ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Aratırmaları Dergisi Issn: 1309-9302 http://sobiad.odu.edu.tr Cilt: 2 Sayı: 3 Haziran 2011 LKÖRETM TÜRKÇE DERS KTAPLARINDA ORTAYA ÇIKAN TOPLUMSAL CNSYET ROLLER ÜZERNE BR NCELEME AN INVESTIGATION ON SOCIETAL SEXUAL ROLES FORMED IN ELEMENTARY SCHOOL TURKISH SCHOOL BOOKS Latife KIRBAOLU KILIÇ Bircan EYÜP Özet Bu çalımada ilköretim 6. sınıflarda kullanılan Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri incelenmitir. Kitaplarda yer alan metinlerdeki ve görsellerdeki toplumsal cinsiyet rollerinin belirlenmesi için çerik Analizi yöntemi kullanılmıtır. Çalımanın evrenini ilköretim okullarında kullanılan Türkçe ders kitapları olutururken örneklemini Millî Eitim Bakanlıı ve Koza yayınları tarafından hazırlanan 6. sınıf Türkçe ders kitapları oluturmaktadır. Kitapların ikisinde de kadın ve erkeklere sunulan toplumsal cinsiyet rollerinin, geleneksel anlayıın etkisinde kaldıı belirlenmitir. Kitaplarda, erkeklerin kadınlardan daha fazla yer aldıı, meslek rollerinde erkeklerin kadınlara oranla daha farklı ve çeitli meslek grupları içerisinde sunulduu ve aile içi rollerde kadınların daha fazla temsil edildii belirlenmitir. Kitaplarda ev ileriyle ilgili rollerde kadın evin içinde, erkek ise evin dıında ve evin geçimini salayan aile bireyi olarak sunulmutur. Kiilikle ilgili cinsiyet rollerinde ise kadınlar zayıf ve pasif, erkekler güçlü ve zeki bireyler olarak gösterilmitir. Yrd. Doç. Dr., Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eitim Fakültesi Türkçe Eitimi Bölümü * Ar. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eitim Fakültesi Türkçe Eitimi Bölümü
- 130 - Anahtar Kelimeler: Kadın, Erkek, Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Ders Kitapları. Abstract In this study, societal gender roles in the Turkish School Books used in the 6 th grade of elementary Schools are examined. In order to determined societal sexual roles in the texts and visuals in the books, Content Analysis method is used. While the population of this study comprises of Turkish School Books used in elementary schools, the sampling comprises of Turkish School books for 6 th grades prepared by Ministry of Education and Koza Publishing. It is found that in both of the books, presented male and female societal sexual roles are under the influence of traditional understanding. It is found that in the books men have more space than women, that among occupational roles men are presented in more various and different occupational groups than women and that women are represented more in-family matters. In the books, regarding in-house roles women are presented to be in the house whereas men are outside as a family member providing the living of the family. In sexual roles regarding personality, women are portrayed as weak and passive and man are portrayed as strong and clever individuals. Key Words: Women, Man, Sex, Societal Gender Roller, Textbook. Giri Toplumsallama, doutan balayarak tüm yaam boyunca süren uzun bir dönemi kapsar. Bu süreç, bir kii ile dier kii ya da kiiler arasında gerçekleen ve sonunda toplumsal davranı örneklerinin kabulünü ve uygulanmasını salayan karılıklı etkileim sürecidir (Tezcan, 1999: 43). Mora (2005) ise toplumsallamayı, toplumsal kurallar, rol örenme, rol kazanma ve cinsiyet rollerinin örenilmesi olarak ifade etmektedir. Bu süreçte öncelikli rol ailenin ve çevrenin olmakla birlikte bireyin büyümesine balı olarak arkada çevresi, medya ve okul da bireyin toplumsallamasında, dier bireylerle etkileim kurmasında önemli rol oynar (çi, 2000). Özellikle okul, bireyi dar bir çevreden kurtarır ve onu daha geni bir çevre ile temasa geçirir. Bu geni çevre içersinde birey hem kendi kimliini ekillendirmeye balar hem de yaadıı topluma uyum salamak için gerekli davranıları kazanmaya balar.
- 131 - Bireyin baarılı bir ekilde toplumsallaması için okullar daha sistemli ve planlı bir çalıma yürütmektedirler. Çünkü öretimle birlikte eitimin de merkezi olan okulun temel amaçları arasında çocukları toplumsallatırmak, toplumda üretici bireyler olarak ilevde bulunmaları için gerekli bilgi ve becerilerle donatmak ve toplumun kültürel deerlerini yeni kuaklara aktarmak yer alır (Esen, Balı, 2002: 144). Okul bu amacını yerine getirirken toplumun, devletin ve ülkenin beklentilerine uygun hareket eder. Millî Eitim Bakanlıı tarafından hazırlanan programlarda belirtilen amaçlar ve hedefler ııında bireyleri yönlendirir. Okul bireylerin toplumsallamasını salarken bir yandan da onlara toplumsal cinsiyet rollerini kazandırır. Cinsiyet, bireylerin biyolojik temelli olan farklılıklarını ifade eder (Dökmen, 2010: 18). Bu biyolojik farklılıklara balı olarak ortaya çıkan cinsiyet rolleri ya da kalıpları cinsiyet rolüne uygun farklı davranıların kavramıdır (Castillo, Cecilia: 2006). Toplumsal cinsiyet ise toplum ve kültür tarafından yapılandırılmı, biyolojik cinsiyetten baımsız olarak gelien cinsiyet rolleri, kimlii, statü ve sorumluluklarını ifade eder (Yogev, 8). Toplumun tanımladıı ve bireylerin yerine getirmelerini bekledii cinsiyetle ilgili bir grup beklenti sonucu toplumsal cinsiyet rolleri ortaya çıkar (Dökmen, 2010: 29). Toplumsal cinsiyet rolleri, kadın ve erkekler için uygun görünen, davranı, kiilik eilimleri, duygular ve hatta bir kültürde kadın veya erkek olmanın