Olgularla İntoksikasyon Tipi Doğumsal Metabolik Hastalıklar Prof. Dr Gülden Gökçay İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Beslenme ve Metabolizma BD
Amaç İntoksikasyon grubu hastalıkların özellikleri Ortak bulgular Hasta örnekleri ile Klinik bulgular Laboratuar
Doğumsal Metabolizma Hastalıkları Ara metabolizma bozuklukları İntoksikasyon Enerji eksikliği Kompleks moleküllerin biyosentez ve yıkım bozuklukları Nörotransmitter bozuklukları ve ilişkili hastalıklar
Doğumsal Metabolizma Hastalıkları Ara metabolizma bozuklukları Amino asit metabolizması Organik asidüriler Amonyak detoksifikasyonu Yağ asidi ve ketogenez Karbonhidrat metabolizması ve transport Mitokondriyal hastalıklar Kobalamin ve folat metabolizması Amino asit transport Peptid metabolizması Bakır, demir, çinko transport ve kullanım Nörotransmitter bozuklukları ve ilişkili hastalıklar Glisin ve serin metabolizması Pterin ve biyojenik aminler metabolizması Gama-aminobütirat metabolizması B6 vitamini metabolizması Kreatin metabolizması Diğer nörometabolik hastalıklar Kompleks moleküllerin sentez ve yıkım bozuklukları Lizozomal depo hastalıkları Peroksizomal hastalıklar Pürin ve pirimidin metabolizması Konjenital glikozilasyon bozuklukları Lipoprotein metabolizması Safra asidi ve bilirubin metabolizması, kalıtsal kolestaz ve porfiriyalar İzoprenoid ve sterol metabolizması
İntoksikasyon Tablosu: Klinik Bulgular Embriyo fetal dönem etkilenmez Başlangıçta semptomsuz dönem Katabolik süreç / stres / alınan gıda ile aktivasyon Akut: Kusma, koma, Kc yetm., tromboembolik kompl. Kronik: Büyüme gelişme geriliği, lens ektopisi, kardiyomyopati Lab: Asidoz, ketozis, hiperamonyemi, hipoglisemi
İntoksikasyon Tablosu 1. Aminoasit metabolizması bozuklukları (PKU, MSUD, homosistinüri, tirozinemi) 2. Organik asidemiler (metilmalonik, propiyonik, izovalerik asidemi) 3. Üre döngüsü bozuklukları 4. Şeker intoleransları (galaktozemi, herediter fruktoz intoleransı) 5. Metal intoksikasyonları (hemokromatozis, Wilson) 6. Porfiriyalar
Vaka 1 38 haftalık, 3100 g, sezaryen ile doğum 1. haftada sarılık, hastaneye başvuru Hiperbilirubinemi + sepsis 7 günü yoğun bakımda 10 gün yatış Fototerapi + antibiyotik tedavisi 19 günlük Sağlık Bakanlığı Fenilketonüri Tarama Testi kontrolü için İTF Çocuk Beslenme Metabolizma ya yönlendiriyor
Vaka 1 Sarılık, hepatosplenomegali Transaminaz yüksekliği, direkt hiperbilirubinemi, pıhtılaşma zamanı uzaması Metabolik Hastalık şüphesi, ACİL YATIŞ Bilateral katarakt İdrarda redüktan madde: +++ Monosakkarid TLC: Galaktozüri GALT tarama testi: Beutler patolojik Anne sütü kesilerek laktoz/galaktoz içermeyen formüla başlanıyor
Vaka 1 UDP-Galaktoz + Glikoz-6P Glikoz-1P Kesin tanı Enzim Analizi veya GALT Moleküler Tanı TANI: Klasik Galaktozemi UDP-Glikoz + Galaktoz-1P GALK Homozigot Q188R/Q188R Glikokonjugatlar Galaktoz mutasyonu 9. ay poliklinik kontrolünde Büyüme gelişmesi normal Laktoz Galaktitol Galaktonat Galaktozu kısıtlı beslenme eğitimi
Akçaağaç şurubu idrarı hastalığı MSUD Yaşamın ilk günleri semptomsuz 4-5. günlerde beslenme güçlüğü Ağırlaşarak komaya giriş Opistotonus ile birlikte generalize hipertonik epizotlar, yumruk sıkma pedal çevirme Pastırma çemeni kokusu DNPH testi pozitif (ketoasitlerin varlığı) Tanı: Amino asit kromatografisinde valin, lösin, izolösin artışı
Vaka 2 3 günlük kız bebek Hastanede normal spontan doğum, asfiksi öyküsü yok, emme iyi, 2. gün taburcu 3. gün emmeme, kusma, uyuklama hali, solunum sıkıntısı Fizik muayene: Hipotoni, myokloniler, ensefalopati ÖN TANI: Sepsis Lab: Metabolik asidoz (ph<7.3), artmış anyon açığı, ketonüri, hiperamonyemi, nötropeni, trombositopeni, hipoglisemi
Vaka 2 Nörolojik distres, intoksikasyon tipi tablo Kantitatif amino asit analizi: Glisin artışı İdrarda organik asit analizi : Propiyonik asit metabolitleri Plazma asil karnitin analizi: C3 karnitin (propionilkarnitin) artışı Enzim analizi/moleküler tanı: Fibroblast, koriyon villus Tanı: Propiyonik asidemi
Organik Asidemiler Yaşamın 1-4. günlerinde beslenme güçlüğü Saatler günler içinde koma Dehidrate, asidotik, hipotermik hasta Gövdede hipotoni, ekstremitelerde hipertoni, yüksek amplitüdlü tremor Hiperamonyemi, anyon açığında artış Özel koku (terli ayak!) Nötropeni, trombositopeni (sepsis ayırıcı tanısı!) Tanı: İdrarda organik asit analizi (GCMS), asil karnitinler (tandem MS)
Vaka 3 7 aylık erkek hasta Başvuru: Kusma, ateş, ishal, bilinç değişikliği Koreoatetoz, distoni, spastisite, makrosefali Atak sonrasında kalıcı nörolojik bulgu Kazanılan fonksiyonların kaybı Lab: Ketoasidoz, hipoglisemi, hiperamonyemi, hepatosellüler disfonksiyon ÖN TANI: Reye Sendromu
Tanı: Glutarik Asidüri Tip I Mitokondrial glutaryl-coa dehidrogenaz eksikliği Tanısal yaklaşım: İdrarda organik asit analizi Kesin tanı: Fibroblastta enzim analizi /moleküler tanı
Vaka 4 G 1 P 1, NSD, 3200 g Anne baba 1. kuzen 2. gün: Fizik muayene normal, emmesi iyi, taburcu 3. gün: Emmede azalma, kusma, letarji bölge hastanesine başvuru, sepsis şüphesi ile antibiyotik tedavisi 4. gün: Konvülsiyonlar 5. gün: Solunum depresyonu, apneler, koma
Vaka 4. Sepsis ön tanısıyla planlanan tetkikler Tam kan sayımı: Özellik yok Akut faz reaktanları: CRP normal Kan gazları: ph: 7.45 pco 2 : 7.0 BE: -5.0 Elektrolitler: Özellik yok Kan şekeri: 120 mg/dl Üre: 2 mg/dl Kc enzimleri: AST 150 U/L, ALT 180 U/L Tam idrar: Özellik yok, keton ve redüktan madde (-) Kültürlerde üreme yok
Vaka 4. Laboratuar Laktat: 3 mmol/l (<2.2) Amonyak: 803 mol/l (<120) Plazma kantitatif aminoasitler Sitrüllin: 2069 mol/l (10-60), Glutamin: 2709 mol/l (205-756) Arginin: 27.8 mol/l(30-170) İdrarda organik asit analizi: Normal TANI: Üre döngüsü bozukluğu Sitrüllinemi : Argininosüksinat sentaz eksikliği
Üre Döngüsü Bozuklukları Doğumdan sonra semptomsuz dönem Beslenme sorunu, bilinç değişikliği Kısa süreli hipertonik dönem Bunu hipotonik koma izler Hiperamonyemi, respiratuar alkaloz Ayırıcı tanı Organik asidemilerle yapılmalı
Vaka 5 13.07.1991, NSD, postnatal sorunsuz, erkek 6 yaşında görmede güçlük şikayeti Göz muay: Bilateral lens subluksasyonu 1 yaş küçük kız kardeşinde benzer bulgu Hafif-orta psikomotor gelişim geriliği, marfanoid vücut yapısı, yüksek damak Kan homosistein, metiyonin düzeyi yüksekliği ile Homosistinüri ön tanısı
Vaka 5 WISC-R : 01.09. 2003 (12 yaş, 1 ay, 18 gün) Sözel IQ: 44, performans IQ: 48, total IQ: 44 Bilateral lens operasyonu Kesin tanı: Sistatyonin beta sentaz eksikliği (enzim analizi) Tedavi: Özel diyet, B6, B12, folat vitamini, antiagregan tedavi, betain İzlem: 04.01.2012, 20 yaş 6 ay, aktif şikayeti yok Lise 1 e kadar eğitim almış, sınıfta kalınca terk Diyete uyumda ciddi sorunlar var, kaçak yapıyor, özel ürün kullanmak istemiyor
Homosistinüri (Sistatyonin b-sentaz eksikliği) Marfanoid görünüm, arknodaktili Metionin Mental retardasyon Konvülsiyon Folik asit B12 vitamini Lens ektopisi Tromboembolik olay Osteoporoz Skolyoz, iskelet deformitesi Tanı : Kanda homosistin, homosistein, homosistinüri, Homosistein Sistein B6 vitamini Kesin tanı: Enzim analizi