Gece Balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki Beslenme Ekolojisi

Transkript

1 Ekoloji 20, 78, (2011) doi: /ekoloji Gece Balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki Beslenme Ekolojisi Atilla DURMUÞ * Özdemir ADIZEL 100.Yýl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü Van-TÜRKÝYE *Corresponding author: atilla@yyu.edu.tr Özet Bu çalýþmada, Gece balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki beslenme ekolojisi araþtýrýldý. Araþtýrma; havzadaki sulak alanlarda 16 Þubat Ekim 2007 yýllarý arasýnda gerçekleþtirildi. Gece balýkçýlý beslenmek için tatlý suyun göle karýþtýðý sazlýklarý ve bataklýk alanlarý kullanmaktadýr. Yavrularýn beslenmeye baðlý olarak geliþimlerini belirlemek amacý ile günlük morfometrik ölçümleri alýndý. Bu ölçümler; aðýrlýk, tarsus, gaga, kanat, boy ve orta parmak ölçümleridir. Gece balýkçýlý havzada hayvansal besinlerle beslenmektedir. Yuva içinden ve altmýþ farklý bireyden alýnan kusmuk örneklerinden 5 sýnýfa özgü 7 hayvan türü (Chalcalburnus tarichi-van Gölü'nde yaþayan endemik balýk türü, Rana sp., Bufo sp., Mus musculus, Microtus sp., Helix sp., Neuropter larvasý) tespit edildi. Türün besin yelpazesinde bitkisel besinlere rastlanmamýþtýr. Anahtar Kelimeler: Beslenme, Ekoloji, gece balýkçýlý, nycticorax nycticorax, Türkiye, Van Gölü. Feeding Ecology of Black-crowned Night Heron (Nycticorax nycticorax) in Van Lake Basin Abstract In the present study, the feeding ecology of Black-crowned Night Heron (Nycticorax nycticorax) was investigated. The study was carried out in wetlands in the basin between 16th February 2006 and 4th October It was observed that The Night heron prefer the muddy and marshy places where freshwater joins to the lake for feeding. The morphometric measurement of chicks was done to determine the development related to the feeding. The measurement consisted of weight, tarsus, bill length, wing length, wing length, height and middle toe length. The Night heron feeds with animal foods. The vomiting samples of sixty (60) individuals and materials in nest were taken and seven (7) animal species belonging to five (5) classes were determined as feeding material of the Night heron (Chalcalburnus tarichi that a endemic fish species live in Van Lake, Rana sp., Bufo sp., Mus musculus, Microtus sp., Helix sp., Neuroptera's larvae). There is no plantal feeding material in feed range. Keywords: Black-crowned night heron, Ecology, feeding, nycticorax nycticorax, Turkey, Van Lake. Durmuþ A, Adýgüzel Ö (2011) Gece Balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki Beslenme Ekolojisi. Ekoloji 20 (78): GÝRÝÞ Yurdumuz, Avrupa ve Ortadoðu'nun en zengin sulak alanlarýna sahiptir. Bataklýklar ve küçük gölleri dahil ettiðimizde yaklaþýk olarak bir milyon hektar sulak alana ulaþmaktadýr (Munsuz ve Ünver 1983). Bu sulak alanlar, birçok canlý türü ve özellikle de kuþlar için en önemli barýnma alanlarýdýr. Bu tip alanlar ormanlardan sonra en önemli organik madde üreten ve canlý barýndýran kesimlerdir (Anonymous 1990). Araþtýrma sahamýzýn da içinde yer aldýðý Doðu Anadolu Bölgesi'nde ormanlarýn az olmasý sulak alanlara çok önemli görevler yüklemektedir. Bu alanlar, canlýlar açýsýndan hem orman hem de sucul yaþam iþlevlerinin çoðunu yerine getirirler. Türkiye'nin sahip olduðu kuþ türü sayýsý 437 dir. Bu rakam rastlantýsal ve tartýþmalý (yeterince kaydý olmayan) türler ile birlikte 502 ye çýkmaktadýr (Kiziroðlu 2008). Türkiye'nin son derece zengin bir ornitofaunaya sahip olmasýnýn en önemli etkenleri arasýnda; coðrafik konumu, habitat çeþitliliði, sulak alanlarýn fazlalýðý ve önemli göç yollarýna sahip olmasý sayýlabilir. Örneðin yüksek