MAEMAİK ÖSS Ortak PERMÜASYON ÇARPMANIN EMEL İLKESİ anım: r pozitif tamsayı ve a, a, a,, a r elemanlar olmak üzere, (a, a, a,, a r ) elemanına sıralı r li denir. A, A, A, A r sonlu sayıdaki kümelerin eleman sayıları sırayla; n, n, n,, n r olsun. a A, a A, a A,, a r A r olmak üzere, (a, a, a,, a r ) biçiminde oluşturulabilecek tüm sıralı r lilerin sayısı, n.n.n..n r kadardır. ÖRNEK A = {,,, 4, 5, 6, 7} kümesinin elemanlarını kullanarak, basamaklarından birinde tek rakam, diğerinde çift rakam bulunacak biçimde iki basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir? ek rakamları seçtiğimiz kümenin eleman sayısı 4, çift rakamları seçtiğimiz kümenin eleman sayısı tür. Yazılabilecek iki basamaklı sayılar, 4 + 4 = + = 4 tanedir. ek Çift Çift ek ÖRNEK Bir ankette sorulan her soruya evet veya hayır cevaplarından herhangi biri verilecektir. 5 soru sorulan bu ankete verilen cevaplar kaç farklı biçimde olur? Her soruya evet veya hayır cevabı verileceğinden, her sorunun cevabı iki farklı biçimde verilebilir. 5 = = farklı biçimde olur. ÖRNEK A, B, C, D, E isimli 5 kişi bir sırada oturacaklardır. a) Kaç farklı biçimde oturabilirler? b) A ile B yan yana olmak koşuluyla kaç farklı biçimde oturabilirler? c) A ile B nin arasında daima kişi bulunmak koşuluyla kaç farklı biçimde oturabilirler? a) 5.4... = 5! = 0 farklı biçimde oturabilirler. b) A ile B daima yan yana olacağından, onların dizilişini kişinin dizilişi gibi düşünürsek, gruptaki 4 kişinin oturuş sayısı 4! = 4 olur. A ile B kendi arasında AB veya BA biçiminde! kadar değişik biçimde oturabileceğinden, tüm dizilişlerin sayısı, A B C D E 4!.! = 48 dir. c) AB A ile B nin arasına kişiden herhangi biri değişik biçimde gelebilir. A ile B kendi arasında! kadar yer değiştireceğinden, koşula uygun tüm oturuşların sayısı,.!.! = 6 dır. ÖRNEK 4 A = {,,, 4, 5} kümesinin elemanlarını kullanarak; a) Rakamları tekrarsız üç basamaklı ve tek kaç sayı yazılabilir? b) Rakamları tekrarsız üç basamaklı ve 40 tan büyük kaç sayı yazılabilir? a) Sayının tek olması için, birler basamağındaki rakamın tek olması gerekir. O halde, 4 = 6 sayı yazılabilir. b) Yüzler basamağındaki rakam 4 veya 5 olursa, sayı daima 40 tan büyüktür. Yüzler basamağındaki rakam ise, onlar basamağındaki rakam 4 veya 5 olmalıdır. O halde istenen koşula uyan; 4,5 4,5 4 = 4, = 6 olup, 4 + 6 = 0 sayı vardır. -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI-
MAEMAİK ÖSS Ortak ÖRNEK 5 A = {,,, 4, 5, 6, 7} kümesinin elemanlarını kullanarak üç basamaklı tüm sayılar yazılmıştır. Bu sayıların yazımında rakamı kaç defa kullanılmıştır? Bu kümenin elemanlarını kullanarak, 7.7.7 = 4 tane üç basamaklı sayı yazılabilir. Her sayıda üç tane rakam kullanıldığından, bu sayıların yazımında, 4. = 09 tane rakam kullanılmıştır. Her rakam eşit sayıda kullanıldığından, rakamı; 09 : 7 = 47 defa kullanılmıştır. ÖRNEK 6 ARİH kelimesindeki harflerin yerleri değiştirilerek, beş harfli harf öbekleri yazılıyor. Bu öbekler alfabetik sıraya göre yazıldığında, İHAR kelimesi baştan kaçıncı sırada bulunur? ÖRNEK 8 A = {,, 4}, B = {, 5, 6}, C = {, 4, 7, 8, 9} kümeleri veriliyor. Birler basamağındaki rakamı A dan, onlar basamağındaki rakamı B den ve yüzler basamağındaki rakamı C den alarak, rakamları tekrarsız üç basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir? üm üç basamaklı sayılar; A B C 5 = 45 tanedir. Rakamları tekrarlı olanlar; A B C 5 = 5 A B C = 5 + = 8 tanesinin rakamları tekrarlıdır. 4 4 45 8 = 7 sayı yazılabilir. ARİH kelimesinin harfleri ile 5! = 0 tane harf öbeği yazılabilir. Her harf her yere, 0 : 5 = 4 defa gelir. Bu öbeklerin 4 tanesi A, 4 tanesi H ile başlar. 5. öbek İ ile başlar. 5, 6, 7, 8, 9 ve 0. öbekler İA ile. öbek İH ile başlar.. öbek İHAR,. öbek İHAR,. öbek İHRA, 4. öbek İHRA olup, 5. öbek İHAR dır. FAKÖRİYEL KAVRAMI anım: n N + olmak üzere,..... (n ).n çarpımı kısaca n! (n faktöriyel) biçiminde gösterilir. n! =.......n dir. 0! = dir. 5! =...4.5 = 4!.5 =!.0 dir. n! =...(n ).n = (n )!.n = (n )!(n ).n dir. ÖRNEK 7 ÖRNEK 9 Şekildeki kare, 9 küçük kareden oluşmuş olup, bu küçük karelere şekildeki gibi 9 harf yazılmıştır. Her satır ve her sütundaki harfler farklı renklerle yazılmak koşuluyla bu harfler, kırmızı, mavi ve yeşil renklerle yazılmak isteniyor. A B C D E F G H K 40! 8! 9! + ifadesinin değeri kaçtır? Buna göre, bu 9 harf kaç farklı biçimde yazılabilir? 40! 8!.9.40 8!.9.40 = = = 9 dur. 8! + 9! 8! + 8!9 8! (+ 9) A renkten herhangi biri ile, B geri kalan renkten herhangi biri ile, D geri kalan renkten herhangi biri ile ve diğer harfler geri kalan renkle yazılabilir. O halde, bu 9 harf;.. = farklı biçimde yazılabilir. ÖRNEK 0 (n + )!.n! = 0 n.(n + )! n.n! denklemini sağlayan n kaçtır? -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 4
MAEMAİK ÖSS Ortak [ + + ] (n + )!.n! n! (n )(n ) = n.(n + )! n.n! n! n(n + ) n n(n + ) = = n + = 0 dan, n = 7 dir. n ÖRNEK Yuvarlak bir masa etrafında 6 sandalye vardır. A ile B isimli kişiler yan yana sandalyelerde oturmamak koşuluyla; A, B, C, D isimli 4 kişi bu masa etrafında kaç farklı biçimde oturabilirler? ÖRNEK (n + )! n!.n = (n )!.n + 48 denklemini sağlayan n kaçtır? (n )!n = (n )!n.n = n!.n dir. n!(n + )(n + ) n!.n = n!.n + 48 n!(n + n + n) = n!.n + 48 n!(n + ) = n!.n + 48, n!. = 48 den, n = 4 tür. DÖNEL SIRALAMA n tane elemanın daire biçimindeki bir şeklin etrafındaki sıralanışına dönel sıralama denir. n elemanın dönel (dairesel) sıralama sayısı (n )! dir. A sandalyelerden herhangi birine oturmuş olsun. B onun yanında bulunmayan sandalyeden herhangi birine farklı biçimde, C geri kalan 4 sandalyeden herhangi birine 4 farklı biçimde, D de geri kalan sandalyeden herhangi birine farklı biçimde oturabilir. O halde, bu 4 kişi verilen koşula uygun olarak,.4. = 6 farklı biçimde oturabilirler. EKRARLI DİZİLİŞ n = p + k +. olmak üzere, n tane elemanın p tanesi kendi arasında, k tanesi kendi arasında,. aynı ise, bu n tane elemanın tüm farklı dizilişlerinin sayısı, S = dir. n! p! k!... ÖRNEK 4 7 sayısının rakamlarının yerleri değiştirilerek 6 basamaklı sayılar yazılıyor. a) Kaç farklı sayı yazılabilir? ÖRNEK A, B, C, D, E isimli 5 kişi yuvarlak bir masa etrafında bulunan 5 sandalyeye oturacaklardır. b) Yazılabilen bu sayıların kaç tanesi çifttir? A ile B yan yana olmak ve C onların yanında olmamak koşuluyla, kaç farklı biçimde oturabilirler? a) n = 6, p =, k = olduğundan, 6! S = = 60 tır.!! A ile B ve nolu sandalyelere oturmuşlarsa, C 4 nolu sandalyeye oturmalıdır. A ile B ve nolu sandalyelerde değişik biçimde, D ile E ve 5 nolu sandalyelerde değişik biçimde oturabilirler. 5 b). Yol: Sayının çift olması için birler basamağındaki rakam çift olmalıdır. 5! 7 S = = 0 dir.!. Yol: 7 sayısında tane çift ve 4 tane tek rakam bulunduğundan, çift sayılar tüm sayıların 6 sı ve tek O halde, bu 5 kişi verilen koşula uygun olarak,. = 4 farklı biçimde oturabilirler. 4 sayılar da 4 6 sıdır. S = 60 = 0 dir. 6 -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 5
