Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Saðlam Çocuk Ünitesinde Ýzlenen Olgularýn Deðerlendirilmesi

Transkript

1 ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Reports) Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Saðlam Çocuk Ünitesinde Ýzlenen Olgularýn Deðerlendirilmesi Evaluation of Children Followed-Up at the Well-Child Unit of Ankara Training and Research Hospital Ülkü Týraþ, MD. Dilek Dilli, MD. Yýldýz Dallar, MD. Özet Amaç: Saðlam çocuk izlemi, koruyucu saðlýk hizmetlerinin temelini oluþturmaktadýr. Bu yazýda, Saðlam Çocuk Ünitesi uygulamalarý ve bu ünitede izlenen olgularýn deðerlendirilmesi amaçlandý. Gereç ve Yöntemler: Ocak 2004 Aralýk 2006 tarihleri arasýnda Saðlýk Bakanlýðý Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Çocuk Kliniði, Saðlam Çocuk Ünitesi'nde izlenen toplam olgu retrospektif olarak deðerlendirildi. Bulgular: Olgularýn yaþ ortancasý 13 ay olup kýz/erkek oraný 1.48 idi. Yýllara göre deðerlendirildiðinde, Saðlam Çocuk Ünitesi'nde izlenen olgu sayýsýnýn 2004 yýlýnda iken 2006 de a yükseldiði gözlendi. Üç yýl boyunca izlenen olgulardan (%8.5) yenidoðana fenilketonüri ve hipotiroidi taramasý yapýldýðý, bunlarýn %0.4 ünün hipotiroidi tanýsý ile izleme alýndýðý saptandý. Çalýþma süresince aþý yapýldýðý ve tüm yýllarda en fazla uygulanan aþýnýn hepatit B aþýsý olduðu (%51.7) gözlendi. Ýzlenen tüm olgularda en sýk karþýlaþýlan sorunlar, yenidoðan hiperbilirubinemisi (%8.5) ve demir eksikliði anemisi idi (%2.9). Sonuç: Türkiye gibi genç nüfusun ve doðurgan çaðdaki kadýn sayýsýnýn fazla olduðu geliþmekte olan bir ülkede saðlýklý nesiller yetiþebilmesi için bu tür uygulamalarýn yaygýnlaþtýrýlmasý yararlý olacaktýr. Anahtar Sözcükler: Çocuk Bakýmý; Uygulamalar. This manuscript can be downloaded from the webpage: Submitted : April 25, 2007 Revised : October 17, 2007 Accepted : Novamber 22, 2007 Abstract Purpose: Well-child unit follow-up constitutes the basis of the preventive health care facilities. We aimed to evaluate the Practices of the Well-Child Unit and the children followed up in this Unit. Material and Methods: 16,298 children followed-up at the Well-Child Unit of Department of Pediatrics, Ministry of Health Ankara Training and Research Hospital between January-2004 and December 2006 were evaluated retrospectively. Results: The median age of the children was 13,4 ± 4,0 months, and female to male ratio was The number of the children followed up at the Well-Child Unit is increasing (2004; 4,849 and 2006; 6,139). During the study period, 1,386 (8,5%) newborns were screened for inborn diseases and six (0.4%) were diagnosed hypothyroidism. The overall percentage of the vaccinated children was 84,7% hepatitis B being the most common vaccine (51.7). The most common problems seen among the followed up were neonatal hyperbilirubinemia (8.5%) and iron deficiency anemia (2.9%). Conclusion: In developing countries, such as Turkey, where there are so many young people and women, it would be beneficial if these facilities could be more widely available in order to create healthier generations. Key Words: Child care; Facilities. Corresponding Author: Ülkü Týraþ, Ankara, Turkey ulku@hotmail.com 444