daðlarýn tepesindeki tundra biyomundan baþlayarak zayýf çalýlýklarýn olduðu taiga, iðne yapraklýlarýn yer aldýðý hylea ve güneye gidildikçe stepler, bozkýrlar hatta çöl biyomlarý ülkemiz sýnýrlarýnda mevcuttur. Birçok alanda mikroklimatik nedenler sonucunda meydana gelen özel koþullar endemik canlý türlerini oluþturmuþtur. Balýkçýllar (Ardeidae) familyasýna ait 62 türün 9'u ülkemizde yayýlýþ göstermektedir (Cramp and Simmons, 1983, Perrins 1987, Kiziroðlu , Heinzel ve ark. 1992, Roselaar 1995, Porter ve ark. 1996, Brooks ve Gibbs 2000, Aslan ve Erdoðan 2007). Bunlardan birisi olan gece balýkçýlý ortalama Geliþ: / Kabul:

2 Gece Balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki... Ekoloji cm boyundadýr. Kanat açýklýðý 112 cm ye kadar ulaþýr. Ergin bireylerin vücudunun yan tarafý ve kanat uçlarý gri olup, sýrt taraf siyahtýr. Baþýn arka tarafýndan sýrta doðru 2-3 tüy uzanmaktadýr. Eþeysel dimorfizm görülmez; ancak üreme döneminde erkek ve diþiler arasýnda çok az renk tonlamasý farký vardýr. Yavrular ilk giysilerinden dolayý hemen ayýrt edilirler (Cramp and Simmons 1983). Ülkemizde, son dönemlerde farklý türlerin ekolojileri ve biyolojileri ile ilgili birçok çalýþma yapýlmýþtýr (Albayrak ve Erdoðan a, Aslan ve ark. 2005, Uzun ve ark ). Erdoðan ve ark (2006) kýzýlkuyruðun (Phoenicurus phoenicurus) üreme biyolojisini çalýþmýþlardýr. Gece balýkçýlý üzerine yapýlmýþ faunistik çalýþmalar ise genellikle populasyon sayýsýný saptamaya yönelik olan sistematik çalýþmalardýr. Türkiye için göçmen olan tür bazý bölgelerde ürerken diðer bölgelerde yaz ziyaretçisidir (Kiziroðlu , Cramp ve Simmons 1983) Manyas Kuþ Cennetinde yýllarýna ait gece balýkçýlýnýn (Nycticorax nycticorax) populasyon deðiþimini incelenmiþ ve gece balýkçýlý populasyon sayýsý ortalama 892 çift olarak verilmiþtir (Karauz ve ark. 2007). Adýzel ( ), gece balýkçýlýnýn Van Gölü Havzasý'nda varlýðýný bildirmiþ ve türün bölge için göçmen olduðunu ifade etmiþtir. Turan ve Göktaþ (2000) gece balýkçýlýnýn morfolojisi hakkýnda çok genel bilgiler vermiþlerdir. Durmuþ (2003), Aðrý Balýk Gölü'nde gece balýkçýlýnýn varlýðýný bildirmiþ alanda yaz göçmeni olduðunu ifade etmiþtir. Uzun ve Tabur (2006), Sakarya ili Poyrazlar Gölünde ergin gece balýkçýlýnýn popülasyon sayýsýný birey olarak bildirmiþlerdir. Ayaþ (2008) Ankara Nallýhan Kuþ Cennetinde gece balýkçýlýna ait 508 yuva belirlemiþtir. IUCN'nin 2008 güncellemesinde türün tehlike kategorisinin "Least Concern" olduðu bildirilmiþtir (Anonymous 2008). Kiziroðlu (2008, 2009)'na göre türün ülkemiz ve bölge için tehlike statüsü A.3.1 olup, Türkiye'nin tüm bölgelerinde yayýlýþ gösteren yerli bir türdür. MATERYAL VE METOT Araþtýrma alaný Van Gölü, Nemrut volkanýnýn püskürmesi sonucu çýkan tüf ve lavlarýn, gölün þu an yer aldýðý çöküntü alanýnýn batý kýsmýný týkayarak bir çanak oluþturmasý sonucu ortaya çýkmýþtýr. Gölün güneyinde Çadýr Daðý, Çatak ve Bitlis Daðlarý, Batýsýnda Nemrut Daðý, Kuzeyinde Süphan Daðý ve Doðu kesiminde de Tendürek ve Dumanlý Daðlarý yer almaktadýr (Çetinkaya ve Elp 1995). Deniz seviyesinden 1646 metre (NN) rakýmda olan Van Gölü, 3712 km 2 lik yüzölçümüne sahiptir (38 24' K, 42 55' D). Van Gölü'nün suyu acý, tuzlu ve sodalýdýr (Þekil 1). Gölün ph'sý 9,8 olup ortalama derinliði 151 metredir. Gölün güney kesimlerinde derinlik 451 metreye ulaþabilmektedir (Degens ve Kurtman 1978). Havzada bulunan sulak alanlarýn fazla olmasýnýn yaný sýra, tatlý suyun göle karýþtýðý kesimlerde oluþan sazlýk ve bataklýk alanlar, gece balýkçýlýnýn (Nycticorax nycticorax) beslenmesi açýsýndan büyük önem taþýr. Besinlerin tespiti Beslenme zamanýnýn belirlenmesi ile besin maddelerinin çeþidi ve miktarýnýn tespiti beslenme alanlarýnda, mevcut gözlem kuleleri ya da hakim noktalardan direkt gözlem yöntemi ile fotoðraflarýnýn çekilmesi ve yuva alanlarýnýn etrafýndan veya kursaklarýndan çýkan numunelerin alýnmasý ve bunlarýn laboratuara getirilip teþhis edilmesi ile saðlandý. Tamamen etçil olan tür, gece avlanmaya gidip sabaha doðru yuvaya besin getirmektedir. Bu saatlerde yuvaya çýkýlarak besin materyalleri ve besin çeþitliliði belirlendi (Ashkenazi ve Yom-Tov 1997, Ashkenazi ve Dimentman 1998, Kushlan ve Hancock 2002). Yuvaya yaklaþýlýp uzun süre zaman geçirildiðinde yavrular kusmaktadýrlar. Kusmuk içerisinde bulunan numuneler %70'lik alkol içerisine alýnýp konu uzmanlarýna teþhis ettirildi. Bazý verilerin hazýrlanmasý ve deðerlendirilmesinde Minitab istatistik paket programý ile çalýþýldý (Minitab15, 2007). Bu programla uygun tanýmlayýcý istatistiksel yöntemler kullanýldý. BULGULAR N. nycticorax'ýn her iki çalýþma döneminde ( ) havzaya geliþ tarihleri, iklimsel þartlara da baðlý olarak, mart ayýnýn ortalarý ve sonu olarak belirlendi. Tür havzaya geldiði tarihten itibaren gölün güneyindeki deltalarda beslenme amaçlý olarak kalmakta, daha sonra üreme bölgeleri olan adalara geçmektedir. Sucul ekosistemlere baðýmlý olarak yaþayan gece balýkçýlý, karnivor bir beslenme tarzý gösterir. Besinlerinin büyük bir kýsmýný, gölün ve tatlý sularýn sýð kesimlerinde gece veya sabaha karþý avlayarak yakalar. Geri kalan besinlerini de bataklýk ve kumul alanlardan saðlar. Su içerisinde hareketsiz durarak beklemekte ve balýklar yanýndan geçerken onlarý avlamaktadýr. Bazen gagasýný suyun içerisine sokarak 35

3 Ekoloji Durmuþ ve Adýzel Þekil 1. Gece balýkçýlýnýn Van Gölü Havzasýndaki beslenme alanlarý (NASA-GSFC). yavaþ ve düzenli hareketlerle sallayýp sudaki canlýlarýn dikkatini çeker ve avlar. Bazen de sýð sularda aðýr adýmlarla ilerleyerek avýný yakalar. Tür uçarken dalýþ yaparak veya su yüzeyinde uçarak avlanmaz. Besinlerini bir bütün olarak yutmaktadýr. Gece balýkçýlýnýn üreme öncesi dönemde, üreme dönemlerinde ve göç öncesi dönemde beslenme alanlarý olarak, Van Gölü'ne akan tatlý sularýn göle karýþtýrdýðý noktalardaki deltalarý, sazlýk kamýþlýk alanlarý ve göl civarýndaki küçük göletler ile sulak çayýrlýklarý kullanmaktadýr. Erginlerin beslenmesi Üreme döneminin ilk haftasý, gündüz her iki bireyde yuvada veya yuva yakýnlarýnda gözlenebilir. Yumurta býrakmaya baþladýktan sonra diþi kuluçkaya yatmakta ve yuvadan mümkün olduðunca ayrýlmamaktadýr. Bu dönemde erkeðin getirdiði besinler ile beslenmektedir. Gündüzleri yuva yapýlan veya yuva olmayan kayalýklarda dinlenen erkekler, akþam beslenme amacý için üreme bölgelerini terk etmekte ve sabah gün ýþýmasýyla tekrar üreme bölgelerine dönmektedirler. Üreme döneminin mart-nisan aylarýnda baþlamasý, Van Gölü'nde yaþayan Ýnci Kefali (Chalcalburnus tarichi)'nin yumurta býrakma dönemine denk gelmektedir. Ýnci kefali bu dönemde yumurta býrakmak için tatlý sulara göç eder ve göle karýþan tatlý su kaynaklarýnýn aðýzlarýnda balýk yoðunluðu görülür. Ýnci kefali tatlý su aðýzlarýna nisan ayýndan itibaren gelmeye baþlar ve haziran ayý sonuna kadar tatlý sularda kalýr. Bu dönemler gece balýkçýlýnýn üreme ve yavru çýkma dönemlerine denk geldiðinden, tür hem kendini hem de yavrularýný yoðun bir þekilde besler. Yoðun avlanma þekli, balýðýn yumurta býraktýktan sonra göle dönmesi 36 sýrasýnda da devam etmektedir. Gece balýkçýlý ergin bireyleri beslenme amacýyla en az 6 km, en çok 95 km mesafe kat ederler. Yavrularýn beslenmesi Yavrular yumurtadan çýktýktan sonra özellikle ilk hafta içerisinde ebeveynler tarafýndan yoðun olarak beslenir. Ýlk hafta anne ve babadan biri mutlaka yuvada kalýr. Diþi birey bu dönemde beslenmeye gidip, yavrulara besin getirebilir. Günlük yavru geliþimleri bu dönemde oldukça hýzlýdýr. Yumurtadan çýktýklarýnda gram arasýnda aðýrlýktadýrlar. Daha sonraki 15 gün yoðun bir þekilde beslenmektedirler. Bu dönemde yavru geliþimi hýzlýdýr. Özellikle I. üreme döneminin inci kefali (Chalcalburnus tarichi)'nin tatlý sulara göç dönemine denk gelmesi, türün yoðun beslenmesini doðrudan olumlu etkilemektedir. I. üreme döneminde, inci kefali tatlý sulardan göle geçtiðinden türün besin materyalleri çeþitlenmektedir. Ebeveynler yuvaya kusarak çýkardýðý besinleri, yavrularýn boðazýna býrakýrlar. Ýlk hafta içinde besinler parçalanarak, ilk haftadan sonra da bütün olarak verilmektedir. Yuvalardan alýnan örneklerde, bir haftalýk olan yavru bireylerin günde yediði balýk sayýsýnýn 3 ila 5 arasýnda deðiþebildiði belirlenmiþtir. Beslenme zamaný Gecenin büyük bir kýsmýný tatlý sularda geçiren erginler, sabaha doðru yuvaya besin getirir ve yavrularýný gün aðarana kadar besler. Yavrularýn yumurtadan çýktýktan hemen sonra yoðun olarak beslenmeleri gerekmektedir. Bu dönemde besin getirme saatleri; sabah gün doðmadan 1-2 saat önce ve gün batýmýna bir veya yarým saat kala olmaktadýr. Diþi ve erkek birey farklý zamanlarda yuvaya besin getirmektedir. Besin getirme sýklýklarý, diþi için günde iki ve erkek için bir kezdir. Yavrunun beslenmesi 24 saat içerisinde ortalama iki (2) veya üç (3) kez olabilmektedir. Yavrular günlük olduklarýnda metabolizmalarý hýzlandýðýndan beslenmeleri ve besin ihtiyaçlarý da doðru orantýlý olarak artmaktadýr. Bu dönemde yuvaya býrakýlan besin miktarý da artar. Yavrular uçmaya baþlamalarý ile birlikte, ebeveynler tarafýndan daha az beslenir. Onlar bu dönemde aðaçlardan ayrýlarak üreme alanlarýnda beslenmeyi sürdürür. Bununla birlikte erginler tarafýndan geceleyin yuvaya yine besin getirilmektedir. Göç öncesinde, ortalama günlük olan

4 Gece Balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki... Ekoloji yavrular tatlý sulara gidip beslenebilirler. Bu dönemde aile üreme alanlarýnda fazla durmaz. Yuva, yuva yakýný ve mideden çýkan besin analizi sonucunda türün menüsünün hayvansal besin olduðu saptanmýþ ve menüde bitkisel besine rastlanmamýþtýr. Elli (50) yuva ve yuva yakýnýnda yapýlan gözlemlerde bütün ve parçalanmýþ olarak Ýnci Kefali (Chalcalburnus tarichi) tespit edildi. Yavrularýn kendiliðinden veya zorlanarak kusturulmasý ile midelerinden çýkan besinler analiz edildi. Tüm üreme alanlarýndan toplam 60 yavrunun kusmuk analizleri incelendi. I. üreme döneminde yavrularýn kursaklarýndan çýkan besin materyalinin büyük bir kýsmýný inci kefali oluþturmaktadýr. II. Üreme döneminde besin çeþitliliði ve oraný deðiþmektedir. Yapýlan incelemelerde 60 numuneden 41 adet (% 68,3) Balýk (Ýnci kefali Chalcalburnus tarichi), 7 adet (%11,6) Neuropter larvasý, 5 adet (% 8,3) Amfibia (Rana sp., Bufo sp.), 4 adet (% 6,7) Kemirgen (Mus musculus, Microtus sp.) ve 3 adet (%5) Mollusca (Helix sp.) tespit edildi (Þekil 2). Belirlenen tüm besin materyallerinin sulak alan habitatlarýnda yaþayan canlýlar olduðu görüldü. TARTIÞMA N. nycticorax'da diðer balýkçýllar gibi karnivor bir türdür. Hayvansal besinle beslenen türün, beslenme alaný çoðunlukla sucul ekosistemlerdir. Bazý ortamlarda beslenme ve üreme alanlarý aynýdýr. Ancak, Van Gölü Havzasý gibi bölgelerde beslenme ve üreme yerleri farklý olabilir. Bu durum, yuva yapýlacak aðaçlar ile beslenme alanlarýnýn farklý noktalarda olmasýna baðlanmýþtýr. Bunun yaný sýra antropojenik etkiler de önemlidir. Gece balýkçýlý besinlerini sýð kýyýlarda avlar. Deliçay ve Engil Çayý ilkbaharda Ýnci kefali balýðýnýn göç ettiði dönemlerde yoðun olarak kullanýlmaktadýr. Buralarda