MAEMAİK ÖSS Ortak ÖRNEK 5 00058 sayısının rakamlarının yerleri değiştirilerek 7 basamaklı kaç farklı çift sayı yazılabilir? Sayının çift olabilmesi için birler basamağındaki rakam 0 veya 8 olmalıdır. 0058 0 6! 4 = 0!.! 6 0005 8 6! = 0 olup,!! 6 0 + 0 = 50 farklı çift sayı yazılabilir. PERMÜASYON anım: n r olmak üzere, n elemanlı bir kümeden elde edilen tekrarsız sıralı r lilerin her birine n nin r li permütasyonu denir. n elemanlı bir kümenin r li permütasyonlarının sayısı, n! P(n,r) = dir. (n r)! ÖRNEK 8 A = {,, } kümesinin li permütasyonlarını bulalım. ÖRNEK 6 005 sayısının rakamlarından herhangi dördünü kullanarak, 4 basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir? Bunlar;,,,,, dir. (,, bu kümenin li permütasyonları değildir.)! P(,) = =! = 6 dır. ( )! 00 ise, 4! =!! 4 05 ise, 4! = 9! 4 005 ise, 4! = 6 olup,! 4 + 9 + 6 = 8 farklı sayı yazılabilir. ÖRNEK 9 P(n,) + P(n,) = 5 n denklemini sağlayan n kaçtır? n! n! + = 5n, n(n ) + n(n )(n ) = 5n (n )! (n )! n(n )( + n ) = 5n, (n ) = 5 ten, n = 6 dır. ÖRNEK 7 4 sayısının rakamlarının yerleri değiştirilerek 6 basamaklı tüm sayılar yazılıyor ve bu sayılar küçükten büyüğe doğru sıralanıyor. Bu sıralanışta, baştan. sayı kaçtır? 4 sayısının rakamlarının yerleri değiştirilerek 6 basamaklı, 60 sayı yazılabilir. 6!!! = Bu sayıların, 60 = 0 tanesi ile başlar. 6 60 = 0 tanesi ile başlar. 6. sayı 4,. sayı 4 ve. sayı 4 tür. ÖRNEK 0 A = {,,, 4, 5, 6, 7} kümesinin lü permütasyonlarının kaç tanesinde daima bulunur? A kümesinin lü permütasyonlarının sayısı, 7! P(7,) = = 0 dur. (7 )! in bulunmadığı lü permütasyonların sayısı, 6! P(6,) = = 0 dir. (6 )! in daima bulunduğu lü permütasyonların sayısı, 0 0 = 90 dır. -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 6
MAEMAİK ÖSS Ortak LÜ ES. A = {, 4, 5, 6, 7} kümesinin elemanlarını kullanarak, iki basamaklı tüm çift sayılar yazılıyor. Yazılabilen bu sayıların toplamı kaçtır? A) 50 B) 540 C) 550 D) 560 E) 570 Kızların hiçbirinin yan yana gelmemesi için iki kız arasında en az bir erkek bulunmalıdır. EKEKEK, KEKEKE, KEEKEK, KEKEEK olabilir. 4.!! = 44 farklı biçimde dizilebilirler. Yanıt: E Sayının çift olması için birler basamağındaki rakam 4 veya 6 olmalıdır. 4,6 5 = 0 tane çift sayı yazılabilir. Birler basamağına beş defa 4, beş defa 6 gelir. Birler basamağındaki rakamların toplamı, 5(4 + 6) = 50 dir. Onlar basamağına her rakam ikişer defa gelir. Onlar basamağındaki rakamların toplamı, (+4+5+6+7) = 50 dir. O halde tüm çift sayıların toplamı,.50 + 0.50 = 550 dir. Yanıt: C 4. A = {, 4, 6, 8} ve B = {, 5,7, 9} kümeleri veriliyor. Bu kümelerden alınan iki tek ve iki çift rakam ile rakamları tekrarsız dört basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir? A) 696 B) 70 C) 76 D) 780 E) 864 İki çift ve iki tek rakam, P(4,).P(4,) =. = 44 değişik biçimde seçilebilir. Bu rakamlarla ÇÇ, ÇÇ, gibi sayılar yazılabilir. 4! O halde, 44 = 44 6 = 864 farklı sayı yazılabilir.!! Yanıt: E. A = {,,, 4, 5, 6, 7} kümesinin elemanlarını kullanarak, rakamlarının ikisi aynı, diğeri farklı olan üç basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir? A) B) 6 C) 0 D) 4 E) 60 Üç basamaklı tüm sayılar, 7.7.7 = 4 tanedir. Rakamları tekrarsız üç basamaklı tüm sayılar, 7.6.5 = 0 tanedir. üm rakamları aynı olan üç basamaklı sayılar 7 tanedir. O halde, rakamlarının ikisi aynı, diğeri farklı olan üç basamaklı sayılar, 4 0 7 = 6 tanedir. Yanıt: B. erkek ve kız bir sırada dizilmişlerdir. Kızların hiçbiri yan yana gelmemek koşuluyla, kaç farklı biçimde dizilebilirler? A) 7 B) 96 C) 08 D) 6 E) 44 5. Bir otomobil baş bayisinde tip otomobil bulunmaktadır. Bu baş bayiye 6 otomobil siparişi veren bir bayi kaç farklı biçimde sipariş verebilir? A) 6 B) 0 C) 4 D) 8 E). ip. ip. ip 00 00 00 000 0 00 0000 00 Siparişler yukarıdaki tabloda belirtilen biçimde verilebilir. 000000, 000000, 000000, gibi. 8! Bu da, 8 farklı biçimdedir.!6! = Yanıt: D -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 7
MAEMAİK ÖSS Ortak KONU ESİ. kız, 4 erkek öğrenciden oluşan 7 kişilik bir öğrenci grubu, üç kız yan yana oturmak koşuluyla 7 kişilik bir sıraya kaç değişik biçimde oturabilir? 6. Bir grup öğrencinin doğrusal sıralama sayısı, dönel sıralama sayısının 8 katı ise, bu grupta kaç öğrenci vardır? A) 6 B) 8 C) 9 D) E) 5 A) 48 B) 96 C) 0 D) 480 E) 70 7. Bir pul koleksiyoncusunda 7 farklı 00 liralık, 5 farklı 50 liralık pul vardır.. 45 sayısının rakamlarının yerleri değiştirilerek, beş basamaklı kaç çift sayı yazılabilir? Bu pullardan 00 liralık pul almak isteyen bir kişi, kaç değişik pul seçimi yapabilir? A) 9 B) 96 C) 0 D) 60 E) 90 A) B) 6 C) 0 D) 4 E) 6 8. A = {0,,,, 4, 5, 6} kümesinin elemanlarıyla yazılabilen rakamları farklı, üç basamaklı sayıların kaç tanesinde rakamı bulunur?. P(n, 5) = 6.P(n, 4) ise, A) 80 B) 70 C) 60 D) 50 E) 40 n kaçtır? A) 7 B) 8 C) 9 D) 0 E) 9. Aralarında Ali ile Barış ın da bulunduğu bir grup öğrenci bir sırada oturacaklardır. Ali ile Barış yan yana gelmemek koşuluyla 7.8! değişik biçimde oturabildiklerine göre, bu grupta kaç kişi vardır? 4. A = {a,b,c,d,e,f} kümesinin üçlü permütasyonlarının kaç tanesinde en az bir sesli harf bulunur? A) 7 B) 8 C) 9 D) 0 E) A) 6 B) C) 7 D) 80 E) 96 0. A dan B ye 4, B den C ye 5 farklı yol vardır. A dan C ye giderken ve dönerken B den geçme zorunluluğu vardır. 5. Bir otoparkın 4 giriş, 4 çıkış kapısı vardır. İki araç aynı kapıdan girip farklı kapılardan çıkmak koşulu ile, kaç farklı biçimde giriş çıkış yapabilirler? A) 4 B) 8 C) 6 D) 48 E) 50 Geçilen yoldan ikinci kez geçmemek koşulu ile, A dan C ye kaç farklı biçimde gidip dönülebilir? A) 40 B) 00 C) 60 D) 80 E) 400.E.D.D 4.E 5.D 6.B 7.B 8.A 9.C 0.A -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 8
GEOMERİ ÖSS Ortak ANALİİK GEOMERİ KOORDİNA SİSEMİ VE ANALİİK DÜZLEM anım: Bir düzlem ve bu düzlemde birbirini başlangıç noktasında dik kesen iki sayı doğrusunun oluşturduğu sisteme dik koordinat sistemi, dik koordinat sisteminin içinde bulunduğu düzleme ise, analitik düzlem veya koordinat düzlemi denir. O noktasına başlangıç noktası veya orijin denir. Genel olarak yatay durumdaki sayı doğrusuna apsisler i veya i, düşey durumdaki sayı doğrusuna ise ordinatlar i veya y i denir. Dik koordinat sistemi, analitik düzlemi dört bölgeye ayırır.. Bölge : > 0, y > 0. Bölge : < 0, y > 0. Bölge : < 0, y < 0 4. Bölge : > 0, y < 0 ÖRNEK A(ab, ab ) noktası analitik düzlemin II. bölgesinde ise, b B, a b noktası nerede bulunur? a ab > 0 b > 0 olduğundan a > 0 dır. ab < 0 b < 0 olur. b B, a b, (, ) olduğundan III. bölgededir. a ÖRNEK Dik koordinat sisteminde [ AO] [ AB] A(4,6) ise, B noktasının apsisi kaçtır? [ ] AH O çizelim. AH = 6 birim OH = 4 birimdir. AOB üçgeninde Öklid bağıntısı yazılırsa, 6 = 4. HB, HB = 9 birimdir. B nin apsisi tür. ÖRNEK Dik koordinat sisteminde [ AB] [ BC] A(0,6) B(,0) AB = 4 BC ise, C noktasının koordinatları nedir? [ CH] O çizelim. m(oab) = m(cbh) m(oba) = m(bch) Δ Δ ABO BCH CH BC = = AB 4 CH = birim BH =, BH = 4 birimdir. 6 4 C(6,) tür. İki nokta arasındaki uzaklık Analitik düzlemde A,y ve B,y ( ) ( ) noktalarını alalım. BAC diküçgeninde AB = ( ) + ( y y ) AB = ( ) + ( y y ) Not: ( ) = ( ) dir. -MEF İLE HAZIRLIK SAYI- 9
GEOMERİ ÖSS Ortak ÖRNEK 4 ABCD kare B(4, ) D(, ) ise, AB kaç birimdir? BD = ( 4) + ( ) = 6+ 6 BD = 6 birimdir. AB. = BD = 6, AB = 6 birimdir. Bir doğru parçasının orta noktasının koordinatları ÖRNEK 6 Dik koordinat sisteminde A(, ) C(, 6) ve B ile D noktaları veriliyor. BC = AB = CD ise, BD kaç birimdir? BC = AB = CD = a olsun. A dan C ye apsis, ( ) den ye arttı C den D ye artar. A dan B ye artar. A dan C ye ordinat, ten ( 6) ya 9 azaldı. A dan B ye azalır. C den D ye azalır. B(0, 0) ve D(, 9) olur. BD = (0 ) + (0 ( 9)) = 90 = 0 birimdir. Uç noktaları A (,y ), B(,y ) olan doğru parçasının orta noktası K (,y 0 0) olsun. A ı B ı BA dik yamuğunda ı KK orta tabandır. ı ı ı AA + BB KK = y + y y = 0 A ıı ABB ıı dik yamuğunda ise, ıı KK orta tabandır. + + y + y = dir. K, 0 ÖRNEK 5 Köşelerinin koordinatları A(, 5) B(, 4) C(5, ) olan üçgende AD = DC ise, BD kaç birimdir? D(, y ) olsun. 0 0 + 5 5+ = =, y = = 0 0, D(,) tür. BD = ( ) + ( ( 4)) = + 49 = 50 BD = 5 birimdir. Paralelkenar özelliği + O, [ AC ] nin orta noktası, = 0 + O, [ DB ] nin orta noktası, = 4 0 + + = 4, + = + olur. 4 Benzer yolla, y + y = y + y tür. 4 ÖRNEK 7 ABCD paralelkenarında A(,y), B(,) C(4, ), D( 4,0) dır. [AC] üzerinde P noktası alınıyor. PA = PC ise, P nin apsisi kaçtır? + 4 = 4, = 5 tir. PA = PC = a olsun. A dan C ye apsis, 5 ten 4 e 9 arttı. A dan P ye 6 artar. P nin apsisi olur. -MEF İLE HAZIRLIK SAYI- 0
GEOMERİ ÖSS Ortak Üçgenin ağırlık merkezi DOĞRUNUN ANALİİK İNCELENMESİ Bir doğrunun eğim açısı ve eğimi Bir doğrunun i ile pozitif yönde yaptığı açıya, doğrunun eğim açısı denir. Eğim açısının tanjantına da doğrunun eğimi denir. + + y + y + y G, Şekilde d doğrusunun eğim açısının ölçüsü α ise, eğimi m= tanα dır. ÖRNEK 8 Dik koordinat sisteminde [ AB] [ BO] BO = BA A( 6,0) ise, ABO üçgeninin ağırlık merkezinin ordinatı kaçtır? BO = k, BA = k dir. Pisagor bağıntısı yazılırsa, (k) + (k) = 6, k = tür. [ BH] OA çizelim. Öklid bağıntısı yazılırsa, ( ) 6 = AH.6 AH = 8 HO = 8 birimdir. BH = 8.8, BH = birimdir. B( 8, ) dir. 0 + 0 y = = 4 tür. 0 Uyarı:. Doğru -i ile pozitif yönde dar açı yaparsa eğimi, m = tanα> 0 dır.. Doğru -i ile pozitif yönde geniş açı yaparsa eğimi, m = tanα< 0 dır.. Doğru -ine paralel ise eğimi, m = tanα = 0 dır. 4. Doğru -ine dik ise α= 90, tanα tanımsız olur ki eğim tanımsızdır. İki noktası bilinen doğrunun eğimi A(,y ), B(,y ) noktalarından geçen doğrunun eğimi tanα dır. BAH üçgeninde y y tanα= = m dir. ÖRNEK 9 Köşelerinin koordinatları A(, ), B(, 0), C(, ) olan üçgeninin alanı kaç birimkaredir? 0.A(ABC) = =.0 + ( )( ) +..( ) 0. ( ). 7.A(ABC) = 7, A(ABC) = birimkaredir. ÖRNEK 0 A(, ), B(, k) noktalarından geçen doğrunun eğimi 5 ise, k kaçtır? k m = =, = k, k = dir. 5 -MEF İLE HAZIRLIK SAYI-
GEOMERİ ÖSS Ortak ÖRNEK A(, 6), B(, ) noktalarından geçen doğrunun eğim açısı kaç derecedir? 6 ( ) m = = = dir. ( ) tanα=, α= 5 dir. Eksenleri kestiği noktaları bilinen doğrunun denklemi d doğrusunun leri kestiği noktalar A(a,0), B(0,b) ise, d doğrusunun denklemi; y + = dir. a b ÖRNEK Dik koordinat sisteminde A(0, k+), B(4k, 0) 4 m = olduğuna göre, AB A(AOB) kaç birimkaredir? 4 k+ 0 = 0 (4k ) 6k 8 = 9k + 6 7k = 4, k = dir. A(0,8), B(6,0) dır. OA = 8 birim, OB = 6 birimdir. AO. OB 8.6 A(AOB) = = = 4 birimkaredir. ÖRNEK A(, m ), B(, m+), C( 4, ) noktaları doğrusal olduğuna göre, m kaçtır? m = AB m AC dir. m (m+ ) m = ( ) ( 4) m m 5 = 4 7 7m = 4m 0 m =, m = dir. Bir noktası ve eğimi bilinen doğrunun denklemi A (,y ) noktasından geçen ve eğimi m olan doğrunun denklemi, PAH üçgeninden, y y tanα= m = ve y y = m ( ) elde edilir. ÖRNEK 4 Dik koordinat sisteminde OA = OB ise, A, B, C noktalarından geçen doğrunun denklemi nedir? m(cao) = 45 m = tan45 = AC C(,4) tür. y 4 = ( ) y+ = 0 dır. ÖRNEK 5 Analitik düzlemde CA = CB C( 6,8) ise, A, B, C noktalarından geçen doğrunun denklemi nedir? : A(0,y), B(,0) olsun. 0+ 6 =, = y+ 0 8 =, y = 6 A(0,6), B(,0) dır. 6 0 4 m = = AB 0 ( ) 4 y 0 = ( + ), 4 y + 48 = 0 dır. : y + = 6, 4 + y = 48 4 y + 48 = 0 dır. -MEF İLE HAZIRLIK SAYI-
GEOMERİ ÖSS Ortak LÜ ES. A(a b, a.b) noktası IV. bölgede ise, a B, b a noktası nerede bulunur? b A) I. bölgede B) II. bölgede C) III. bölgede D) IV. bölgede E) Orijinde a b > 0, a.b < 0 dır. a > b, a > 0, b < 0 dır. B(, ) olduğundan. III. bölgededir. AO = k, OB = k dir. apsis k de azalmış. k de azalır, olur. Ordinat k de 6 azalmış. k de 4 azalır, 4 olur. B(, 4) A ile C birleştirilirse [ AC] [ BG] olur. G(, 4) tür. AG = GC olduğundan, C(, 4) tür. Yanıt: C Yanıt: C. Dik koordinat sisteminde d: y+ 8= 0 AB = ise, BC B noktasının koordinatları toplamı kaçtır? 4. ABCD paralelkenar [ BD] [ AE ] = {P} DE = EC ise, P nin koordinatları toplamı kaçtır? A) 0 B) 5 C) 5 4 D) 7 E) 4 5 A) 4 B) C) D) E) 0 y = 0 için, = 9 y = 6 için, = 0 apsis k de 9 artmış k de artar 6 olur. Ordinat k de 6 artmış k de artar olur. B( 6, ) dir. oplam 6 + = 4 tür. Yanıt: A. Dik koordinat sisteminde ABCD eşkenar dörtgen [BD] // O A, O, B doğrusal AO = OB A(, 6) ise, C nin koordinatları aşağıdakilerden hangisidir? A) (, 4) B) (, 6) C) (, 4) D) (, ) E) (6, ) D nin koordinatları (, y) olsun. + = + 4, = y+ 5 = + 5, y =, D(,) dir. DP = dir. DP = k, PB = k dir. PB Apsis k de azalmış, k de azalır. 8 = olur. Ordinat k de artmış, k de artar, olur. oplam 8 + = 7 tür. Yanıt: D 5. n R + olmak üzere, ABC üçgeninde A(, ), B( 7, ), C(m, n) dir. C nin AB ye uzaklığı 6 birim olduğuna göre, üçgenin ağırlık merkezinin ordinatı kaç olabilir? A) B) C) D) 4 E) 6 -MEF İLE HAZIRLIK SAYI-
GEOMERİ ÖSS Ortak AB = ( 7) + ( ) = 4 birim 4.6 A(ABC) = = birimkare 7 A(ABC) = = m n 6+ 7n+ m 4 m n = 4 4n =, n = 8 dir. ağırlık merkezinin ordinatı y 0 ise, + + 8 y = = 4 tür. 0 E orta nokta olduğundan B(, ) olur. B ile G yi birleştirelim. [ BG [ AC ] = {F} olsun. 6 üçgenin alanı birbirine eşittir. 6S = = + + 6+ 9 + 7 = 7 S = 7 birimkaredir. Yanıt: B Yanıt: D 6. Köşeleri A(, m), B(m, 8), C( 5, 4) olan ABC üçgeninin ağırlık merkezi II. bölgede olduğuna göre, m nin alabileceği tamsayı değerlerinin toplamı kaçtır? A) B) 6 C) 0 D) 6 E) G(, y ) olsun. 0 0 + m 5 m 7 = = 0 m + 8 + 4 m + y = = 0 m 7 < 0, m < 7 6 < m < 7 m + > 0, m > 6 Ç = { 5, 4,,,,0,,,,4,5,6} toplam 6 dır. Yanıt: D 8. ABC bir üçgen AE = EC BF = FC ise, EF kaç birimdir? A) B) 5 C) 6 D) E) 5 E(,), F(5,0) dır. EF = ( 5) + ( 0) = 5 birimdir. Yanıt: B 9. Dik koordinat sisteminde d //O tir. Verilenlere göre doğruların eğimleri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) m < m < m B) m < m < m 7. ABC bir üçgen G, ağırlık merkezi A(, ) C(, 7) E(, ) ise, taralı alan kaç birimkaredir? A) 8 B) 7 C) 6 D) 4 E) -MEF İLE HAZIRLIK SAYI- 4 C) m < m < m D) m < m < m E) m < m < m d nin eğimi negatif, d ün eğimi 0, d in eğimi pozitif olduğundan, m < m < m dir. Yanıt: C
GEOMERİ ÖSS Ortak KONU ESİ. A(k+5, 4k 9) noktasının IV. bölgede olması için k nin alabileceği kaç farklı tamsayı değeri vardı? A) B) C) 4 D) 5 E) 6 5. Dik koordinat sisteminde ABC bir üçgen B(, 0) C(0, 4) E(, 0) D(0, ) ise, A(ABC) kaç birimkaredir? A) 8 B) 0 C) D) 4 E) 6. Analitik düzlemde [ AB] [ BC] BC = AB A(0,) B( 5,0) ise, C noktasının koordinatları toplamı kaçtır? A) 5 B) C) D) E) 6. Dik koordinat sisteminde ABCD eşkenar dörtgen AO = OB C(, 4 ) ise, A(ABCD) kaç birimkaredir? A) 6 B) 8 C) 0 D) 0 E). Analitik düzlemde verilen ABC üçgeninde [ CA] [ CB] A ( ABC) = 50 birimkare CA = CB C(0,6) olduğuna göre, A noktasının koordinatları toplamı kaçtır? A) 7 B) 8 C) 9 D) 0 E) 7. Analitik düzlemde BCDE paralelkenar A(BDE) = birimkare [ AE] [ AC] AE = 6 birim BO = OE ise, C noktasının koordinatları toplamı kaçtır? A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 0 4. Dik koordinat sisteminde ABCD dikdörtgen A(,0), B(7, k), D(0,) ise, DC kaç birimdir? 8. Analitik düzlemde verilen ABC üçgeninde AD = DC BE = AE A(, ) B(, ) C(5, 7) ise, A(AED) kaç birimkaredir? A) 0 B) 7 C) 5 D) 8 E) 9 A) B) C) D) 7 E) 4 -MEF İLE HAZIRLIK SAYI- 5
GEOMERİ ÖSS Ortak 9. Analitik düzlemde [ AB] [ AC] AC = AB A(,) ise,. Analitik düzlemde verilenlere göre, d doğrusunun eğimi kaçtır? A(ABOC) kaç birimkaredir? A) 4 B) 8 C) 5 D) E) 9 A) B) 5 C) 4 5 D) E) 6 5 0. Dik koordinat sisteminde D d [ DC] d AO = AD D8,4 ( ) ise, OCDA dörtgeninin alanı kaç birimkaredir? 4. Analitik düzlemde ABCD eşkenar dörtgen [ AC] [ BD ] = {E} E(4,6) olduğuna göre, BD doğrusunun eğimi kaçtır? A) B) C) 5 D) E) 4 A) 0 B) 0 C) 40 D) 50 E) 60. Analitik düzlemde A, O, B doğrusaldır. AO = OB ise, a+ b oranı kaçtır? c+ d 5. Analitik düzlemde ABC bir üçgen A d d:y = 4 AB = AC A(ABC) = 0 birimkare B(, 0) ise, C noktasının apsisi kaçtır? A) B) C) 0 D) E) A) 0 B) C) D) E) 4. Dik koordinat sisteminde m(oab) = m(bac) B(,0) C(8,0) ise, AB doğrusunun eğimi kaçtır? A) B) C) D) 4 E) 5 6. Analitik düzlemde verilen ABCD karesinin [AB] kenarı ine paralel ve [AD] kenarı = doğrusu üzerindedir. OB : 4y = 0 BD : + y 0 = 0 olduğuna göre, A(ABCD) kaç birimkaredir? A) 6 B) 5 C) 6 D) 49 E) 64.C.D.B 4.A 5.C 6.E 7.B 8.A 9.E 0.D.E.B.D 4.B 5.C 6.D -MEF İLE HAZIRLIK SAYI- 6
ÜRKÇE ÖSS Ortak SESBİLGİSİ VE YAZIM KURALLARI ÜRKÇENİN SES ÖZELLİKLERİ Sözcüklerimizdeki seslerin sıralanışı gelişigüzel değildir. ürkçe sözcüklerde, ünlülerle ünlülerin, ünlülerle ünsüzlerin, ünsüzlerle ünsüzlerin benzeştikleri görülür. Seslerde görülen bu özellikleri şu üç kural çerçevesinde inceleyebiliriz:. Ünlülerin uyum kuralları. Ünlülerle ünsüzlerin uyum kuralları. Ünsüzlerle ünsüzlerin uyum kuralları ÜNLÜLERİN UYUMU A. Büyük ünlü uyumu: Yalın ya da ek almış ürkçe sözcüğün bütün ünlülerinin kalın (a, ı, o, u) veya ince (e, i, ö, ü) olarak birbirine uymasıdır. Kaçamamışlar, oyalandık, kuşkuluyum Gençleşmiş, üzüntülüyüz, sevindiler Günümüz ürkçesinde bu kuralın dışında kalan ekler ve kimisi ürkçe, pek çoğu yabancı sözcük vardır. Aslında bu kural ürkçe sözcükleri ve bunlara gelen ekleri bağlar. Yabancı sözcüklerden kimisinin bu kurala uyması rastlantısaldır. Bileşik sözcüklerde de ünlü uyumu aramak gerekmez. a. Bazı ürkçe sözcükler: kardeş, elma, hangi, inan, şişman b. Yabancı sözcükler: mahalle, tedavi, kitap, kalem, gazete, otorite c. Bazı ekler: yor: biliyor, gülmüyor, geçmiyor leyin: akşamleyin, sabahleyin ken: bakarken, okurken, okuldayken mtırak: yeşilimtırak, ekşimtırak ki: maçtaki, akşamki, sabahki B. Küçük ünlü uyumu: ürkçe sözcüklerde, düz ünlülerden (a, e, ı, i) sonra düz ünlülerin; yuvarlak ünlülerden (o, ö, u, ü) sonra dar-yuvarlak (u, ü) veya geniş-düz (a, e) ünlülerin gelmesidir. Çocuklarımız, buluşacağız, ortalaması, güdülenmiş, uçamazdı Bu kuralın dışında kalan sözcük ve ekler şunlardır: a. Bazı ürkçe sözcükler: çamur, kavur, kabuk, çabuk b. Yabancı sözcükler: motor, sosyoloji, greyfurt, müzik, radyo Uyarı: ) Ünlü uyumu olmayan bir sözcüğe getirilen eklerin ünlüsü, sözcüğün son hecesindeki ünlü harfe uyar: Devam-lı, kader-ci, kitap-tan, itirazım ) a ünlüsünün ince okunduğu yabancı sözcüklerde, bu kurala uyulmaz: haller, dikkati, ihtimali, saatim, mecalsiz, sadakatle, ziraatten, hakikaten ÖRNEK Küçük ünlü uyumu kuralına göre; düz ünlülerden (a, e, ı, i den) sonra düz ünlüler (a, e, ı, i); yuvarlak ünlülerden (o, ö, u, ü den) sonra ya düz geniş (a, e) ya da dar yuvarlak ünlüler (u, ü) gelebilir. Buna göre, Erken öten horozun başını keserler. atasözündeki hangi sözcük, küçük ünlü uyumuna aykırıdır? A) erken B) öten C) horozun D) başını E) keserler Küçük ünlü uyumuna göre, yuvarlak ünlülerden sonra o, ö ünlüleri gelemez. Zaten ürkçe sözcüklerde o, ö ünlüleri ilk hecenin dışında bulunmaz. Bu nedenle horoz sözcüğü, kurala aykırıdır. Yanıt: C ÜNLÜLERLE ÜNSÜZLERİN UYUMU A. Sert ünsüzlerin yumuşaması (ünsüz değişmesi): ç, k, p, t ünsüzleriyle biten sözcüklere, ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, sözcüğün sonundaki bu ünsüzler sırasıyla c, ğ ya da g, b, d olur. Buna ünsüz yumuşaması denir. Yamaç yamaca, araç araca, ağaç ağacı, sıcak sıcağı, uçak uçağı, denk dengi, şarap şarabı, hesap hesabı, çorap çorabı, dört dördü, umut umudu, geçit geçide ek heceli birçok sözcükte, birden çok heceli kimi yabancı sözcüklerde, sondaki süreksiz sert ünsüz yumuşamaz: Maç maça, saç saçım, ek eki, tek teki, hukuk hukukun, süt süte, devlet devletin Eylem kök ve gövdelerinin sonundaki ç, k, p, t ünsüzleri çoğunlukla değişikliğe uğramaz: Bat-ıyor, aç-acak, uç-urum, kop-ardı -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 7
ÜRKÇE ÖSS Ortak B. Ünlü daralması: Geniş-düz ünlülerle (a, e) biten eylem kök veya gövdelerine -yor eki getirildiğinde, a, e ünlüleri, dar (ı, i, u, ü) ünlülerden birine dönüşür. Buna ünlü daralması denir. Çağla çağlıyor, ara arıyor, yıka yıkıyor, söyle söylüyor, gitme gitmiyor Uyarı: Ünsüzle biten eylem kök ve gövdelerine, -yor eki, ı, i, u, ü bağlayıcı ünlüsüyle eklenir. Bu bağlayıcı ünlüleri ünlü daralması olarak değerlendirmemeliyiz: Boşalt-(ı)yor, bilin-(i)yor, koş-(u)yor, çözül-(ü)yor b.ü. b.ü. b.ü. b.ü. Uyarı: Kaynaştırma harfi olan y den önceki a ve e nin ı, i, u, ü olarak söylenmesi kolayımıza gelir. Ancak bu daralmayı yazımda göstermek yazım yanlışıdır. Doğru yazılış Yanlış yazılış gitmeyecek gitmiyecek parlayacak parlıyacak arayacak arıyacak Sadece, demek, yemek eylemleri ünlüyle başlayan bir ek alırsa, köklerindeki geniş e ünlüsü, daralarak i olur: di-y-ecek, di-y-erek, di-y-ebilmek, yi-y-ip, yi-y-erek ÖRNEK c, d, g ile başlayan ekler, sert ünsüzlerden (ç, f, h, k, p, s, ş, t) biriyle biten bir sözcüğe eklenirse, c, d, g sertleşir, sırasıyla ç, t, k olur. Bu duruma ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) denir. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi, gen, gan eki aldığında bu kurala örnek olmaz? A) Somurt B) Giriş C) Çalış D) Sürün E) Üret Doğru seçeneği bulmak için, verilen sözcüklere -gen (-gan) eki getirmek yeter. Somurtkan, girişken, çalışkan, üretken; sürüngen. D de ünsüz benzeşmesi olmamıştır. Yanıt: D ÖRNEK 4 Öz varlığı olan dilini kaybeden toplumların, bilincini ve I II III aklını kaybeden insanlardan farkı yoktur. IV V Bu cümledeki numaralı sözcüklerden hangisinde ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) ya da ünsüz yumuşaması yoktur? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖRNEK Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde, ünlü daralmasıyla ilgili yazım yanlışı vardır? A) Soruları bilemiyeceğini anlayınca kâğıdını boş verdi. B) Söyleyeceklerimi iyi dinleyin. dedi. C) Çoktandır annesini arayıp sormuyormuş. D) Başkalarını rahatsız edecek bir şey yapmayalım. E) Sakın geç kalmış olmayalım! Ünlü daralması sadece -yor ekinin (ekin başındaki y ünsüzünün) yol açtığı bir ses olayıdır. y yi başına kaynaştırma ünsüzü olarak alan ekler (demek ve yemek eylemleri dışında) daralmaya neden olmaz. Bu yüzden A da bilemiyeceğini yanlış yazılmıştır. Bilemeyeceğini olmalıydı. Yanıt: A varlığı kaybeden bilincini ünsüz yumuşaması, yoktur ünsüz benzeşmesi örneğidir; ak(ı)lını hece düşmesi vardır; ancak ünsüz yumuşaması ya da benzeşmesi yoktur. Yanıt: D B. Boğumlanma benzeşmesi (n b etkileşimi): Dudak ünsüzü b ile başlayan bir heceden önceki n ünsüzünün, m dudak ünsüzüne dönmesidir. Anbar - ambar, çarşanba - çarşamba, çenber - çember, saklanbaç - saklambaç, penbe - pembe, sünbül - sümbül, kanbur - kambur Bu sözcüklerin n li yazılışları yanlıştır. Uyarı: Özel yer adlarıyla bileşik sözcüklerde n-m değişmesi olmaz: İstanbul, Safranbolu, binbaşı, onbaşı, sonbahar ÜNSÜZLERİN UYUMU A. Ünsüz benzeşmesi: Sonunda, ç, f, h, k, p, s, ş, t ünsüzlerinden biri bulunan sözcüğe, c, d, g yumuşak süreksiz ünsüzlerinden biriyle başlayan ek getirilirse, ekin başındaki yumuşak ünsüz sertleşir. Buna, ünsüz benzeşmesi, ünsüz uyumu, ünsüz sertleşmesi gibi adlar verilir. seçkin, çocukça, dolaptan, bitki; etrafta, sabahçılar, keskin, düşkün C. Sonda bulunmayan ünsüzler: ürkçe sözcüklerin sonunda b, c, d, g ünsüzleri bulunmaz. Yabancı sözcüklerin sonundaki bu ünsüzler sertleşerek ç, k, p, t ünsüzlerine dönerler. murad murat, metod metot, ilac ilaç Uyarı: Ad, hac, sac gibi sözcükleri at, haç, saç ile karıştırmamak için bunlardaki c, d harfleri korunur. -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 8
ÜRKÇE ÖSS Ortak SES DÜŞMESİ Sözcüklerde türlü nedenlerle ses düşmesi olabilir. Ses düşmesi ünsüzlerde olduğu gibi, ünlülerde de meydana gelebilir. Ünsüz Düşmesi a. k ünsüzü ile biten sözcüklere -cek, -cik eki getirilirse, sözcüğün sonundaki k ünsüzü düşer. Büyük-cek (büyücek), ufak-cık (ufacık), sıcak-cık (sıcacık), yumuşak-cık (yumuşacık) b. Sonunda k ünsüzü bulunan sözcüklerden -le ve -(e)l ekiyle türetilen eylemlerde k ünsüzü düşer. Ufak-la (ufala), yüksek-l (yüksel), seyrek-l (seyrel), alçak-l (alçal-) Kimi bileşik sözcüklerde t ünsüzü düşer. Rast-gele (rasgele), üst-teğmen (üsteğmen) ÖRNEK 5 Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcükte, ünsüz düşmesi olmuştur? A) Keçiören de ufacık bir evimiz vardı. B) Karnını ovuşturarak odasına girdi. C) Üzerinde yakaları kıvrık, kirli bir gömlek vardı. D) Bu resmi daha önce bir yerde gördüm, dedim. E) Aklıma birden senin söylediklerin geldi. B, C, D ve E de ünlü düşmesi vardır: karın-ı-nı karnını, kıvır-ık kıvrık, resim-i resmi, akıl-ım-ı aklımı. A daki ses olayı ise ünsüz düşmesidir: ufak-cık ufacık. Yanıt: A f. Bileşme sırasında ünlü düşmesi (aşınma): ne+asıl - nasıl, ne+için - niçin, cuma+ertesi cumartesi g. Bileşme sırasında aradaki bir ünlüyle birlikte ünsüz düşmesi: pek+iyi peki, pasta+hane pastane, hasta+hane - hastane, posta+hane - postane h. Şiirde, ölçü gereği birinci sözcüğün son ünlüsü düşebilir. Ses düşmesi kesme işareti ile belirtilir: ne ettin - n ettin, ne olur - n olur, Karacaoğlan - Karac oğlan ı. yeşil, kızıl, sarı gibi renk adlarından o renge bürünmek anlamında eylem türetilirken de ses düşmeleri olur. yeş(il)er-, kız(ıl)lar-, sar(ıl)ar- ÖRNEK 6 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, ünlü düşmesi ne örnek gösterilemez? A) Söylediklerin aklımı karıştırdı. B) Senin bu fikrine katılmıyorum. C) Düşman hatlarından yaylım ateşi başlamıştı. D) Minicik elleriyle çiçekleri okşuyordu E) Devrilen arabada can kaybı olmadı. A da, akıl-ım-ı aklımı; B de, fikir-in-e fikrine; C de, yayıl-ım yaylım; E de, devir-il-en devrilen ünlü düşmesini örneklemektedir. D de ise ünsüz düşmesine örnek vardır. minik-cik minicik. Yanıt: D ÜNLÜ DÜŞMESİ a. Dar ünlülerin (ı, i, u, ü) düşmesi: İki yumuşak ünsüz arasındaki dar ünlü düşebilir. Bunun nedeni, bu hecenin vurgusuz kalışıdır. ileri-le ilerle, oyun-a oyna, ayır-ı ayrı, kıvır-ık kıvrık, çevir-ilmiş çevrilmiş b. Vücudun kısımlarını bildiren kimi sözcükler, ünlüyle başlayan çekim eklerini alınca orta hece ünlüsü düşebilir: Burun - burnu, alın - alnı, karın - karnı, boyun - boynu c. Biri sert, öteki yumuşak olan iki ünsüz arasında bulunan dar ünlü düşebilir: koku-la kokla, süpür-üntü süprüntü d. fikir, şükür, resim, şehir, ufuk gibi sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek veya yardımcı eylem gelirse, dar olan orta hece ünlüsü düşer: fikrimi, şükret, resmimiz, şehrin, ufkumuz e. Ünlüsü düşebilen kimi sözcükler: nerede - nerde, burada - burda, yukarıda - yukarda, içerisi - içersi Uyarı: Bu sözcüklerin her iki biçimi de kullanılır. SES ARMASI Birbiriyle doğrudan doğruya birleşemeyen kök, gövde ve ekler arasında bağlayıcı görev üstlenen sese yardımcı ses adı verilir. Ses artması, ünlü veya ünsüz türemesi şeklinde olabilir. Genç(e)cik, dar(a)cık, yap(a)yalnız, sap(a)sağlam, çep(e)çevre, az(ı)cık, bir(i)cik, his(s)et-, zan(n)et-, zannet- KAYNAŞIRMA ÜNSÜZLERİ ürkçede ünlüyle biten bir sözcüğe, ünlü ile başlayan eklerin getirilebilmesi için araya, bağlayıcı ünsüz olan n, s, ş, y seslerinden birinin girmesi gerekir. Bunlara, kaynaştırma harfi ya da kaynaştırma ünsüzü diyoruz. n kaynaştırma harfi (ünsüzü):. Ünlüyle biten adlara getirilen tamlayan ekinden (-ın) önce kullanılır: parça(n)ın, gemi(n)in, sarı(n)ın.. kişi iyelik eki almış sözcüklere getirilen durum ekleri nden önce kullanılır: (onun) yolu(n)u, (onun) canı(n)ı -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 9
ÜRKÇE ÖSS Ortak Uyarı:. tekil kişi iyelik ekini almış sözcüklerdeki durum eklerinden önce gelen n ler kaynaştırma harfi değil,. kişi iyelik ekidir: (senin) yol-un-u, (senin) can-ın-ı, (senin) ev-in-i Bu örneklerde ( )n ikinci tekil kişi iyelik ekidir. s kaynaştırma harfi: Sadece, ünlüyle biten sözcüklere getirilen. tekil kişi iyelik ekinden önce kullanılır: (onun) para(s)ı, açı(s)ı, gemi(s)i, soru(s)u, sürü(s)ü ş kaynaştırma harfi: Ünlüyle biten sayılara getirilen -er, -ar üleştirme sayı sıfatı yapan ekten önce kullanılır: yedi-(ş)-er, iki-(ş)-er, altı-(ş)-ar y kaynaştırma harfi: Ünlüyle biten sözcüklere ünlüyle başlayan ek getirildiğinde iki ünlü arasında kullanılır: su-(y)a, konu-(y)u, bahçe-(y)e, olma-(y)acak, parla- (y)acak ÖRNEK 7 ürkçede, ad tamlamalarında kaynaştırma sesleri n ve s dir. Aşağıdaki sözcüklerden hangisiyle bir ad tamlaması yapılırken bu kurala uyulmaz? A) elma B) yara C) su D) yazı E) mavi (990 ÖYS) elma (A), yara (B), yazı (D), mavi (E) sözcükleri tamlayan olduğunda n, tamlanan olduğunda s kaynaştırma seslerini alır. Su sözcüğü ise her iki durumda da y kaynaştırma sesini alır: su-y-un (rengi), (derenin) su-y-u tamlayan tamlanan Yanıt: C ÖRNEK 8 Aşağıdaki dizelerin hangisinde, ulama ya bir örnek vardır? A) Sabahtan uğradım ben bir fidana B) Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır C) Gönlümüz bağlandı zülfün teline D) Al benim derdimi götür yâre ver E) elgrafın tellerine kuşlar mı konar (989 II) Ulama, bir sözcüğün sonundaki ünsüz harfi, kendisinden sonra gelen ve ünlüyle başlayan sözcüğün ilk hecesine katarak okumadır. A da sabahtan ve uğradım sözcükleri arasında ulama vardır ( sabahtan uğradım ). Yanıt: A ) ÖRNEK 9 Çıktım yücesine seyran eyledim Dost ile gezdiğim çöller perişan Bu dizelerde, aşağıdakilerden hangisi için örnek yoktur? A) Ulama B) Ünlü daralması C) Ünsüz sertleşmesi D) Ünsüz yumuşaması E) Kaynaştırma ünsüzü seyran eyledim ulama ) çık-tı-m ünsüz sertleşmesi gez-diği-m ünsüz yumuşaması yüce-si-(n)e kaynaştırma ünsüzü Yanıt: B ULAMA Bir sözcüğün sonundaki ünsüzü, kendisinden sonra gelen ünlüyle başlayan sözcüğün ilk hecesine katarak okumadır. Yani, ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geliyorsa, orada ulama vardır. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak ) ) ) Bu dizelerde belirlenen yerlerde ulama vardır. Ulama yazımla ilgili değildir. Söyleyişte kendini belli eden bir özelliktir. Uyarı: Ulama koşullarının oluştuğu yerde noktalama işareti varsa, ulama yapılamaz. Düşen yaprak, esen rüzgâr yalnız Bu dizedeki yaprak ve esen sözcükleri arasında virgül olduğundan ulama yoktur. YAZIM KURALLARI De Bağlacının Yazımı De bağlacı ayrı yazılır. Gidip de gelmemek, gelip de görmemek var. dedi. Bu dizelerdeki de (da) bağlacı, dahi, bile anlamını veren ve ayrı yazılması gereken sözcüktür. Ayrı yazılan de bağlacı ile bitişik yazılması gereken -de ekini karıştırmamalıyız. Uyarı: Cümledeki de bağlacı çıkarıldığında, cümlenin dil akışı bozulmaz. -de eki çıkarıldığında cümlenin dil akışı bozulur. Kitapta bu sorunun yanıtı var. (Çıkarıldığında dil akışı bozulur.) Suda balık oynuyor. ( -da çıkarılırsa cümle bozulur.) -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 0
ÜRKÇE ÖSS Ortak Su da ister misin kahveyle birlikte? ( da çıkarılırsa cümle bozulmaz.) de bağlacında, ünsüz benzeşmesi olmaz, bu nedenle te, ta biçiminde yazılamaz. Bu ev satılık ta değil, kiralık ta. (yanlış yazım) ÖRNEK 0 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) İşini çok iyi bilirdi; ama yine de bana danışmadan hiçbir şey yapmazdı. B) Bunca yıl çalıştıktan sonra öğretmenliği bırakmak hiç te kolay değildi. C) Onunla haftada bir gün buluşup sinemaya ya da tiyatroya giderdik. D) Çocuğunun bir sıkıntısı olduğunu sezdi mi onu konuşturmaya çalışır, rahatlatırdı. E) Anladım ki onun her istediğini yapmak doğru bir şey değilmiş. (996 ÖSS) De bağlacının ayrı, -de ekinin bitişik yazıldığını biliyoruz. De bağlacında ünsüz benzeşmesi olmaz, bu nedenle bu bağlaç, -te, -ta biçiminde yazılamaz. B de hiç te kolay değildi. (de nin yazımı yanlış) hiç de kolay değildi. (doğru) Yanıt: B Kİ Bağlacının Yazımı Ki bağlacı ayrı yazılır. Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır Ayrı yazılması gereken ki bağlacı ile bitişik yazılması gereken -ki eklerini karıştırmamalıyız. Bitişik yazılan -ki ler iki türlüdür:. Sıfat yapan ek: Sabahki ders, evdeki hesap, bankadaki para, yoldaki çukur, deminki ses. İlgi adılı (zamir): bizimki (bizim kitabımız), arkadaşınınki (arkadaşının arabası) ÖRNEK Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, ki nin yazımından kaynaklanan bir yanlışlık vardır? A) O dünkü çocuktur; kusuruna bakmayın. B) İlk günkü gibi her şeye yeniden başlayalım. C) Bu konuda ki görüşlerine katılıyorum. D) Öyle canım sıkıldı ki anlatamam. E) Sen ki bu işi çok iyi bilirdin, nasıl yanıldın? -ki, D ve E de bağlaç olarak kullanılmıştır. Bağlaç olan ki ayrı yazılır. Ek olan -ki (ilgi zamiri ve sıfat yapan) sözcüğe bitişik yazılır. A da dünkü çocuklar, B de ilk günkü gibi doğru yazılmıştır. C de ise -ki yanlış yazılmıştır. Bu -ki ek olduğu için bitişik yazılmalıydı. Yanıt: C mi Soru Ekinin Yazımı mi eki, hangi işlevde ve anlamda olursa olsun ayrı yazılır. Cümleye soru anlamı kattığında da (Onu gördün mü?), zaman ilgisi kattığında da (Yağmur yağdı mı her yer çamur olur.), anlamı pekiştirdiğinde de (Çalışkan mı çalışkan bir çocuktur.) ayrı yazılır. Ünlüsü, ses uyumuna göre mı, mi, mu, mü olabilir. Geldi mi, aldı mı, oldu mu, güldü mü Kendisinden sonraki ekler mi ye bitişik yazılır. Sen de geliyor musun? Kapıyı açar mısın? Gençliğinizde futbol oynar mıydınız? İle Sözcüğünün Yazımı İle sözcüğü, cümlede bağlaç da ilgeç de olabilir. İle sözcüğü, ister bağlaç ister ilgeç olsun, ayrı yazılabildiği gibi, kendinden önceki sözcüğe eklenerek de yazılabilir. uçak ile uçakla (-i ünlüsü düşer) Ünlü ile biten bir sözcüğe eklendiğinde ile sözcüğünün i ünlüsü düşer, araya y koruyucu ünsüzü girer. sıra ile sıra-y-la gemi ile gemi-y-le sırası ile sıra-s-ı-yla tümü ile tümü-y-le Büyük Harflerin Kullanımı. Cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle yazılır: Her zaman, her yerde seni düşünüyorum. Bilmem ki o da gelir mi?. Her türlü özel ad büyük harfle başlatılır: a. Kişi adları ve soyadları: Burcu Güneş, Orhan Atik b. Hayvanlara verilen adlar: ekir, Boncuk, Fındık c. Ulus adları: ürk, İngiliz, Fransız d. Devlet ve ülke adları: ürkiye Cumhuriyeti, Hindistan, Finlandiya e. Kent, köy, cadde, bulvar, sokak adları: Erzincan, Bostanlı, Derince, Zambak Sokak f. Coğrafya ile ilgili kıta, bölge, ova, dağ, deniz, göl, akarsu, orman adları: Avustralya, rakya, Kuzey Anadolu, oroslar, Van Gölü, Ağrı Dağı, İstanbul Boğazı, Anadolu, Sakarya Nehri, Konya Ovası, Karadeniz, Fırat g. Kurum ve kuruluş adları: ürk Hava Kurumu, İnsan Hakları Derneği, İzmir Valiliği, Sağlık Bakanlığı, Güzelköy Muhtarlığı, İzmir Kız Lisesi, Yeşilyurt İlköğretim Okulu h. Yapı, kitap ve benzeri yapıt, yayın adları: Anıtkabir, Kars Kalesi, Selimiye Camisi, İnce Memed (roman), Ben Sana Mecburum (şiir kitabı), ürk Dili (dergi), Cumhuriyet (gazete) -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI-
ÜRKÇE ÖSS Ortak Uyarı: Kurum ve kuruluş adlarında, kitap adlarında kullanılan bağlaçlar küçük harfle başlatılır (Et ve Balık Kurumu, Kerem ile Aslı). Ancak, bütün harfler büyükse bağlaçlar da büyük harfle yazılır (SUÇ VE CEZA). i. Din, mezhep, tarikat adları: İslamlık, Musevilik, Bektaşilik, Budizm j. Dil adları: ürkçe, Fransızca, İngilizce. Din, mezhep, kişi vb. adlardan türemiş adlar: ürklük, Osmanlılar, Kemalizm, Bektaşilik, Afrikalı 4. Özel adlara bağlı san, unvan, lakap ve saygı adları: Seyfi Bey, Şinasi Efendi, Hemşire Serpil Hanım, Mimar Sinan, Doktor Rıfat, Çolak Ahmet 5. Kitaplarda bölüm, dergi ve gazelerde yazı ve haber başlıklarının her sözcüğü büyük harfle başlatılır. Uyarı: Bu yazılarda kullanılan bağlaçlar ve mi eki küçük harfle başlatılır (Ekonomi ve Politika, iyatro mu Sinema mı?). ÖRNEK Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı vardır? A) 99 yılı, UNESCO'nun kararıyla "Yunus Emre Yılı" ilan edildi. B) Yunus Emre, halkın anlayamayacağı Arapça ve Farsça sözcükleri kullanmıyordu. C) XIII. yüzyılda, Anadolu'da dilimizi zafere ulaştıran, Yunus Emre'dir. D) Yunus Emre'yi Anadolu halkı yanında Azerbaycanlılar da okur ve sever. E) "Yunus Emre divanı" ve bu divan dışında kalan şiirleri bu konudaki en önemli kaynaktır. Yapıt, kitap, dergi adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar. E de Yunus Emre Divanı bir kitap adıdır. Divanı sözcüğü de büyük harfle başlamalıydı. Yanıt: E 6. Konuşma metinlerinde, mektup ve dilekçelerde hitap cümlesini oluşturan tüm sözcükler büyük harfle başlatılır: Sevgili Öğrenciler, Değerli Öğrencim, Kadıköy Kaymakanlığı na, Çankaya Lisesi Müdürlüğü ne 7. Özel adın yerini tutan sözcükler, dikkat çekilmek istenen kavramlar büyük harfle başlatılabilir: Söz hakkı alamayan bazı milletvekilleri Başkan ın yansız davranmadığını söylediler 8. Evrende tek oldukları için gezegenler, burçlar, gökcisimleri büyük harfle başlatılır: Samanyolu, Utarit, Ay, Güneş Uyarı: Dünya, güneş ve ay sözcükleri, gökbilim ve coğrafya ile ilgili konuların anlatımında büyük harfle yazılır: Ay Dünya nın, Dünya da Güneş in çevresinde döner. Ancak bu adlar, cümlede genel bir kavram olarak kullanıldığında küçük harfle başlatılır. ÖRNEK Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yazım yanlışı vardır? A) Siz bu haberi hangi gazetede okudunuz? B) Geçenlerde biz de aynı konuyu tartıştık. C) Dün bizi arayan Hasan mıydı acaba? D) Konuk sanatçılar için yer ayrıldı mı? E) Bu yıl, bahar biraz erken gelecek anlaşılan. Nerede, hangi amaçla ve hangi anlamda kullanılmış olursa olsun, mi her zaman ayrı yazılır. Bu nedenle C de Hasan mıydı yanlış yazılmıştır. Bu Hasan mıydı olmalıydı. Yanıt: C Yaz günlerinde güneşte fazla durmamalısın. Dün gece ay ışığında yürüyüşe çıktık. 9. Belirli gün ya da tarihi bildiren gün ve ay adları büyük harfle başlatılır. O olay 0 Ekim 975 te olmuş. Seni 08 Ocak 007 Pazartesi günü bekliyor. Uyarı: Belirli bir tarihi bildirmeyen gün ve ay adları küçük harfle başlatılır. Onu cuma günü gördüm, pazar günü bize gelecekmiş. Uyarı: arihler aşağıdaki biçimlerde de yazılabilir: Mayıs 006 0. 05. 006 I. V. 006 I / V / 006 ÖRNEK 4 Aşağıdaki cümlelerden hangisinde, yazım yanlışı vardır? A) Onunla 97'ten beri tanışıyoruz. B) Şubat Perşembe günü görüşmüştük. C) ÜBİAK da bu sonucu doğruladı. D) Van kedisinin sayısında artış olmuş. E) Sınavda 'inci olduğuna inanamadı. İki sözcüğünün sonunda zaten i ünlüsü bulunduğu için, bu sözcüğe gelecek olan sıra sayı sıfatı türetme eki -nci biçiminde yazılmalıydı. Yanıt: E -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI-
ÜRKÇE ÖSS Ortak Bileşik Sözcüklerin Yazımı Bileşik sözcükler, bir ad ya da sıfat tamlamasının, çekimsiz ya da belli bir çekimde iki eylemin, kısa bir cümlenin kalıplaşması gibi çok değişik biçimlerde oluşur. Kızıltoprak (sıfat tamlaması), Kadınhanı (ad tamlaması), hünkârbeğendi (kısa cümle) Hangi biçimde oluşursa oluşsun, bileşik sözcük anlamca bir bütündür, tek bir kavramı karşılar. Aynı zamanda biçimce de bir bütündür. Sözcükleri arasına, çekim ya da yapım ekleri ve başka sözcükler giremez. Bileşik sözcüklerin üç yoldan oluştuğunu Sözcük Yapısı konusunda görmüştük. Kısaca anımsayalım: a. Ad ya da sıfat tamlamasını oluşturan sözcüklerden birinin veya her iki sözcüğün anlamı kayar ve yeni anlamda bir sözcük ortaya çıkar; bu sözcükler bitişik yazılır: Danaburnu (böcek), rüzgârgülü (bir aygıt), yerelması (elma değil) b. Ses değişimi yoluyla oluşan bileşik adlarda, birleşen sözcüklerden biri ya da ikisi ses yitimine uğrar. Bu sözcükler bitişik yazılır: nasıl (ne asıl), niçin (ne için), kaynana (kayın ana), doksan (dokuz on), s (sekiz on), cumartesi (cuma ertesi), sütlaç (sütlü aş) c. Sözcük türü değişimi yoluyla oluşan bileşik sözcüklerin, biri ya da ikisi birden tür değiştirir. Eylem soylu sözcükler ad, sıfat olabilir: gecekondu, imambayıldı, bilirkişi, kaçgöç, mirasyedi d. Etmek, olmak, eylemek yardımcı eylemleriyle kurulan bileşik eylemler oluşurken ad soylu sözcükte ünsüz çoğalması ya da ünlü düşmesi (i, ı, ü, u) olursa, bu sözcükler bitişik yazılır: sabretmek (sabır etmek), kahrolmak (kahır olmak), zannetmek (zan etmek), affetmek (af etmek), hissetmek (his etmek) e. a, e, ı, i, u, ü seslerini alarak oluşan özel bileşik eylemler bitişik yazılır: bakakalmak (bak-akalmak), gidedurmak (git-edurmak), görebilmek (gör-ebilmek), alıvermek (al-ıvermek), düşeyazmak (düş-eyazmak) f. Anlamca kaynaşmış bazı bileşik eylemler de bitişik yazılır: başvurmak, varsaymak, öngörmek Uyarı: Deyim biçiminde oluşmuş bileşik eylemlerin sözcükleri ayrı yazılır (göz atmak, saman altından su yürütmek, diken üstünde oturmak, ayak diremek ). Birden çok sözcüğün bitişerek yeni anlamda bir sözcük oluşturmasının kuralları (anlam kayması, ses değişimi, tür kayması, terimleşme) gerek Sözcük Yapısı ve Ekler konusunda gerekse bu sayımızın ilgili altbölümünde vurgulandı. Ancak, kimi sözcüklerin, özellikle terimlerin, bitişik mi, ayrı mı yazılacağı konusunda çeşitli yazım (imla) kılavuzlarında farklı görüşler vardır. Bu ikircimli durumu ortadan kaldırmak için ÖSYM nin tutumunu izlemek yararlı olacaktır. ÖSYM bugüne dek birtakım, konukseverlik, denizaltı, biraz herhangi, birdenbire gibi bileşik sözcükleri soru konusu yapmıştır. ÖRNEK 5 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yazım yanlışı yoktur? A) Bir haftadanberi sana mektup yazamadım. B) Burada eşdost onu tanımazlıktan geliyordu. C) İnsan oğluna artık bu dünya küçük geliyor. D) Lodos, İstanbul un hem afeti hem lezzetidir. E) Baka kalırım giden geminin ardından. Beri ilgeci sözcüklere bitişik yazılmayacağından A da haftadan beri ; ikilemeler ayrı yazılacağından B de eş dost ayrı yazılmalıdır. C de ve E de İnsanoğlu ve bakakalırım sözcükleri bitişik yazılır. Çünkü oğul ve kal- sözcüklerinde anlam kayması vardır. Yanıt: D Sayıların Yazımı. Sayılar, genel olarak rakamlarla gösterilir; ancak bazı durumlarda yazı ile de yazılır: a. Deneme ve anlatı türü yazılarda, özel mektuplarda, kesinliği bulunmayan küçük sayılar yazı ile yazılır: Buna yüz elli lira vermiş. Otuz beş yaşına dek futbol oynadı. b. Bilimsel yazılarda, kesinlik aranan konularda sayılar rakamla gösterilir: ürkiye nin yüzölçümü 780.576 km dir. c. Çok sıfırlı, büyük sayıların ana sayılarından sonraki basamaklar yazı ile gösterilebilir: 00 bin, 4 milyar, 8 milyon d. Yazıya geçirilmiş sayıların her rakamını ve basamağını gösteren sözcük ayrı yazılır: on iki bin yedi yüz elli iki, beş milyon beş yüz bir Uyarı: Çek, senet, makbuz gibi belgelerde rakamları karşılayan sözcükler bitişik yazılabilir: yüzmilyon (00 000 000), ikimilyarikiyüzmilyon ( 00 000 000) e. Rakama gelen ekler, kesme imi ile ayrılır: 75 te, 97 ten, 5 e Düzeltme İminin Kullanımı a. Doğu kökenli kimi sözcüklerde k, g ünsüzlerinin ince ses vermesi gerektiğinde, k ve g den sonra gelen a ve u üzerinde kullanılır: sükût, kâğıt, dükkân, rüzgâr b. Yazılışları aynı, anlamları ayrı olan bazı yabancı sözcüklerin okunuşlarını ayırmak için, uzun okunan ünlüsü üzerinde kullanılır: alem âlem, aşık âşık, alim âlim, adet âdet Kesme İminin Kullanımı a. İnsan, hayvan, yer, kurum adı olan sözcüklere gelen çekim ekleri kesme imi ile ayrılır: Elif in, Oya ya, Serap la, Ankara da, Bolu nun, Ağrı Dağı nı, ürkiye Cumhuriyeti nde b. Ayrı gösterilmek istenen harf, sözcük ya da ekten sonra, kesme imi kullanılır: v nin, o ya, -yor dan c. Rakamlardan sonra gelen ekler kesme imiyle ayrılır: saat te, 975 i, 950 li yıllar -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI-
ÜRKÇE ÖSS Ortak d. Özel adlara eklenen -ler, -lar çoğul eki, sözcüğe birden fazla, benzerleri anlamı katmışsa kesme imiyle ayrılır: Bu memleket daha nice Yunus lar, Sinan lar, Mustafa Kemal ler yetiştirecektir. Uyarı: aile, grup, saygı gibi anlamlar veren -ler, -lar eki kesme imiyle ayrılmaz. O gün Ayşeler bize gelmişlerdi. Istırancalar sarp dağlar mıdır? Osmanlılarda devlet yönetimi nasıldı? Vali Bey yerindeler mi?. Çok iddiacı bir adamdı. LÜ ES Bu cümledeki altı çizili sözcükte görülen ses uyumsuzluklarının hepsi, aşağıdaki cümlelerden hangisinin bir sözcüğünde vardır? A) Şiddetli bir fırtına vardı. B) Şiiri seven bir gençti. C) Artık Büyük aarruz başlıyordu. D) O daima çalışkan birisiydi. E) aahhüdünü yerine getirmemişti. Uyarı: Özel adlara getirilen ekler satır sonuna rastlıyorsa, özel adın sonuna sadece kesme imi konulur, kesme imi ile birlikte kısa çizgi kullanılmaz: ürkiye Ağrı Dağı nin na Uyarı: ) Özel adlardan türetilmiş sözcüklerde, yapım eklerini de bu yapım eklerinden sonra gelen çekim eklerini de kesme imi ile ayırmak gerekmez: Kayserililer, Atatürkçülük, Batılılar, Fransızcanın, ürkler ) Özel adlar ünlü ile başlayan ek aldıklarında, adın sonundaki sert ünsüz, söylenirken yumuşar; ancak yazılırken yumuşamaz: Zonguldak a, Gaziantep i, Mehmet in Kısaltmaların Yazımı a. Sözcük kısaltmalarında nokta kullanılır: Dr. Ayhan, Prof. Serpil Sertan b. Kurum ve kuruluş adlarının kısaltmalarında sözcüklerin ilk harfleri kullanılmışsa, arada nokta kullanılması gerekmez: MEF Yayıncılık, CDD, HY c. Kısaltmalara gelen ekler, kısaltmanın sonundaki harfin okunuşuna uydurulur: SKK nin, ODÜ nün, HK de Uyarılar:. Anlamı pekiştirilmiş sıfat ve belirteçler bitişik yazılır: Sımsıcak, sapsarı, sapasağlam, güpegündüz, sırılsıklam, darmadağınık, karmakarışık. İkilemeyi oluşturan sözcükler bitişik yazılmaz: Gözgöze, elele, ardarda, başbaşa (yanlış) Göz göze, el ele, art arda, baş başa (doğru). İki ya da üç sözcükle yapılmış ve bileşik sözcük niteliği gösteren terimler bitişik yazılır: atardamar, toplardamar, paralelkenar, diküçgen, açıortay 4. Yabancı sözcükler, çoğunlukla ürkçede söylendikleri gibi yazılır. a. Başında veya sonunda yan yana iki ünsüz bulunan kimi yabancı sözcüklerin yazımında, ünsüzler arasına ünlü konulmaz (tren, frank, plan, staj, lüks, film, kapitalizm ). b. Yabancı sözcüklerin iç sesindeki g ler, ğ ye dönüştürülmez (diyagram, magma, dogmatizm ). Altı çizili sözcükteki ses uyumsuzlukları, büyük ünlü uyumuna aykırılık (ı ince ünlü, a ve ı kalın ünlüler), iki ünlünün yan yana kullanılması (çatışma) ve sözcüğün kökünde aynı ünsüzün yan yana kullanılmasıdır. A da sözcük kökünde aynı ünsüz yan yana kullanılmıştır. (şiddetli) B, C de çatışma vardır (şiiri, taarruz). Ayrıca taarruz da iki ünsüz yan yana kullanılmıştır. D de çatışma ve büyük ünlü uyumuna aykırılık vardır (daima) E de taahhüdünü sözcüğünde ise her üç uyumsuzluk da bulunmaktadır. ürkçe sözcüklerde görülmeyen bu ses olayları, dilimizdeki kimi yabancı sözcüklerde görülmektedir. Yanıt: E. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur? A) Uzak melmeketlerden gelerek buraları yurt edinmişler. B) Mağraların koğuklarında her türden hayvana rastlanıyor. C) Görünüşe bakıp da sakın aldanmayasın. D) Çocuklar büyüyüp evden ayrılınca ana ile baba yapayanlız kaldı. E) Asvalt yoldan iki kilometre ilerledikten sonra sola dön. ürkçede, sözcük içinde l ile m nin, (memleket melmeket), r ile p nin (kirpik kiprik, toprak torpak), l ile n nin (yalnız yanlız; yanlış yalnış) yer değiştirdiğini, bunun söyleyişte olduğu gibi yazılışta da gösterildiğini görüyoruz. Göçüşme de denilen bu yer değiştirme durumu yazım yanlışıdır. Ayrıca kovuk, kovmak, dövmek; değil, eğitim, eğlence, asfalt gibi sözcükleri v yerine ğ ile, ğ yerine y ; f yerine v ile yazamayız. Bu da yazım yanlışıdır. Şu halde A, B, D ve E de yazım yanlışı vardır. Yanıt: C -MEF İLE HAZIRLIK. SAYI- 4