2 Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Saðlam Çocuk Ünitesinde Ýzlenen Olgularýn Deðerlendirilmesi Giriþ Saðlam çocuk izlemi, birinci basamak çocuk saðlýðý ve hastalýklarý hizmetlerinin temelini oluþturmaktadýr. Sadece saðlýklý çocuklara verilmesi gereken bir hizmet deðil, tüm çocuklarýn büyüme geliþmelerinin izlendiði, saðlýklý olup olmadýðýnýn deðerlendirildiði, aþý ve saðlýk eðitimi gibi koruyucu hekimlik uygulamalarýnýn sunulduðu bir çocuk saðlýðý hizmetidir (1). Bu ünitenin görevleri, yenidoðan bebek bakýmý, anne sütü ile beslenmenin desteklenmesi, kalýtsal hastalýklarýn taranmasý ile yenidoðan hiperbilirubinemisi, kan uyuþmazlýðý, geliþimsel kalça displazisi, inmemiþ testis, yenidoðan hemorajik hastalýðý gibi sorunlarýn erken dönemde tanýnmasý, 0-5 yaþ arasý çocuklarýn aþý, büyümegeliþme izleminin yapýlmasý, beslenme, vitamin ve mineral desteðinin uygun þekilde yapýlmasýnýn saðlanmasý olarak sýralanabilir. Amerikan Pediatri Akademisi, bebeklerin doðumda, 2 haftalýk, 2 aylýk, 4, 6, 9, 12, 15, 18 ve 24 aylýk iken mutlaka kontrol edilmelerini önermektedir. Süt çocukluðundan sonra 6-12 ayda bir kontrollere devam edilmelidir (2). Bu izlemlerin ayrý bir ünitede yapýlmasý saðlýklý çocuklarýn enfeksiyon ortamýndan uzak tutulmasýný ve anne eðitimi için yeterli zaman ayrýlmasýný saðlamasý bakýmýndan önemlidir (3,4). Bu çalýþmada, Ocak 2004 ve Aralýk 2006 tarihleri arasýnda kliniðimiz Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen olgularýn ve yapýlan uygulamalarýn deðerlendirilmesi planlandý. Gereç ve Yöntem Saðlam Çocuk Ünitesi nde, Ocak 2004 ve Aralýk 2006 tarihleri arasýndaki 3 yýllýk süre boyunca izlenen, 0 5 yaþ arasý olgu poliklinik kayýtlarý incelenerek retrospektif olarak deðerlendirildi. Genel Pediatri Polikliniði ve Saðlam Çocuk Ünitesi ne baþvuran olgu sayýlarý karþýlaþtýrýldý. Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen olgularýn yaþý, cinsiyeti, yapýlan tarama testleri, aþý uygulamalarý ve sýk karþýlaþýlan sorunlar deðerlendirildi. Yenidoðan döneminde Guthrie kartlarýna alýnan kan örnekleri, fenilketonüri taramasý için Hacettepe Üniversitesi Metabolizma laboratuarýnda, eþ zamanlý olarak hipotiroidi (TSH) taramasý için alýnan kanlarýn ise Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi hormon laboratuarýnda incelendi. Veriler bilgisayar ortamýnda SPSS 10.0 paket programý kullanýlarak kaydedildi. Ýstatistiksel incelemelerde tanýmlayýcý deðerlendirmeler kullanýldý. Bulgular Toplam olgu sayýsý , ortanca yaþý 13 ay (min: 0, maks: 60 ay) olup, kýz olgu sayýsý 9.745, erkek olgu sayýsý idi ( kýz/erkek oraný 1.48). Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen olgu sayýsýnýn 2004 yýlýnda iken 2006 yýlýnda a yükseldiði gözlendi. Saðlam Çocuk Ünitesi ne baþvuran olgu sayýsýnýn Genel Çocuk Polikliniðine baþvuran olgu sayýsýna oranýnýn 2004 yýlýnda %10,6 iken 2006 yýlýnda %8,5 e düþtüðü saptandý. Olgularýn yaþ gruplarýna göre daðýlýmýna bakýldýðýnda %48,8 inin (n=7.954) yenidoðan (0-30 gün), %31 inin (n=5.052) süt çocuðu (1-12 ay), %18,2 sinin (n=2.966) oyun çaðý (1-3 yaþ), %2 sinin da (n=326) okul öncesi (3-5 yaþ) grubunda olduðu saptandý. Ünitemize baþvuran tüm annelere anne sütü ve emzirme konusunda bilgi verilmektedir. Yaptýðýmýz incelemede bebeklerin %90 ýnýn ilk ayda anne sütü ile beslenmeye baþladýðý ancak 1. aydan sonra %70 inin diðer besinlere