Vn Tıp Dergisi: 13 (3):71-77,2006 Kekikğin Kollestrol Düzeyine Etkisi Yüksek Kolesterollü Diyetle Beslenen Sıçnlrd Thymus fllx F. (kekik) Yprklrının Kn Kolesterol Seviyesi Üzerine Etkisi Hnefi Özbek*, Nurettin Cengiz**, Aydın Him***, Serdr Uğrş****, Fevzi Özgökçe*****, Ender Erdoğn** Özet: Amç: Bu çlışmd yüksek kolesterollü yemle beslenmiş sıçnlrd Thymus fllx F. (kekik) bitkisinin kn kolesterol seviyesi ve bzı biyokimysl ve hemtolojik prmetreler üzerine etkisi rştırıldı. Yöntem: Çlışm gruplrın stndrt sıçn yemi, yüksek kolesterollü yem ve yüksek kolesterollü yeme % 8.5 ornınd kekik eklenmiş yem 90 gün süreyle verildi. Çlışm boyunc gruplrın vücut ğırlığı tkibi ypıldı. Çlışmnın sonund kn ve doku örnekleri lınrk biyokimysl ve hemtolojik bzı prmetrelere bkıldı. Krciğer, ort ve böbrek dokulrı histoptolojik yönden incelendi. Bulgulr: Kolesterol grubund serum lklen fosftz (ALP), kretinin, kolesterol ve yüksek dnsiteli lipoprotein (HDL) değerlerinin, kekik grubund serum sprtt minotrnsferz (AST), üre, kolesterol ve HDL değerlerinin kontrol grubun göre yükseldiği, hemtolojik prmetreler yönünden trombosit (PLT) syısı hriç diğer tüm prmetrelerin düştüğü sptndı. Kontrol grubund % 21.01 lik bir vücut ğırlığı rtışı olurken, kolesterol grubund % 1.95 ve kekik grubund % 12.45 ornınd vücut ğırlığı kybı tespit edildi. Histoptolojik incelemelerde kekik ve kolesterol gruplrının ort ve böbreklerinde herhngi bir ptolojiye rstlnmzken, krciğer dokulrınd yygın yğlnm lnlrı sptndı. Sonuç: Sonuç olrk yüksek kolesterollü diyet uygulnn sıçnlrd, yeme % 8.5 kekik ilvesinin kn kolesterol seviyesini düşürmede etkili olmdığı, sıçnlrın beslenmesini olumsuz yönde etkileyerek ğırlık kybın neden olduğu ve krciğer yğlnmsını önlemede önemli bir ktkısının bulunmdığı knısın vrıldı. Anhtr Kelimeler: Thymus fllx F., kekik, kolesterol düşürücü etki, sıçn. Thymus fllx F., thymus (Lbite) türlerinin kurutulmuş çiçekli ve yprklı dllrıdır. Nemmulotu vey ster olrk d bilinir. Thymus türleri pembe vey beyz çiçekli, küçük yprklı, kuvvetli kokulu, çok yıllık bitkilerdir (1). Bhrt olrk çoğu zmn tm çmmış çiçekli kısımlrı ile birlikte yprklrı kullnılır. 100 g bhrtt 276 kcl enerji, 7.8 g su, 9.1 g protein, 7.4 g yğ, 63.9 g krbonhidrt, 18.6 g lif, 11.7 g kül, 1890 mg C, 124 mg Fe, 220 mg Mg, 201 mg P, 814 mg K, 55 mg N, 6 mg Zn, 5 mg nisin ve 3800 IU A vitmini bulunur (2). Bileşiminde % 0.5-3.5 uçucu yğ içermektedir. Yzışm Adresi: Dr.Hnefi ÖZBEK Yüzüncüyıl Üniversitesi Tıp Fkültesi Frmkoloji AD Vn *Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tıp Fkültesi, Frmkoloji Anbilim Dlı, **Histoloji Anbilim Dlı, ***Fizyoloji Anbilim Dlı, ****Attürk Arştırm ve Eğitim Hstnesi, Ptoloji Lbortuvrı Ankr. ***** Fen-Edebiyt Fkültesi, Biyoloji Bilim Dlı, Vn, Uçucu yğ % 5-60 timol, % 5-40 krvkrol, % 10-50 p-simen, % 5-10 γ-terpinen, linlol, kmfen, linlil