en temel özelliklerinden duru ve beden dilini de içeren, kültürel olarak belirlenmi davranılardır (Caroll ve Walpe, 1996, Aktaran: Erdoan, 2008: 131). Dier bir ifadeyle bu roller kadınlıın ve erkekliin sosyal ortamlarda ifade ediliidir (Dökmen, 2010: 31). Okul, toplumsal cinsiyet rollerinin kazanılmasında ve sürdürülmesinde önemli bir yere sahiptir. Kültürün aktarıcısı ve bireyin toplumsallamasını salayan okul bu ilevlerini çeitli ögelerle ve materyallerle gerçekletirir. Özellikle eitimin vazgeçilmez bir aracı olarak görülen ders kitapları bu amaçları bireye açık ve örtük mesajlarla iletir (Batürk, 2006; Bayrakçı, 2005; Tietz, 2007). Kitaplar, örencilere toplumun istedii davranıları kazandıran araçlardan birisidir. Ders kitabı, çocuun yaadıı toplumla bütünlemesini salayan, o toplumun inançlarını, kültürünü, yaam biçimini, felsefesini, etkileim biçimlerini, gelenek ve göreneklerini açıklayan ve öreten ilk kaynaktır (Batürk, 2006: 14). Ders kitapları cinsiyet rolleri hakkında örtük mesajlar, apaçık kelimeler ve hayalleri içerir (Tietz, 2007). Bu ögeler aracılııyla bireye cinsiyet rollerine ait beklentileri, davranıları sunmu olur. Örencinin en çok muhatap olduu araç ders kitabı olduu için verilen örtük ya da açık
- 132 - mesajlar örenci de davranıa ya da düünceye dönüür. Çada toplumlarda toplumsal cinsiyet rollerinde kadın ve erkek bireylerin eitliine son derece önem verilir. Kadınla erkek arasındaki eitlik bir insan hakları sorunu, sosyal adaletin önemli bir koulu ve aynı zamanda eitlik, kalkınma ve barıın vazgeçilmez temel ön koulu olarak kabul edilmektedir (KSGM, 2008). Türkiye de Cumhuriyet döneminde kadın erkek eitliine dair pek çok kazanımlar elde edilmi olmasına ramen toplumsal cinsiyet eitliinin toplumsal yaamda pek salanamadıı görülmektedir. Türkiye, eitimde toplumsal cinsiyet duyarlılıının salanmasını ön gören iki uluslar arası belgeye imza atmıtır. Bunlardan birincisi Pekin +5 (Pekin Eylem Planı)dır. Pekin Eylem Planı, eitimin her düzeyi için toplumsal cinsiyete duyarlı öretim programlarının oluturulmasını ve uygulanmasını öngörmektedir. Ayrıca bu doküman, imzası olan ülkelere erkek çocuk ve yetikin erkeklerin deien toplumsal cinsiyet rolleri ve sorumlukları çerçevesinde, eitim materyallerini ısrarla muhafaza edilen kalıplamı cinsiyet rollerinden arındırmak için politikalar gelitirmekle sorumlu tutmutur (UNICEF, 2003). Dier imzalanan belge ise Kadına Karı Her Türlü Ayrımcılıın Kaldırılması (CEDAW) sözlemesidir. Söz konusu belgenin eitimle ilgili olan 10. Maddesinin (c) bendinde ise, eitimin bütünletirilerek güçlendirilmesi, farklı eitim türlerinin de gelitirilmesi, okul öretim programlarının ve özellikle de okul kitaplarının gözden geçirilmesi ve öretim yöntem ve tekniklerinin yeniden oluturulması gerekliliinden söz edilmitir (UNICEF, 2003). UNICEF in 2003 yılında hazırladıı Eitimin Toplumsal Cinsiyet Açısından ncelenmesi raporunda öretim programında veya örenme/öretme materyallerinde ve/veya ders kitaplarında cinsiyet rollerinden arındırma çalımalarının gerçeklemedii bildirilmitir. Tebliler dergisinde (2007) ders kitaplarında bulunması gereken özelliklerin yer aldıı yönetmeliin 5. Maddesinin c bendinde ders kitapları temel insan haklarına aykırılık taıyamaz. Cinsiyet, ırk, din, dil, renk, siyasi düünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri ayrımcılık içeremez ibaresi bulunmaktadır. Uluslar arası anlamalara uygun olarak hazırlanan bu yönetmelikte de ayrımcılıa yer veren hiçbir ögenin eitim-öretim materyallerinde bulunmayacaı ifade edilmitir. KSGM nin 2010 yılı raporunda eitim materyallerinde cinsiyetçi ögelerin ayıklanması ile ilgili olarak; ders kitap setlerinde bir cinsi öven ya da yeren anlatımlardan özenle kaçınılmı bu tür ögelerin yer almamasına dikkat edildii ifade edilmitir. Aynı raporda ders kitap setlerindeki
- 133 - metinlerde ve görsel ögelerde kullanılan kız ve erkek örenci sayıları denk tutulmu, aile ile ilgili kazanımların iledii bölümlerde ailede demokratik yapı ve ileyi ile anne baba rolleri özenli bir ekilde ifade edilerek kadın erkek eitliine dikkat çekildii belirtilmitir. Talim Terbiye Kurulu Bakanlıı bünyesinde Toplumsal Cinsiyet Eitlii komisyonu kurulmutur. Komisyon tarafından öretim programları ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet, ders kitaplarının cinsiyet ayrımcılıı içeren dilden arındırılması amacıyla tarama çalımaları yaptırmıtır. Ayrıca konu metinlerinde geçen karakterler konusunda yine cinsiyet eitlii göz önünde bulundurularak düzenleme yapıldıı belirtilmitir (KSGM, 2010). 