İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR VE TARİHSEL SÜREÇ Giriş... 3 Teknoloji Kavramı... 3 Eğitim Teknolojisi Kavramı ve Tarihi... 4 Öğretim Teknolojisi Kavramı ve Tarihi... 7 Eğitim ve Öğretim Teknolojisi Arasındaki Fark... 11 Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi İle Tarihi... 12 Öğretim Materyali Kavramı... 15 Öğretim Araç ve Materyallerinin Tarihi... 16 BÖLÜM 2 ÖĞRENME KURAMLARI VE MEB PROGRAMI Öğrenme Kuramları ve Meb Programı... 20 Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım... 21 ix
Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım... 22 Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım... 23 Oluşturmacı Öğrenmenin Özellikleri... 24 Oluşturmacılık ve Program Geliştirme... 30 Oluşturmacı Program ve Ögeler... 32 Etkinlik ve Değerlendirme Yolları (Niteliksel)... 32 Oluşturmacılık ve Öğretmen... 33 Türkiye de Program Anlayışı... 34 Kavram Haritaları... 42 Performans Değerlendirme... 43 Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo)... 43 Dereceleme Ölçekleri (Rubric)... 43 Tutum Ölçekleri... 43 Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği... 44 BÖLÜM 3 ÖĞRETİM TASARIMI MODELLERİ Öğretim Tasarım ve Teknolojisi Sistemi (Assure Modeli)... 52 I. Öğrenenlerin Analizi... 52 Genel Özellikler... 53 x
Giriş Yeterlilikleri... 54 Öğrenme Stilleri... 54 Gardner in İfadeleri ile Zekalar (Checkley 1997: 8-13 )... 54 II. Hedefleri ve Kazanımları Belirleme... 58 III. Yöntem, Medya ve Materyallerin Seçimi... 59 Yöntem Seçimi... 60 Medya Formatı Seçimi... 60 Özel Materyalleri Elde Etme... 60 IV. Yöntemler... 61 Gösteri Metodu (Demonstration):... 61 Tartışma (Discussion):... 61 Alıştırma ve Uygulama (Drill-and-Practice)... 61 Bireysel Öğrenme (Tutorial)... 62 İşbirlikli Öğrenme (Cooperative Learning)... 62 Oyun (Gaming)... 62 Benzetme (Simulation)... 63 Keşfetme (Discovery)... 63 Problem çözme (Problem Solving)... 63 V. Medya ve Materyallerin Kullanılması... 64 VI. Öğrenci Katılımını Sağlama... 66 xi
VII. Revizyon ve Değerlendirme... 67 Öğrenci Başarısını Ölçme... 67 Araç ve Metotların Değerlendirilmesi... 68 Gözden Geçirme... 68 Assure Modeline Uygun Bir Ders Düzenleme Örneği... 69 Diğer Öğretim Tasarımı Modelleri... 74 ADDIE Öğretim Tasarımı Modeli... 75 Dick and Carey Modeli... 75 ARCS Modeli... 76 BÖLÜM 4 ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRMEDE ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirmede Öğretmen Nitelikleri ve Öğretmen Yetiştirme... 78 Öğretmen Nitelikleri ve Yeterlikleri... 78 Materyal Geliştirmede Öğretmen Nitelikleri... 80 Teknoloji Temelli Öğrenmenin Başarısı İçin Öğretmenlerin Rolü... 83 1. Öğretmenlerin Teknoloji Bilgisi... 84 2. Öğretmenlerin Eğitimsel İnançları... 84 xii
Teknoloji Pedagoji Alan Bilgisi(TPAB)(TPACK)... 85 Öğretmen Yetiştirme... 87 BÖLÜM 5 İLETİŞİM VE ETKİLİ SUNUM TEKNİKLERİ İletişim ve Eğitim... 92 İletişim Nedir?... 92 İletişim Süreci Nasıl Gerçekleşir?... 93 Mesaj... 95 Mesaj Oluşturma İlkeleri... 95 Kanal... 95 Alıcı... 96 Dönüt Devamı... 96 İletişim İçin Gerekenler... 97 Örnek Olay: Kendimizi Geliştirmek (Baltayı Bilemek)... 99 Etkili Sunum Teknikleri... 105 Sunuşu Hazırlama... 106 Sunumun Giriş Bölümü... 106 Sunumun Gelişme Bölümü... 107 Sunumun Sonuç Bölümü... 108 xiii