sett, limonen, α-pinen, borneol, kâfur, terpinen-4- ol, α-terpinol ve terpinil sett moleküllerinden oluşur (1,2). Midevi, ytıştırıcı, ntiseptik, kurt düşürücü ve kn dolşımını uyrıcı etkileri vrdır (1). Özbek ve rkdşlrı, Thymus fllx F. (TF) uçucu yğının medyn letl dozunu (LD 50 ) 0.741 ml/kg olrk freler üzerinde hesplmışlr (3), TF nin hipoglisemik ktivitesini yine freler üzerinde göstermişlerdir (4). Cingi ve rkdşlrı, Orignum onites ve Orignum minutiflorum uçucu yğlrının sıçn mide fundusundn lınn doku örneklerinin tonusunu yrıc crbchol ile indüklenmiş izole ileum dokusunun tonusunu zlttığını, koyun üreterinin spontn ktivitesini inhibe ettiğini bildirmişlerdir (5). Bir çok bitki türü ile birlikte kekik bitkisi tohumlrının d Türk Hlk Tıbbı nd terosklerozu önleme mcıyl kullnıldığı bilinmektedir (6). Ateroskleroz ve onun en yygın ölümcül sonucu oln koroner klp hstlığı ile hiperkolesterolemi rsınd Vn Tıp Dergisi, Cilt:13, Syı:3,Temmuz/2006 71
Özbek ve rk. ykın bir ilişki olduğu birçok epidemiyolojik incelemede inndırıcı bir şekilde gösterilmiştir (7). Bu nedenle TF nin teroskleroz oluşumunu önlemede, dolyısı ile kn kolesterol seviyesini düşürmede bir etkinliğinin olup olmdığını rştırmk mcıyl bu çlışm plnlndı. Gereç ve Yöntem Kolesterol, kolik sid ve tiyoursil Sigm (Steinheim, Germny) firmsındn sğlndı. Kekik bitkisi tohumlrı Vn Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen- Edebiyt Fkültesi Biyoloji Bilim Dlı nd bitki tksonomisti oln Dr. Fevzi Özgökçe trfındn Özlp-Vn civrındn toplnrk bitkinin tnımı (identifiksyonu) ypıldı ve herbryum numrsı verildi (VANF Nr. 5889). Bu çlışmd Sprgue-Dwley ırkı 95-135 grm ğırlığınd, ynı yş grubu, erkek ve dişi cinsiyette sıçnlr kullnıldı. Deney hyvnlrı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fkültesi Deney Hyvnlrı Ünitesi nden temin edildi. Sıçnlr, 12 st ışık 12 st krnlık ritminde ışıklndırıln, 22 ± 2 o C deki odlrd, çeşme suyu ve stndrt pelet rt yemi (Vn Yem Fbriksı) ile beslendi. Çlışm gruplrın yedirilen yem krışımlrı bu stndrt pelet yemlerden hzırlndı, yem ve su lımı serbest bırkıldı. Deney hyvnlrı stndrt plstik kfeslerde (Değişim Ltd., İstnbul) brındırıldı. Çlışm ypılmdn önce Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fkültesi Etik Kurulu ndn ony lındı (Krr syısı: 2003/01-08). Yirmi dört det ynı yşt ve her iki cinsiyette sıçn her birinde sekizer det olck şekilde üç grub yrıldı. Kontrol grubu (1. grup) stndrt sıçn yemi ile, kolesterol grubu (2. grup) yüksek kolesterollü sıçn yemi ile ve kekik grubu (3. grup) yüksek kolesterollü yeme krıştırılmış kekik ile 90 gün süreyle beslendi. Yüksek kolesterollü yem % 4 kolesterol, % 1 kolik sid ve % 0.5 tiyoursil içerecek şekilde hzırlndı (8, 9). Kekik bitkisi tohumu içeren yüksek kolesterollü yem ise yüksek kolesterollü yeme % 8.5 kekik bitkisi yprklrı öğütülüp eklenerek hzırlndı (10). Çlışm gruplrının vücut ğırlıklrı