baþvurduðu saptandý. D vitamini alýmý yönünden deðerlendirildiðinde ilk 1.ayda D vitamini kullanma oranýnýn %80-90 dolayýnda olduðu 6.aydan sonra ise %75 e düþtüðü belirlendi. Yenidoðan grubunda (% 8,5) yenidoðana fenilketonüri ve hipotiroidi tarama testleri yapýldýðý saptandý (2004 de 286, 2005; 420, 2006; 680). Fenilketonüri testi sonuçlarýna göre Ünitemize geri bildirimde bulunulan (guthrie pozitif) olgu yoktu. Hipotiroidi taramasý sonucunda TSH yüksekliði saptanan toplam 6 (%0,4) olgu hipotiroidi tanýsý ile Çocuk Endokrin Polikliniðinde izleme alýndý. Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen olgularda en sýk karþýlaþýlan sorun yenidoðan grubunda yenidoðan hiperbilirubinemisi (%8,4) idi. Hiperbilirubinemili olgularýn tamamýnýn indirek hiperbilirubinemili olduðu %30,9 unun uzamýþ sarýlýk, %14,2 sinin ABO uygunsuzluðu, %2,7 sinin Rh uygunsuzluðu ve diðer olgularýn da fizyolojik sarýlýk (%52,1) nedeniyle izlendiði saptandý. Sarýlýðýn ilk 24 saatten sonra baþlamasý, total bilirubin artýþýnýn 5 mg/dl/günden az olmasý, pik bilirubin düzeyine 3-5 günde ulaþmasý ve 15 mg/dl yi geçmemesi, term bebeklerde 1 hafta, preterm bebeklerde ise 2 haftadan kýsa sürmesi durumunda fizyolojik sarýlýk olarak deðerlendirildiði öðrenildi. Term bebeklerde 1 hafta, preterm bebeklerde 2 haftadan uzun süren sarýlýk ise uzamýþ sarýlýk olarak kabul edildiði öðrenildi. Uzamýþ sarýlýk nedeniyle araþtýrýlan olgularýn %26,9 unda idrar 445

3 Ülkü Týraþ, Dilek Dilli, Yýldýz Dallar yolu enfeksiyonu, %5,1 inde hipotiroidi saptandýðý, diðer olgulardaki sarýlýk nedeninin Glikoz 6 fosfat dehidrogenaz enzim düzeyi ve metabolik taramayý içeren tüm testlerin normal olarak deðerlendirilmesi sonrasýnda anne sütü ile iliþkilendirildiði öðrenildi. Tüm yaþ gruplarýnda 3 yýl boyunca toplam aþý yapýldýðý, en fazla uygulanan aþýnýn hepatit B aþýsý olduðu gözlendi (%51,7) Diðer aþýlar arasýnda hemofilus influenza tip B, influenza, kýzamýk-kýzamýkçýk-kabakulak, suçiçeði ve hepatit A aþýlarý yer almakta olup, bu aþýlarýn uygulanma oraný giderek arttýðý dikkat çekti (Þekil 1). Ünitemizde, tüm yenidoðanlar geliþimsel kalça displazisi yönünden muayene edilmekte risk grubundaki olgular radyolojik yönden tetkik edilmektedir. Yapýlan deðerlendirmeler sonunda 3 yýlda 30 (%0,1) olgu geliþimsel kalça displazisi tanýsý ile ortopedi polikliniðine yönlendirildiði saptandý. Süt çocukluðu döneminde en sýk karþýlaþýlan sorun demir eksikliði anemisi (%2,9) idi. Demir eksikliði anemisi saptanan çocuklarýn beslenme þekli ile ilgili veri yoktu. Bu olgularýn demir profilaksisi almadýðý veya yanlýþ kullandýðý belirlendi. Bu grupta nutrisyonel rikets oranýnýn %2,2 olduðu gözlendi. Poliklinik kayýtlarýndan elde edilen bilgiye göre mikrosefali-makrosefali gibi sorunlarýnýn % 0,3 oranýnda, nöromotor retardasyonun %0,1, malnütrisyon oranýnýn %0,2; obezite oraný ise %0,8 oranýnda saptandýðý öðrenildi. Diðer tanýlar arasýnda hemolitik anemiler, konjenital anomaliler, konjenital adrenal hiperplazi ve prematüre retinopatisi yer almakta idi (Tablo I). Tablo I. Ýzlenen olgularda sýk karþýlaþýlan sorunlar Tanýlar 2004 n=1079 % 2005 n= 1190 % 2006 n=1378 % Yenidoðan hiperbilirubinemisi Fizyolojik sarýlýk ABO uygunsuzluðu Rh Uygunsuzluðu Uzamýþ sarýlýk , , Ýnfantil kolik , , ,0 Demir eksikliði anemisi , , ,6 Rikets , ,7 98 7,1 Omfalit/pyodermi 54 5,9 62 5,2 74 5,3 Yenidoðan sepsisi 24 2,2 26 2,1 32 2,3 Yenidoðan hemorajik hastalýðý 22 2,0 24 2,0 26 1,8 Konjenital hipotiroidi 21 1,9 24 2,0 36 2,6 Ýdrar yolu enfeksiyonu 18 1,6 21 1,7 23 1,6 Umblikal/inguinal herni 16 1,4 14 1,1 19 1,3 Prematürite 11 1,0 13 1, Geliþimsel kalça displazisi 8 0,7 10 0,8 12 0,8 Ýnmemiþ testis 7 0,6 8 0,7 10 0,7 Diðerleri 96 8,9 98 8,3 84 6, ,4 446