BÖLÜM 6 MATERYAL TASARIM VE HAZIRLAMA İLKELERİ Materyal Tasarım ve Hazırlama İlkeleri... 114 Öğretim Materyalleri Tasarımı İlkeleri... 114 Harf Kullanımı... 116 Renk Kullanımı... 117 Ekran Tasarımı... 117 Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri... 118 Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri... 119 Öğretim Materyali Hazırlama İlkeleri... 120 Ders Materyali Geliştirme Aşamaları... 125 BÖLÜM 7 ÖĞRETİM MATERYALİ ÇEŞİTLERİ Materyal Çeşitleri... 128 Eğitim Materyallerinin Kullanılma Amaçları... 130 Öğretim Ortamında Kullanılabilecek Materyal Çeşitleri... 131 Yazılı Materyaller... 131 Öğretim Materyalleri Olarak Resimler, Grafikler, Şemalar... 137 xiv
Gerçek Kişi, Nesneler ve Modeller... 140 Ses Kasetleri... 142 Televizyon Programları ve Video Kayıtları... 142 Kavram Haritaları... 142 Bulmacalar... 147 Albümler... 151 Hayatın Kendisi... 152 Kukla... 152 Deneyler... 154 Yap Bozlar... 155 Kesme, Katlama, Yapıştırma Materyalleri... 156 Video Kaydı... 157 Power Point Sunumları... 158 Etkinlik Dosyası (Portfolyo)... 158 İnternet ve Web Siteleri... 161 Dijital Öykü... 162 BÖLÜM 8 ÖĞRETİMDE KULLANILAN ARAÇLAR Öğretim Araçları... 174 xv
Yazı Tahtası... 174 Akıllı Tahta... 175 Etkileşimli Tahta... 176 Bilgisayar... 176 Tarayıcı (Scanner)... 179 Dijital Kamera... 180 Dijital Fotoğraf Makinesi... 181 Web Kamerası... 181 Dijital Ses Kayıt Cihazı... 182 Cep Telefonu... 182 Projeksiyon Cihazı... 182 Radyo-Teyp... 183 Televizyon... 183 BÖLÜM 9 ETKİNLİK VE MATERYAL ÖRNEKLERİ Etkinlik ve Materyal Örnekleri... 186 MEB Programına Göre Düzenlenmiş Etkinlik ve Materyal Örnekleri. 186 Etkinlik 1 Adı: KAÇ TANE?... 186 Etkinlik 2 Adı: BEŞ DUYU ORGANIMIZ... 189 xvi
Etkinlik 3 Adı: GEOMETRİ TAHTASI... 191 Etkinlik 4 Adı: UÇURTMA... 192 Etkinlik 5 Adı: SÜSLEME... 193 Etkinlik 6 Adı: MİLLİ MÜCADELE TÜRK HALKI... 194 Etkinlik 7 Adı: SABİHA HANIM... 197 MATERYALLERDEN ÖRNEKLER... 199 1. Materyalin Adı: ÇARKIMEVSİM... 199 2. Materyalin Adı: KAN DOLAŞIMI MODELİ... 202 3. Materyalin Adı: BARAJ MAKETİ... 205 4. Materyalin Adı: SEKİZGEN ÇİÇEK BAHÇESİ (DÖRT İŞLEM)... 207 5. Materyalin Adı: HAVA DURUMU GRAFİĞİ... 208 6. Materyalin Adı: ÇARPMA PANOSU... 209 7. Materyalin Adı: BİLGİ DEĞİRMENİ... 211 8. Materyalin Adı: HAYVAN VE RENK TOMBALASI... 213 BÖLÜM 10 EĞİTİMDE BİLGİSAYAR VE İNTERNET TEMELLİ EĞİTİM Eğitimde Bilgisayar... 216 1. Laboratuar Yöntemi... 217 xvii
2. Her sınıfa PC Yöntemi... 218 3. Kişisel PC Yöntemi... 218 4. Internet Yoluyla Eğitim Yöntemi... 218 BDE'nin Sınırlılıkları... 225 Multimedya (Çoklu Ortam)... 228 İnternet... 228 İnternetin Kullanım Amaçları... 230 İnternet Temelli Öğrenme (Web Based Learning )... 231 Web Destekli Öğrenmenin Olumlu ve Olumsuz Yönleri... 235 İnternette Öğrenciler... 236 Power Point Sunumu Hazırlama... 238 İnternet(WEB) Sitesi Oluşturma... 242 BÖLÜM 11 ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ ALANINDA ÇEŞİTLİ UYGULAMALAR Mobil Öğrenme... 248 E-Öğrenme ve M-Öğrenme... 248 Mobil Öğrenmenin Özellikleri... 249 Mobil Öğrenme Örneği... 251 xviii
Uzaktan Eğitim ve İnternet(Web) Tabanlı Uzaktan Eğitim... 253 Sanal Gerçeklik... 258 Sanal Gerçekliğin Eğitimde Kullanılmasının Yararları... 258 Sanal Gerçeklik Uygulaması Olarak Second Life... 259 Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality)... 262 Fen bilimleri 4. Sınıf Etkinliği Dünyamız ve Uydusu Ay... 264 BÖLÜM 12 MATERYAL DEĞERLENDİRME VE GELİŞTİRME Materyal Değerlendirme ve Geliştirme... 268 Yazılı Materyallerin Değerlendirilmesi... 268 Görsel Tasarımın Değerlendirilmesi... 272 Görsel Materyallerin Değerlendirilmesi:... 273 İşitsel Materyallerin Değerlendirilmesi... 274 Video Materyallerinin Değerlendirilmesi... 275 Bilgisayarda Eğitim Yazılımlarını Değerlendirme... 276 Multimedyanın Değerlendirilmesi... 280 Modellerin Değerlendirilmesi... 281 Dijital Materyallerin Değerlendirilmesi... 282 xix
EKLER 1 Sorular... 283 Cevap Anahtarı... 295 EKLER 2 Materyal Örnekleri Fotoğrafları... 296 Sonsöz... 301 KAYNAKÇA... 302 TABLOLAR Tablo: 2.1. Farklı Öğretim Anlayışlarının Karşılaştırılması... 21 Tablo 2.2: Yeni Program Örneği... 36 Tablo: 2.3. Tutum Ölçeği Örneği... 44 Tablo: 2.4. Alternatif Değerlendirme Örneği (Bunları Öğrendim)... 45 Tablo: 2.5. Proje Değerlendirme Ölçeği... 46 Tablo: 2.6 Performans Ödevi... 48 Tablo 7.1. Robin in Dijital Öykü Oluşturma Yaklaşımı... 166 Tablo 10.1 Bilgisayar Destekli Öğretimin Kullanımı... 221 Tablo 11.1. E-öğrenme ile M-Öğrenme Arasındaki Fark... 249 Tablo 12.1 Yazılı Materyallerin Değerlendirilmesi... 269 Tablo 12.2 Sosyal Bilgiler ders Kitapları Değerlendirme Ölçütleri... 270 xx
Tablo 12.3 Görsel Tasarım Kontrol Listesi(Heinich ve Diğ.2002:135).. 272 Tablo 12.4 Görsel Materyallerin Değerlendirilmesi... 273 Tablo 12.5 İşitsel Materyallerin Değerlendirilmesi... 274 Tablo 12.6 Video Materyallerinin Değerlendirilmesi... 275 Tablo 12.7. Eğitim Yazılımı Değerlendirme Formu... 277 Tablo 12.8. Yazılım Değerlendirme Kontrol Listesi... 279 Tablo 12.9. Multimedyanın Değerlendirilmesi... 280 Tablo 12.10. Modellerin Değerlendirilmesi... 281 Tablo 12.11 Dijital Materyallerin Değerlendirilmesi... 282 ŞEKİLLER Şekil 1.1.Öğretim Teknolojisinin Öğrenme Ortamındaki Uygulama Aşamaları... 7 Şekil 1.2. Kavramsal Değişim... 14 Şekil 2.1 Program Geliştirme Süreci... 31 Şekil 4.1.TPAB Çerçevesinin Şematik Gösterimi... 86 Şekil 5.1. İletişim Süreci... 93 Şekil 6.1. Gestalt Psikolojisinin İlkeleri... 114 Şekil 6.2. Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri... 119 Şekil 7.1.Yaşantı Konisi... 128 Şekil 7.2. Dijital Öykü... 163 xxi
Şekil 7.3. Dijital Öykünün Oluşumu... 163 Şekil 7.4. Dijital Öykünün Bileşenleri... 164 Şekil 7.5. Dijital Öykü Oluşturma Akış Şeması... 168 Şekil 7.6. Dijital Öykü Kavramına Bütüncül Bakış... 171 Şekil 10.1 İnternet... 229 Şekil 11.1. E-Öğrenme ve M-Öğrenme... 249 Şekil 11. 2. Görsel Materyaller ve Fikir Paylaşım Duvarı Ögeleri 1... 251 Şekil 11. 3. Görsel Materyaller ve Fikir Paylaşım Duvarı Ögeleri 2... 252 Şekil 11.4. Uzaktan Eğitim Uygulama Şeması... 257 Şekil 11.5. Second Life Ortamı Görüntüsü 1( Özonur 2013)... 260 Şekil 11.6. Second Life Ortamı Görüntüsü 2(Özonur 2013)... 261 Şekil 11.7. Çoklu Ortam Benzetimi Örneği... 266 xxii