YER BÝLÝMLERÝ GRUBU ; Jeoloji, Jeomorfoloji, Su Kaynaklarý (Hidroloji ve Hidrojeoloji), Sismoloji ve Mühendislik Jeolojisi olmak üzere beþ alt gruptan

Transkript

1 Doðal Yapý Grubu; Yer Bilimleri, Tarým Alanlarý ve Toprak, Orman Alanlarý ve Ekoloji, Yeraltý Kaynaklarý ve Çevre Sorunlarý olmak üzere beþ gruptan oluþmaktadýr. Grubun görevi Ýstanbul Ýli ndeki doðal çevre ve yaþam destek sistemleri ile ilgili tam ve detaylý deðerlendirmelere dayalý öneriler geliþtirmek için analiz ve sentezler yapmaktýr. Aralýk 2006

2 YER BÝLÝMLERÝ GRUBU ; Jeoloji, Jeomorfoloji, Su Kaynaklarý (Hidroloji ve Hidrojeoloji), Sismoloji ve Mühendislik Jeolojisi olmak üzere beþ alt gruptan oluþmaktadýr. Jeoloji Ýstanbul Ýli ve yakýn dolayýný kapsayan alan, Erken Paleozoyik ten günümüze deðin süren geniþ bir zaman aralýðýnda oluþmuþ çok çeþitli kaya birimlerini kapsamaktadýr. Bu coðrafya, oldukça karmaþýk yapýsal devinimlerin izlerini taþýmakta olup, güncel tektonik hareketlerin etkin olduðu kuþaklarýn dýþýnda, fakat yakýnýnda yer almaktadýr. Çatalca Yarýmadasý nýn kuzey kesiminde özellikle Tekirdað-Edirne arasýnda geniþ alanlarý kaplayan ve þist, kuvarsit ve maðmatitleri içeren Istranca Birliði kayaçlarý, Ýstanbul Ýl sýnýrlarý içinde, sadece Çatalca Ýlçesi nin batý ve kuzey kesimlerinde görülmektedir. Ýstanbul Birliði; Boðaz ýn her iki yakasýnda ve Kocaeli Yarýmadasý nda geniþ alanlar kaplayan Paleozoyik ve Mezozoyik yaþta metamorfizma göstermeyen kaya birimlerini içermektedir. Jeomorfoloji Ýstanbul Boðazý ile birbirinden ayrýlan Çatalca ve Kocaeli Yarýmadalarý deniz seviyesine kadar aþýndýrýlmýþ alçak birer plato görünümündedir. Batýda Yalýköy ile Silivri, doðuda Aðva ile Tuzla arasýnda uzanan Ýl in kuzey-güney ekseni yaklaþýk kilometre, doðu-batý ekseni ise 150 kilometre kadardýr. 28º 01 ve 29º 55 doðu boylamlarý ile 41º 33 ve 40º 28 kuzey enlemleri arasýnda uzanan bu alanýn; %75 ini platolar, %16 sýný daðlar ve %9 unu ovalar oluþturmaktadýr. Kentin yerleþtiði ve yayýlabileceði alanlarda yer biçimlerinden (jeomorfoloji) kaynaklanabilecek önemli bir kýsýtlayýcý etken yoktur. Tüm Ýl alanýnýn yaklaþýk %50 sinin eðimleri %0-10 arasýnda; %32 sinin eðimleri %11-%20 arasýnda; %11 inin ise %21-%30 arasýnda deðiþmektedir. Su Kaynaklarý Yüzeysel Su Kaynaklarý (Hidroloji) Çatalca Platosu nda baþlýca akarsular; Istranca, Karasu, Çakýl, Sazlýdere, Nazlýdere, Nakkaþ, Alibey, Kaðýthane Dereleri ve kollarýdýr. Kocaeli Yarýmadasý nda ise Riva, Türknil, Kabakoz, Göksu ve Yeþilçay (Aðva Deresi) önemli akarsulardýr. Ýstanbul Ýli Çatalca Yarýmadasý üzerinde Pabuçdere, Uzundere, Kazandere, Sazlýdere, Alibeyköy barajlarý ve Belgrad Ormaný ndaki bentler, Kocaeli Yarýmadasý üzerinde ise Elmalý, Ömerli ve Darlýk barajlarý bulunur. Terkos Gölü, Küçükçekmece ve Büyükçekmece Gölleri ise Çatalca Yarýmadasý üzerinde yer alan doðal göllerdir. Günümüzdeki Su Kaynaklarý Havzalarý

3 Ýstanbul Ýl sýnýrlarý içinde bulunan ve il bütününün %46 sý kadar bir alaný kaplayan su havzalarý çok sayýdaki akarsu ve dereler vasýtasýyla, içme ve kullanma suyu amaçlý olarak yararlanýlan belli baþlý 7 adet rezervuarý beslemektedir. Bu rezervler Anadolu Yakasý nda Ömerli, Elmalý ve Darlýk barajlarý; Avrupa Yakasý nda ise Alibeyköy, Terkos, Sazlýdere ve Büyükçekmece barajlarýdýr. Su havzalarý, Ýstanbul a yýlda ortalama 750 milyon m 3 su verimiyle þehre sunulan suyun %72,4 ünü saðlamaktadýr. Ýstanbul a saðlanan içme ve kullanma suyunun %22,7 si Ömerli; %15,6 sý Terkos; %11,6 sý Büyükçekmece ve %50 si de diðer havzalardan karþýlanmaktadýr. Yaþam kalitesinin yükselmesinin yanýnda nüfus artýþýnýn da etkisi ile kentin içme ve kullanma suyu gereksinimi hýzla artmaktadýr ve artan gereksinimi artýk Ýl sýnýrlarý içindeki kaynaklardan saðlama olanaðý kalmamýþtýr. Ýstanbul yerleþiminin su gereksiniminin artan oranda Ýl dýþýndan, örneðin Istranca ya da Melen den saðlanmasý zorunlu olmuþtur. Bu durum, birim su maliyetini hýzla yükseltecek olup, iletim hatlarýnýn yapýmý sýrasýnda Ýl sýnýrlarý içindeki su havzalarýnýn doðal dokusuna da zarar verebilecektir. Bu nedenle, su havzalarýnda hiçbir koþulda plansýz yapýlaþmaya izin verilmemesi gerekmektedir. Ýstanbul un Günümüzdeki ve Planlanan Su Kaynaklarý Büyükçekmece Havzasý nýn Hidrojeoloji Haritasý Yeraltý Su Kaynaklarý (Hidrojeoloji) Çoðu resmi kaydý bulunmayan ve denetim dýþý olarak açýlmýþ binlerce su sondajýnýn ve kuyunun bulunduðu Ýstanbul Ýli nde, toplam su ihtiyacýnýn %5 kadarýnýn yeraltý sularýndan karþýlandýðý görülmektedir. Bu oran kýrsal alanlarda ve köylerde daha yüksektir. Yeraltýsularý zenginliði açýsýndan özellikle Çatalca Yarýmadasý nda Silivri ve Çatalca yöreleri ile Bakýrköy çevresi önem taþýmaktadýr. Kocaeli Yarýmadasý bu bakýmdan daha sýnýrlý olanaklara sahiptir. Kuraklýk, savaþ, afet, vb durumlarda ortaya çýkabilecek olaðandýþý hallerde kentin yararlanabileceði stratejik içme ve kullanma suyu kaynaklarý yok gibidir. Yeraltýsuyu rezervleri (akiferler) bu açýdan yaþamsal bir öneme sahiptir. 90 lý yýllarda yaþanan kuraklýk sýrasýnda yeraltýsuyu akiferleri bir kurtarýcý olarak görülmüþtür. Ancak bugüne kadar kentin yayýldýðý alanlardaki yeraltýsuyu akiferleri denetim dýþý kullanýmlarý ile ya kirletilmiþ ya da tüketilmiþtir. Elde kalan, sýnýrlý miktardaki akiferlerin kirlenme ve tükenmeye karþý korunmasýnda plan kararlarýnýn belirleyici olmasý, bu amaçla ilgili kamu kurumlarýnýn güçlendirilerek Yeraltýsularý Yasasý nýn titizlikle uygulanmasý çok yerinde olacaktýr.

4 Marmara baseninin batimetrik haritasý ve Kuzey Marmara Denizi Fayý (NMSF) (Le Pichon et al.,2001). Aktif ana faylar kalýn siyah çizgilerle gösterilmiþtir. Kuzey Marmara Denizi Fayý nýn Kuzey Anadolu Fayý nýn (NAF) doðu uzantýsý olduðu ileri sürülmektedir. Basenin en derin yeri mavi renkle gösterilmiþtir. Þeklin sol tarafýnda GPS hareket doðrultusu gösterilmektedir. Ýstanbul un tarihi ve kültürel kimliðini kazanmasýnda memba sularýnýn ayrýcalýklý bir yeri ve önemi vardýr. Çatalca Yarýmadasý nda Hamidiye, Kocaeli Yarýmadasý nda ise Taþdelen ve Yakacýk membalarý ünlerini tarihsel dönemlerden günümüze kadar sürdüre gelmektedir. Doðuda Aydos, Alemdað ve Kayýþdað ile batýda Kemerburgaz yöreleri, içerdikleri jeolojik birimlere baðlý olarak debileri çok fazla olmayan, ancak kaliteleri açýsýndan üstün nitelikli membalarýn yoðunlaþtýðý yerlerdir. Depremsellik Sismik Özellikler ve Deprem Riski Ýstanbul da deprem potansiyeli ve tehlikelerine yönelik olarak; 100 km yarýçaplý bir alandaki (40 42 derece K enlemleri ve derece D boylamlarý arasýndaki bölge) tarihsel dönem (1900 yýlý öncesi) ve aletsel dönem (1900 yýlý sonrasý) deprem verileri, çeþitli kaynaklardan süzülerek karþýlaþtýrmalý olarak deðerlendirilmiþtir. Mevcut tarihsel deprem bilgileri Kuzey Anadolu Fayý nýn (KAF) Marmara Bölgesi nde yer aldýðý öne sürülen orta dalýnýn fazla aktif olmadýðýný göstermektedir. Ýstanbul un karadaki sýnýrlarý içinde büyük deprem yaratacak aktif fay bulunmamaktadýr. Ýstanbul Ýli içerisindeki Doðal Afet Alanlarý Bayýndýrlýk ve Ýskân Bakanlýðý (BÝB) tarafýndan hazýrlanmýþ olan ve halen geçerli bulunan Deprem Tehlike Haritasý, Ýstanbul Ýl Çevre Düzeni Planý çerçevesinde yapýlan çalýþmalarda baz alýnmýþ olup, elde edilen diðer sismik ve jeolojik özellikleri içerecek þekilde yeniden düzenlenmiþtir. Bu harita, 50 yýlda %10 aþýlma olasýlýðýna göre kaya üzerinde beklenecek maksimum yatay ivme deðerlerini sýnýflayarak elde edilmiþtir. 1. dereceden 4. dereceye kadar sýnýflama yapýlarak oluþturulan haritaya göre, Ýstanbul Ýl alanýnýn %16 sý 1. derece; %42 si 2. derece, %30 u 3. derece ve %12 si 4. derece deprem bölgelerinde yer almaktadýr. 1. derecedeki tehlike bölgelerinde oluþacak depremlerde 0,4g (400 cm/sn 2 ) ve daha yüksek yatay ivme deðerleri beklenmektedir.

5 Mühendislik Jeolojisi Heyelan Alanlarý Özellikle, Büyükçekmece, Beylikdüzü, Avcýlar, Taþoluk, Karacaköy, Ambarlý ve Gürpýnar yörelerinde, zemin hareketlerine neden olan aktif ve potansiyel heyelan alanlarý bulunmaktadýr. Ayrýntýlý olarak incelenmesi gereken bu alanlarda güncel olan heyelanlarýn yanýnda, eski heyelanlar da yer almaktadýr. Bu tür eski heyelanlara, günümüzde eðim arttýrýcý yapay inþaat kazýlarýyla etkinlik kazandýrýlmaktadýr. Diri (aktif) ve dinginleþmiþ (pasif) eski heyelanlý alanlar mülkiyet ve planlanmýþ ada sýnýrlarýndaki yapýlanmadan olumsuz yönde etkilenmektedir. Buralarýnýn iyileþtirilerek güvenli bir yapýlanmaya açýlabilmesi, mülkiyet ya da plan iliþkilerinin ötesinde toplu önlemler alýnmasýný zorunlu kýlmaktadýr. Bu alanlarda yapýlaþmadan kaynaklanan sorunlarýn çoðu çözülebilmiþ deðildir. Sorunlarýn çözülüp duraylýlýðýn saðlanabildiði; Ambarlý Liman alaný gibi ender örnekler, arazi deðerinin projenin niteliðinden ötürü olaðanüstü büyük olduðu ve gereken her teknik ve teknoloji ile en karmaþýk ve pahalý önlemlerin alýnabildiði yerler olmuþtur. Bu nedenle, diri ya da potansiyel heyelanlý olarak belirtilmiþ kuþaklarýn yerleþim için planlanmasýnda toplu ve bütüncül önlemlerin alýnmasý zorunludur. Kýyýlar Uzunluðu toplam 647 km olan Ýstanbul un deniz kýyý alanlarýnýn yönetimine yönelik stratejik planlarýn oluþturulabilmesi amacýyla sürdürülen çalýþmalarda, kýyý alanlarýndaki sosyo-ekonomik yapýnýn, meteorolojik koþullarýn, rüzgar ve dalga ikliminin, akýntý koþullarýnýn tanýmlanmasý yapýlmýþ, deniz suyu özellikleri ve kirliliði ile kirletici kaynaklar belirlenmiþtir. Ýstanbul da 2 ticari liman (Haydarpaþa ve Ambarlý tesisleri), 7 yat limaný, doðal ve yapay olarak korunmuþ 40 balýkçý barýnaðý, 51 adet tersane (Tuzla da 48 tesis, Haliç te 2 tesis ve Pendik te 1 tesis), 50 þehir hatlarý vapur iskelesi, 19 deniz otobüsü terminali, 7 akaryakýt dolum tesisi, 2 yolcu terminali, 4 Ro-Ro iskelesi ve 3 endüstri tesisi yükleme boþaltma iskelesi bulunmaktadýr. Bu tesislerin çoðunda, yapým öncesinde dalga ve deniz verilerinin göz önüne alýnmamasýndan kaynaklanan sorunlar yaþanmaktadýr. Karadeniz kýyýlarýnýn, kýyý ve deniz tabaný jeoloji ve jeomorfolojisi, akýntý ve dalga koþullarý açýsýndan, deniz yapýlarýnýn yapým ve iþletmesine pek elveriþli olmadýðý, Marmara Denizi kýyýlarýnda ise dalga ve akýntý deðerlendirmelerinin iyi yapýlmasý durumunda yapýlanmanýn daha güvenli ve kolay olacaðý söylenebilir. Tehlikeler ve Önlemler Ýstanbul Ýl sýnýrlarý içerisinde, doðal nedenlere baðlý olarak geliþebilecek Tehlikeler 4 grup altýnda (jeoloji, hidroloji/hidrojeoloji, sismotektonik/deprem, erozyon, yangýn) toplanmýþtýr. Bunlarýn doðurduðu ve doðuracaðý tehlikelere iliþkin heyelan, kaya düþmesi, zemin þiþmesi ve kabarmasý, sel ve taþkýn, deprem-tsunami, þiddetli erozyon ve yangýna hassas alan bilgileri toplanmýþ ve deðerlendirilmiþtir. Envanter aðýrlýklý araþtýrmalarý kapsayan ve kýsmen arazide denetlenen yerbilimi gözlemlerine dayalý çalýþmalar sonucunda, Afet Ýþleri Genel Müdürlüðü nce geçerli olan Yerleþime Uygunluk Deðerlendirmeleri yapýlmýþtýr. Buna göre; Ýl alanýnýn %81 ini oluþturan 4311 km 2 lik alan Ayrýntýlý Jeoteknik Etüt yapýldýktan sonra deðerlendirilebilecek (AJE) alanlar; %6 sýný oluþturan Ýstanbul Ýli nin Yer Bilimleri Sentezi ve Jeolojik Açýdan Uygunluk Deðerlendirmesi

6 Ýstanbul Ýli Tarýmsal Arazi Kullanýmý 325 km 2 lik alan, Alýnacak Önlemlerden Sonra Yerleþilebilecek Alanlar (ÖA); %11 ini oluþturan göl ve dere koruma alanlarýndaki 592 km 2 lik alan, Yerleþim Yasaklý Alanlar (YYA); %1,8 dolayýndaki 95 km 2 alan da, yerbilimleri açýsýndan yüksek risk taþýyan Yerleþime Uygun Olmayan (YUO) alanlar olarak belirlenmiþtir. Ýstanbul Ýli nin özellikle Küçükçekmece, Büyükçekmece ve Bakýrköy Ýlçe sýnýrlarý içinde yer alan aktif ve potansiyel heyelan alanlarýnýn yapýlaþmaya açýlmamasýna özen gösterilmelidir. Buna raðmen bu bölgelerde alýnmýþ ve alýnacak yapýlaþma kararlarýnda, yapý güvenliðini mutlak olarak saðlayacak; maliyeti ne olursa olsun, her türlü teknik ve teknolojik önlemlerin alýnmasý zorunlu kýlýnmalýdýr. TARIM ALANLARI VE TOPRAK ARAÞTIRMA GRUBU Doðal Yapý Grubu içerisinde yer alan Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Ýstanbul ve çevresinin planlamasýnda hayati önem taþýyan çevresel ve mekânsal verileri üretmektedir. Ýstanbul Ýli Çevre Düzeni Planý nýn ilk aþamasýnda tarým ve toprak varlýðýna ait olan detaylý bir analitik çalýþma yer almaktadýr. Bu alanda eksik olan bilgilerin bir kýsmý da konuyla ilgili verilere sahip olan üniversiteler, þehir plancýlarý odasý, ziraat mühendisleri odasý, bakanlýklarý temsil eden il müdürlükleri ve bölge müdürlükleri, Ýstanbul Ýl sýnýrý içindeki belediyeler, Devlet Su Ýþleri, Devlet Ýstatistik Enstitüsü gibi kamu kuruluþlarý ile sivil toplum örgütlerinden saðlanmýþtýr. Tarýmsal Eþik Analizi Modellemesi Yaðýþ, Bulutluluk, Sýcaklýk, Rüzgar ve Nem

7 Arazi Kullaným Kabiliyet Sýnýflarý Haritasý Günümüze kadar süren planlama çalýþmalarý 2005 yýlýnýn ortalarýndan itibaren 1/ ve 1/ ölçek üzerinden yürütülmüþtür. 1/ bazýnda gerçekleþtirilen çalýþmalar, meteorolojik bilgiler ile ilintili analizleri, genetik toprak ordolarýný, arazi kullaným kabiliyet sýnýflarý ve daðýlýmý ile arazi kullanýmýný içeren toprak envanterini, çayýr ve mera alanlarýný, bölgesel koruma alanlarý ile sulak alanlarý ve tarýmsal iþletme profili ve analizlerini içermektedir. Taým Alanlarý Sentezi

8 Orman Alanlarýnýn Üretim Fonksiyonlarý Ayrýca kuru ve sulu tarým alanlarý, azot, fosfor, potasyum ve ph özelliklerini içeren toprak verimliliði, özel ürün alanlarý ve ekolojik tarým ve turizm alanlarý belirlenmiþ ve paftalara iþlenmiþtir. Gerek duyulan alanlarda ise arazi etütleri ile örnekleme, toprak analizleri ve uzaktan algýlama tekniklerine baþvurulmuþtur. Elde edilen tüm veriler ile bunlara dayalý analizler, gerekli yazýlým ve donaným ortamlarý üzerine kurulu coðrafi bilgi sistemleri eþliðinde sayýsal haritalara dönüþtürülmüþtür. Yapýlan çalýþmalarýn en önemlilerinden biri de sýcaklýk, yaðýþ, nem ve diðer iklimsel verileri ve analizleri içeren meteorolojik veri paketidir. Arazi bazýndaki ana deðerlendirmede arazi kullaným sýnýflarý yeniden oluþturulmuþ ve arazi kullanýmý bazýnda deðerlendirilmiþtir. Çalýþmalarda elde edilen verimlilik, arazi kullaným kabiliyet sýnýflarý, eðim ve erozyon durumu, büyük toprak gruplarý vb. sonuçlar mevcut arazi kullaným biçimi ile sayýsal ortamda deðerlendirilerek tarým alanlarý sentezi oluþturulmuþtur. ORMAN ALANLARI VE EKOLOJÝ GRUBU Orman Alanlarý ve Ekoloji sektörünün esas görevi, Ýstanbul Metropoliten Sýnýrlarý kapsamýnda, orman varlýðýna ait tüm kaynaklarýn korunmasýnýn sürdürülebilirliðini saðlamaktýr. Baþlýca çalýþma konularý; Orman Sýnýrlarýnýn Tespiti, Bitki Örtüsü, Orman Alanlarý Üretim Durumu, Orman Alanlarý Fonksiyonlarý, Flora Fauna- Ekosistem Çeþitliliði, Orman Alanlarý içindeki Potansiyel Rekreasyon Alanlarýnýn tespiti, Avcýlýk ve Balýkçýlýk, Orman Ekosistemi Üzerindeki Baskýlar ve Kirliliktir. Ýstanbul metropoliten alanýnda, deniz seviyesinden m arasýnda deðiþen irtifada Çatalca ve Kocaeli platolarý bulunmaktadýr. Platolar, paralel vadilerle ayrýlmýþtýr. Özellikle eski bir vadi olan Boðaziçi Vadisi ormanlar ve makilerle çevrilidir. Çatalca-Kocaeli Platosu, paleozoik, mesozoik ve tersiyer formasyonlarýn ayný seviyede kaldýðý peneplendir. Çamlýca, Alemdað, Elmadað ve Aydos gibi Devon dönemine ait kuvarsitlerden oluþan tepecikler, oluþan bir peneplenin üzerinde yükselmektedir.

9 Orman Alanlarýnýn Fonksiyonlarý Metropoliten alanýnýn geomorfolojik özelliklerinden dolayý, Ýstanbul iki ayrý doðal ekosistem olarak düþünülebilir. Ýklimsel özellikler açýsýndan metropoliten alanýn kuzey bölümünde kuzey rüzgarlarýnýn hakim olduðu ýslak ve nemli iklim özellikleri hakimken, güney bölgelerde sýcak ve kuru iklim özellikleri gözlenmektedir. Ýstanbul metropoliten alanýnýn doðal bitki örtüsü aðýrlýklý olarak yapraklý aðaçlardan oluþmaktadýr. Meþe, kayýn ve gürgen, bu bitki örtüsü içinde baskýn olan türlerdir. Kayýn türleri genelde kuzey yönlü yamaçlarda iyi geliþme göstermektedir. Bölgenin kuzey tarafýnda alçak yükseltilerde nemli ýlýman, geniþ yapraklý ormanlar, meþe ve kayýn türleri mevcuttur. Yüksek kesimlerde ve kuzey bakýlarda kayýn ormanlarý bulunmakla beraber, genelde daha az nemli, güney bakýlý ve düz yerlerde meþe türleri hakimdir. Ýstanbul metropoliten alan sýnýrý içindeki ormanlar ha lýk bir yüzeye yayýlmaktadýr. Ýstanbul il bütününde 4 adet Orman Ýþletme Müdürlüðü (Çatalca, Ýstanbul, Bahçeköy, Kanlýca, Þile) ve bunlara ait 24 adet Orman Ýþletme Þefliði bulunmaktadýr. Ýstanbul metropoliten alanýndaki orman alanlarýnýn 3 ana fonksiyonu bulunmaktadýr; bunlar ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonlardýr. Ekonomik fonksiyon, metropoliten alan içindeki en önemli orman fonksiyondur ve en önemli öðesi odun üretimidir. Ayrýca ekonomik fonksiyon; bitki, hayvan, mineral ve su kaynaklarýndan elde edilen tüm ürünler bütünü þeklinde de ifade edilebilir. Orman alanlarýnýn ekolojik fonksiyonu ise; doðayý koruma, erozyon önleme ve hidrolojik kaynak korunmasý þeklinde özetlenebilir. Doða korumaya baðlý olarak Milli Parklar ve Hassas Ekosistemler en önemli kategorilerdir. Sosyal Fonksiyon baþlýðý altýnda orman alanlarýnýn estetik ve rekreasyon fonksiyonu da bulunmaktadýr. Orman alanlarýnýn; toplum saðlýðý ve bilimsel fonksiyonu da diðer önemli özelliklerindendir. Kentiçi korular ve orman içi dinlenme alanlarý, bu konuyla ilgili en önemli örneklerdir. Orman alanlarýnýn tüm fonksiyonlarý içinde üretim fonksiyonu her zaman ön plandadýr. Üretim fonksiyonundan elde edilen ürünler, yakýt ve endüstri sektörlerinde yoðun olarak kullanýlmakta ve böylelikle ekonomiye katkýsý bulunmaktadýr. Orman alanlarý üretim ve yönetim faaliyetleri 10 yýllýk planlar doðrultusunda yapýlmaktadýr. Orman varlýðýnýn yönetimi koru ve baltalýk iþletmesi olarak 2 grupta toplanmýþtýr. Koru ormanlarýnda meþe, kayýn, gürgen ve çam baskýn türler olarak dikkat çekmektedir. Bunlarýn dýþýnda dýþ budak, ýhlamur, kestane türlerine ise nadiren rastlanýlmaktadýr.

10 Orman Alanlarý Meþcere Haritasý Çam plantasyonu Ýstanbul metropoliten alanýn %13 ünü kapsamaktadýr. Karaçam ve Sahil Çamý bu bölgedeki belirgin türlerdir, ancak bu alanlarýn yangýna hassas bölgeler olduðu unutulmamalýdýr. Çam ormanlarýnýn odun üretimi yanýnda kozalak üretimi de önemli bir paya sahiptir yýlý itibariyle Karaçam kozalaðý üretimi 247 kg dýr. Orman varlýðýna ait tüm çalýþmalar; Ýstanbul Orman Bölge Müdürlüðü nün saha çalýþmalarýyla oluþturduðu orman kadastro planlarý, amenejman heyetlerinin hazýrladýðý meþcere haritalarý ve ilgili raporlar kullanýlarak hazýrlanmýþtýr. Elde edilen tüm veriler GIS ortamýna aktýrýlarak akýllý hale getirilmiþtir. Meþcere haritasý baz alýnarak; orman üretim durumu, orman alanlarý fonksiyonlarý ve bitki örtüsü durumu haritalarý ve nihayi olarak orman içi potansiyel rekreasyon alanlarýnýn tespitine yönelik çalýþmalar gerçekleþtirilmiþtir.

11 Ýstanbul Ýli nde Görünen ve Potansiyel Maden Alanlarý YERALTI KAYNAKLARI GRUBU Ýstanbul Ýli sýnýrlarý içinde zengin bir yeraltý kaynak potansiyeli bulunmaktadýr. Bu varlýklarýn bir kýsmý doðrudan kentin ihtiyaçlarýný karþýlarken; cam kumu, döküm kumu, seramik kumu, seramik kili ve bentonit gibi bazý endüstriyel hammaddeler ise ülke genelindeki sanayi kuruluþlarý tarafýndan tüketilmekte ve dönem dönem yurt dýþýna ihraç edilmektedir. Öte yandan, Þile- Karaburun arasýndaki sahil koridoru boyunca çok farklý noktada üretilen linyit kömürü, halen Trakya Bölgesi nin enerji ihtiyacýný karþýlamaktadýr. Maden Ýþleri Genel Müdürlüðü nün verilerine göre, il sýnýrlarý içinde kömür (36), grafit (2), kuvars kumu (55), kuvarsit (13), kil (33), bentonit (5), alüminyum (4), mermer (50) ve kum-çakýl (30) olmak üzere toplam 228 ruhsat bulunmaktadýr. Ruhsatlý sahalardan sadece 131 tanesinde madencilik faaliyeti yapýlmakta ve maden sahalarýnýn %91,7 si orman alanlarýnda kalmaktadýr. Bu ocaklarda toplam kiþi çalýþmakta olup; milyon ton yýllýk üretim gerçekleþtirilmektedir. ÇEVRE SORUNLARI ARAÞTIRMA GRUBU Çevre Sorunlarý Araþtýrma Grubu Ýstanbul için hayati öneme sahip Su Kirliliði, Toprak Kirliliði, Hava ve Gürültü Kirliliði ile Katý Atýk Yönetimi konularýnda çalýþmalarýný yürütmektedir. Su kaynaklarýnýn yapýlaþma ve endüstriyel tesislerce tehdit edilmesi, ýsýtma sistemleri ve ulaþtýrma araçlarý gibi ciddi çevre sorunlarý yaratan ana hava kirleticileri Grub un çözüm bulmaya odaklandýðý ve uygun tavsiyeler ürettiði baþlýca konulardýr. Grub un diðer çalýþma konusu atýk toplama yöntemleri ve araçlarý, ulaþtýrma sistemleri, transfer istasyonlarý, malzeme geri kazaným ve geri dönüþüm tesisleri ile düzenli depolama alanlarý gibi konularý içeren katý atýk yönetiminde hizmet kalitesinin geliþtirilmesidir.

12 Grup aþaðýdaki konular üzerinde yoðunlaþmýþtýr: Planlama alanlarýndaki alýcý ortamlarda (su, hava, toprak) her türlü kirlilik durumu sebepleri ve çevreye etkilerinin irdelenmesi, Kirlilik artýþ ivmelerinin tespit edilmesi, kirlilik kaynaklarýndaki periyodik ölçümler, Yer altý ve yerüstü sularý, evsel atýksu, endüstriyel atýksu konularý ile ilgili ölçümlerin ilgili yönetmelik ve sözleþmeler baz alýnarak deðerlendirilmesi, Yeterli veriye ulaþýlmasý halinde kirlilik haritalarýnýn çýkarýlmasý. Mevzuat açýsýndan deðerlendirme ve alýnmasý gereken önlemlerin tespiti, SO 2, NO X, CO gibi deðiþik kirleticiler ve bu kirleticileri havaya veren endüstri kuruluþlarý, taþýtlar ve yerleþim alanlarýnýn incelenmesi, ulusal ve uluslar arasý sýnýr deðerler esas alýnarak bunlarýn çevre saðlýðý açýsýndan deðerlendirilmesi, Katý atýk miktar ve bertaraf yöntemlerinin belirlenmesi ve önerilen katý atýk alanlarý ve etkileþim sahalarýnýn belirlenmesi, Ulaþým, endüstri ve yerleþim alanlarýnýn oluþturduðu gürültü kirliliði ile ilgili deðerlendirmelerin yapýlýp gerekli rapor ve þemalarýn hazýrlanmasý. SU KÝRLÝLÝÐÝ Ýstanbul Metropoliten Alaný, kullanma ve içme suyu ihtiyacýný yüzeysel sulardan saðlamakta olup; bunlar mevcut kaynaklar Terkos, Alibeyköy, Büyükçekmece, Elmalý, Ömerli, Sazlýdere ve Darlýk Göl ve Barajlarý dýr. Anýlan kaynaklarýn yer aldýðý havzalar yaklaþýk 250 km uzunluðunda ve 100 km geniþliðinde bir alanýn içerisinde yer almaktadýr. Darlýk Havzasý nýn tümü, Terkos, Elmalý, Ömerli, Sazlýdere Havzalarý nýn ise bir kýsmý ormanlýk alanda bulunmaktadýr. Havza yakýnlarýnda veya içlerindeki hýzlý þehirleþme ve endüstriyel tesisler nedeniyle kirlenmenin boyutu her geçen gün daha tehdit edici hale gelmektedir. Büyükçekmece Gölü Kirlilik Ölçümleri Tüm bu çalýþmalar için gerekli veriler: ÝSKÝ (Ýstanbul Su ve Kanalizasyon Ýdaresi), ÝSTAÇ (Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi Çevre Koruma ve Atýk Maddeleri Deðerlendirme Sanayi ve Ticaret A.Þ.), Ý.B.B. Çevre Koruma ve Geliþtirme Daire Baþkanlýðý, Çevre ve Orman Bakanlýðý Ýstanbul Ýl Müdürlüðü, DSÝ (Devlet Su Ýþleri) 14. Bölge Müdürlüðü, TÜÝK (Türkiye Ýstatistik Kurumu), ÝSO (Ýstanbul Sanayi Odasý), Kaynak: ÝMP, (2006) Üniversiteler ve ilgili diðer kurumlardan temin edilmiþtir. Ýçme ve Kullanma Suyu Miktarlarýnýn Kaynaklara Göre Daðýlýmý Ýstanbul Ýli ne Verilen Geçmiþ Yýllara Ait Ýçme ve Kullanma Suyu Miktarlarý Kaynak: ÝMP, (2006) Not: Deðerlendirme 2006 yýlýnýn ilk altý ayý dikkate alýnarak yapýlmýþtýr Kaynak: ÝSKÝ, (2006)

13 Ýstanbul Ýli Hava Kalitesinin Tespitinde Kükürtdioksit Parametresinin Yýllara Göre Daðýlýmý KATI ATIKLAR Kaynak: ÝMP, (2006) HAVA KÝRLÝLÝÐÝ Doðal topoðrafik yapýnýn yanýnda, insan müdahalesi ile oluþmuþ çarpýk yapýlaþma sonucu, þehir atmosferinin doðal sirkülâsyonunun büyük oranlarda deðiþmesi; hem yakýtlardan kaynaklanan havadaki kirletici miktarýný arttýrmakta, hem de bunlarýn daðýlmasýný engellemektedir. Örnek olarak Derbent, Pýnar ve Poligon Mahalleri ile çevrili Ýstinye Deresi boyunca vadi üzerinde oluþan yeni bölgeler, hava kirliliðinin yoðun olarak tespit edildiði alanlar olarak ortaya çýkmaktadýr. Noktasal, sabit ve hareketli hava kirletici kaynak emisyonlarý bulunduklarý coðrafi konum itibariyle, su havzalarýný farklý düzeylerde etkilemektedir. Ýstanbul bütününde hergün ton dan fazla katý atýk toplanmaktadýr. Bu miktarýn yarýya yakýn kýsmýný organik atýklar oluþturmaktadýr. Ýstanbul genelinde atýk toplama iþlemini ilçe belediyeleri yapmaktadýr. 32 ilçe kendi alanlarý içinde oluþan katý atýklarý kendi araçlarýyla toplayarak aktarma merkezlerine getirmektedir. Aktarma merkezlerine getirilen atýklar düzenli depolama alanlarýna taþýnmaktadýr. Ýstanbul da en fazla katý atýk Ümraniye Ýlçesi nde üretilmektedir (%7,05). GÜRÜLTÜ KÝRLÝLÝÐÝ Gürültü kirliliði tüm dünya þehirlerinde giderek önemli bir çevre sorunu haline gelmektedir. Özellikle hassas alanlarda tüm tedbirler alýnmalýdýr. Ýstanbul için gürültü haritasý üretilmesi, arazi kullaným kararlarýnýn alýnmasýnda ve planlamada çok yararlý olacaktýr. Ýstanbul Ýli Katý Atýk Tesisleri Kaynak: ÝMP, (2006)

14 ÝSTANBUL ÝLÝ Tarým alanlarý, toprak kaynaklarý, orman alanlarý, ekolojik deðerler, yer bilimleri ve yeraltý kaynaklarý ile ilgili detaylý analitik çalýþmalar yürütülmektedir. Doðal kaynaklarla ilgili çalýþmalar Coðrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile desteklenmektedir. Dolayýsýyla, doðal kaynaklarýn korunmasýndaki önceliklerin belirlenmesine, doðal sýnýrlar ve risklerin tanýmlanmasýna imkan saðlamýþtýr. Bu þekilde üretilen Doðal Eþik Sentezi, doðal kaynaklarýn birlikte deðerlendirilmesini mümkün kýlmýþtýr. Doðal eþiklerin bütüncül deðerlendirilmesini temin için tüm doðal kaynaklar araþtýrýlmýþ ve aþaðýda belirtilen þekilde kategorize edilmiþtir: Mutlak Korunmasý Gerekli Doðal Kaynaklar Öncelikli Korunacak Doðal Kaynaklar Doðal Kaynaklarý Sýnýrlý Alanlar * Doðal Eþik Sentezi için veri olarak kullanýlan doðal kaynaklarla ilgili açýklama arka sayfada sunulmuþtur.

15 DOÐAL EÞÝK SENTEZÝ

16 DOÐAL YAPI GRUBU Prof. Dr. Ahmet Cengiz YILDIZCI Doç. Dr. Tüzin Baycan LEVENT Çevre Yük. Müh. Ercan ÇÝTÝL Y.Þehir Plancýsý, Ramazan ÖZBEK Prof. Dr. Hasan Hayri TOK Prof. Dr. Ö. Bülent SEÇKÝN Prof. Dr. Erdoðan YÜZER Prof. Dr. Mahir VARDAR Prof. Dr. Ahmet DEMÝR Prof. Dr. Turgut ÖZTAÞ Prof. Dr. Haluk EYÝDOÐAN Prof. Dr. Ömer ALPTEKÝN Prof. Dr. Yalçýn YÜKSEL Doç. Dr. Esin ÇEVÝK Yrd. Doç.Dr. Ahmet ERTEK Yrd. Doç. Dr. Mehmet KÜÇÜKMEHMETOÐLU Dr. Nejdet ÖZGÜL Jeoloji Yük. Müh. Tahir ÖNGÜR Jeoloji Yük. Müh. Ýsmail ERÝÞ Proje Koordinatörü Yardýmcý Proje Koordinatörü Yardýmcý Proje Koordinatörü Yardýmcý Proje Koordinatörü Proje Yürütücüsü Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Proje Yürütücüsü Proje Yürütücüsü Proje Yürütücüsü Yeraltý Kaynaklarý Araþtýrma Grubu Proje Yürütücüsü Çevre Sorunlarý Araþtýrma Grubu Prof. Dr. Yusuf KURUCU Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Çevre Müh. Gökçen BAYRAK Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Biyolog Müþerref GÝZERLER Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Þehir Plancýsý Görkem YAZICI Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Ziraat Müh. Sibel KARA Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Þehir Plancýsý Ýlke AYDINLI Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Þehir Plancýsý Fatih DOÐAN Tarým Alanlarý ve Toprak Araþtýrma Grubu Jeoloji Yük. Müh. Aydýn BAKIR Y. Þehir Plancýsý Bahar Deren GÖÇMEZ Jeofizik Müh. Mine GÜRELÝ Þehir Plancýsý Burcu KAYA Yeraltý Kaynaklarý Araþtýrma Grubu Jeoloji Müh. Cemile KAYA Yeraltý Kaynaklarý Araþtýrma Grubu Jeoloji Müh. Duygu VAR Yeraltý Kaynaklarý Araþtýrma Grubu Jeoloji Müh. Ayda TURNACIGÝL Yeraltý Kaynaklarý Araþtýrma Grubu Þehir Plancýsý Yeþim Birgül UYGUR AYVA Þehir Plancýsý Alpay ADALI Y. Þehir Plancýsý Okþan TANDOÐAN Y. Peyzaj Mimarý Ayþenur SAKAL Peyzaj Mimarý Hacý Osman EMEKSÝZ Y. Peyzaj Mimarý Gülsüm GENÇ Orman Müh. Yaþam ULUSOY Prof. Dr. Mustafa ERDOÐAN Prof. Dr. Aytuð AKESEN Prof. Dr. Ömer KARAÖZ Prof. Dr. Yahya AYAÞLIGÝL Orman Yük. Müh. Metin GÜLENÇ Yeraltý Kaynaklarý Araþtýrma Grubu Y. Þehir Plancýsý Gül USLU Çevre Sorunlarý Araþtýrma Grubu Y. Þehir Plancýsý Emrah ENGÝNDENÝZ Çevre Sorunlarý Araþtýrma Grubu Çevre Müh. Funda Kesici OCAK Çevre Sorunlarý Araþtýrma Grubu Çevre Müh. Fýrat PEKER Çevre Sorunlarý Araþtýrma Grubu ÝMP - Doðal Yapý Grubu