türün görülme sýklýðý üreme alanlarýna olan uzaklýða paralel olarak azalmaktadýr. Yavrularýn yuva içinde ve dýþýndaki beslenme durumlarý, hem çeþit hem de miktar olarak deðiþebilmektedir. Yavrular yuva içinde iken ebeveyne baðlý olarak beslenir. Ebeveynler yavru yumurtadan çýktýktan sonra ilk hafta içerisinde nöbetleþe yuvada bekler. Tüm yumurtalar açýlýncaya kadar diþi yuvadan fazla ayrýlmamakta, yavrulara besini erkek birey getirmektedir. Yumurtalar açýldýktan sonra yavrularý besleme iþinin büyük bir kýsmýný diþi yüklenir. Ebeveynler beslemeyi sabahýn erken saatlerinde gerçekleþtirir. Güneþ yükselip hava sýcaklýðý artýnca, yuva sýcaklýðýný sabit tutmak ve yavrularý güneþten korumak için gölgelik yapmaktadýrlar. Yuva sýcaklýðý soðuk ilkbahar günlerinde de korunmaya çalýþýlýr. Bu durum Watts (1989)'ýn Nycticorax violaceus türü üzerinde yaptýðý çalýþma ile ve Custer ve ark. (1996) Missisipi Nehri'nde Büyük mavi balýkçýl (Ardea herodias) üzerinde yaptýklarý beslenme zamanlamasýna benzerdir. Bazý balýkçýl türleri (öküz balýkçýlý-bubulcus ibis ve küçük mavi balýkçýl-florida caerulea) su içerisinde yaþayan deniz aslanlarý veya su aygýrlarý ve fok balýklarýnýn sýrtýnda kommensal bir beslenme tarzý gösterirler (Del Hoyo ve ark. 1992). Havzadaki gece balýkçýlý kendi besinini avlar ve beslenir. N. nycticorax besinlerini yakalarken, su içerisinde veya su kenarýnda hareketsiz durmakta veya aðýr adýmlarla yürümektedir. Avý iyice yaklaþtýktan sonra gagasýyla avlamaktadýr. Bazen gagasýný su içerisinde saða sola veya ileri geri sallayarak sucul avlarýnýn dikkatini daðýtarak avýný gerçekleþtirir. Gölün sodalý bir yapýya sahip olmasýndan dolayý, göl içerisinde Ýnci kefali (Chalcalburnus tarichi) balýðýnýn dýþýnda makroskobik canlý yaþamamaktadýr. Türün temel besini olan Ýnci kefali, Van Gölü Havzasýnda endemik bir balýk türü olduðundan, diðer bölge ve ülkelerde bulunmamaktadýr. Ayný þekilde gece balýkçýlýnýn havzada bulunan diðer balýk türleri ile beslendiðine rastlanýlmadý. Bunun sebebi, inci kefalinin daha sýð sularda yumurta býrakmasý, diðer balýklarýn ise derin bölgelerde olmasýdýr. Bu çalýþmada, gece balýkçýlýnýn midesinden çýkan besin materyalleri analiz edildi. Altmýþ (60) farklý bireyden alýnan kusmuk örneklerinden; 41 tanesinde (%68,3) sadece balýk (Ýnci kefali), 7 tanesinde (%11,6) Neuropter larvasý ve balýk, 5 tanesinde (%8,3) sadece Amfibia (Rana sp., Bufo sp.), 4 tanesinde (%6,7) sadece Kemirgen (Mus musculus, Microtus sp.) ve 3 tanesinde (%5) Mollusca (Helix sp.) ve balýk tespit edildi. Besinler arasýnda sucul bitki tohumlarý da tespit edildi. Ancak bunlarýn sucul besinleri avlarken tesadüfen yenildiði tahmin edilmektedir. Yapýlan bu araþtýrma ile Burt (1927), Wolford ve Boag (1971), Laubhan ve ark. (1991), Fasola (1994), Ashkenazi ve Yom-Tov (1997), Ashkenazi ve Dimentman (1998), Kazantzidis ve Goutmer (2005)'in yaptýklarý çalýþma kýyaslandýðýnda, besin çeþitliliði açýsýndan benzerlik olduðu görülmektedir. Besin yoðunluðunda Kazantzidis ve Goutmer (2005) 37

5 Ekoloji Durmuþ ve Adýzel Þekil 2. Gece balýkçýlýnýn Van Gölü Havzasýnda beslendiði besin çeþitliliði ve oraný. Insecta ve Mollusca taxonlarýnýn türün beslenmesinde ilk sýrada olduðunu belirtmiþlerdir. Ancak bütün çalýþmalarda belirtilen balýk türleri, bu çalýþmadaki balýk türü ile farklýlýk göstermektedir. Türün beslenme dönemi kýyaslandýðýnda, ilkbaharda tamamen inci kefali adlý balýk (Chalcalburnus tarichi) ile beslendiði görülmektedir. Bu sezonda balýk yoðunluðu tatlý sulara göç nedeniyle daha fazladýr. Yavrular bu dönemde iyi beslenirler. Bu aylarda yuvalarda tespit edilen günlük balýk miktarý 3-5 tanedir. Ortalama her bir inci kefali balýðý 120 gram aðýrlýðýndadýr (Danulat ve Selçuk 1992) ve türün günlük beslendiði balýk miktarý ise en az 360 gram, en fazla 600 gram arasýnda deðiþtiði hesaplanmaktadýr. Ýnci kefali balýðýnýn ortalama vücut aðýrlýðýnýn %18,76 sý proteinden oluþmaktadýr (Odabaþoðlu 1993). Bu oranlara bakýlarak, yavru bir bireyin aldýðý günlük protein miktarý en az 67,53 gram, en fazla 112,5 gram olarak tahmin edilmektedir. Beslenme yoðunluðu ile yavru geliþimi paralel doðrultuda olmaktadýr. Yavrularýn günlük aðýrlýk artýþý 7-14 günlük yavrularda gram arasýnda, günlük yavrularda gram arasýnda deðiþebilmektedir. Askenazi ve Yom (1997) yaptýklarý çalýþmada; iki haftalýk yavrularda günlük artýþýn g, günlük yavrularda ise g. olduðunu ortaya koymuþlardýr. Bu veriler yapýlan çalýþma ile az da olsa farklýlýk göstermektedir. Collins (1970), Hunter ve Morris (1976), N. nycticorax'ýn Sumru (Sterna hirunda) yumurtalarýný yediðini ve mide besin analizlerinde de 2-3 günlük sumru yavrularýnýn parçalarýna rastladýklarýný belirtmektedirler. Bu çalýþmada böyle bir bulguya rastlanmadý. Bunun nedeni, türün sumru ile farklý 38 alanlarda üremesi ve türün havzada yeterince besin bulmasý olarak düþünülmektedir. Beslenme ile morfometrik deðerlerin geliþiminin, birbirleri ile paralel olduðu görüldü. Özelikle gaga ve tarsus en hýzlý büyüyen organlar olarak belirlenmiþtir. Gaga geliþiminin yavrular 2 haftalýk oluncaya kadar günlük ortalama 1-3,5 mm ortalama 2,3 mm olduðu görüldü. Bu veri Mcclure ve ark., (1959, 1959a) ve Askenazi ve Yom-Tov (1997)'un çalýþmalarý ile benzerlik göstermektedir. Ancak Custer ve ark. (1992)'nýn günlük 3,2 mm'lik büyümesiyle örtüþmemektedir. Sindirim sistemi ve enzimleri etkili bir þekilde geliþen balýkçýllar, yedikleri besinleri büyük oranda sindirmektedir (Del Hoyo ve ark. 1992). Grimsi ve sývý dýþký býrakýyor olmasý yediklerini iyi bir þekilde sindirdiklerini göstermektedir. Bu çalýþmada gece balýkçýlý'nýn kursaðýndan çýkan salyangoz gibi kabuklular bu veriyi doðrulamaktadýr. Midede sindirilmeyen kabuk, týrnak, tüy gibi maddeler kusularak dýþarý atýlmaktadýr. Yavru yuva dýþýnda tek baþýna beslenmeye baþladýðýnda yuvaya en yakýn alanlarýndaki habitatlarý kullanýr. Bu dönemde besinleri genelde Amfibiler ve sürüngenlerden oluþmaktadýr. Bu sezonda yeterince tecrübesi olmayan yavrularýn karþýlaþacaðý riskler de daha fazladýr. Yuva aðacýndan ayrýlan yavrular açýk alanda bazý yýrtýcýlarýn (Falco tinnunculus) saldýrýsýna uðramaktadýr. Üreme alanlarýnda tarým yapýlmadýðý için vejetasyon yapýsý yýl boyunca doðal kalýr. Bu nedenle bitkiler sýðdýr. Yeni uçmaya baþlayan yavrular bu vejetasyona sýkýþmakta, uçmakta zorluk yaþamakta ve daha kolay bir av haline gelmektedir. Uçmayý tam öðrenen yavrular uçup yuva aðaçlarýna veya kayalýklar arasýna saklanarak yýrtýcýlardan korunmaktadýr. Balýkçýlýk yapýlan ülkelerin büyük bir kýsmýnda ticari balýk havuzlarý için büyük bir tehlike oluþturan balýkçýllar, balýk yetiþtiricileri tarafýndan pek sevilmemektedir. Gece beslenmelerinden dolayý balýk üreticilerini zor durumda býrakan balýkçýllar çoðu zaman ateþ edilerek öldürülmektedir (Spanier 1980, Ashkenazi ve Yom-Tov 1996). Arabacý (2008 sözlü görüþme) türün, Yüzüncü Yýl Üniversitesi'ne ait alabalýk tesislerine, gün batýmýna yakýn gelerek, balýk avladýðýný gözlemiþtir. Sucul ekosisteme baðýmlý olan gece balýkçýlýnýn tarlalarda veya meyve bahçelerinde beslendiði görülmedi. Dönemsel olarak ýslak çayýrlýklarda ve göl kenarýndaki çimenlerde, avlanmak için bulun-

6 Gece Balýkçýlý (Nycticorax nycticorax)'nýn Van Gölü Havzasýndaki... Ekoloji maktadýr. Gece balýkçýlýnýn ekolojik dengenin korunmasýnda ve besin zincirinde önemli bir yeri vardýr. Türün baðlantýlý olduðu habitat yapýsýnýn korunmasý, onun popülasyon yoðunluðunu daha da iyileþtirecektir. Bölgede çok avcýlýk yapýlmasýna karþýn türün avlanmamasý büyük bir avantajdýr. Ayrýca bölgede sanayileþmenin olmamasý da bir diðer avantajdýr. Türün beslenme alanlarýnýn doðal olmasý ve kirletici etmenlerin sýnýrlý olmasý, türün beslenmeden dolayý göreceði zararý en aza indirgemektedir. Ýnci kefali balýðýnýn (Chalcalburnus tarichi) anadrom bir balýk olmasý ve üremek için tatlý sulara gelmesi, türün kendisinin ve yavrularýnýn beslenmesini kolaylaþtýrmakta, besin bulma problemini ortadan kaldýrmaktadýr. TEÞEKKÜR Bu çalýþma Yüzüncü Yýl Üniversitesi BAPB tarafýndan desteklenen 2006-FBE-073 doktora projesinden özetlenmiþtir. Katkýlarýndan dolayý teþekkür ederiz. KAYNAKLAR Adýzel Ö (1993) Van Karasu (Mermit) Deltasý Kuþlarý. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Van. Adýzel Ö (1998) Van Gölü Havzasý Ornitofaunasý Üzerine Araþtýrmalar. Doktora Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Van. Albayrak T, Erdogan A (2005) Breeding ecology of Kruper's nuthatch (Sitta krueperi) near Antalya, Turkey. Israel Journal of Zoology 51 (4): Albayrak T, Erdoðan A (2005a) Observations on Some Behaviours of Krüper's Nuthatch (Sitta krueperi), Little-Known West Palaearctic Bird. Turkish Journal of Zoology 29: Anonim (1990) Sulak Alanlarýn Korunmasý. Doðal Hayatý Koruma Derneði Yayýnlarý, Ýstanbul. Anonymous (2008) Documentation of Species IUCN Red List of Threatened Species, Cambridge. Arabacý M (2008) Sözlü görüþme, Yüzüncü Yýl üniversitesi Ziraat Fak. Su Ürünleri Böl , Van Ashkenazi S, Dimentman CH (1998) Foraging, Nesting and Roosting Habitats of The Avian Fauna of the Agmon Wetland, Northern Israel. Wetlands Ecology and Management 6: Ashkenazi S, Yom-Tov Y (1996) Herons And Fish Farming in The Huleh Valley, Israel: Conflict or Mutual Benefit? Colonial Waterbirds 19: Ashkenazi S, Yom-Tov Y (1997) The Breeding Biology of The Black-Crowned Night Heron (Nycticorax nycticorax) and The Little Egret (Egretta garzetta) at The Huleh Nature Reserve. Israel Journal of Zoology 242: Aslan A, Yavuz M, Erdogan A (2005) A comparative study of the breeding ecology of the house sparrow (Passer domesticus L.): Timing of breeding and breeding success. Israel Journal of Zoology 51 (4): Aslan A, Erdoðan A (2007) On the distribution of white-spectacled bulbul (Pycnonotus xanthopygos) in Turkey. Zoology in the Middle East 41: Ayaþ Z (2008) Nest Site Characteristics and Nest Densities of Ardieds (Night Heron: Nycticorax nycticorax, Grey Heron: Ardea cinerea, and Little Egret: Egretta garzetta) in the Nallýhan Bird Sanctuary (Sarýyar Reservoir, Ankara, Turkey). Turkish Journal of Zoology 32: 1-8. Brooks F, Gibbs B (2000) Kuþlar. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araþtýrma Kurumu, Ankara. Burt WH (1927) Nesting of The Black-Crowned Night Heron in Western Kansas. The Auk 44 (2): Collins CT (1970) The Black-crowned Night Heron as A Predator of Tern Chicks. The Auk 87: Cramp S, Simmons KEL (1983) The Birds of The Western Palearctic, Oxford University Press, Vol.1, Oxford Custer TW, Hines RK, Custer CM (1996) Nest Initaiation and Clutch Size of Great Blue Herons on The Mississippi River in Relation to the 1993 Flood. The Condor 98: Çetinkaya O, Elp M (1995) Ýnci Kefalinin ( Chalcalburnus tarichi, Pallas 1811) Morfolojik Anatomisi ve Sistematik Özellikleri. In: Doðu Anadolu Bölgesi I. (1993) ve II. (1995) Su Ürünleri Sempozyomu Bildirileri, 22 Temmuz 1995, Erzurum,

7 Ekoloji Durmuþ ve Adýzel Danulat E, Selçuk B (1992) Life History And Environmental Conditions of The Anadromous Chalcalburnus tarichi (Cyprinidae) in The Highly Alkaline Lake Van, Eastern Anatolia, Turkey. Archiv für Hydrobiologie 126 (1): Degens ET, Kurtman F (1978) The Geology of Lake Van. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüðü Enstitüsü Yayýnlarý No:169, Ankara. Del Hoyo J, Eliot A, Sargatal (1992) Handbook of The Birds of the World. Lynx Edicions, Barcelona. Durmuþ A (2003) Balýk Gölü (Doðubayazýt/AÐRI) Eko-ornitofaunasý Üzerine Bir Araþtýrma. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Van. Erdogan A, Kacar S, Kiziroglu I, Oz M, Sert H (2006) The breeding biology of the Common Redstart in the research forests, Buk-Lutfi Buyukyildirim and Elmali Cedar, in Antalya. Journal of Ornithology 147 (5): 164. Fasola M (1994) Opportunistic Use of Foraging Resources By Heron Communities in Southern Europe. Ecography 17: Heinzel H, Fitter RF, Parslow J (1992) Birds of Britain and Europe. Butler and Tanner Ltd., London. Hunter AR, Morris RD (1976) Nocturnal Predation By a Black-Crowned Night Heron at A Common Tern Colony. The Auk 93: Karauz SE, Özbek M, Altýnayar G, Çakýr F, Yýldýrým F (2007) Manyas (Kuþ) Gölü Ramsar Alanýnda Üreyen Sukuþlarý Ýzleme Araþtýrmasý ( ). Doða Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü Doða Koruma Þube Yayýn No: 2, Ankara. Kazantzidis S, Goutner V (2005) The Diet of Nestlings of Three Ardeidae Species (Aves, Ciconiiformes) in The Axios Delta, Greece. Belgian Journal of Zoology 135 (2): Kiziroðlu Ý (1989) Türkiye Kuþlarý. Orman Genel Müdürlüðü, Eðitim Dairesi Baþkanlýðý Yayýn ve Tanýtme Þube Müdürlüðü Basým Tesisleri, Ankara. Kiziroðlu Ý (2008) Türkiye Kuþlarý: Tür Listesi ve Türkiye Kuþlarý Kýrmýzý Listesi. Hacettepe Üniversitesi, Çevre Eðitimi, Kuþ Araþtýrmalarý ve Halkalama Merkezi, Ankamat Matbaasý, Ankara. Kiziroðlu Ý (2009) Türkiye Kuþlarý Cep Kitabý: The Pocketbook for Birds of Türkiye. Ankamat Matbaasý, Ankara. Kushlan JA, Hancock JA (2002) The Herons. Oxford University Press, Oxford. Laubhan MK, Rundle WD, Swartz B, Reid F (1991) Diurnal Activity Patterns And Foraging Success of Yellow-Crowned Night-Herons in Seasonally Flooded Wetlands. The Wilson Bulletin 103 (2): Mc Clure HE, Okada Y, Scherer WF (1959) A Method For Determining Age of Nestling Herons in Japan. The Condor 61 (1): Munsuz N, Ünver Ý (1983) Türkiye Sularý. Ankara Üniversitesi Yayýnlarý, Ankara. Odabaþoðlu F (1993) Van Gölü'nde Yaþayan Ýnci Kefali (Chalcalburnus tarichi, Pallas 1811.) Balýðý'nýn Çeþitli Dokularýnýn Kimyasal Bileþimi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. Perrins C (1987) New Generation Guide to The Birds of Britain and Europe. William Collins Sons and Company Ltd. Glasgow. Porter RF, Christensen S, Schiermacker P (1996) Birds of the Middle East. Academic Press INC, San Diego. Roselaar CS (1995) Songbirds of Turkey. Pica Press, East Sussex. Spanier E (1980) The Use of Distress Calls to Repel Night Herons (Nycticorax nycticorax) From Fish Ponds. The Journal of Applied Ecology 17 (2): Turan L, Göktaþ A (2000) Baþkentin Kuþlarý. Ankara Valiliði Çevre Koruma Vakfý Yayýnlarý, Ankara Üniversitesi Basýmevi, Ankara. Uzun A, Tabur MA (2006) The Reproduction Biology of Black-Crowned Night Heron at Lake Poyrazlar (Sakarya, Turkey). Journal of Berkut 1-2: Uzun A, Tabur MA, Ayvaz Y (2008) Birds of Lake Acarlar and Environmental Problems. Ekoloji 17 (66): Uzun A, Uzun B, Kopýj G (2010) The Effect of Clutch Size on Egg and Hatchling Mass and Measurements in the Common Coot Fulica atra. Ekoloji 19 (74): Watts BD (1989) Nest-Site Characteristics of Yellow-Crowned Night-Herons In Virginia. The Condor 91: Wolford JW, Boag DA (1971) Food Habits of Black-Crowned Night Herons in Southern Alberta. The Auk 88: