular hakkıdaki kararlara daha çok, bu karar türleriyle karşılaştırıldığıda işletmei geel politikaları, işletmedeki ruti işler ve geleceğe yöelik stratejiler ile ilgili olarak daha az kararlara katılmaları gerektiği yöüde görüş bildirmişlerdir. Tablo 2. İşgöreleri kararlara katılması İşgöreler çalıştıkları işletmede verilecek kararlara katılmalı mıdırlar? İşgöreleri kedi işleri hakkıdaki kararlara İşgöreleri kedi bölümlerii ilgiledire sorular hakkıdaki kararlara İşletmei geel politikaları hakkıdaki kararlara İşletmede verile kararları geeli düşüüldüğüde İşletmei ruti işleri hakkıdaki kararlar Geleceğe yöelik stratejiler ile ilgili kararlar Hiç katılmamalıdır 1,6 4 3,1 8 22, , , ,4 59 Yok deilecek kadar az katılmalıdır 5,5 14 6, , , , ,7 37 Biraz katılmalıdır 18, , , , , ,2 66 Yüksek orada katılmalıdır 22, , , , , ,9 45 Çok yüksek bir orada katılmalıdır 52, , , , , ,9 45 Toplam Çalışaları Kararlara Katılmaya Teşvik Ede Usurlar Akete katılalara kedilerii kararlara katılmaya teşvik edeceği düşüüle çeşitli öermeler suulmuş ve bulara e orada katıldıkları sorulmuştur. Katılımcıları 87,4 ü (41,8 katılıyorum, 45,6 kesilikle katılıyorum) kararlara katılmaı kedilerie işletmei amaçlarıı daha iyi alama ve öğreme fırsatı sağlayacağıı belirtmişlerdir. İşimi asıl yapacağıma ilişki kararlarda beim de etkim olacağıda işimi istediğim gibi yapma imkaı bulurum öermesie akete katılaları 82,0 ı 43

16 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 katıldıklarıı, 12,3 ü biraz katıldıklarıı, 5,8 i ise katılmadıklarıı belirtmişlerdir. Aketi yaıtlayaları 73,8 i kararlara katılmaı üstleriyle yakı ilişkiler kurma olaağı sağlayacağıı, 7,6 sı ise bu fikre katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. Akete katılalara Çalışma şartlarıı oluşturmada beim de katkım olacağıda iş memuiyetim artar öermesi suulduğuda katılımcıları 80,1 i katıldıklarıı, 13,3 ü biraz katıldıklarıı, 6,6 sı ise katılmadıklarıı bildirmişlerdir. Aketi yaıtlayaları 77,2 si kararlara katılırlarsa fikirlerii serbestçe söyleme imkaı bulacakları içi kişisel kalitelerii yöeticiler tarafıda fark edilebileceğii belirtmişler, 8,3 ü ise bua katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. Akete katılaları 79,7 si bilmedikleri kouları sorma ve öğreme imkaı sağlamaı kararlara katılmayı teşvik ettiği fikrie katıldıklarıı, 14,3 ü biraz katıldıklarıı, 5,9 u ise katılmadıklarıı belirtmişlerdir. Kararlara katılırke bizlere yapılacak açıklamalar ve verilecek bilgilerde dolayı işletmei gidişatı hakkıda bilgi sahibi olacağım ki bu da işe ola güveimi arttırır öermesie katılımcıları 77,6 sı katıldıklarıı, 15,4 ü biraz katıldıklarıı, 6,1 i ise katılmadıklarıı bildirmişlerdir. Aketi yaıtlayalara kararlara katılımım soucuda kedi egolarımı tatmi etmiş olurum öermesi suulduğuda 42,2 si buu kararlara katılmayı teşvik edici bir usur olduğu fikrie katıldıklarıı, 19,8 i biraz katıldıklarıı, 38,0 ı ise katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. İş arkadaşlarıı kararlara katılmasıı kedilerii de kararlara katılmaya teşvik ettiği öermesie katılaları oraı 81,7 olup, katılmayaları oraı ise 18,3 tür. Akete katılalara yöeticileri yaptığım iş ile ilgili yalız başlarıa verdikleri kararları tatmi edici düzeyde olmayabileceğii düşüdüğümde, kararları kalitesii artması içi kararlara katılmak isterim öermesi suulduğuda 58,2 si kesilikle katıldıklarıı veya katıldıklarıı, 21,8 i biraz katıldıklarıı, 20,0 ı ise katılmadıklarıı rapor etmişlerdir. Tablo 3: Kararlara katılmayı teşvik ede usurlar Kesilikle katılmıyorum Sizi kararlara katılmaya teşvik ede usurlar elerdir? İşletmei amaçlarıı daha iyi alama ve öğreme fırsatı bulurum. İşimi asıl yapacağıma ilişki kararlarda beim de etkim olacağıda işimi istediğim gibi yapma imkaı bulurum. 1,3 3 2,5 6 Katılmıyoru m 5,0 12 3,3 8 Biraz katılıyorum 6, ,3 30 Katılıyorum 41, ,0 117 Kesilikle katılıyorum 45, ,0 83 Toplam Art. ortalama Std. sapma 4,25 0,87 4,07 0,90 44

17 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda Kesilikle katılmıyorum Sizi kararlara katılmaya teşvik ede usurlar elerdir? Üstlerimle yakı ilişkiler içeriside olurum. Çalışma şartlarıı oluşturmada beim de katkım olacağıda iş memuiyetim artar. Görüşlerimi serbestçe söyleme imkaı bulacağım içi kişisel kalitem yöeticiler tarafıda fark edilebilir. Bilemediğim kouları sormak ve öğremek imkaıı elde ederim. Kararlara katılırke bizlere yapılacak açıklamalar ve verilecek bilgilerde dolayı işletmei gidişatı hakkıda bilgi sahibi olacağım ki bu da işe ola güveimi arttırır. Kararlara katılımım soucuda kedi egolarımı tatmi etmiş olurum. İş arkadaşlarım kararlara katıldıkları içi be de bu sürece tabi olmak isterim. Yöeticileri yaptığım iş ile ilgili yalız başlarıa verdikleri kararları tatmi edici düzeyde olmayabileceğii düşüdüğümde, kararları kalitesii artması içi kararlara katılmak isterim. Yöeticileri işte ayrılması durumuda boşala yerleri dolduracak karar verme yeteeği gelişmiş persoel yetişmiş olur. 1,7 4 2,5 6 2,5 6 1,7 4 2,1 5 24,6 57 8, , ,3 27 Katılmıyoru m 5,9 14 4,1 10 5,8 14 4,2 10 5, ,4 31 9, , ,7 40 Biraz katılıyorum 18, , , , , , , , ,3 44 Katılıyorum 33, , , , , , , , ,8 62 Kesilikle katılıyorum 40, , , , , , , , ,9 67 Toplam Art. ortalama Std. sapma 4,05 0,99 4,10 0,95 4,01 0,97 4,18 0,94 4,12 0,98 2,93 1,40 3,53 1,19 3,45 1,18 3,42 1,34 45

18 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 Yukarıdaki verilerde yola çıkarak, çalışaları kararlara katılımları ile hem işletme amaçlarıı daha iyi kavrayabilmek hem de bu amaçlara ulaşabilme yöüde isteile görevleri etki iletişim ve bilgi trasferi sayeside daha başarılı bir şekilde yerie getirebilme, örgütsel amaçlara ulaşmaı yaı sıra bireysel amaçları da (çalışaı kalitesii ispatlayabilme, iş memuiyetii artması, üstlerle yakı diyalog gibi) gerçekleştirmede başarıya ulaşılabileceği soucu çıkarılabilir. Katılımcılara yöeticileri işte ayrılması durumuda boşala yerleri dolduracak karar verme yeteeği gelişmiş persoeli yetişebilmesi içi işgöreleri kararlara katılması gereklidir öermesi suulduğuda 53,7 si katıldıklarıı, 25,8 i biraz katıldıklarıı, 28,0 ı ise katılmadıklarıı bildirmişlerdir. Tablo 3 e bakıldığıda akete katılaları kararlara katılmasıı e çok teşvik ede usurlar sırasıyla; işletmei amaçlarıı daha iyi alama ve öğreme, bilimeye kouları sorma ve öğreme, işletmei gidişatı hakkıda bilgi sahibi olma, iş memuiyetide artış, işii istediği gibi yapma imkaı bulma, üstlerle yakı ilişkiler içeriside olma ve görüşlerii serbestçe söyleme imkaı bulacakları içi kişisel kalitelerii yöeticiler tarafıda fark edilebileceği düşücesidir Kararlara Katılımı Alıa Kararlara Etkisi Tablo 4: İşgöreleri kararlara katılımıı daha iyi kararlar alımasıa etkisi İşgöreleri kararlara daha fazla katılımı; Kedi işleri hakkıda daha iyi kararları alımasıı sağlar. Kedi bölümleri hakkıda daha iyi kararları alımasıı sağlar. İşletmei geel politikaları hakkıda daha iyi kararları alımasıı sağlar. İşletmede verile bütü kararları kalitesii artmasıı sağlar. Kesilikle katılmıyorum 3,7 7 2,6 5 14, ,9 30 Katılmıyorum 6,3 12 3,2 6 10, ,8 26 Biraz katılıyorum 27, , , ,0 51 Katılıyorum 29, , , ,0 36 Kesilikle katılıyorum 33, , , ,3 46 Toplam Art. ortalama Std. sapma 3,82 1,07 4,04 0,94 3,13 1,21 3,22 1,37 46

19 C.13, S.1 Katılımcı Karar Verme: Kararlara Katılım Kousuda Akete katılalara işgöreleri kararlara daha fazla katılımıı hagi alalarda daha iyi karar alımasıı sağladığı sorulmuş ve verile öermelere yöelik şu görüşler bildirilmiştir. Katılımcıları 63,1 i kedi işleri hakkıda daha iyi karar alımasıı sağlar öermesie katıldıklarıı, 27,2 si biraz katıldıklarıı, 10,0 ı ise katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. Kedi bölümleri ile ilgili daha iyi kararlar alımasıı sağlar öermesie katılaları oraı 77,2 olup, biraz katılaları oraı 36,8, katılmayaları oraı ise 5,8 dir. İşgöreleri kararlara daha fazla katılımıı işletmei geel politikaları hakkıda daha iyi kararlar alımasıı sağlayacağı öermesie katılımcıları sadece 38,4 ü katıldıklarıı, 36,8 i biraz katıldıklarıı, 24,7 si ise katılmadıklarıı belirtmişlerdir. İşgöreleri kararlara daha fazla katılımı işletmede verile bütü kararları kalitesii artmasıı sağlar öermesie katılaları oraı 43,3, biraz katılaları oraı 27,0, katılmayaları oraı ise 29,7 dir. Aketi yaıtlayalar işgöreleri daha fazla kararlara katılımıı başta kedi bölümleri hakkıda olmak üzere, kedi işleri hakkıda daha iyi kararlar alımasıı sağladığıı belirtmişlerdir. İşletmede verile bütü kararlar hakkıda ve işletmei geel politikaları hakkıda daha iyi kararlar alımasıı sağladığı öermelerie ise orta düzeyde (biraz) katılmaktadırlar. Bu gayet doğal bir souçtur. Çükü, çalışalar bizzat kedi yaptıkları işlere yöelik kararlarda işi yapalar olarak daha etki görüşler bildirebilecekleri gerçeğide hareketle kedilerii e yakıda ilgiledire kedi işleri ve bölümleri hakkıdaki kararlara katıldıklarıda bu kararları kalitelerii artırabileceklerii ifade etmişlerdir. Bua karşı, alıacak kararları kapsamı geişleyip işletmei geelii teşkil ettiğide çalışalar bilgi, beceri ve deeyimlerii daha az yeterli olabileceği düşüceside yola çıkarak işletmei geel politikaları hakkıdaki kararları kalitesii artırmada daha az etki olabileceklerii düşümektedirler. Bu da çalışaları karalara katılım hususuda çok duyarlı oldukları ve biliçli görüşler ortaya koyduklarıa işaret etmektedir Kararlara Katılımı Sağlayacağı Faydalar Akete katılalara işgöreleri kararlara katılımıı işletmeye sağlayacağı faydalara ilişki çeşitli öermeler suulmuş ve bu öermelere katılma dereceleri sorgulamıştır. Karar verme sürecie katıla işgöreleri iş tatmii artacaktır öermesie katılımcıları 86,4 lük çoğuluğu katıldıklarıı, 10,3 ü biraz katıldıklarıı, 3,3 ü ise katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. Aketi yaıtlayaları 87,1 lik büyük çoğuluğu işletmedeki takım alayışı, koordiasyo ve işbirliği artacaktır öermesie katıldıklarıı, 11,9 u biraz katıldıklarıı, 1,0 ı ise katılmadıklarıı bildirmişlerdir. Katılımcıları 87,2 lik büyük çoğuluğu işe duyula tatmi ve motivasyo artacak, dolayısıyla işgöre devir hızı ve işe geç kalma gibi aksaklıklar azalacaktır öermesie katıldıklarıı, 9,4 ü biraz katıldıklarıı, 3,3 ü ise katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. Akete katılalara kararları başarıyla uygulaabilmesi içi işgöreler daha büyük bir özveriyle çalışacak ve daha iyi iş çıkartmak isteyeceklerdir öermesi suulduğuda 81,2 si katıldıklarıı, 15,6 sı biraz katıldıklarıı, 3,3 ü ise katılmadıklarıı ifade etmişlerdir. Katılımcıları 78,8 i işgöreleri katılımı ile kararları 47

20 BAKAN BÜYÜKBAŞA 2008 kalitesi de artacaktır. Grup kararları bireysel kararlara göre daha kalitelidir öermesie katıldıklarıı belirtirke, ast kedii kararlara e kadar çok katılmış hissederse, kedisii de örgütteki otoritei bir parçası olarak algılayacaktır öermesie katılaları oraı 71,9 dur. Aketi yaıtlayaları 69,2 si ast-üst ilişkileride doğa iletişim egelleri kararlara katılma soucuda ortada kalkacaktır öermesie katıldıklarıı, 19,9 u biraz katıldıklarıı, 10,9 u ise katılmadıklarıı belirtmişlerdir. Yöetim tarafıda yapılmak isteile değişikliklere karşı işgöreleri direişi azalacaktır öermesie katılaları oraı 67,5 olup, biraz katılaları oraı 25,8, katılmayaları oraı ise 6,7 dir. Tablo 5 e bakıldığıda katılımcıları geelii işgöreleri kararlara katılımıı tabloda görüle faydaları tümüü sağladığıı düşüdükleri söyleebilir. İşletme yöetimi literatürüde teorik boyutta kararlara katılımı sağladığı belirtile faydalara pratik hayatta işgöreleri ve yöeticileri (uygulamacıları) bizzat katılması teoriyi desteklemektedir. Yöeticiler işgörelerie kararlara katılma imkaı vererek ve oları kararlara katılmaya teşvik ederek yukarda sayıla faydaları sağlayabileceklerdir. Tablo 5: İşgöreleri kararlara katılımıı işletmeye sağlayacağı faydalar Kesilikle katılmıyorum Karar verme sürecie işgöreleri katılımıı sağlamasıyla; İş tatmii artacaktır. 0,5 1 İşletmedeki takım - alayışı, koordiasyo - ve işbirliği artacaktır. İşe duyula tatmi ve motivasyo artacak, dolayısıyla işgöre devir hızı ve işe geç kalma gibi aksaklıklar azalacaktır. Kararları başarıyla uygulaabilmesi içi işgöreler daha büyük bir özveriyle çalışacak ve daha iyi iş çıkartmak isteyeceklerdir. İşgöreleri katılımı ile kararları kalitesi de artacaktır. Grup kararları bireysel kararlara göre daha kalitelidir ,5 1 0,5 1 Katılmıyoru m 2,8 6 1,0 2 3,3 7 2,8 6 5,2 11 Biraz katılıyorum 10, ,9 25 9, , ,5 33 Katılıyorum 33, , , , ,4 84 Kesilikle katılıyorum 52, , , , ,4 84 Toplam Art. ortalama Std. sapma 4,35 0,81 4,33 0,72 4,26 0,76 4,19 0,83 4,12 0,88 48