16 Temmuz 2009 tarihinde Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılıı konulu bir çalıtay düzenlenmitir. Bu çalıtayın amacı, ders kitaplarının toplumsal cinsiyet ayrımcılıından uzak tutulması için neler yapılabileceiyle ilgiliydi. Türkiye de yapılan birçok çalımada ders kitaplarının geleneksel cinsiyet rollerinin yeniden üretilmesine büyük oranda katkıda bulunduu tespit edilmitir. Helvacıolu nun 1996 yılında yaptıı çalımada 1876-1918 yılları arasında okullarda kullanılan ders kitaplarını cinsiyetçilik açısından incelemitir. Bu çalımasında Cumhuriyet döneminde hazırlanan ders kitaplarda kadın ve erkek eitliinin salandıını, fakat daha sonraki dönemlerde erkekler lehine çok büyük bir faklılıın ortaya çıktıını tespit etmitir. Dökmen in 1995 yılında yaptıı çalımada kadınlara hem resimlerde hem de metinlerde daha az yer verildiini, kadınların genellikle ev içi rollerde erkeklerin ise meslek rolleriyle ders kitaplarında yer aldıını belirlemitir. Altan da aynı ekilde cinsiyetçi ögelerin ders kitaplarında ve eitim materyallerinde belirgin bir ekilde ön plana çıktıını tespit etmitir (Altan Aslan, 2000). Esen ve Balı (2002) yaptıkları çalımada inceledikleri ders kitaplarındaki kadın ve erkek figürlerin geleneksel toplumsal ibölümünün gerektirdii mekânlarda, kiilerle, nesnelerle ve eylemlerle sergilendiklerini belirlemilerdir. Bahçeehir ve stanbul Bilgi üniversitelerinin ibirliinde yapılan Okul Öncesi Çocuk Kitaplarında Kimlik Oluumu aratırması kapsamında kitaplarda geleneksel cinsiyet rollerinin yeniden üretildii tespit edilmitir. Kitaplarda meraklı, yaratıcı erkek çocukları dıarıda oynayıp, babalarıyla bir eyler ina ederken, sevgi dolu kız çocukları evde anneleri ile kek yaparken sunulduu belirlenmitir (www.radikal.com.tr). Bu çalımaların yanında Çubuklu ve Sivaslıgil in 2007 yılında ngilizce ders kitaplarındaki cinsiyetçi ögeleri inceledikleri çalımalarında Quick step adlı 6. sınıf ngilizce ders kitabında ilgili görsel ve yazılı metinlerin geleneksel anlamda belirgin bir cinsiyet ayrımcılıı içermediini belirlemilerdir. Yapılan çalımalarda genel olarak ders
- 134 - kitaplarının geleneksel cinsiyet rollerini yeniden ürettikleri tespit edilmekle birlikte günümüze yakın tarihli ders kitaplarında kısmen de olsa cinsiyet ayrımcılıının ortadan kalkmaya baladıı söylenebilir. Bu çalımada 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerdeki ve görsellerdeki toplumsal cinsiyet rollerinin üzerinde duruldu. Özellikle 6. sınıf kitaplarının seçilmesindeki temel sebep, bu kitabın hedef kitlesini oluturan ortalama 12 ya grubu örencilerin, ülkemizde on üç on be ya olarak belirlenen ergenlik dönemi öncesi ya grubuna denk gelmesidir. Bu dönem, çocuun cinsiyet kavramlarını örendii ve kategorize ettii kritik bir dönemdir (Çubukçu, Sivaslıgil, 2007). Türkçe ders kitaplarının seçilmesindeki neden yazınsal nitelikli çocuk edebiyatı yapıtları günün geleneksel ve kültürel deerlerini yansıtarak çocuun yaadıı toplumdaki deerleri örenmesine, dolayısıyla onun toplumsallama sürecine kalıcı katkılar salar (Aslan, 2010: 35). Türkçe kitabındaki her metin insani ve sosyal deerlerin ele alınıp ilendii bir konuma, yazma, tartıma ve deerlendirme zemini oluturur. Örenciler, metinlerdeki konular aracılııyla metindeki konuda ele alınan olayı olgu, düünce ve kavramlarla ya ilk defa tanıır ve üzerinde düünür, deerlendirmeler yapar ya da o zaman kadar oluturduu bilgi birikimi ve yaantılarıyla metinde yazarın sunduu dünya arasındaki benzerlikler ve faklılıkları görerek, insana ve topluma, içinde yaadıkları dünyaya ait pek çok ey örenir (Aıcı, 2006: 247-248). Ayrıca görsellerle ilgili kazanımlara yer verilen Türkçe dersi programında örencilerin görselleri yorumlamaları istenir. Bu yorumlama sürecinde örenciler gördükleri resimlerle kendi kimlikleri, kiilikleri arasında karılatırmalar, kıyaslamalar yapar. Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin ve görsellerin örencilerin düünce dünyasında, kiilik oluumunda daha etkili olacaı düünülerek bu kitaplardaki toplumsal cinsiyet rollerinin belirlenmesi amaçlanmıtır. YÖNTEM Bu çalımada MEB ve Koza yayınları tarafından hazırlanan 6. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerden ve görsellerden hareketle toplumsal cinsiyet rolleri hakkında çıkarımlarda bulunulmaya çalııldıı için çerik Analizi yöntemi kullanılmıtır. Bu yöntem, sosyal gerçein belirgin (manifest) içeriklerinin özelliklerinden, içeriin belirgin (manifest) olmayan özellikleri hakkında çıkarımlar yapmak yoluyla sosyal gerçei aratıran bir yöntemdir (Merten, 1983; Aktrn: Gökçe, 2006: 18). çerik analizi, mevcut metinlerden hareketle sosyal gerçee yönelik önermeler elde etmeyi amaçlar. çerik analizi, metinler yani karikatür ve resimler,
- 135 - edebi ve ilahi eserler, mimari eserler, notalar vb. simgesel malzemelerle çalımaktadır (Gökçe, 2006: 18). Evren Örneklem Çalımanın evrenini Millî Eitim Bakanlıı Talim ve Terbiye Kurulu nca ilköretimin ikinci kademesinde okutulmak üzere onaylanan Türkçe ders kitapları oluturmaktadır. Örneklemini ise Millî Eitim Bakanlıı, Talim Terbiye Kurulu nun 28.06.2006 gün ve 278 sayılı kararıyla kabul edilen ve 2008 yılında tekrardan basılan MEB yayınları 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı ve Örenci Çalıma Kitabı ile Millî Eitim Bakanlıı, Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlıının 19.04.2007 tarih ve 72 sayılı kurul kararıyla 2007-2008 öretim yılından itibaren be yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilen Koza Yayınları 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı ve Örenci Çalıma Kitabı oluturmaktadır. Bu çalıma içerisinde ders kitabı ve örenci çalıma kitabı tek bir balık altında ele alınmıtır ve genel olarak Türkçe ders kitabı adıyla kullanılmıtır. Verilerin Toplanması ve Analizi Öncelikle çalımanın alt yapısını oluturmak için konuyla ilgili yazılmı makaleler ve tezler taranmıtır. Daha sonra kitaplarda cinsiyet ve toplumsal cinsiyet rollerine ait bulguları salıklı belirleyebilmek için öretim üyelerinin görülerinden yararlanılmıtır. Kitaplarda bulunan toplumsal cinsiyet rollerine ait ögeler içerik analiziyle deerlendirilmitir. çerik analizinde temelde yapılan ilem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabilecei bir biçimde düzenleyerek yorumlamaktır (Yıldırım, imek, 2008: 227). Bu çalımada kitaplardan toplanan içerik analiziyle deerlendirilip ortak kavramlar ve bu kavramlar arasındaki ilikiler tespit edilmitir. Çalıma için öncelikle konuyla ilgili veriler kodlanmıtır. Bu kodlama kadın ve erkee yüklenen roller dorultusunda yapılmıtır. Kodlama ileminden sonra elde edilen verilerden hareketle analiz kategorisi olarak toplumsal cinsiyet rolleri alınmı; bu da kendi içinde cinsiyet rolleri, aile içi ve aile dıı roller, meslek rolleri, ev içi ilerdeki roller ve kiilik rolleri olmak üzere 5 alt kategoriye ayrılmıtır. Toplanan veriler bu kategorilere göre sınıflandırılmıtır. 2005 Türkçe dersi programında tema yaklaımı benimsenmitir ve her sınıf için Atatürkçülük teması zorunlu tutulmutur. Bu bakımdan kitaplarda Atatürk e ait görsellerin ve söylemlerin sıkça bulunması
- 136 - aratırmanın sonucunu etkileyebilir düüncesiyle Atatürk e ait ögeler deerlendirmeye katılmamıtır. Elde edilen verilerden cinsiyet rolleri, aile içi ve aile dıı roller, meslek rolleri sayısal analizle deerlendirilip frekans ve yüzdelik deerlerle sunulmulardır. Ev içi ilerdeki roller, meslek rolleri ve kiilik rolleri metinlerdeki ve görsellerdeki içeriklerden hareketle analiz edilmitir. Yapılan hesaplama sonucunda kodlayıcılar arasındaki tutarlık % 93 bulunmutur. Bu tür çalımalarda en az % 70 düzeyinde bir güvenirlik yüzdesine ulamak gerekir (Yıldırım, imek, 2008: 233). Bu bakımdan kitapların belirlenen kategoriler bakımından güvenilir bir ekilde ölçüldüü sonucuna varılmıtır. BULGULAR Bu bölümde, MEB ve Koza yayınları tarafından hazırlanan 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki toplumsal cinsiyet rolleri incelenmitir. Cinsiyet Rolleri Çalıma için seçilen ders kitaplarında kadın ve erkein görsellerde ve metinlerde kullanılma sıklıkları tablo 1 de gösterilmitir. Tablo 1: Cinsiyet rolleri ile ilgili daılım Görsel Kadın Erkek Toplam Görsel Metin Görsel Metin Metin f % f % f % f % MEB 69 36.3 84 36.3 121 63.6 147 63.6 190 231 KOZA 125 46.6 47 35.3 143 53.3 86 64.6 268 133 Tablo 1 incelendiinde kadın ve erkek figürlerin kullanımı bakımından 6. Sınıf MEB ve Koza yayınları tarafından hazırlanan Türkçe ders kitaplarında eit bir daılımın yapılmadıı görülmütür. MEB tarafından hazırlanan kitapta kadınlar görsellerde 69, erkekler ise 121 defa temsil edilmitir. Koza yayınları tarafından hazırlanan kitapta yer alan
- 137 - görsellerde kadınlar 125, erkekler ise 143 defa gösterilmitir. MEB in hazırlamı olduu kitabın genelinde yer alan görsellerde kadınlar % 36.3 defa sunulurken Koza nın kitabının genelinde ise % 46.6 defa temsil edilmilerdir. Aynı ekilde MEB kitabındaki görsellerde erkekler % 63.6 yer alırken Koza nın kitabında % 53.3 temsil edilmilerdir. Kadın ve erkek figürlerin eit tutulmasının önemle üzerinde durulmasına ramen görsellerde MEB kitabında kadınların erkeklere oranla daha az yer aldıı fakat Koza nın kitabında kadın ve erkek figürlerinin yakın oranlarda kullanılarak eitliin salanmaya çalııldıı tespit edilmitir. Kadın ve erkeklerin metinlerde kullanım sıklıına bakıldıında MEB kitabında kadınlar 84, erkekler 147 defa temsil edilmitir. Koza yayınlarının hazırladıı kitapta ise kadınlar 47, erkekler 86 defa yer almıtır. MEB in kitabında görsellerdeki kadın erkek oranının daılımı ile metinlerdeki kadın erkek daılımının eit olduu belirlenmitir. MEB kitabında yer alan metinlerde kadınlar % 36.3 defa temsil edilirken Koza nın kitabında % 35.3 defa temsil edilmilerdir. Erkekler ise MEB kitabında % 63.6, Koza kitabında % 64.6 defa yer almılardır. Metinlerde her iki yayının da kadın ve erkek figürlere benzer oranlarda yer verdikleri tespit edilmitir. Erkeklerin % 29 oranında kadınlardan daha fazla metinlerde temsil edildikleri belirlenmitir. Bu bakımdan kitaplarda erkeklerin daha ön planda oldukları tespit edilmitir. Aile çi ve Aile Dıı Roller Kadınlar ve erkekler kitaplarda aile içi ve aile dıı rollerle temsil edilmektedirler. Tablo 2 de kadınların ve erkeklerin kitaplarda kaç defa aile içi rollerle sunuldukları gösterilmitir. Tablo 2: Aile içi rollerle ilgili daılım MEB KOZA K E K E f % f % Anne 13 28.8 23 37.7 Kız çocuk 12 26.6 9 14.7 Büyükanne 3 6.6 1 1.6 Baba 8 17.7 20 32.7 Erkek çocuk 5 11.1 7 11.4 Büyükbaba 4 8.8 1 1.6 Toplam 28 17 100 33 28 100 Tablo 2 incelendiinde kadınların aile içi rollerde erkeklere oranla daha fazla yer aldıkları görülmütür. MEB tarafından hazırlanan kitapta
- 138 - kadınlar aile içi rollerde 28, erkekler 17 defa temsil edilmitir. Özellikle aile içi rollerde anne ve baba rolü üzerinde daha çok durulmutur. Anne 13, baba 8 defa kullanılmıtır. Genel oran içerisinde anneye % 28.8, babaya %17.7 yer verilmitir. Aynı ekilde kız çocuk 12, erkek çocuk 5 defa temsil edilirken, büyükanne 3, büyük baba 4 defa kullanılmıtır. Aile içi rollerde kadının öncelikli olduu belirlenmitir. Koza yayınları tarafından hazırlanan kitapta ise aile içi rollerde kadınlar 33, erkekler 28 defa temsil edilmitir. Kitap içersinde anne 23, baba 20 defa kullanılmıtır. Kitapta anne % 37.7 defa yer alırken baba % 32.7 oranında yer almıtır. MEB yayınlarına oranla anne baba kullanım sıklıının daha yakın düzeyde tutulduu tespit edilmitir. Koza nın kitabında kız çocuk 9, erkek çocuk 7 defa yer alırken büyükanne ve büyükbaba 1 er defa kullanılmıtır. Her iki kitapta kadın ve erkein kullanım sıklıına bakıldıında aile içi rollerde çok fazla gösterilmedikleri belirlenmitir. MEB in kitabına bakıldıında genel olarak kadına 153 defa yer verildii ve bunun sadece 28 i aile içi rollerde geri kalan 125 i aile dıı rollerde sunulmutur. Bu durumda kadının aile dıı rollerde daha fazla yer aldıı belirlenmitir. Aynı kitapta genel olarak erkee 268 defa yer verilmitir. Kadının kullanım sıklıının iki katından fazla olmasına ramen erkek aile içi rollerde 17, aile dıı rollerde 251 defa kullanılmıtır. Bu oranlar kadının erkee oranla aile içi rollerde daha ön planda tutulduunu göstermektedir. Koza nın hazırladıı kitapta kadın genel olarak 172 defa kullanılmıtır. Aile içi rollerde 33, aile dıı rollerde 139 defa temsil edilmitir. Erkein kitap genelinde kullanım sıklıı 229 olmakla birlikte bunun 28 i aile içi rollerden 201 i aile dıı rollerden olumaktadır. Koza nın kitabında da erkee oranla kadın daha çok aile içi rollerde gösterilmitir. Meslek Rolleri Toplumsal cinsiyet rollerinin en belirleyici unsurlardan biri de seçilen ya da seçilmek zorunda bırakılan mesleklerdir. Dünya genelinde birçok meslek kadın ve erkek meslei olarak kesin çizgilerle ayrılmıtır. Tablo 2 de 6. sınıf kitaplarında kadın ve erkeklere atfedilen meslek sayıları gösterilmitir. Tablo 3: Meslek rolleri Kadın Erkek Toplam f % f % MEB 8 22.8 27 77.1 35 KOZA 3 13.6 19 86.4 22
- 139 - Tablo 3 incelendiinde MEB tarafından hazırlanan kitapta kadınlara 8, erkeklere 27 farklı meslek rolü sunulmutur. Koza yayınlarının kitabında ise kadınlar 3, erkekler 19 farklı meslek grubuyla temsil edilmitir. MEB in kitabında kadınlar % 22.8 gibi az bir oranla çeitli meslek gruplarında temsil edilirken Koza da %13.6 gibi çok daha az bir orandaki meslek rolleriyle sunulmulardır. Bunun yanında erkeklere MEB yayınlarında % 77.1, Koza yayınlarında % 86.4 gibi yüksek bir oranda çeitli meslek rolleri verilmitir. Hem MEB hem de Koza yayınlarının hazırlamı olduu kitaplarda meslek rollerinde erkeklere yönelik bir üstünlüün varlıı belirlenmitir. Tablo 4: Kadın ve erkeklerin temsil ettii meslek grupları MEB KOZA Kadın Erkek Kadın Erkek örenci örenci yazar eskici simitçi öretmen öretmen memur örenci memur örenci simitçi milletvekili asker öretmen hancı öretmen maraton koucusu temen avcı hemire halterci çoban pazarcı pehlivan katip ses sanatçısı doktor, yargıç akademisyen doktor gece bekçisi asker yazar balıkçı, oduncu besteci çiçekçi, davulcu terzi, muhtar halı satıcısı kaymakam eskici, kahya akademisyen bakır ilemecisi hasır ilemecisi ayakkabı tamircisi dokuma ustası lokanta iletmecisi balıkçı aratırmacı otobüs oförü ressam lahmacuncu Tablo 4 incelendiinde erkeklerin ve kadınların kitaplarda temsil edildii meslek rolleri görülmektedir. MEB in kitabında kadınlara örenci, yazar, ses sanatçısı, doktor, milletvekili, öretmen, hemire ve pazarcı gibi deiik meslek gruplarından roller yüklenirken Koza nın kitabında örenci,
- 140 - öretmen, temen olmak üzere üç farklı meslek grubuna ait roller sunulmutur. Özellikle MEB kitabında öretmenlik, hemirelik gibi geleneksel mesleklerin yanında yazar, ses sanatçısı, doktor ve milletvekili gibi geleneksel cinsiyet rollerinin dıında meslek rollerinin verildii görülmütür. Fakat Koza yayınlarında ise öretmenlik ve örencilik gibi geleneksel mesleklerin yanında temenliin verilmesi olumlu gibi görülmektedir. Bununla birlikte MEB in kitabıyla karılatırıldıında Koza nın kitabında meslek grupları bakımından kadınlara yüklenen rollerin çok az ve dar bir çerçevede sunulduu söylenebilir. Kitaplara erkekleri temsil eden meslekler açısından bakıldıında MEB in kitabında 27 farklı meslek türünün yer aldıı görülmektedir. Bu meslekler örenci, yazar, simitçi, öretmen, memur, maraton koucusu, halterci, pehlivan, doktor, gece bekçisi, balıkçı, oduncu, çiçekçi, yargıç, terzi, halı satıcısı, eskici, kaymakam, akademisyen, bakır ilemecisi, hasır ilemecisi, ayakkabı tamircisi, dokuma ustası, kâhya ve muhtarlık gibi çok geni bir çerçeve oluturmaktadır. Koza nın kitabında ise erkekler için 19 farklı meslek grubuna atıfta bulunulmutur. Bunlar örenci, eskici, öretmen, memur, simitçi, hancı, avcı, çoban, kâtip, asker, akademisyen, yazar, besteci, ressam, lokanta iletmecisi, otobüs oförü, balıkçı, lahmacuncu ve aratırmacıdır. Her iki kitapta erkekler için seçilen örenci, öretmen, eskici, memur, asker, simitçi, akademisyen, balıkçı ve yazar meslek gruplarının ortak olduu görülmütür. MEB tarafından hazırlanan kitapta kadınlar ve erkekler için seçilen ortak meslek rolleri yazarlık, öretmenlik ve örenciliktir. Koza nın hazırladıı kitapta ise kadınlara üç meslek rolü sunulmutur, bunlar da öretmenlik, örencilik ve askerliktir. Bu meslekler aynı kitapta erkekler için seçilen meslek gruplarında da yer almıtır. Ev çi lerdeki Roller Günümüzde kadın ve erkein ev içi ileri paylaarak yapmalarının önemi üzerinde durulmaktadır. Geleneksel toplumlarda evle ilgili sorumlulukların çou kadına yüklenirken, çada toplumlarda bu sorumluluklar erkekle ortaklaa yapılmalıdır düüncesi ortaya çıkmaktadır. Tablo 5 te her iki kitapta kadının ve erkein ev içi ilerde üstlendikleri roller gösterilmitir.
- 141 - Tablo 5: Ev içi ilerdeki roller MEB KOZA Kadın Erkek Kadın Erkek Çocukla ilgilenmek + - + - Alıveri yapmak - + + + Evin tamir ileriyle ilgilenmek - + - - Araba kullanmak - + + - Evin geçimini salamak - + - + Evi temizlemek + - + - Yemek yapmak + - + - Tablo 5 incelendiinde MEB yayınlarında kadınlara ev içi ilerde yüklenen roller çocukla ilgilenmek, evi temizlemek ve yemek yapmaktır. Erkeklere yüklenen roller ise alıveri yapmak, evin tamir ileriyle ilgilenmek, araba kullanmak ve evin geçimini salamaktır. MEB in kitabında kadın ve erkee yüklenen ev içi rollerde geleneksel anlayıın etkili olduu belirlenmitir. Kadının daha çok eve balı ve ev içinde temsil edildii erkein ise evin dıında ve evin maddi ihtiyaçlarını karılamakla yükümlü olduu tespit edilmitir. Koza yayınlarının kitabında kadına çocukla ilgilenmek, alıveri yapmak, araba kullanmak, evi temizlemek ve yemek yapmak rolleri atfedilmitir. Erkee ise alıveri yapmak ve evin geçimini salamak eklinde iki rol yüklenmitir. Koza yayınlarında kadına yüklenen rollerde kısmen geleneksel anlayıın dıına çıkıldıı tespit edilmitir. Kadın alıveri yapmak, araba kullanmak gibi davranılarla evin dıında sunulmutur. Erkein ise daha geleneksel anlayıla sunulduu ve sadece evin geçimini, ihtiyaçlarını karılayan maddi kimliiyle ön plana çıkarıldıı belirlenmitir. ki kitap karılatırıldıında MEB in kitabında kadınlara yönelik ev içi rollerde geleneksel anlayıın daha etkili olduu söylenebilir. Koza nın kitabında kadın ev içi rollerde daha etkin kılınmı ve evin birçok iiyle ilgilenen kii olarak gösterilmitir. Erkekler ise MEB kitabında ev içi ilerde Koza nın kitabına oranla daha aktif gösterilmitir. Koza da erkek tamamen evin dıında ve maddi ihtiyaçları karılayan aile bireyi olarak sunulmutur. Her iki kitapta da kadın ve erkein ortak yaptıı evi içi rollere genel olarak yer verilmemitir. Sadece Koza yayınları kadın ve erkek için alıveri yapmayı ortak bir rol olarak sunmutur. Kiilik Rolleri Kadın ve erkei ayıran en önemli fark biyolojik yapılarıdır. Bu fark, kadın ve erkee yüklenen rolleri belirlemede toplum tarafından önemli bir unsur sayılır. Fiziksel yapıya balı olarak erkekler daha güçlü kiilik
- 142 - özellikleriyle yetitirilirken kadınlar daha zayıf kiilik özellikleriyle yetitirilmektedir. Toplumsal cinsiyet rolleri kapsamında ele alınan bu özellikler toplumdan topluma deise de genel olarak erkeklerin daha güçlü kiilik özelliklerine sahip olduu söylenebilir. Tablo 6 da kitaplarda kadınlara ve erkeklere yüklenen kiilik rolleri gösterilmitir. Tablo 6: Kiilik rolleri MEB KOZA Kadın Erkek Kadın Erkek duygusal duygusal duygusal duygusal utangaç cesur cesur cesur zayıf bilgili paylaımcı güçlü yardımsever yardımsever yardımsever yardımsever sevecen fedakâr sevecen sevecen heyecanlı duyarlı gelenekçi uygar fedakâr sinirli heyecanlı kibar konukan hassas duyarlı acımasız kararsız kuruntulu kararsız kararlı dedikoducu sabırsız fedakâr çalıkan çaresiz yiit çaresiz, korkak azimli sulu göz utangaç sulu göz sulu göz korkak vefalı kendine güvenen zeki zarif kültürlü düzenli mantıklı meraklı giriken hazırcevap açgözlü meraklı Tablo 6 incelendiinde her iki kitapta kadın ve erkek için benzer ve farklı kiilik rollerinin kullanıldıı görülmütür. MEB tarafından hazırlanan kitapta kadınlar duygusal, utangaç, zayıf, yardımsever, sevecen, heyecanlı, fedakâr, konukan, kararsız, dedikoducu, çaresiz, sulu göz, korkak, zarif ve meraklı özellikleriyle gösterilmitir. Aynı kitapta erkekler duygusal, cesur, yardımsever, fedakâr, duyarlı, sinirli, hassas, kuruntulu, sabırsız, yiit, utangaç, vefalı, kültürlü, giriken, açgözlü, kendine güvenen, sulu göz, güçlü, kararlı ve acımasız gösterilmitir. Kitapta kadın ve erkek için duygusal, utangaç, yardımsever, fedakâr ve sulu göz ortak kiilik özellikleri olarak sunulmutur. Genel olarak bakıldıında kadınlar için daha zayıf kiilik özelliklerinin kullanıldıı görülmütür. Örnein, zayıf, heyecanlı, kararsız, dedikoducu, çaresiz, korkak gibi özelliklerle geleneksel kadın anlayıı ifade edilmitir.
- 143 - Koza yayınlarının hazırladıı kitapta kadın duygusal, cesur, paylaımcı, yardımsever, sevecen, gelenekçi, heyecanlı, duyarlı, kararsız, fedakâr, çaresiz, sulu göz, korkak, düzenli, hazırcevap ve meraklı özellikleriyle sunulmutur. Erkek ise duygusal, cesur, güçlü, yardımsever, sevecen, uygar, kibar, acımasız, kararlı, çalıkan, azimli, sulu göz, zeki ve mantıklı düünen birey olarak temsil edilmitir. Bu kitapta kadın ve erkek için duygusal, cesur, yardımsever, sevecen ve sulu göz ortak kiilik özellikleri olarak ifade edilmitir. Kadın gelenekçi, kararsız, heyecanlı, çaresiz, korkak, meraklı gibi olumsuz özelliklerle sunulurken, erkek sadece acımasız özelliiyle olumsuzluk sunmaktadır. Her iki kitapta kadın ve erkek için belirlenen kiilik rollerinde birbirine yakın bir tutumun varlıından söz edilebilir. Kitapların ikisinde de kadın duygusal, yardımsever, sevecen, heyecanlı, fedakâr, kararsız, çaresiz, sulu göz, korkak ve meraklı gibi kiilik özellikleriyle sunulmutur. Aynı ekilde erkekler içinde duygusal, cesur, yardımsever, sulu göz, güçlü, acımasız ve kararlı gibi özellikler her iki kitapta ortaktır. SONUÇ VE ÖNERLER MEB ve Koza yayınları tarafından hazırlanan ve Türkiye de birçok ilköretim okulunun 6. sınıfında kullanılan Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rollerinin incelendii bu çalımada elde edilen sonuçlar u ekilde sıralanabilir: 1. MEB ve Koza yayınları tarafından hazırlanan Türkçe ders kitaplarında kadın ve erkek figürleri metinlerde ve görsellerde eit sıklıkla kullanılmamıtır. MEB yayınlarına ait olan Türkçe ders kitabında hem metinlerde hem de görsellerde kadın figüre % 36.3 oranında yer verilirken erkek figüre % 63.4 oranında yer verilmitir. Koza yayınlarının hazırladıı Türkçe ders kitabında kadın figür metinlerde % 35.3, görsellerde % 46.6 oranındaki bir sıklıkla kullanılırken, erkek figür metinlerde % 64.6, görsellerde % 53.4 oranında yer almıtır. MEB ve Koza yayınlarında yer alan metinlerde kadın ve erkek figürlerin kullanım sıklıının birbirine yakın olduu belirlenmitir. Fakat görsellerde, Koza yayınlarının MEB yayınlarının hazırladıı kitaba oranla kadın ve erkek figürlere daha yakın oranlarda yer verdii tespit edilmitir. Koza nın kitabında yer alan görsellerde kadın % 46.6, erkek % 53.3 oranında kullanılırken, MEB in kitabında kadın % 36.3, erkek % 63.6 oranında kullanılmıtır. Hazırlanan kitaplarda kadın ve erkek figürlerin eit tutulmadıı, her iki kitapta da
- 144 - erkek figürün daha ön planda tutulduu kadın figürünün ise erkee oranla kitaplarda daha az yer aldıı belirlenmitir. Bu bakımdan her iki ders kitabında da cinsiyet ayrımcılıının varlıından söz edilebilir. 2. Kitaplar, kadın ve erkee sunulan aile içi roller bakımından incelendiinde kadınların erkeklere oranla aile içi rolleri daha çok temsil ettikleri belirlenmitir. MEB yayınlarının hazırladıı kitapta kadın 28, erkek 17 defa aile içi rollerde sunulmutur. Bu kitapta anne 13, baba 8 defa yer alırken kız çocuk 12, erkek çocuk 5 defa yer almıtır. Kitapta kadının hem anne hem de kız çocuk olarak aile içi rolleri erkee oranla daha fazla temsil ettii belirlenmitir. Koza yayınların hazırladıı kitapta ise kadın 33, erkek 28 defa aile içi rollerde temsil edilmitir. Kitapta anne 23, baba 20 defa yer alırken kız çocuk 9, erkek çocuk 7 defa yer almıtır. Bu kitapta da kadın erkee oranla daha çok aile içi rollerde sunulmutur. Koza nın kitabında MEB in kitabına oranla kadın ve erkek figürler aile içi rollerde birbirine daha yakın deerlerde temsil edilmitir. Genel itibariyle kitapların her ikisinde de aile içi rollerin daılımı bakımından geleneksel anlayıın devam ettii söylenebilir. Kadınlar aile içi rollerde erkeklere oranla daha çok yer almaktadırlar. 3. Kitaplarda kadın ve erkek figürlerin aile içi rollerden daha çok aile dıı rollerle temsil edildii belirlenmitir. MEB tarafından hazırlanan Türkçe ders kitabında kadın 125, erkek 268 defa aile dıı rollerle sunulmutur. Koza yayınlarının Türkçe ders kitabında kadın 139, erkek 201 defa aile dıı rollerde yer almıtır. Kadın ve erkek figürler her iki kitapta aile içerisinden ziyade bireysel olarak gösterilmitir. Bu bakımdan kitapların günün yaam koullarından etkilendii ve kadın ve erkek bireylerin her eyden önce kendi balarına var olma çabası içerisinde gösterilmeye çalııldıı söylenebilir. 4. Ders kitapları kadın ve erkek bireylere uygun görülen meslek rolleri bakımından incelendiinde ortaya dikkat çekici sonuçlar çıkmıtır. Kitapların her ikisinde de erkekler çeitli mesleklerle temsil edilirken kadınlar oldukça sınırlı meslek gruplarıyla temsil edilmitir. MEB tarafından hazırlanan kitapta kadınlar için 8 erkekler için 27 farklı meslek grubu sunulmutur. Dier
- 145 - bir ifadeyle erkeklere kadınlardan % 48 oranında farklı meslek grubu uygun görülmütür. Koza yayınlarının kitabında kadın 3, erkek 19 farklı meslekle temsil edilmitir. Bu kitapta erkeklere, kadınlara oranla % 72 civarında daha fazla meslek grubu sunulmutur. Koza yayınlarında ortaya çıkan bu büyük fark cinsiyet ayrımcılıının kitapta özellikle meslek rollerinde ön plana çıktıını göstermesi açısından önemlidir. MEB yayınlarında da kadın ve erkeklere sunulan meslekler açısından oldukça fazla fark olduu belirlenmitir. Kitapların ikisinde de örencilik ve öretmenlik meslekleri kadın ve erkekler için seçilmi ortak mesleklerdir. Ayrıca MEB kitabında kadınların milletvekili, doktor, ses sanatçısı ve yazar rolleri gibi geleneksel meslekler dıında sunuldukları tespit edilmitir. 5. Ev içi ilerle ilgili kadın ve erkek bireylere sunulan rollerde geleneksel anlayıın etkisinin devam ettii söylenebilir. MEB yayınlarının hazırladıı Türkçe ders kitabında kadına yüklenen ev içi roller çocukla ilgilenmek, evi temizlemek ve yemek yapmaktır. Aynı kitapta erkee yüklenen ev içi roller alıveri yapmak, evin tamir ileriyle ilgilenmek, araba kullanmak ve evin geçimini salamaktır. Bu kitapta kadın ev içi ilerle ilgili rollerde tamamen evin içinde gösterilirken erkek daha çok dıarıda ve evin maddi yükünü tek baına çözmeye çalıan kii olarak gösterilmitir. Koza yayınlarında kadına uygun görülen ev içi ilerle ilgili roller çocukla ilgilenmek, alıveri yapmak, araba kullanmak evi temizlemek ve yemek yapmakken erkee uygun görülen evi içi ilerle ilgili roller alıveri yapmak ve evin geçimini salamaktır. Bu kitapta kadın evle ilgili ilerde evin dıına çıkarılmıtır ve alıveri yapmak, araba kullanmak gibi rolleri de üstlenmitir. Fakat bu kitapta erkek sadece alıveri yapmak ve evin geçimini salamak gibi maddi konularla ilgili ilerle sunulmutur. Her iki kitapta kadına ve erkee uygun görülen ev ileriyle ilgili rollerde benzer kullanımlara yer vermitir. 6. Kitaplarda kadın ve erkeklere uygun görülen kiilik rolleri genel olarak alıılagelmi kadın ve erkek modellerinin dıına çıkamamıtır. Kitapların her ikisinde kadın ve erkek için seçilen duygusal, sulu göz, yardımsever kiilik özellikleri ortaktır. Erkeklerin duygusal ve sulu göz gösterilmesi bu özelliklerin
- 146 - sadece kadınlara ait olmadıını göstermesi bakımından önemli bir husustur. Kitapların ikisinde de kadınlar duygusal, yardımsever, sevecen, heyecanlı, fedakâr, çaresiz, sulu göz, korkak ve meraklı kiilik rolleriyle temsil edilmitir. Aynı ekilde erkekler duygusal, cesur, yardımsever, sulu göz, güçlü, kararlı ve acımasız rolleriyle gösterilmitir. Kitaplarda kadınlar duygusal varlıklar olarak sunulurken erkekler mantıklı düünen varlıklar olarak sunulmulardır. Erkekler bilgili, kendine güvenen, kültürlü, uygar, zeki, giriken, çalıkan gibi olumlu özelliklerle sunulurken kadınlara bu anlamda herhangi bir olumlu özellik verilmedii gibi dedikoducu, hazırcevap, meraklı gibi olumsuz özelliklerle gösterilmilerdir. Bunların yanında erkekler sinirli, kuruntulu, sabırsız, açgözlü, acımasız gibi olumsuz özelliklerle temsil edilirken kadınlar daha sakin bireyler olarak temsil edilmitir. Öneriler Çalımanın sonuçlarından hareketle ders kitapları hazırlanırken kadın ve erkeklere sunulan toplumsal cinsiyet rollerinde eitliin salanması adına aaıdaki hususlar önerilebilir: 1. Çada bit toplum olmanın ön kounlarından biri olan kadın ve erkek eitliine ders kitaplarında da dikkat edilmelidir. 2. Talim ve Terbiye Kurulu bu konuda yayınevlerinin hazırladıkları ders kitaplarını titizlikle incelemelidir. 3. Ders kitapları ayrımcı cinsiyet ögelerinden arındırılmalı ve kalıplamı toplumsal cinsiyet rollerini daha da yerleik hale getirmemelidir. 4. Türkçe ders kitaplarına seçilen metinler aracılııyla örencilere geni bir modeller ve etkinlikler yelpazesi sunarak onların bireysel geliimine katkıda bulunmalıdır. 5. Ders kitapları örencinin ufkunu açabilmeli, yeni idealler oluturmalarına yardımcı olabilmelidir. Özellikle meslek gruplarına yer verilirken kız örencilerine de geni bir meslek perspektifi sunabilmelidir. 6. Bu çalıma sadece 6. sınıf Türkçe ders kitaplarıyla sınırlı tutulmutur. Dier aratırmacılar farklı sınıflarla ya da derslerle ilgili kitapları bu bakımdan inceleyebilir.
- 147 - KAYNAKÇA ALTAN ASLAN, engül. (2000). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik, Ankara: TC Babakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüü. ASLAN, Canan (2010). An Analysis Of The Presentatioan Of Women In 100 Basic Literary Works In Turkey, Eurasian Journal of Educatiaonal Research, S. 38, s. 19-36. AICI, Murat (2008). Örenme Anlayılarının Iıında Ders Kitabı Hazırlama Türkçe Örnei (ç. Konu Alanı Ders Kitabı ncelemesi), (Edr: Özcan Demirel, Kasım Kırolu), Ankara: Pegem Yayıncılık. BATÜRK, Mehmet (2008). Ders Kitaplarının Tarihçesi (ç. Konu Alanı Ders Kitabı ncelemesi), (Edr: Özcan Demirel, Kasım Kırolu), Ankara: Pegem Yayıncılık. BAYRAKÇI, Mustafa (2005). Ders Kitapları Konusu ve lköretimde Ücretsiz Ders Kitabı Daıtımı Projesi, Milli Eitim Dergisi, Kı-2005, S.165. ÇUBUKÇU, Hatice ve SVASLIGL, Pınar (2007). ngilizce Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 34, s. 25-32. ERDOAN, Türkan (2008). Toplumsal Sistemin Düzen Salayıcı Unsuru Olarak Cinsiyet Rolü Farklılaması, Türkiye Sosyal Aratırmalar Dergisi, C. 12, S. 3, s. 123-145. ESEN, Yasemin ve BALI, Melike Türkan (2002). lköretim Ders Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Resimlerine likin Bir nceleme, Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 35, S. 1-2, s. 143-154. DÖKMEN, Zehra Y. (1995). lkokul Ders Kitaplarının Cinsiyet Rolleri Bakımından ncelenmesi, 3P, Psikoloji, Psikiyatri, Psikofarmakoloji Dergisi, C. 3, S.2, s. 38-44. DÖKMEN, Zehra Y. (2010). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar, stanbul: Remzi Kitabevi. GÖKÇE, Orhan (2006). çerik Analizi, Ankara: Siyasal Kitabevi. HELVACIOLU, Firdevs (1996). 1928 den 1994 e Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ç, Metin (2000). Sosyal Yapı ve Sosyal Deime, stanbul: Der Yayınları. KSGM (2008). Toplumsal Cinsiyet Eitlii Ulusal Eylem Planı 2008-2013, Ankara: TC Babakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüü. KSGM (2008). Toplumsal Cinsiyet Eitlii Ulusal Eylem Planı (2008-2013) 2009 Yılı Birleik Raporu, Ankara: TC Babakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüü. MEB (2007). Ders Kitaplarında Bulunması Gereken Nitelikler, Tebliler Dergisi, C. 70, S. 2594. MORA, Necla (2005). Kitle letiim Araçlarında Yeniden Üretilen Cinsiyetçilik ve Toplumda Yansıması, Uluslar arası nsan Bilimleri Dergisi, s. 1-7. OTARAN, Nur- SAYIN, Aye- GÜVEN, Feride- GÜRKAYNAK, pek- ATAKUL, Satı (2003). Eitimin Toplumsal Cinsiyet Açısından ncelenmesi, Türkiye 2003, UNICEF. RAMREZ CASTLLO, Maria Aurelia ve CECLA, Raul Ruiz (2005/2006). Gender Roles n Coeducation, International Journal Of Learning, C. 12, S. 6, s. 239-243. TEZCAN, Mahmut (1999). Eitim Sosyolojisi, Ankara: afak Matbaacılık.
- 148 - TıETZ, Wendy M. (2007). Women And Men In Accounting Textbooks: Exploring The Hidden Curriculum, Issues In Accounting Education, C. 22, S. 3, s. 459-480. YILDIRIM, Ali ve MEK, Hasan (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık. YOGEV, ermin Pınar (2006). Ergenlerde Toplumsal Cinsiyetin Kazanılması-Aile Okul ve Arkada Etkisi, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. www.radikal.com.tr