çlışm boyunc hftd üç kez ölçülüp ortlmsı lınrk bir hftlık vücut ğırlığı değişimi hesplndı. Tüm çlışm boyunc meydn gelen vücut ğırlığı değişimleri şğıdki formüle göre 100 üzerinden stndrdize edilerek kydedildi: Vücut ğırlığı değişimi (%) = 100 X (Ağırlık n Ağırlık bşlngıç ) / Ağırlık bşlngıç Ağırlık bşlngıç : Çlışmnın bşınd ölçülen ilk vücut ğırlığı. Ağırlık n: Çlışm boyunc ypıln hftlık ortlm ğırlık ölçümü. Çlışmnın bitiminde (91. gün) sıçnlr servikl disloksyonl skrifiye edildi. Klp içi girişimle kn lınrk düz biyokimy tüplerine ve ntikogülnlı hemtoloji tüplerine konuldu. Krciğer, böbrek ve ort dokulrı çıkrılrk % 10 luk formlinle fikse edildi. Prfin bloklr gömülerek 4 µm klınlığınd kesitler lındı ve Hemtoksilen Eozin (HE), Oil Red O ve Retikülin metotlrı ile boyndı. Serumd sprtt minotrnsferz (AST), lnin minotrnsferz (ALT), lklen fosftz (ALP), kretinin, totl bilirubin, kn üre zotu (BUN), kolesterol ve yüksek dnsiteli kolesterol (HDL) prmetrelerine Vitros DT-60 II cihzınd, ntikogülnlı knd ise lökosit (WBC), eritrosit (RBC), hemoglobin (HBG), hemtokrit (HCT), ortlm eritrosit volümü (MCV), ortlm eritrosit hemoglobini (MCH), ortlm eritrosit hemoglobin konsntrsyonu (MCHC) ve trombosit (PLT) değerlerine Coulter MAX-M oto nlizör cihzınd bkıldı. Çlışm gruplrın it sonuçlr ortlm ± stndrt ht ortlmsı (Ort ± SHO) şeklinde ifde edildi. Verilere One-smple Kolmogorov-Smirnov testi uygulnrk dğılım yönünden nlizleri ypıldı. Bun göre isttistiksel nliz için Student s-t independent ve tek yönlü vryns nlizi (ANOVA) testleri uygulndı. ANOVA sonucu nlmlı çıkn gruplr post-hoc Bonferroni testi uygulndı ve p<0.05 olsılık değeri isttistiksel olrk nlmlı kbul edildi. (11). Bulgulr Çlışm gruplrının biyokimysl değişkenlere it sonuçlrı Tblo 1 de, hemtolojik değişkenlere it sonuçlrı ise Tblo 2 de verilmiştir. Tblo 1 incelendiğinde serum ALT ve totl bilirubin değerleri yönünden gruplr rsınd isttistiksel olrk nlmlı bir frklılık sptnmmıştır. Serum AST değerlerinin kontrol ve kolesterol gruplrı rsınd nlmlı bir frklılık göstermediği, nck kekik grubund kontrol ve kolesterol gruplrın göre nlmlı derecede yükseldiği tespit edilmiştir. Serum kolesterol değerlerinin kolesterol ve kekik gruplrınd kontrol grubun göre nlmlı seviyede yükseldiği, kolesterol grubu ile kekik grubu rsınd nlmlı bir frklılık olmdığı sptnmıştır. Serum ALP değerinin sdece kolesterol grubund kontrol grubu ve kekik grubun göre nlmlı seviyede yüksek olduğu, serum HDL değerinin ise kolesterol ve kekik gruplrınd kontrol grubun göre nlmlı derecede dh yüksek bulunduğu, yrıc kolesterol grubu HDL değerinin kekik grubun göre dh yüksek seviyede olduğu tespit edilmiştir. Serum kretinin ve BUN/üre değerleri yönünden kolesterol ve kekik gruplrının kontrol grubun göre yüksek bulunduğu sptnmıştır. Tblo 2 incelendiğinde, PLT ve MCHC yönünden 72 Vn Tıp Dergisi, Cilt: 13, Syı: 3, Temmuz/2006
Kekikğin Kollestrol Düzeyine Etkisi Tblo I: Çlışm gruplrın it serum enzim düzeyleri (Ortlm ± Std. Ht Ort). AST ALT ALP T. Bil. Kolesterol HDL Kretinin BUN/Üre Gruplr (U/L) (U/L) (U/L) (mg/dl) (mg/dl) (mg/dl) (mg/dl) (mg/dl) Kontrol 177.0±15.6 43.5±02.1 408.2±36.9 0.06±0.01 61.8±06.1 39.5±04.2 0.28±0.02 17.0±0.7 Kolesterol 143.1±06.2 53.3±03.1 699.0±81.4 0.17±0.02 660.9±34.3 151.6±10.4 0.73±0.04 20.9±1.1 Kekik b 292.4±35.9 85.5±29.2 b 344.9±10.9 0.17±0.18 721.9±38.9 b 92.8±18.4 b 0.50±0.03 b 31.3±1.1 F-değeri/p 10.206 1.299 14.175 2.569 114.496 15.296 56.401 51.610 değeri p-değeri 0.001 0.297 0.000 0.110 0.000 0.000 0.000 0.000 Post-hoc Bonferroni testi sonuçlrı: : p<0.05 kontrol grubu ile krşılştırm. b: p<0.05 Kolesterol grubu ile krşılştırm. Tblo II: Kontrol ve kekik gruplrının tm kn syımı değerleri (Ortlm ± Std. Ht Ort). WBC RBC HGB HCT MCV MCH MCHC PLT Gruplr (thsd/cu mm) (mill/cu mm) (g/dl) (%) (femtolitre) (picogrm) (g/dl) (thsd/cu mm) Kontrol 4.7±0.7 7.7±0.2 15.0±0.5 43.0±1.4 56.2±0.7 19.6±0.4 34.8±0.5 609.7±125.0 Kekik 2.2±0.4 6.4±0.2 9.5±1.2 30.8±1.0 48.3±0.8 16.1±0.3 33.7±0.2 711.5±046.7 : p<0.05 gruplr rsınd nlmlı bir frklılık olmdığı, diğer tüm hemogrm değerlerinin kekik grubund kontrol grubun göre nlmlı seviyede düştüğü sptnmıştır. Çlışmnın bşınd ölçülen vücut ğırlığın göre hftlık vücut ğırlığı değişimi % cinsinden stndrdize edilmiş ve bun göre çlışmnın bitiminde kontrol grubund % 21.01 ornınd ğırlık rtışı olurken, kolesterol grubund % 1.95 ve ve kekik grubund ise % 12.45 ornınd bir ğırlık kybı olduğu tespit edilmiştir. Çlışm gruplrının krciğer, böbrek ve ort dokulrın it kesitlerden lınn görüntüler incelenmiş (Resim 1 3), çlışm gruplrının ort ve böbrek dokulrınd herhngi bir ptolojik bulguy rstlnmzken (Resim 1, 1b), kolesterol ve kekik gruplrının krciğer dokusund yğlnm, dejenersyon ve dejenertif lnlrd retikülin ipliklerinde (Resim 2, 2b, 3, 3b) rtış tespit edilmiştir. Trtışm Yüksek kn kolesterol düzeyleri, çğımız insnının teroskleroz ve klp hstlıklrı bşt olmk üzere önemli sğlık problemlerinin temelindeki nedenlerden birini oluşturmktdır. Bu nedenle kn kolesterol düzeylerini belirli düzeylerde tutmk vey dengelemek, birçok hstlığın ilerlemesini durdurmk için önemlidir. Günümüzde kn kolesterol düzeylerini yrlmk mcıyl birçok ilç piysy sürülmüş ve kullnılmktdır. Anck her zmn dh güvenilir ve dh etkin ilç geliştirmek de frmkoloji ve eczcılık bilim lnlrının sorumluluk shsın girmektedir. Son zmnlrd oldukç mod oln bitkisel tedvi (fitoterpi) yklşımlrı, yüksek kn kolesterol düzeylerinin tedvisinde de gündeme gelmekte ve rezene, kekik, biberiye, enginr yprğı, kr hindib, limon suyu ve üzüm suyu gibi bitki vey bitkilerden elde edilen ürünler bu mçl hlk rsınd kullnılmktdır (1,6). Resim 1.: Kolesterol grubun it ort dokusu, HEx40. Vn Tıp Dergisi, Cilt:13, Syı:3,Temmuz/2006 73
Özbek ve rk. knıt olrk kekik tohumlrındn elde edilen uçucu yğın 0.05, 0.10 ve 0.15 ml/kg dozlrınd güçlü bir ntiinflmtuvr etkinlik gösterdiği (EC 50 =0.132 ml/kg) son zmnlrd ypmış olduğumuz bir çlışmd tespit edilmiştir (çlışm bir kongrede sunulmk ve rdındn bir dergiye gönderilmek üzere yzım şmsınddır). Antiinflmtuvr ktivite çlışmsının sonuçlrı kekiğin dmrlr üzerinde de bir ntiinflmtuvr etki göstermiş olbileceğini destekler yönde kbul edilebilir. Resim 1b: Kolesterol grubun it böbrek dokusu, HEx20. Bu çlışmd, hlk rsınd kullnıln bu bitki vey bitki ürünlerinden birisi oln kekik bitkisinin, deneysel hiperkolesterolemi oluşturulmuş sıçnlr üzerinde biyokimysl, hemtolojik ve histoptolojik yönden etkileri rştırıldı. Krciğer yğlnmlrınd serum trnsminz düzeylerinin bir miktr yükseldiği, özellikle de serum ALT düzeyindeki yükselmenin dh belirgin olduğu, bun serum bilirubin düzeyi rtışının d eklendiği bildirilmekte (12) ve bizim çlışmmızdki bulgulrl, özellikle AST değerleri yönünden prlellik göstermektedir. Ayrıc histoptolojik bulgulr d (Resim 2, 3) kolesterol ve kekik gruplrınd bir krciğer yğlnmsı olduğunu desteklemektedir. Serum ALP düzeyi kolesterol grubund kontrol ve kekik gruplrın göre yüksek olrk tespit edilmiş, kekik grubunun ALP değeri düşük olrk bulunmuş, htt kontrol grubu ile rlrınd nlmlı bir frk sptnmmıştır. Deep ve rk çlışmlrınd iki hft süreyle yüksek kolesterollü yem (% 4 kolesterol, % 1 kolik sid ve % 0.5 tiyoursil) verdikleri Wistr ırkı sıçnlrd kolesterol grubunun serum AST, ALT ve ALP değerlerini kontrol grubun göre yüksek bulmuşlr ve serum ALP değerinin yüksek olmsını krciğer dmrlrınd yüksek kolesterollü diyet sonucu gelişen inflmsyon bğlmışlrdır (13). Bizim çlışmmızd kolesterol grubunun ALP değerinin yüksek olrk sptnmsını krciğer dmrlrınd meydn gelen inflmsyon bğlybiliriz. Kekik grubunun ALP değeri, kolesterol ve kontrol gruplrın göre dh düşük bulunmuştur. Bu durumd kekiğin dmrlrdki inflmsyon üzerinde etkili olduğu ve böylece inflmsyonu gerilettiği söylenebilir. Nitekim bu durumu destekleyici bir Resim 2: Kolesterol grubun it krciğer dokusu, HEx50. Resim 2b: Kolesterol grubun it krciğer dokusu, Oil red Ox40. Tblo 1 de Serum kolesterol değerinin kontrol grubun göre kolesterol grubund yklşık 11 kt, kekik grubund ise yklşık 12 kt rttığı, kolesterol grubundki rtış ile kekik grubundki rtışın isttistiksel yönden birbirinden frklı olmdığı görülmektedir. Bun göre kekiğin yüksek 74 Vn Tıp Dergisi, Cilt: 13, Syı: 3, Temmuz/2006
Kekikğin Kollestrol Düzeyine Etkisi kolesterollü diyetle beslenmede kolesterol seviyesi üzerinde nlmlı bir etkisinin olmdığı söylenebilir. Anck günümüzde kn kolesterolü yüksek oln hstlr kolesterolden fkir diyet ynınd kekik suyu önerilebilmektedir. Bu çlışmd yüksek kolesterollü diyete kekik eklenerek kn kolesterol düzeyleri çlışılmış ve sonuç olrk kekiğin kn kolesterol seviyesini düşürmediği sptnmıştır. Kn kolesterol düzeyi yüksek sıçnlrd kolesterolden fkir diyete kekik eklenmesi durumund kn kolesterol düzeyine kekiğin etkisi yrı bir çlışm konusu olrk yrıc incelenebilir. Yüksek dnsiteli lipoproteinler (HDL), plzmdn trigliseridlerin ve kolesterolün temizlenmesinde (klerensinde) ve kolesterolün dokulrdn krciğere geri tşınmsınd ve metbolizmsınd önemli rol oynrlr. Dolyısı ile nti-terojenik etkinlik gösterirler (7). Bu çlışmd kekik grubun it HDL değerinin kontrol grubun it HDL değerinden nlmlı seviyede yüksek olduğu sptnmıştır. Anck kekik grubund serum kolesterol seviyesi kontrol grubun göre yklşık 12 kt rtış gösterirken serum HDL değeri 2.5 kt rtış göstermektedir. Dolyısı ile kekiğin serum HDL değerini yükseltmek suretiyle bir nti-terojenik ktivite gösterdiğini söylemek ttmin edici olmktn uzk görünmektedir. Kolesterol grubund HDL değeri kontrol grubun göre nlmlı seviyede (yklşık 3.5 kt) rtmıştır. misli rttığı, dolyısı ile serum totl kolesterol düzeyindeki 11 misli rtışın bury ynı ornd ynsımdığı görülecektir. Serum BUN/üre değeri yönünden kekik grubun it değerin kontrol ve kolesterol gruplrın göre nlmlı seviyede rttığı, kolesterol ile kontrol gruplrı rsınd frklılık olmdığı sptnmıştır. Serum BUN/üre değerinin ptolojik sebeplerle rtışı böbreklere (renl üremi) y d böbrek öncesi bzı olylr bğlnmktdır (prerenl üremi) (12). Histoptolojik olrk incelendiğinde tüm çlışm gruplrının böbrek dokulrınd herhngi bir ptolojik bulguy rstlnılmmıştır. Serum kretinin değerleri de kekik grubund kontrol grubun göre nlmlı seviyede rtış göstermiş, kolesterol grubundki rtış kekik grubun göre dh yüksek olmuştur. Anck tüm çlışm gruplrın it kretinin değerleri fizyolojik sınırlr içerisinde kldığındn norml olrk kbul edilmiştir. Bu durumd norml serum kretinin değerine krşılık rtmış BUN/üre değeri prerenl sebepli bir ptolojiyi işret etmektedir (12). Böbreklere it histoptolojik incelemelerde herhngi bir ptolojik bulguy rstlnılmmış olmsı d bu durumu desteklemektedir. Vücut ğırlığı tkibi yönünden kontrol grubund % 21.01 ornınd ğırlık rtışı görülürken, kekik grubund % 12.45 lik bir ğırlık kybı olmsı d dikkt çekici olup vücutt bir yıkımı işret etmektedir. Sonuçt kekik grubunun BUN/üre değerindeki nlmlı yükselmeyi prerenl sebeplere ve bu sebepler içerisinde de şırı protein ktbolizmsın bğlmk dh uygun olcktır. Resim 3: Kekik grubun it krciğer dokusu, Hex20. Anck serum totl kolesterolünü oluşturn kolesterol komponentlerinden birisi de HDL kolesteroldür. Dolyısı ile serum totl kolesterolü kontrol grubun it kolesterol düzeyinin yklşık 11 misli kdr rtmış iken serum HDL kolesterolünün de yükselmesi norml krşılnbilir. Tblo 1 deki HDL değerlerine bkılırs serum HDL değerinin kolesterol grubund kontrol grubun göre yklşık 4 Resim 3b: Kekik grubun it krciğer dokusu, Reticulinx20. Tblo 2 incelendiğinde hemtolojik prmetreler yönünden PLT ve MCHC değerlerinin gruplr rsınd frklılık göstermediği, nck diğer Vn Tıp Dergisi, Cilt:13, Syı:3,Temmuz/2006 75
Özbek ve rk. prmetrelerin kontrol grubun göre nlmlı derecede düştüğü görülmektedir. Diyete % 4 kolesterol, % 1 kolik sid ve % 0.5 tiyoursil ynınd % 15 kekik eklenmesi, sıçnlrın beslenmesinde demir ve B vitmini kompleksinin yeterince lınmmsın ve dolyısı ile bunlrın eksikliğine bğlı bir nemiye neden olmuş olbilir. Nitekim çlışmnın sonund kontrol grubunun ğırlığının ortlm % 21.01 rttığı sptnırken, kekik grubund % 12.45 lik bir zlm olmsı, kolesterol grubund ise % 1.95 lik bir ğırlık kybının tespiti kekik ve kolesterol gruplrının beslenme yönünden bir problemle krşı krşıy olduğu yönünde değerlendirilebilir. Bu yüzden hiperkolesterolemi çlışmlrınd uygulnn yem ve ktkı mddelerinin yeniden gözden geçirilmesi ve bu tip çlışmlrd dh uygun bir diyet yönteminin geliştirilmesinin uygun olcğı düşüncesindeyiz. Histoptolojik yönden Resim 1-3 incelendiğinde, ort ve böbrek dokulrınd herhngi bir ptolojinin gelişmediği, nck kolesterol ve kekik gruplrın it krciğer dokulrınd yygın yğlnm lnlrının tespit edildiği görülmektedir. Sonuç olrk; % 8.5 kekik ilve edilmiş yüksek kolesterollü diyetle beslenen Sprgue-Dwley ırkı sıçnlrd kekiğin, teroskleroz gelişmesine bğlı dmr inflmsyonunu zlttığı, kn kolesterol seviyesi üzerinde etkili olmdığı, nck sıçnlrın beslenmesini olumsuz yönde etkilediği, krciğer yğlnmsını önlemede önemli bir ktkısının olmdığındn dolyı diyete ktılmış kekiğin kn kolesterolünü düşürmek mcıyl kullnılmsının önerilmemesinin uygun olcğı sonucun vrılmıştır. Bu nedenle yüksek kn kolesterolünü düşürmek mcıyl fitoterpiden yrrlnmyı düşünen hstlrın, bilimsel olrk etkisi knıtlnmmış bitki terpilerine bşvurmmlrı, fitoterpi öncesi mutlk bir hekime dnışrk hekim tvsiyesi ve kontrolünde böyle bir tedviyi lmlrı dh kılcı olcktır diye düşünmekteyiz. The study of the effects of Thymus fllx F. leves on the blood cholesterol leves nd some other blood prmters in high cholesterol diet fed rts Abstrct: Aim: In this study the effects of Thymus fllx F. (TF) leves on the blood cholesterol nd some other biochemicl nd hemtologic prmeters were investigted in rts fed with high cholesterol diet. Methods: The nimls in the control group were fed with stndrd rt diet, the cholesterol group received high cholesterol diet nd the TF group received high cholesterol diet with TF leves (8.5%) for 90 dys. The nimls were weighed three times week during the study. At the end of the study period, blood nd tissue smples were obtined from the nimls for biochemicl nd hemtologic exmintion. Liver, ort nd kidney tissues were obtined for histopthologicl exmintion. Results: In the cholesterol group serum lklen phosphtse (ALP), cretinine, cholesterol, nd high dnsity lipoprotein (HDL) levels were higher thn those in the control group. In the TF group serum sprtt minotrnsferse (AST), ure, cholesterol cholesterol, nd HDL levels were higher thn those in the control group. In the TF group serum AST nd cholesterol levels were higher while hemtologic prmeters except pltelet count (PLT) were lower thn those in the control group. While there ws 21.01% increse in body weight in the control group there were 1.95 % nd 12.45 % decrese in body weight in the cholesterol nd TF groups respectively. Histopthologic exmintion reveled no pthology in the ort nd kidney tissues while there ws widespred ftty degenertion in the liver tissue. Conclusions: As result, thyme ws not effective in reducing the blood cholesterol levels in the Sprgue- Dwley rts fed with high cholesterol diet, nd it decresed body weight nd did not prevent ftty degenertion in liver. Key Words: Thymus fllx F., hypocholesterolemic effect, rts. Kynklr 1. Bytop T: Therpy with Medicinl Plnts in Turkey. 2 nd Edition, İstnbul, Nobel Tıp Kitbevleri, 1999. 2. Akgül A: Bhrt Bilimi & Teknolojisi. Birinci Bskı, Ankr, Gıd Teknolojisi Derneği Yyınlrı No: 15, Ankr, 1993. 3. Özbek H, Öztürk M, Öztürk A, Ceyln E, Yener Z: Determintion of lethl doses of voltile nd fixed oils of severl plnts. Est J Med 9(1): 4-6, 2004. 4. Özbek H, Öztürk M, Özgökçe F: Investigtion of Medin Lethl Dose (LD50) nd Hypoglycemic Effect of Thymus fllx Fisch& C.A. Mey leves essentil Oil Extrcts in Helthy nd Dibetic Mice. IV. Interntionl Congress of Ethnobotny (ICEB 2005) August 21-26th, Yeditepe University, İstnbul-Turkey. P2.61. 5. Cingi Mİ, Kırımer N, Srıkrdşoğlu İ, Cingi C, Bşer KHC. Orifgnum onites ve Orignum minutiflorum uçucu yğlrının frmkolojik etkileri. 9. Bitkisel İlç Hmmddeleri Toplntısı, Bildiriler, 1991, Eskişehir, Türkiye. 6. Pmuk A: Şiflı Bitkiler Ansiklopedisi. Pmuk Yyıncılık, İstnbul, 1998. 7. Kylp O: Rsyonel Tedvi Yönünden Tıbbi Frmkoloji. Onuncu Bskı, Hcettepe-TAŞ, Ankr, 2002. 8. Lee WC, Cho WT, Yng VC: Effects of highcholesterol diet on the interendothelil clefts nd the ssocited junctionl complexes in rt ort. Atherosclerosis 155: 307-312, 2001. 9. Eddy AA, Liu E, McCulloch L: Interstitil inflmmtion nd fibrosis in rts with diet-induced hypercholesterolemi. Kidney Int 50:1139-1149, 1996. 76 Vn Tıp Dergisi, Cilt: 13, Syı: 3, Temmuz/2006
Kekikğin Kollestrol Düzeyine Etkisi 10. Ydv SP, Vts V, Ammini AC, Grover JK: Brssic junce (Ri) significntly prevented the development of insulin resistnce in rts fed fructose-enriched diet. J Ethnophrmcol 93:113-116, 2004. 11. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V: Biyoisttistik, 10. bskı, Ankr, Htiboğlu Yyınevi, 2002. 12. İmren AH, Turn O: Klinik Tnıd Lbortuvr. Bet Yyım Dğıtım AŞ., 3. bskı, İstnbul, 1985. 13. Deep PR, Vrlkshmi P: Protective effects of certoprin sodium, low moleculr weight heprin derivtive, in experimentl therosclerosis. Clin Chim Act 339:105-115, 2004. Vn Tıp Dergisi, Cilt:13, Syı:3,Temmuz/2006 77