4 Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Saðlam Çocuk Ünitesinde Ýzlenen Olgularýn Deðerlendirilmesi Þekil 1. Yýllara göre yapýlan aþý sayýlarý Aþý Sayýsý Yýllar Diðer Kýzamýk Hepatit-B DBT-Polio BCG Tartýþma Bu çalýþma ile 3 yýl boyunca Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen olgular deðerlendirildiðinde, olgu sayýsý ve yapýlan uygulamalarýn giderek arttýðý gözlendi. Saðlam Çocuk Ünitesi ne baþvuran olgu sayýsýnýn Genel Çocuk Polikliniðine baþvuran olgu sayýsýna oranýnýn ise 2004 yýlýnda % 10,6 iken 2006 yýlýnda % 8,5 e düþtüðü saptandý. Ancak, bu oransal düþmenin genel poliklinikte muayene olan hasta sayýsýndaki artýþa baðlý olduðu düþünüldü. Tüm dünyada olduðu gibi Türkiye de de çocuk saðlýðý alanýnda 20. yüzyýlýn son yarýsýnda çok önemli yol alýnmýþ, özellikle koruyucu hizmetlerin yaygýnlaþmasý ile bebek ölüm hýzý son 30 yýlda yaklaþýk beþ kat azalmýþ, 2003 yýlýnda binde 29 a düþmüþtür. Nüfusunun büyük kýsmý çocuk ve gençlerden oluþan ülkemizde, toplumsal geliþimin belki en önemli basamaðýný oluþturan bebeklik ve erken çocukluk dönemi ile ilgili çalýþmalara önem verilmelidir (5). Çocuk geliþimi karmaþýk bir süreçtir. Saðlam Çocuk Üniteleri saðlýklý çocuklarýn doðumdan itibaren yaþa göre beklenen sorunlarýn taramasýnýn yapýldýðý, anne sütü ile beslenme ve D vitamini kullanýmý konusunda eðitim verildiði, böylece normal büyüme ve geliþmenin saðlanmasý ve bazý hastalýklarýn önlenmesi veya erken teþhis edilerek tedavi edilmesinin amaçlandýðý yerlerdir. Amerikan Pediatri Akademisi ve Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ) ilk 4-6 ay sadece anne sütü ile beslenmeyi ve anne sütüne en az 12 aya kadar devam edilmesini önermektedir (6). Türkiye de emzirmenin yaygýn olduðu ve tüm çocuklarýn %97 sinin bir süre emzirilmiþ olduðu bilinmektedir (7). Ünitemize baþvuran tüm annelere anne sütü ve emzirme konusunda bilgi verilmektedir. Yaptýðýmýz incelemede bebeklerin %90 ýnýn ilk ayda anne sütü ile beslenmeye baþladýðý ancak 1. aydan sonra %70 inin diðer besinlere baþvurduðu saptandý. Anneleri ek besinlere erken baþlamasýnýn en önemli nedeni Karatoprak ve ark. nýn çalýþmasýnda belirtildiði gibi (3) annenin sütünün yetmediðini düþünmesi idi. Fetal yaþamdan itibaren bebeklere yeterli D vitamini saðlanmasý gereklidir (8). Anne sütünün 1 litresinde ÝÜ D vitamini bulunmakta ve bu miktar bebeklerin günlük 400 ÝÜ olan gereksinimini karþýlamamaktadýr (9). Günümüzde, nutrisyonel riketsin önlenebilmesi için, beslenme tarzlarýna bakýlmaksýzýn bütün bebeklere ÝÜ D vitamini verilmesi önerilmektedir (9,10). D vitamini desteðinin süresi konusunda tam bir anlaþma yoktur. Amerikan Pediatri Akademisi (APA) adolesan dönemi dahil olmak üzere günde en az 200 ÝÜ D vitamini alýmýnýn saðlanmasýný önermektedir. Ýngiltere'de tüm çocuklar için 3 yýl, riskli gruplar (Asya kökenliler) için 5 yýl D vitamini desteði saðlanmaktadýr (11). Ülkemizde bebek ve çocuklarda nutrisyonel rikets sýklýðý %1,67-19 olarak bildirilmektedir. Yakýn zamanda yayýnlanan bir uzlaþý çalýþmasýnda ülkemizde tüm bebeklere yaþamýn ilk günlerinden itibaren en az 12 ay süreyle, tercihen 3 yaþ bitene kadar günde 400 ÝÜ D vitamini verilmesi önerilmiþtir (12). Saðlam Çocuk Ünitesi uygulamalarýna göre baþka bir merkezde baþlanmamýþ ise her bebeðe 1. ayda D vitamini 400 IU/gün baþlanmakta ve en az 12 ay kullanýlmasý önerilmektedir. Yaptýðýmýz incelemede ilk 1.ayda D vitamini kullaným oranýnýn %80-90 dolayýnda olduðu 6. aydan sonra ise %75 e düþtüðü belirlendi. Süt çocuklarýnda nutrisyonel rikets oranýnýn %2,2 olduðu saptandý. Saðlýklý çocuklarýn aralýklarla poliklinik koþullarýnda izlenmesi, olasý hastalýklarýn klinik ya da laboratuar bulgusu vermeden tanýnmasýný ve bu bireylerin ileride öngörülen hastalýklardan korunmasýný saðlayabilir (13). Kalýtsal metabolik hastalýklar, ender görülen, çoðu otozomal resesif geçiþli hastalýklardýr. Türkiye gibi akraba evliliðinin görüldüðü ülkelerde sýklýklarýndaki artýþ ciddi toplumsal saðlýk problemlerine yol açmaktadýr. Ülkemizde, yaklaþýk olarak fenilketonüri 1: 4500, hipotiroidi 1:3000 sýklýkta görülmektedir (14,15) Her iki hastalýk da erken dönemde taný ve tedavinin olmadýðý durumlarda aðýr nöromotor ve mental retardasyonla seyreder. Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan yürütülmekte olan "Fenilketonüri Tarama Programý" 1987 yýlýnda baþlatýlmýþ, 1993 yýlýnda 447

5 Ülkü Týraþ, Dilek Dilli, Yýldýz Dallar tüm ülkeye yaygýnlaþtýrýlmýþtýr yýlýnda %10 olan kan alma oraný 1998 yýlýnda %53'e ulaþmýþtýr. Bu çalýþmada üç yýlda 1,370 (%8.4) yenidoðana fenilketonüri ve hipotiroidi taramasý yapýlmýþ, 6 olgu hipotiroidi tanýsý ile izleme alýnmýþtýr. Fenilketonüri test sonuçlarýnýn ünitemize geri bildirimi olmamasý nedeniyle bu tarama testi ile ilgili veri elde edilememiþtir. Ýndirek hiperbilirubinemi, yenidoðanlarda sýk karþýlaþýlan bir sorun olup, çoðu olguda selim seyreder. Ancak, tedavisiz, aþýrý yüksek indirek hiperbilirubinemi potansiyel olarak nörotoksiktir. Bakýrköy Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi nde izlenen 80 indirek hiperbilirubinemili olgunun deðerlendirilmesi sonucunda en sýk nedenin fizyolojik sarýlýk ve anne sütü sarýlýðý (%32,5) olduðu, ABO uygunsuzluðu oranýnýn %27,5 ve Rh uygunsuzluðu oranýnýn %8,7 olduðu bildirilmiþtir (16). Yiðit ve arkadaþlarý, Vakýf Gureba Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi nde yatýrýlarak izlenen 319 indirek hiperbilirubinemili yenidoðanda hiperbilirubineminin nedenini araþtýrdýklarýnda, 67(%21) olguda ABO uygunsuzluðu, 15 olguda (%4,7) Rh uygunsuzluðu saptamýþlardýr (17). Ünitemizde, 3 yýlda 1,370 yenidoðan indirek hiperbilirubinemi tanýsý ile izlenmiþ olup yine en sýk nedenin fizyolojik sarýlýk (%52,1), %14,2 oranýnda ABO uygunsuzluðu, %2,7 oranýnda ise Rh uygunsuzluðu saptanmýþtýr. Enfeksiyon hastalýklarýnýn morbidite ve mortalitesini azaltmada en ucuz ve en etkili yolun aþýlama olduðu bilinmektedir (18). Saðlam Çocuk Ünitesi ne hem hastanemiz Kadýn-Doðum Bölümünde doðan bebekler hem de baþka nedenlerle baþvuran çocuklar yönlendirilmektedir. Ünitemizde uygulanan aþý programý Saðlýk Bakanlýðý önerilerine göre güncellenmektedir. Saðlam Çocuk Ünitesine baþvuran her çocuðun aþý kartý incelenerek eksik olan aþýlarý yapýlmaktadýr. Ancak, aþýlama programý baþlatýlan çocuklar oturduklarý bölgeye yakýn Saðlýk Ocaklarýný tercih edebilmektedir. Bu nedenle aþý programýna göre yapýlmasý gereken aþý sayýsý ile çocuk sayýsý örtüþmemektedir. Aþý uygulamalarý incelendiðinde yapýlan aþý sayýsýnýn yýllar içinde arttýðý gözlenmiþtir. Saðlýk Bakanlýðý aþý programýna ilaveten çocukluk çaðýnda yapýlmasý gereken hemofilus influenza, influenza, kýzamýkkýzamýkçýk-kabakulak, suçiçeði ve hepatit A aþýsý gibi özel aþýlar konusunda da aileler bilgilendirilmektedir. Bu özel aþýlarýn uygulanma oranlarýnda da artýþ saptanmýþtýr. Bunun nedeni, Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen olgu sayýsýndaki artýþýn yaný sýra basýn ve yayýn organlarý aracýlýðý ile bu tür aþýlar hakkýnda halkýn bilgi düzeyinin artmasý olarak açýklandý. Tüm yenidoðanlar geliþimsel kalça displazisi yönünden taranmalýdýr. Yenidoðan döneminde geliþimsel kalça displazisi bulgularý negatif olsa bile her ziyarette kalça muayenesi tekrarlanmalýdýr (19). Nitekim ünitemizde üç yýlda 30(%0,1) olgu geliþimsel kalça displazisi tanýsý ile ortopedi polikliniðine yönlendirildiði belirlenmiþtir. Demir eksikliði anemisi geliþmemiþ ülkelerin sorunu olmakla birlikte, tüm dünyada önde gelen saðlýk sorunlarýndan biridir. Özellikle çocukluk döneminde geliþme ve büyümeye olumsuz etkiler yaptýðý iyi bilinmektedir (20). Dünya Saðlýk Örgütü bebeklerde demir eksikliði anemisinin önlenmesi için; bebeklerin ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmelerini ve 6-24 ay arasýndaki bebeklere günde 1-2mg/kg proflaktik demir verilmesini önermektedir. Demir eksikliðinin diðer yaþ gruplarýna göre çocuklarda daha sýk görülmesinde diyetle alýnan demirin biyoyararlanýmýnýn iyi olmamasý da rol oynamaktadýr. Sýk karþýlaþýlan nedenlerden bir diðeri de, çocuklarýn inek sütü tüketimidir (21). Ülkemizde demir eksikliði anemisi süt çocuklarýnda %40 civarýndadýr. Demir eksikliðinin önlenmesi çocuðun saðlýklý geliþimi için önemlidir. Anneden gelen demir depolarý 4-6 ay yetmekte; önlem alýnmazsa 6. aydan sonra demir eksikliði anemisi geliþmektedir. Anne sütü ile beslenen ve miadýnda doðan bebeklerde 6-12 ay arasýnda hemoglobin taramasý önerilmektedir (22). Saðlam Çocuk Ünitesi nde izlenen tüm olgularda 4. aydan itibaren demir profilaksisi önerilmekle birlikte, 486(%2,9) olguda demir eksikliði anemisi saptanmýþ, anemi geliþen çocuklarýn demir preparatý kullanmadýðý veya yanlýþ kullandýðý belirlenmiþtir. Olgularýn beslenme þekilleri hakkýnda veriye ulaþýlamadýðý için deðerlendirme yapýlamamýþtýr. Ayrýca, demir eksikliði anemisi oranýnýn literatüre göre düþük saptanmasýnýn nedeni her olguda hemogram kontrolünün yapýlmamýþ olmasý olabilir. Ýlk 5 yaþtaki çocuk ölümlerinin çoðunda malnütrisyon ve yol açtýðý sorunlar rol oynamaktadýr (23). Bu nedenle bu üniteye baþvuran çocuklarda her seferinde boy ve vücut aðýrlýðý ölçülmeli, belli bir yaþa kadar baþ çevresi izlenmelidir. TNSA 1998 verilerine göre çocuklarýn %2,3 ünün boylarýna göre, %9,7 sinin de yaþlarýna göre düþük aðýrlýklý olduðu, genel malnütrisyon sýklýðýnýn %8,7 olduðu saptanmýþtýr (7). Doðu Bölgesinde yapýlan, 5 yaþ altý çocuklarda beslenme ve malnütrisyon durumunun araþtýrýldýðý bir çalýþmada boy kýsalýðý prevalansýnýn %23,4 448

6 Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Saðlam Çocuk Ünitesinde Ýzlenen Olgularýn Deðerlendirilmesi olduðu ve çocuklarýn yaþlarýna göre vücut aðýrlýklarý deðerlendirildiðinde, %9,4'ünün "düþük kilolu" olduðu saptanmýþtýr (24). Baþkent Üniversitesi nde 5 yaþ altý çocuklarda obezite sýklýðýnýn araþtýrýldýðý baþka bir çalýþmada çocuklarýn %8,3 ünün fazla tartýlý olduðu ve obezite sýklýðýnýn malnutrisyona göre daha yüksek olduðu gözlenmiþtir (25). Kliniðimiz Saðlam Çocuk Ünitesine baþvuran tüm çocuklarýn boyu, kilosu ve ilk 2 yaþta baþ çevresi ölçülerek aþý-izlem kartlarýna kaydedilmektedir. Poliklinik kayýtlarýndan elde edilen bilgiye göre mikrosefali-makrosefali gibi sorunlarýn % 0,3 oranýnda, malnütrisyon oranýnýn %0,2; obezite oranýnýn ise %0,8 oranýnda olduðu saptanmýþtýr. Bu tür sorunlarýn görülme sýklýðýnýn az olmasý bu olgularýn öncelikle genel Çocuk Polikliniklerine baþvurmasýna baðlandý. Mental retardasyon, geliþim dönemlerinde ortaya çýkan, çevreye uyum ve davranýþlardaki bozulma ile birlikte olan, genel zihinsel fonksiyonlarýn ortalamanýn anlamlý derecede altýnda olmasý þeklinde tanýmlanabilir. Deðiþik ülkelerde farklý þekilde yapýlan taramalarda toplumun %1-4 oranýnda eðitimden yararlanma düzeyinin altýnda olduðu saptanmýþtýr (26,27,28). Mental retardasyonun nedenleri deðiþen; neonatal travma, enfeksiyon hastalýklarý, kromozomal anormallikler, metabolik hastalýklar ve çevresel toksinler olarak sýralanabilir. Çocuk hekiminin geliþme geriliðini erken dönemde tanýmasý çok önemli olup bu sayede uygun tedavi ve kendi kapasitelerinin harekete geçirilmesi mümkün olur. Saðlam Çocuk Polikliniðine baþvuran olgular arasýnda nöromotor gerilik saptanarak Çocuk Nöroloji Polikliniðine yönlendirilen olgu oranýnýn %0,1 dolayýnda olduðu dikkati çekti. Bu oranýn literatüre göre düþük olmasýnýn nedeni mental retarde olgularýn Çocuk Nöroloji Polikliniði ne yönlendirilmesi olabilir. Bu çalýþma Saðlam Çocuk Ünitesi nin gerekliliði ve önemini açýkça ortaya koymaktadýr. Çalýþma alaný tamamen farklý olan bu ünitenin genel poliklinikten ayrý olarak deðerlendirilmesi bir zorunluluktur. Türkiye gibi genç nüfusun ve doðurgan çaðdaki kadýn sayýsýnýn fazla olduðu bir ülkede saðlýklý nesiller yetiþebilmesi için koruyucu saðlýk hizmetlerine aðýrlýk verilmelidir. Kaynaklar 1-Yurdakök K, Saðlam Çocuklarýn Ýzlemi. Katký Pediatri Dergisi 1999; 20: Gür E, Saðlam Çocuk Ýzlemi. Ý.Ü.Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Etkinlikleri. Saðlam Çocuk Ýzlemi Sempozyum Dizisi, no:35, Deomed Medikal Yayýncýlýk, Ýstanbul, Türkiye, 2003:9-16., 3-Haggerty RJ, Green M. History of academic general and ambulatory pediatrics. Pediatric Research 2003;53: Karatoprak N. Anne Sütü ile Beslenmeye Etki Eden Faktörlerin deðerlendirilmesi. Çocuk Dergisi 2003;3: Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý 2003 (TNSA 2003). Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, Curran J, Barness L. Nutrition. Behrman R, Kliegman R, Jenson H, (eds). Nelson Textbook of Pediatrics 16 th ed. Philadelphia: Saunders Company, 2000: Tunçbilek E, Kurtuluþ E, Hancýoðlu A. Bebeklerin, çocuklarýn ve annelerin beslenmesi. Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý 1998 de. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 1999: Holick MF. Vitamin D. In: Shills ME, Olson JA, Shike M, Ross CA, editors. Modern Nutrition in Health and Disease. 9nd ed. Baltimore: Williams & Williams; p Hochberg Z, Bereket A, Davenport M, et al. Consensus development for the supplementation of vitamin D in childhood and adolescence. Horm Res 2002; 58: American Academy of Pediatrics. Clinical Report: Prevention of Rickets and Vitamin D Deficiency: New Guidelines for Vitamin D. Pediatrics 2003; 111: Department of Health. Report on Health and Social Subjects No.41.Dietary Reference Values for Food Energy and Nutrients for the United Kingdom. HMSO, London,

7 Ülkü Týraþ, Dilek Dilli, Yýldýz Dallar 12-Hatun Þ, Bereket A, Çalýkoðlu AS, Özkan B. Günümüzde D vitamini yetersizliði ve nutrisyonel raþitizm. Sürekli Týp Eðitimi Dergisi 2002; 11-12: Mikulencak M, Ed. A critical link; interventions for physical growth and psychological development; a review. Geneva: World Health Organization (WHO), Department of Child and Adolescent Health and Development (CAH), 1999: Özalp Ý. Yenidoðanda fenilketonüri ve hiperfenilalaninemilerin taranmasý. Katký Pediatri Dergisi 2000; 21: Yordam N, Alikaþifoðlu A, Özon A ve ark. Yenidoðanlarda konjenital hipotiroidi taramasý sonuçlarý: 10 yýlýn deðerlendirilmesi. VI. Ulusal Pediatrik Endokrinoloji Kongre Kitabý,(Özet), Kayseri, 2001: Kavlu A. Yenidoðan Ünitesine yatýrýlan indirek hiperbilirubinemili olgularýn deðerlendirilmesi. Bakýrköy Sadi Konuk Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Uzmanlýk Tezi, Ýstanbul, Aslan D, Özcebe H, Bilir N, Vaizoðlu S, Subaþý N. Van Ýli Kent Merkezinde Beþ Yaþ Altý Çocuklarda Beslenme ve Malnütrisyon Durumu. Çocuk Dergisi 2004:4: Akgün S, Bakar C, Kut A, Kýnýk ST. Baþkent Üniversitesi Hastanesi Pediatri Polikliniklerine Baþvuran Beþ Yaþ Altý Çocuklarda Obezite Görülme Sýklýðý ve Etkileyen Faktörler. Sürekli Týp Eðitimi Dergisi 2006;15: Shevell I.M, Swaiman F.K. Global developmental delay and mental retardation. In Swaiman F K, Ashwal S ed. Pediatric Neurology. Third edition. Philadelphia: Mosby; p Aicardi J. Mental retardation. In: Aicardi J editor. Diseases of the Nervous System in Childhood. Cambridge, p Shonkoff JP. Mental Retardation. In: Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB eds. Nelson Textbook of Pediatrics. Philadelphia; WB Saunders; p Yiðit Ö, Sezgin B, Özgürhan G, Cambaz N. Ýndirek hiperbilirubinemili olgularýn deðerlendirilmesi. Bakýrköy Týp Dergisi 2006; 2: American Academy of Pediatrics. Active and passive immunization. In: Pickering LK, editor. Red Book: 2003 Report of the Committee on Infectious Diseases. 26th editor. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics 2003: American Academy of Pediatrics. Early detection of developmental dysplasia of the hip. Pediatrics 2000; 105: Booth IW, Aukett MA. Iron deficiency anemia in infancy and early childhood. Arch Dis Child 1997;76: Vatandaþ N, Atay G, Tarcan A, Karna S, Özbek N. Hayatýn ilk yýlýnda demir proflaksisi ve anemi. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi 2007; 50: Evliyaoðlu N. saðlam çocuk izlemi. Türk Pediatri Arþivi 2007; 42 Özel Sayý: Özalp I. Anne sütü ve anne sütü ile beslenme. Katký Pediatri Dergisi 1996;17: